Heimskringla - 05.01.1938, Side 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. JANÚAR 1938

LJÓSHEIMAR
Saga þýdd úr ensku af séra E. J. Melan
krnmnmmwmirmsmssMŒsasffl [

Minningin um hann nú, snerti mig með við-
kvæmni. Mér var samt huggun í því, að hugsa
'til þess, að fé hans hafði aldrei verið agn fyrir
mig; það gerði því engan mun hvort fjármunir
hans voru miklir eða litlir, eg gat friðað sam-
vizku mína með því, að hlýða fyrirmælum þess
manns sem var forfaðir minn, og sem hafði not-
ið svo mikillar ánægju af hinum göfugustu hlið'
um mannlegra athafna og lista.
“Mér þætti vænt um að heyra um síðustu
æfistundir Mr. Glenarms,” mælti eg snögglega.
“Hann óskaði eftir að heimsækja þorpið,
þar sem hann fæddist, og Bates, sem var eins
og fylgdarmaður hans og þjónn, fór með hon-
um til Vermont. Hann dó mjög skyndilega og
var jarðaður við hlið foður síns í gamla graf-
reitnum í þorpinu. Það var snemma í sumar,
sem eg sá hann síðast. Eg var að heiman og
vissi eigi um fráfall hans fyr en alt var um
garð gengið. Bates kom til mín til þess að gera
mér skil og skrifa undir hin nauðsynlegu form,
svo að hægt væri að opna erfðaskrána og þing-
lýsa henni. Það varð að gerast að heimili hins
látna og í hans sveit, og fórum við saman til
Wabana, sem er stjórnaraðsetur sveitarinnar
þar sem Annandale er.” x
Eg þagði og horfði út á hafið, sem ætíð
hafði seitt mig síðan mig fyrst tók að dreyma
um þann heim, sem á bak við það lægi.
“Þetta er lítill fengur, Glenarm,” mælti
Pickering í huggandi rómi, en eg sneri mér hvat-
lega við.
“Eg býst við að þér finnist það! Eg býst
við að þú sjáir ekkert 1 fari hins aldraða manns,
nema peningana hans; en eg gef ekki túskilding
fyrir það hvort eg fæ nokkuð eftir hann eða
ekki neitt. Eg hlýddi aldrei óskum afa míns
meðan hann lifði, en nú þegar hann er dáinn, er
síðasta ósk hans mér heilög skylda. Eg ætla
út þangað og dvelja þar árlangt þótt það drepi
mig. Skilurðu það?”
“Hump! Þú varst ætíð óhemja,” mælti
hann illhreysingslega. “Eð býst við að best sé
fyrir okkur að láta hinn mjög innilega kunn-
ingsskap okkar vera innan takmarka viðskift-
anna. Ef þú gengur að ákvörðun erfðaskrár-
innar-----”
“Auðvitað geri eg það. Heldurðu að eg
ætli mér að gera nokkuð uppþot og neita að
uppfylla óskir gamla mannsins! Eg bakaði hon-
um nógu margt mótlætið, þótt eg hryggi hann
ekki í gröfinni. Eg býst við að þú vildir helst að
eg höfðaði mál. En þar mun eg bregðast von-
um þínum.”
Hann sagði ekkert, en lék sér að ritblýinu
og aldrei hafði mér fallið hann eins hjartanlega
illa og nú. Honum leið svo vel og eins og hjúfr-
aði sig inn í öryggið og þægindin. Skrifstofan
hans eins og andaði frá sér velmegun og auð-
legð. Eg vildi sem fyrst ljúka erindinu og kom-
ast brott.
“Eg býst við að loftslagið þar úti sé ekki
sem hollast. Hvernig er málarían þar?”
“Ó, loftslagið þar er nógu gott. Það eru
meira að segja heilmargir sumarbústaðir við
Annandale vatnið. Það er álitið mjög heilnæmt
að vera þar. Eg held ekki að afi þinn hafi
óskað þér feigðar er hann sendi þig þangað.”
“Nei, eg býst við að hann hafi haldið að
þetta geri mann úr mér. Á eg að sjá mér
sjálfur fyrir fæði. Eg má þó líklega éta?”
“Bates getur matreitt handa þér. Hann
sér um vistirnar. Eg mun gera honum aðvart
að hlýðnast þér. Eg býst ekki við að þú hafir
marga gesti. f raun og veru-----” Hann horfði
á handarbökin sín — “Þótt afi þinn banni það
ekki, þá býst eg við, að hann hafi aldrei ætlast
til, að þú umkringdir þig með-----”
“Með háværum félögum,” bætti eg við fyrir
hann háðslega. “Nei Mr. Pickering. Framferði
mitt skal vera fyrirmynd.”
Hann greip upp blað, sem eitthvað var vél-
ritað á. Það var viðurkenning þess, að eg
samþykti erfðaskrána. Hefði Pickering út-
búið það áður en eg kom, ef svo færi að eg gengi
að skilmálunum. Mér gramdist þetta, því að
mér féll aldrei að aðrir legðu niður ráðin fyrir
mig fyrirfram, og hafði það oft hvatt mig til
að bregðast vonum þeirra, og gera margt, sem
eg annars hefði ógert látið. Pickering kallaði á
þjón til að vera vitni að undirskrift minni.
“Hvenær flytur þú út, eg verð að vottfesta
það?” spurði hann.
“Eg mun leggja af stað til Indiana á morg-
un,” svaraði eg.
"Þú lætur það ekki bíða,” mælti hann og
braut vandlega saman blaðið, sem eg hafði und-
irskrifað. “Eg hafði vonað að þú borðaðir mið-
dagsmat með mér, áður en þú færir, en eg
býst við að New York sé heldur daufur staður
borið saman við kaffihúsin og bazarana í aust-
urlöndum.
“Þessi sletta um ferðalag mitt gerði mig
reiðan á ný; því að þetta var mér sérstaklega
viðkvæmt mál. Eg var nú tuttugu ög sjö ára
gamall og hafði eytt öllum föðurarfi mínum; eg
hafði étið brauð hjá mörgum þjóðum og var nú
dæmdur til að eyða heilu ári, til þess að fá
arfinn eftir afa minn.
Er eg stóð á fætur mælti Pickering:
“Það er nóg ef þú hripar mér línu, segjum
einu sinni í mánuði, til þess að láta mig vita, að
þú sért þar. Pósthúsið er í Annandale.”
“Eg býst við að eg gæti skilið eftir fáein
bréfspjöld á pósthúsinu og látið sénda þér eitt
þeirra við og við.”
“Það getur þú vel gert,” svaraði hann ró-
lega.
“Við hittumst kannske aftur ef eg dey ekki
úr hungri eða leiðindum, og vertu nú sæll.”
Við kvöddumst með handabandi mjög óvin-
gjamlega og eg fór svo niður í lyftivélinni, sem
full var af ófrjálsum og áhyggjufullum mönn-
um. Eg, að minsta kosti, hafði engar áhyggjur
um peninga mál. Mér mátti standa á sama
hvort markaðurinn steig eða féll á kauphöllinni.
Dálítill neisti of æfintýralönguninni, sem hafði
orðið mér til hrösunar, blossaði upp er eg gekk
eftir hinu fjölfama Breiðastærti, framhjá
þrenningar kirkjunni og inn í banka og fékk þar
útborgaðan afganginn af ferðaávísunum mín-
um. Fékk eg þar eitthvað um þúsund dali í
peningum.
Er eg sneri mér frá glugga gjaldkerans, þá
féll eg næstum í fangið á manni, sem eg hafði
sízt búist við að hitta þar. Við skulum minnast
þess að þetta var í október, það herrans ár
nítján hundruð og eitt.
II. Kapítuli
Nýtt andlit.
“Nefndu mig ekki á nafn ef þú elskar
mig!” sagði Laurence Donovan og dró mig til
hliðar, en ekki tók hann í útrétta hendi mína og
lét á allan hátt eins og við værum aðeins mál-
kunnugir, og hefðum nýlega sézt, sem var
fjarri sanni; því að síðast höfðum við skilið í
Cairo.
“Allah il Allah!”
Þetta var áreiðanlega Larry. Mér fanst eg
finna brunahita eyðimerkurinnar, heyra úlfalda
rekana formæla og sjá leiðsögumennina í Súdan
brugga okkur samsæri hjá einum glugganum
langt í burtu.
“Jæja, þá!” mæltum við báðir í senn í
spyrjandi rómi. Hann vaggaði sér hægt fram
og aftur með hendurnar í vösunum á gólfi bank-
ans. Eg hafði séð hann standa þannig, þegar
hann hafði ekki fengið neitt að éta í f jóra daga.
Það var í Abyssiníu og höfðu þá leiðsögumenn
okkar vilst frá okkur í hinum versta stað, sem
hægt var að hugsa sér. Var hann þá eins á-
hyggjulaus og nú.
“Blessaður Jack — láttu enga undrun né
ótta á þér sjá hvað sem þér líður,” mælti hann
með hinum yndislegu áherslum sínum. “Eg sá
náunga vera að svipast um eftir mér, eins og
fyrir einni stundu síðan. Hann hefir verið að
því um nokkra mánuði. Af því stafar að eg er
nú staddur á ströndum hinna hraustu og
frjálsu. Hann er sjálfsagt ennþá að horfa, því
að hann er þrálátur skolli. Eg er hér eins og að
orði mætti kveða undir gerfinafni. Eg á heima
í matsöluhúsi einu í austurbænum og mun eg
ekki bjóða þér þangað heim, en einhverstaðar
verð eg að hitta þig.”
“Borðaðu með mér í Sherrys-------”
“Of stórt, of margt fólk----”
“f því felst öryggin sért þú í vandræðum
eða í felum. Eg er nú í þann veginn að fara í
útlegð, og áður en það verður vildi eg gjama éta
almennilegan mat.”
“Það væri kannske best. En hvert ætlar þú
nú. Ekki þó til Afríku?”
“Nei, bara til Indíana, eins af þessum kon-
unglegu, amerísku ríkjum, eins og þú hlýtur að
vita.”
“Indíánar?”
“Nei, það er ábyrgst að þeir séu allir dauð-
ir.”
“Ferðu með hestalest, flugbát, bifreið eða
á úlföldum?”
“f steindri og fágaðri jámbrautarlest. Það
er auðvelt. Vandræðin felast ekki í því, að kom-
ast þangað, heldur í hinu að drepast ekki úr
leiðindum þegar þú ert þangað kominn.”
“Það er svo. En hvenær borðum við ?”
“Klukkan sjö. Hittu mig við dymar.”
“Ef eg er þá laus! En leyfðu mér nú að
fara á undan þér út um dymar, og gerðu svo
vel að fylgja mér ekki eftir þegar við komum
út á strætið.”
Hann gekk í burtu, með hanska klæddar
hendumar fyrir aftan bakið. Eg beið þangað
til hann var kominn í hvarf og því næst fór eg
inn í strætisvagninn.
Eg hitti Laurance Donovan í Constantin-
opel í kaffihúsi einu, þar sem eg var að borða.
Honum lenti saman við Englending einn og sló
hann niður. Mér kom það ekkert við, en mér
leist vel á hversu auðveldlegan og ákveðinn
hátt, að Larry bar af andstæðing sínum og síðar
komst eg að því, að þetta var eiginleiki hans.
Englendingurinn vildi ekkert ílt, en honum var
ókunnugt um hversu innilega Larry fann til
með hinum ógæfusama fra. Fyrst eftir að við
kyntumst stældi eg við hann um þetta, en
brátt lærði eg betri siði. Hann sneri mér alveg
á sitt mál hvað snerti írsku málefnin, og
gerðist eg jafn heitur talsmaður honum hvað
það snerti, að klofnir hausar voru eina ráðið til
þess að endurreisa hinn forna rétt írlands.
Vinur minn, ameríski alræðismaðurinn í
Constantinopel var glaðlyndur og fékk eg hann
auðveldlega á mál Larrys. Englendinginn
þyrsti í hefnd og ákallaði öll máttarvöld sér til
stuðnings. Eins og satt var, hélt hann því
fram, að Larry væri brezkur þegn, og því hefði
bandaríkja ræðismaðurinn engan rétt til að
skjóta yfir hann skjólshúsi; skilst mér það
vera staðreynd, sem staðfest væri af öllum lög-
um og rétti. Larry hélt því hinsvegar fram, að
hann væri ekki enskur, heldur írskur, og þar
sem sitt land hefði engan sendiherra þar í
bæ, þá mátti hann leita sér hælis hvar sem sér
sýndist og það væri falt. Varði hann mál sitt
af sinni venjulegu snild og með hjálp hins
ameríska ræðismanns, komum við honnm und-
an.
Það var ekki fyr en síðar að eg vissi um
aðal grínið í þessu máli. Larry var fæddur á
Englandi og hin írska ættjarðarást hans var
sporttin af æstum tilfinningum og bardaga
löngun. Auðvitað höfðu forfeður hans, endur
fyrir löngu komið frá frlandi, og þegar Larry óx
fiskur um hrygg meira en vitsmunir, þá flutti
hann frá Oxford háskólanum og vildi útskrifast
frá Dublin. Á þeim árum gekk hann í lið með
hinum mestu æsingja mönnum, er kröfðust að-
skilnaðar frlands og Englands og lenti í upp-
þotum og oft og tíðum í mánaðar fangelsi. En
hann var að eðlisfari námsmaður og tók ágætis
einkunnir frá háskólanum, 22 ára að aldri, lauk
hann því námi og fór út í heiminn, sem honum
féll fjarskalega vel. Faðir hans var starfsmað-
ur mikill og átti aðra sonu; hann gaf Larry fé
og sagði honum að halda sig í burtu frá heim-
ilinu, þangað til hann gæti hagað sér eins og
alminlegur maður. Frá Constantinopel héldum
við því af stað og ferðuðumst um Evrópu, og
fórum síðan yfir Miðjarðarhafið til þess að leita
að kjötpottum horfinna konungsríkja og eydd-
um í það þrem dögum. Við skildum svo í Cairo
hinir bestu vinir. Hann sneri heim til Englands
og síðar til síns ástkæra írlands, því að hann
hafði sungið með fjálgleika miklum írska
söngva er útlitið var sem ískyggilegast fyrir
okkur, og aldrei gleymt “írskri mold”, eins og
hann orðaði það — um hið nýja fósturland sitt.
Larry var hið mesta snyrtimenni. Hann
kom því á mótið við mig prúðbúinn. Framkoma
hans var róleg til baka haldandi og kom illa
heim við uppreistareðli hans. Þar sem við sát-
um að snæðingi í Sherrys-matsöluhöllinni, þá
vorum við, þótt eg segi sjálfur frá, all-álitlegir
.menn. Við vorum báðir, ef eg má minnast á
sjálfan mig í þessu sambandi — dálítið undir
meðal hæð, stæltir, skjótir til og ágætlega þjálf-
aðir. Báðir vorum við grannleitir, nauðrakaðir
og útiteknir, hafði eg fengið þann lit nýlega á
sjóferðinni heim.
Larry hafði aldrei verið fyr í Ameríku, og
var því alt umhverfið fyrir sjónum beggja okk-
ar nýtt og töfrandi. Eg hafði ætíð haldið því
fram í samræðum við Larry, að Ameríkumenn
væru laglegastir og bezt vaxnir allra manna í
heimi, og eg held að hann hafi sannfærst um
sannleika þeirrar staðhæfingar, er við sátum og
horfðum á hinn fríða flokk, er safnaðist þar inn
í kaffihúsið. Ljósin, hljóðfæraslátturinn, marg-
breytnin í búningum kvenfólksins og hin
mörgu útlendu andlit, varpaði eins og töfrakend
yfir tilfinningar manna, sem um langa hríð
höfðu átt við örðugleika að búa og harðrétti á
útkjálkum hnattarins.
“Segðu mér nú söguna,” sagði eg. “Hefir
þú myrt nokkurn eða framið föðurlandssvik?”
“Það var leiguliða uppþot í Galway og eg
rotaði lögregluþjón. Eg meiddi hann býsna
mikið, er eg viss um. Eg var í felum í hálfan
mánuð, fékk far til Queenstown, og hér er eg nú
að bíða eftir tækifæri til að komast á “írska
mold” án þess að verða fluttur þangað í járn-
um.”
“Þú varst vissulega fæddur til að verða
hengdur, Larry. Það væri best fyrir þig að bíða
við hér í Ameríku. Hér er meira rúm en nokk-
urstaðar annarstaðar, og það er eigi auðvelt að
handsama mann hér í landi og flytja hann
burt.”
“Það getur vel verið, en samt er lítið næðið.
Horfðu bara á rjóðleita herramanninn til hægri
við borðið, þar sem fjórir sitja—þann er situr
næst konunni í ljósrauða kjólnum. Þér þætti
kannske gaman að vita að hann er brezki
ræðismaðurinn.”
“Það er gaman að heyra, en ekki mjög þýð-
ingarmikið. Þú lætur þér þó ekki detta í
hug-----”
“Að hann sé að líta eftir mér? Nei, nei.
En hann hefir nafnið mitt vafalaust á bókum
sínum. Leynilögregluþjónninn, sem er að elta
mig er fremur sljór; hann misti af mér í morg-
un þegar við töluðum saman í bankanum. Síð-
an elti eg hann að ræðismannahúsinu. Nei,
þakka þér fyrir, engan meiri fisk. Látum oss
gleyma áhyggjunum. Eg verð aldrei hengdur;
og þar sem eg er pólitískur afbrotamaður efast
eg um, hvort hægt sé að taka mig fastan hér.”
Hann horfði á froðuna í glasinu sínu eins
og í draumi þar sem hann hélt því í vel hirtum
grönnu fingrunum. “En segðu mér um fortíð
og framtíðarhorfur þínar sjálfs,” mælti hann.
Eg sagði honum söguna um afa minn og
erfðina í eins fáum orðum og auðið var. Því
að stuttorðir og gagnorðir höfðum við vanið
okkur á að vera.
“Þú segir í eitt ár, og þarft ekkert að gera
nema að halda að þér höndum og bíða. Mér
finst það ekki svo dásamlegt. Eg held að eg
vildi heldur vera án peninganna.
“En eg ætla að starfa. Eg skulda minningu
afa míns það að eitthvað verði úr mér, ef
nokkuð er þá til í mér.”
“Þetta sæmir þér vel Glenarm,” sagði
hann háðlega. “Hvað sérð þú — draug?”
Eg hlýt að hafa starað; því að eg sá Arthur
Pickering eitthvað tæp tuttugu fet frá mér. —
Eitthvað um 6 manns höfðu staðið á fætur og
rétt fyrir utan hópinn sá eg Pickering og stúlku
eina, rétt sem snöggvast.
Hún var ung. Hin lang yngsta þar við
borð Pickerings. Unglingsblærinn á henni hefir
kannske komið skýrar í Ijós fyrir samanburð-
inn á henni og honum, því að hann var þung-
lamalegur í vexti og feitur. Hún var svartklædd
með hvítt í kring um háls og úlnliði. Var það
látlaus búningur saman borinn við hitt kven-
fólkið. þar sem ein bar af annari að skrautlegum
klæðum. Hún hafði mist blævænginn sinn, og
Pickering beygði sig niður til að ná honum.
Þetta augnablik, sem hún beið leit hún hirðu-
leysislega á mig og augu okkar mættust sem
snöggvast. Ef til vill var hún systir Pickerings
og reyndi eg að muna eftir f jölskyldu hans, sem
eg hafði þekt í æsku, en ekki gat eg munað
eftir henni — þessari beinvöxnu stúlku, frjáls-
legri og yndislegri, en samt bar hún sig tigulega
og var göfugleg í framkomu og glitraði gull-
bjart hárið undir svartri húfunni.
Er hún leit á mig sá eg að augu hennar voru
hin raunalegustu og fegurstu augu, sem eg
hafði séð, og jafnvel í þessu skrautlega sam-
kvæmi fann eg til áhrifa þeirra. Þau festust
mér í minni, sorgmædd, dreymandi og raunaleg.
Eg var svo utan við mig, að eg gleymdi Larry.
“Þú afskiftir mig,” mælti hann rólega.
“Eru þetta vinir þínir?”
“Þessi þrekni náungi í fararbroddinum er
Pickering, vinur minn,” svaraði eg, og hann leit
til hliðar.
“Já, ekki bjóst eg við að þú værir að horfa á
stúlkuna,” svaraði hann þurlega. “Mér þykir
fyrir að eg gat ekki séð hann. Svei, þessir
menn!”
Eg hló kæruleysislega, en eg var að rekja í
minni mínu upp fyrir mér öll atriðin um svart-
klæddu stúlkuna. Alvarlega andlitið, raunalegu
augun og gullslitinn á hárinu hennar. Pickering
fann vissulega skemtilega staði í þessum tára-
dal og mér sárgramdist við hann. Það er
gremjulegt að sjá annan mann sigra þar sem
maður hefir sjálfur tapað!
“Því gerðir þú mig ekki kunnugan honum.
Mér þætti vænt um að kynnast fáeinum þess-
ara heldri manna hér í álfu. Það gæti komið
sér vel ef eg þyrfti fangelsis ábyrgð.”
“Pickering sá mig nú ekki í fyrsta lagi, og
svo í öðru lagi mundi hann hvorki ábyrgjast
þig né mig. Hann er ekki þannig gerður.”
Larry brosti háðslega.
“Þú þarft ekki að útskýra þetta frekar. Þú
ert allur á nálum yfir að sjá þessa stúlku. Hún
minnir mig á hendinguna hjá Tennyson:
“Sem stjörnur stafi sorg úr ódauðleéum augum”
— og það sem á eftir fer ætti að vera þér að-
vörun — margir brugðu hjör og hnigu, og
eymdin ætíð fylgdi ferli hennar. Svei þessar
konur. Eg hélt að þú værir upp úr öllu þessu
vaxinn!”
“Eg sé nú ekki því það ætti að vera, þar
sem eg er ekki nema 27 ára gamall. En hvað
varð af þessari írsku blómarós, sem þú varst
ruglaður í. Eg man að helsta fegurðar ein-
kennið var stutt efri vör. Þú neyddir mig oft
til að heyra um hana, þegar við vorum í Afríku.”
“Hump! Þegar eg kom aftur til Dyblinnar
reyndist hún að hafa gifst syni bjórbruggara —
að hugsa sér slíkt.”
“Treystu aldrei stuttri efri vör. Eg treysti
henni aldrei.”
“Þetta dugar nú. Þákka þér fyrir. Þú segir
að afi þinn hafi dáið í júní. Bréfið, sem flutti
þér fréttina kom þér í hendur í Neapel í
október. Hefir þér ekki dottið í hug, að það sé
nokkuð langur tími. Hvað var skiftaráðandinn
að gera allan þann tíma, má eg spyrja? Þér
er óhætt að trúa því, að hann tók tækifærið á
meðan, til að líta eftir hinu rauða, rauða gulli.
Eg býst ekki við að þú hafir spurt hann í þaul
hvernig á þessum drætti stóð ?”
Hann horfði á mig með fyrirlitningu vegna
heimsku minnar, og það hefir enginn gert nema
hann.