Heimskringla - 13.10.1937, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 13. OKT. 1937
HEIMSKRINGLA
6. SÍÐA
miljón eintaka. Og sem dæmi
um stórhug samvinnumannanna,
má skýra frá því, að í maí í vor
keyptu þeir hina stærstu og full-
komnustu hraðpressu, sem til er
í Englandi.
Bær vefaranna
— Komstu til Rochdale?
— Já, Rochdale er samvinnu-
mönnum nokkuð svipað og
Mekka Múshameðstrúarmönn-
Þar var stofnsett fyrsta
kaupfélag landsins og enn er
elzta kaupfélagsbúðin þar til
sýnis. Alt er þar með sömu um-
merkjum og þegar hún var opn-
uð og götustrákarnir söfnuðust
saman fyrir utan hana til að gera
gys að þessu uppátæki og bæjar-
félagið neitaði að láta í té gas til
ljósa handa verzluninni, svo not-
ast varð við kertaljós. Nú er
kaupfélagið sem hinir 28 fátæku
vefarar komu á laggirnar fyrir
tæpum hundrað árum síðan,
langsamlega öflugasta verzlun-
arfyrirtæki bæjarins. f því eru
40 þúsundir manna, en íbúar
bæjarins eru ekki nema 90 þús-
undir.
Stærsta kaupfélag heimsins.
Eru ensku kaupfélögin í vexti ?
— Eg skal nefna þér dæmi. f
Lundúnaborg er stærsta kaupfé-
lag heimsins. Það telur nú 690
þús. félagsmenn. f janúarmán-
uði ár hvert er af mesta kappi
rekin útbreiðslustarfsemi. f
janúar í vetur gengu 40 þús.
nýrra meðlima í félagið. Kaup-
félag þetta hefir 16 þús. fasta
starfsmenn, matvörubúðir svo
hundruðum skiftir, sex stór
vöruhús og margar verksmiðjur.
Árið 1920 voru tvö kaupfélög í
Norður-London sameinúð í eitt,
London Cooperative Society. Síð-
an hefir vöxtur þess verið ákaf-
lega ör. Boði sameining kaup-
félaganna tveggja í okkar litlu
höfuðborg svipaðan viðgang, þá
er vel farið.
“Vive Blum!”
Eg skrapp til Parísar á leið
minni til Norðurlanda og sá
heimssýninguna. Fyrsta daginn,
sem eg var í París, var eg við-
staddur hátíðahöld, sem fram
fóru til minningar um franska
stjórnmálaleiðtogann Jaures, er
skotinn var til bana rétt fyrir
heimsstyrjöldina, þar var sam-
ankominn gífurlegur mannfjöldi
°g var haldið í skrúðgöngu af <
Bastillutorginu til Panthéon, þar
sem flest stórmenni Frakka
Lvíla. Þar kom Léon Blum fram
°g hélt ræðu. Þegar fólkið kom
au&a á hann var alstaðar æpt:
“Vive Blum!” (lifi Blum). Að
lokinni ræðu hans, ætlaði fagnað-
arlátunum aldrei að linna. Þarna
kom fylking franskra sjálfboða-i
liða, sem barist höfðu í liði
spönsku stjórnarinnar.. Hvar
sem þeir fóru, voru þeir hyltir j
af fólkinu, sem hrópaði í sífellu:
“Fallbyssur handa Spáni!” Ung-
ir, frjálslyndir menn gengu í
stórum sveitum um hátíðasvæðið
og sungu franska. þjóðsönginn,
l’Marseilaisen. Það var bæði hiti
í loftinu og fólkinu þennan dag.
f Svíþjóð
— Lagðirðu ekki leið þína til
Svíþjóðar?
— Jú, eg heimsótti sænska
sambandið og kynti mér einkum
námshringi sænsku félaganna og
sat þar námskeið, sem haldið var
fyrir forstöðumenn námshring-
anna.
Eins og kunnugt er, eru
sænsku samvinnufélögin í örum
vexti og kaupa hverja verksmiðj-
una á fætur annari. Rétt áður en
eg kom til Svíþjóðar, höfðu þau
fest kaup á stærstu postulíns-
verksmiðju landsins.
Skömmu áður en eg hélt frá
Stokkhólmi, tilkynti forstjóri út-
breiðsludeildarinnar mér, að
sænska sambandið byði einum
fslendingi árlega ókeypis dvöl við
samvinnulýðháskólann í Jakobs-
berg. Getur einn íslendingur
notið þessara hlunninda þegar í
vetur.
Næsta sumar býður sænska
sambandið fimm eða sex sam-
vinnumönnum frá íslandi í ferða-
lag um Svíþjóð til þess að kynn-
ast samvinnustarfsemi Svía.
Áður en eg fór úr Svíþjóð las
eg yfir síðustu prófarirnar af
bók Thorsten Odhe um ísland og
íslenzkan samvinnufélagsskap.
Bók þessi kemur út seint í þess-
um mánuði og verður hin prýði-
legasta í alla staði gefin út í
stóru upplagi og skrýdd hundfað
myndum.—N. Dbl.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Loðdýra-lánadeildin tekur
bráðlega til starfa
H. J. Hólmjárn framkvæmda-
stjóri hefir verið settur ráðu-
nautur í loðdýrarækt samkvæmt
lögum frá seinasta Alþingi.
Þriggja manna nefnd, H. J.
Hólmjárn tilnefndur af Loðdýra-
ræktarfélaginu, Bjarni Ásgeirs-
son, tilnefndur af Búnaðarbank-
anum og Metúsalem Stefánsson
tilnefndur af Búnaðarfélaginu,
vinnur nú að því að semja reglu-
gerðir samkvæmt sömu lögum
um loðdýralánadeild við Búnað-
arbankann, loðdýrasýningar o.
fl. Má gera ráð fyrir að deildin
geti tekið til starfa strax á þessu
ári.
Fjöldi umsókna um lán úr loð-
dýradeildinni hafa þegar borist
til bankans og sömuleiðis hafa
innflutningsnefndinni borist
margar umsóknir um leyfi til að
flytja inn loðdýr frá Noregi.
Mikill hluti umsóknanna er frá
bændum, sem eru búsettir á fjár-
pestarsvæðinu. Virðist þar mik-
ill áhugi fyrir að vinna tjónið af
fjárpestinni upp að einhverju
leyti með þessari nýju atvinnu-
grein.
Þessar aðgerðir hins opinbera
munu alveg ótvírætt stuðla mjög
að því að loðdýraræktin verði al-
mennari atvinnuvegur heldur en
hún hefir verið, eða sízt van-
þörf á að leita að nýjum leiðum
til bjargar, þegar svo syrtir að
sem nú hefir gert af völdum
sauðfjárpestarinnar. Þess var
heldur engin vanþörf að skipa
ráðunaut í loðdýrarækt, þar eð
landsmenn eru að vonum fáfróð-
ir um meðferð loðdýra. Ætti
leiðbeiningastarf hans að geta
forðað frá mistökum, sem ann-
ars hlytu að eiga sér stað.
—N. Dbl.8. sept.
* * *
Nýi barnaskólinn í Þykkvabæ
Mjög myndarlegt skólahús
hefir að undanförnu verið í smíð-
um í Þykkvabæ í Rangárvalla-
sýslu, og er nú senn lokið að
ganga frá því. Mun það verða
tekið til fullrá afnota í haust, en
samkvæmt upplýsingum fræðslu-
málaskrifstofunnar eru alls um
30 börn á svæðinu því, sem nýtur
góðs af skólanum. Þetta er ein-
hver veglegasti barnaskóli, sem
til er í sveit, og stendur á falleg-
asta staðnum, er völ var á í
Þýkkvabænum, í miðju túni eins
bóndans.
Bygging þessa skólahúss var
hafin í fyrrasumar og voru vegg-
ir þess steyptir og því komið
undir þak áður en vetur gekk í
garð. Var eitthvað unnið við
húsið í vetur og var því svo langt
komið, að nokkur kensla gat
farið þar fram síðari hluta vetr-
arins.
Eins og þegar hefir verið tek-
ið fram, er þetta skólahús hið
myndarlegasta og mjög vandað.
Kenslustofan er rúmgóð og leik-
fimissalur, sem jafnframt skal
vera samkomusalur Þykkvbæ-
inga, er hinn prýðilegasti. Leik-
sviði er þar komið fyrir ásamt
herberjum fyrir leikendur.
Þetta veglega hús skapar því íbú-
um hverfisins betri aðstöðu og
möguleika til fjölbreyttara
skemtanalífs, jafnframt því, sem
það er mentasetur.
Skóli þessi verður fyrst um
sinn heimangönguskóli, en til-
lögur hafa verið gerðar um að
byggja við hann heimavist, enda
sameinaðist þá um hann stærra
Vestmenn
Ort í tilefni af 60 ára afmæli séra Rögnvalds
Péturssonar, 14. ág. 1937.
Sem gnoð, er siglir með seglin þönd,
svífur kveðja frá íslands strönd,
Vestmenn, til yðar vestur.
Hann fer eldi um yðar lönd,
hinn ósýnilegi gestur.
t
Hann ér Andinn norræni, fslands sál,
sem yður þylur sín hjartans mál
bæði hátt og í hljóði.
Hann hefir kveikt sín kærleiksbál
og kyndir þau bezt í ljóði.
Því er mér hugljúft að helga yður brag.
Hljóti vor samskifti og bræðralag
framtíð forkunnarbjarta.
Og fsland segir við yður í dag:
“Þér eigið mitt brennandi hjarta.
Eg sendi yður eldinn, sem guð mér gaf.
Alt gott og fagurt hann veki, er svaf
í anda yðar og geði.
Vestmenn, eg sendi yður ‘vestur um haf
minn vordrauml og sköpunargleði!
Eg sendi yður jöklanna hreinleik í hug,
og hamranna orku, er vísar á bug
öllum veikleik, er veldur ótta.
Eg sendi yður álftanna fegursta flug
og frið minna björtu nótta.
Eg fallvatna sendi yður fagran straum, —
hinn ferska, syngjandi vatnaglaum. . . .
Eru ekki gjafirnar góðar?
Vestmenn, eg sendi yður vökudraum
um vor hinnar íslenzku þjóðar.”
-N. Dbl.
Slík er kveðjan, í förum fljót,
sem fer undan lands vors hjartarót,
Vestmenn, til yðar vestur.
Frá fslandi kemur með ástarhót
hinn ósýnilegi gestur. . . .
Grétar
Fells.
bygðarlag.
Það er vert að veita því at-
hygli, að alla hina almennu vinnu
við skólabygginguna hafa
Þykkvbæingar int af höndum
sem þegnskyldustarf. útlagður
kostnaður við byggingu hússins
hefir því einungis orðið þær fjár-
hæðir, sem þurft hefir að greiða
fyrir aðkeypt efni, flutning á því
og vinnu faglærðra manna. Með
slíkum hætti reistu Þykkvbæing-
ar og kirkju sína fyrir allmörg-
um árum síðan og veg hafa þeir
lagt gegnum hverfið og unnið að
honum án kaups. Þessi sam-
hjálp hefir einmitt gert kleift að
hrinda umbótunum í frám-
kvæmd. Margar hendur hafa
unnið létt verk, sem ella hefði
orðið þungt. En í búskap Þykkv-
bæinga gætir líka mjög sameig-
inlegra átaka, meðal annars við
nýtingu Safamýrar, og er það til
fyrirmyndar.—N. Dbl. 1. sept.
* * *
fslenzki kraftajötuninn, sem
vekur undrun á Norðurlöndum
fslenzki kraftajötuninn Gunn-
ar Salómonsson hefir nú dvalið í
rúmt ár erlendis. Lengst af hef-
ir hann dvalið á Norðurlöndum.
Hann fór sem kunnugt er með
Olympíuförunum til Þýzkalanda
í fyrra sumar, en kom ekki heim
aftur. Hann langaði að freista
gæfunnar erlendis, vildi sýna
kraftayfirburði sína og honum
hefir sannarlega tekist það. —
Hann hefir nú í tæpt ár ferðast
um Danmörku, Noreg og Sví-
þjóð, og hefir hann sýnt listir
sínar nú þegar fyrir tugum þús-
unda áhorfenda.
Er hann nú sem stendur fast-
ráðinn hjá Cirkus Berny, sem
er frægur norskur cirkus, og hef-
ir hann föst laun hjá félaginu,
en sýnir á skemtunum þess. Al-
þýðublaðinu hafa borist úrklipp-
ur úr fjölda mörgum blöðum á
Norðurlöndum, og virðist sem
þeir, sem hafa séð Gunnar reyna
krafta sína, hafi alveg fallið í
stafi yfir afrekum hans. “Við
héldum að það væri lýgi, áður
en við sáum, en eftir það vissum
við að frásögnin um krafta þessa
undursamlega íslendings var
sannleikanum samkvæm,” segja
blöðin næstum því samhljóða.
Sumstaðar hefir Gunnar Saló-
monsson reynt krafta sína við
kraftajötna af staðnum, þar sem
hann hefir sýnt og alls staðar
unnið sigur. Hefir hann og lof-
að hverjum þeim 500 krónum,
sem geti leikið listir hgns betur
en hann sjálfur, en enn sem kom-
Fjárpestin gerir vart við sig
utan varnargirðinganna
Rvík. 23. sept.
Það hefir nú verið endanlega
ákveðið að Heggstaðanes, sem er
milli Hrútafjarðar og Miðfjarð-
ar, verði afgirt og tilraunir gerð-
ar með það, hvort ósýkt fé geti
sýkst af því að vera til beitar á
landi, þar sem sýkt fé hefir verið
áður. Eru í Heggstaðanesi 9 bú-
endur og hefjr öllu sauðfé þeirra
verið slátrað, alls um 2000 fjár.
Verður svo keypt ósýkt fé, senni-
lega frá Kópaskeri, og flutt
þangað í haust. Það hefir komið
í ljós við smalamensku undan- Banamein hans var magablæð-
farið, að fé hefir gengið á milli ing' Sr- Jakob var a sínum tíma
sýktu og ósýktu svæðanna, þrátt einn af brautryðjendum ung-
fyrir verði þá, sem hafðir hafa menuafélagsheyfingarinnar hér
verið til að hindra slíkar ferðir á ,andi’ enda hinn glæsilegasti
atgerfismaður á margan hátt.
En heilsubrestur hreif hann frá
störfum á bezta aldri.
—N. Dbl. 18. sept.
* * *
Setning Háskólans
Setning Háskóla íslands fór
in til starfa, ætti að vera auðvelt
fyrir Hafnamenn og Njarðvík-
inga að skifta við Kaupfélagið,
en á því geta náttúrlega verið
ýmsir örðugleikar, meðan það
hefir ekki opna búð í Keflavík.
Kolasalan hefir gengið mjög
vel hjá félaginu undanfarna
daga og hefir það naumast haft
undan að afgreiða þær mörgu
pantanir, sem því hafa borist
daglega.—N. Dbl. 19. sept.
* * *
Séra Jakob ó. Lárusson
fyrv. prestur að Holti undir
Eyjafjöllum andaðist í fyrrinótt.
þess. Þannig hafa t. d. þrjár
kindur komist austur yfir |
Blöndu og 20 kindur úr Húna-i
vatnssýslu fundust í fé Biskups-
tungnamanna. Hafa þær senni-!
lega sloppið yfir hjá varðmönn-
um á Kíli áður en girðingin þari
komst upp. Kindur þessar voru fram 1 neðrideildarsal Alþings kl.
reknar aftur norður til Blöndu- f- h- í &ær-
ið er, hefir engum tekist það.
Fjöldi blaða hefir haft tal af
Gunnari. Segir hann í þessum
viðtölum frá æfi sinni og lífs-
venjum og er auðheyrt, að hann
þakkar hreysti sína aðallega það
að hann drekkur mikla mjólk,
borðar lítið kjöt og neytir ekki
áfengis eða tóbaks. Hann skýrir
frá því í viðtölunum að bróðir
hans sé enn meiri kraftajötun en
hann sjálfur, og mun hann þar
eiga við Lárus, sem er eins og
kunnugt er, ákaflega sterkur.
Blöðin ljúka upp einum munni
um það, að önnur eins krafta-
afreksverk og þau, sem Gunnar
sýnir, hafi ekki sézt áður í Dan-
mörku eða Noregi, og telja þau
hann éinhverja undursamlegustu
manneskjuna, sem þar ferðist
um. Ýmsir þektir íþróttamenn
hafai sagt álit sitt á, Gunnari,
sem kraftajötni, þar á meðal
meistarar í ýmsum kraftaíþrótt-
um og eru ummæli þeirra á sömu
lund og blaðanna, sem getur hér
að framan.
Gunnar heifir í hyggju að
dvelja áfram erlendis meðan
hann hefir nóg að gera og af
blöðunum að dæma, er ekki ann-
að sjáanlegt, en að hann muni
hafa nóg fyrir stafni fyrst um
sinn á Norðurlöndum — og síðar
ef til vill víðar um Ervópu.
—Alþbl. 8. sept.
* * *
Borgfirska f járpestin
á Ströndum
Borgfirska fjárpestin hefir nú j
komið í ljós á tveimur bæjum í
Strandasýslu, á svæði því, sem j
áður var talið algerlega ósýkt. I
Þessir bæir eru Krossárbakki í j1
Krossárdal í Bitru og Þrúðardal- j
ur í Kollafirði. Það er talið full- j
víst, að sýkingin hafi átt sér stað
í fyrrasumar eða í réttum í
fvrrahaust, þótt veikinnar hafi
ekki gætt fyr en nú.
Vestfjarðakjálkinn var áður
talinn algerlega ósýkt svæði og
hafði tvöfaldri girðingu verið
komið upp milli Gilsfjarðar og
Bitrufjarðar, til að útiloka allar
sauðfjársamgöngur þar.
Að svo stöddu er ómögulegt
að segja hve víða veikin kann
að leynast í fé á Ströndum, en
að sjálfsögðu verða lungu úr öllu
sláturfé rannsökuð gaumgæfi-
lega, þar sem um það getur verið
að ræða, að sýking hafi átt sér
stað. Að gerðum þeim athugun-
um verður fyrst unt að kveða á
um hvað gera beri til að bjarga
því, sem bjargað verður.
—N. Dbl. 8. sept.
óss, og var þeim slátrað þar í
gær, til að ganga úr skugga um,
hvort þær væru sýktar. Verður
Hreppamönnum ekki leyft að
flytja fé sitt yfir Hvítá fyr en úr
því fæst skorið. En þeir eiga
þar a. m. k. 300 kindur, sem
gengið hafa í fé Biskupstungna-
manna.
Þá hefir orðið vart við sýkt fé
á svæðum, þar sem ekki var vit-
anlegt að veikin væri komin. i
eins og t. d. vestan Snæfellsness-!
girðingar, á afgirta svæðinu milli
Bitru og Gilsfjarðar að norðan
og Hvammsfjarðar og Hrúta-
fjarðar að sunnan, og á Hval-
fjarðarströnd. Á Skagaströnd
hefir veikin líka komið upp á ein-
um bæ, en alt fé á þeim bæjum, j
þar sem sýkt fé fanst í vor, hafði
þá verið flutt þaðan og menn
þannig gert sér vonir um að
sleppa við frekara tjón af völd-
um hennar þar.—N. Dbl.
* * *
Frá starfsemi Kaupfélagsins
Hafa um 30 nýir stúdentar
þegar innritast í háskólann að
þessu sinni, en von mun á fleir-
um. Skiftast nýliðarnir þannig
milli deilda: 15 í lagadeild, 13 í
læknadeild, 2 í guðfræðideild og
1 í heimspekideild. Þegar skól-
anum lauk síðastl. vor voru 12
nemendur í guðfræðideild og 60 í
lagadeild. Má gera ráð fyrir
1 að langflestir þeirra verði í há-
I skólanum áfram, þó ekki séu all-
I ir komnir enn til bæjárins.
Þá er von á nokkrum útlend-
ingum í heimspekideildina, aðal-
lega Þjóðverjum.
Má sennilega gera ráð fyrir að
180—190 stúdentar sæki nám í
háskólanum næstk. vetur.
—N. Dbl. 19. sept.
Rvík. 19. sept.
Hin nýja glervöru- og búsá-
haldabúð Kaupfélagsins vakti
mikla athygðli vegfarenda í
Bankastræti í gær.
Er allur frágangur á glugga-
sýningum og innréttingu hinn
smekklegasti og virðist jafn-
framt mjög haganlegur. Hefir
verið reynt að fylgja sem mest
fyrirkomulagi slíkra verzlana
hjá sænskurp kaupfélögum, en
þau eru viðurkend fyrir að
standa í fremstu röð í þessum
efnum.
í Keflavík hefir Kaupfélagið
ekki haft nema pöntunaraf-
greiðslu fram að þessu, en nú er
verið að innrétta þar búð, sem
ráðgert er að verði opnuð um
miðjan næsta mánuð. Verður
hún aðallega fyrir matvörur, en
auk þess verða þar deildir fjrrir
glervöru- og búsáhöld og algeng-
ustu vefnaðarvöru. Verður kapp-
Nýtt útvarp
Því hefir verið ráðstafað af
framkvæmdanefnd Hins ev. lút.
kirkjufélags ísl. í V.heimi að út-
varpað verði af þess hálfu stuttri
guðsþjónustu frá CJRC stöðinni
í Winnipeg föstud. 22. okt. kl.
8.30—9 e. h. Ráðstöfun er gerð
að útvarpið verði endurtekið frá
stöð í Yorkton, Sask. Við þetta
tækifæri syngur Mrs. Grace
Johnson, en forseti kirkjufélags-
ins séra K. K. ólafsson flytur
prédikun. Áframhald þessa fyr-
irtækis er undir komið stuðningi
frá almenningi. Allar gjafir til
þessa útvarps má senda til hr. S.
O. Bjerring, 550 Banning St.,
Winnipeg.
K. K. Ó.
í kveldboði var verið að tala
um fræga filmstjörnu. Einn
sagði:
— Hún er tiltölulega ung enn-
þá, tæpra 40 ára.
— 40? Nei, nú eruð þér að
gera að gamni yðar, sagði annar.
— Eg hefi sjálfúr talað við
hana í Englandi í fyrra og þá
sagðist hún vera 45 ára.
— Já, í Englandi, sagði sá
kostað að hafa búðina sem full-j þriðji. En þið verðið bara að gá
komnasta. Eftir að hún er tek-1 að gengismuninum.—Alþbl.

VERIÐ VELKOMIN
A LAUGARDAGS-SPILAKVÖLÐIN
SAMBANDSKIRKJUSALNUM
okt.
Næsta spilaskemtunin verður laugardagskvöldið 16.
Byrjar á slaginu kl. 8!
Takið eftir: Spilaðar verða 16 hendur. Þeir sem
of seint koma, tapa þeim höndum, sem búið er að spila;
fá engan uppbótarvinning. Frá þessari reglu verður
ekki vikið.
Verðlaun verða veitt á hverju kvöldi ofurlítil (door
prize) og svo aðalverðlaun eftir hver fimm kvöld.
Að bridge-spiluninni lokinni, verður kaffidrykkja og
ýmsar skemtanir.
Munið þér eftir hve vel þér skemtuð yður s. 1. vetur á
þessum spilakvöldum!
Inngangseyrir 25c Byrjar á slaginu 8 e. h.!
Umsjón þessara skemtana hefir
deild yngri kvenna í Sambandssöfnuði