Heimskringla - 26.01.1938, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 26. JANÚAR 1938
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
vestur-íslenzka.
í ávarpsorðum sínum, þegar
hann tók við ritstjórninni (“Til
lesenda”), fórust ólafi, meðal
annars, þannig orð, og lýsa þau
honum vel: “Þó eg sé fæddur'og
uppalinn hér í landi, og sé Vest-
ur-íslendingur í húð og hár, ann
eg þó öllu sem íslenzkt er, engu
síður en ef eg væri Austur-ís-
lendingur. Vænt þykir mér að
vísu um enska þjóð, ensk skáld
og enskar bókmentir, — en þó
vænna um íslenzk skáld og ís-
lenzkar bókmentir. Þetta hefir
náð ennþá traustari tökum á
hjarta mínu og tilfinningum.”
Og þetta var ekkert málamynda
gaspur frá hans hálfu; sézt það
víða í blaðagreinum hans. Ást
hans á öllu íslenzku og íslandi
kemur t. d. fagurlega fram í rit-
stjómargreininni “Ástkæra, yl-
hýra málið”. (“Heimskringlu”,
11. okt. 1917). Hann ritaði
einnig um íslenzkar listir og
bókmentir. Góð er grein hans,
þó gagnorð sé, um Stephán G.
Stephánsson (“Heimskringla”,
6. des. 1917). Ólafur skrifaði
einnig vel og vinsamlega um ís-
landsvininn W. C. Russell —
(“Heimskringla”, 12. febr. 1919
og sneri á íslenzku grein um
annan merkan íslandsvin, Percy
Grainger (“Hemskringlu”, 14.
maí, 1919). Eins og vænta
mátti um jafn ræktarsaman
mann við ættarerfðir sínar, tók
Ólafur vel hugmyndinni um
stofnun Þjóðræknisfélagsins.
Vitanlega fjölluðu ritstjórnar-
greinar hans löngum um stjórn-
mál, og gat hann verið all her-
skár í þeim, þegar í brýnu sló
við andstæðinga í skoðunum. —
Annars fæ eg ekki betur séð en,
að ólafi hafi farið ritstjórnin
mjög myndarlega úr hendi, þeg-
ar á alt er litið. Er eg þar al-
gerlega sammála drengilegum
ummælum núverandi ritstjóra
“Heimskringlu,” Stefáns Einars-
sonar. Eftir að hafa, eins og
mátti, hrósað Ólafi fyrir íslenzku
kunnáttu hans, segir Stefán um
ritstjórn hans: “Eru greinar
hans í blaðinu af gætni og góðri
greind skrifaðar. Mátti “Heims-
kringla” í hans ritstjórnartíð
heita prýðis vel úr garði gerð.
Skrifaði þá einnig séra Frðirik
J. Bergmann í hana hverja á-
gætisgreinina af annari. Væri
mörgu öðruvísi farið í þjóðrækn-
ismálum vorum hér vestra, ef
fleiri innfæddir íslendingar færu
að dæmi Ó. T. Jónssonar og
næmu mál afa og ömmu sinnar
eins og hann hefir gert.” (“Hkr.”
11. júní 1930). Má eg bæta því
við, að mér er kunnugt um að
sumir mentamenn á íslandi tóku
til þess, hversu gott vald Ólafur
hafði yfir íslenzku máli.
Eftir að hann hætti ritstjórn-
arstörfum, skrifaði ólafur einnig
oft í vikublöðin íslenzku hér
vestra, einkum um bókmentaleg
efni og þjóðmál. Veigamestar
og athyglisverðastar slíkra
greina hans eru ritgerðir þær,
sem hann skrifaði í Tímailit
Þjóðræknisfélagsins: “Bygð og
óbygð” (1934) og “Frumbygð
og fortíð (1935). • Er í fyrri
greininni brugðið upp glöggum
myndum af ýmsu úr frum-
byggjalífi íslendinga vestan
hafs, og margt ágæta vel athug-
að. f seinni greininni, sem fjall-
ar um afstöðu íslendinga til for-
tíðar þeirra og erfða og um varð
veislu sögu þeirra í landi hér, er
einnig margt skarpra og tíma-
bærra athuguna; sýna þær
hvorutveggja, að höfundinum
var ant um framhaldandi menn-
ingar-viðleitni íslendinga hér-
lendis, á íslenzkum grundvelli,
og að hann skildi einnig vel við
hverja örðugleika var að glíma
á því sviði, þó hann teldi þær
torfærur eigi ósigrandi.
ólafur var prýðilega skáld-
mæltur maður og orti allmikið.
Er mörg kvæði hans að finna í
vikublöðunum vestur-fslenzku.—
Nokkuð eru þau kvæði misjöfn
að gæðum og sjaldnast eins heil-
steypt og æskilegt væri, en víða
bregður þar fyrir snjöllum ljóð-
línum og erindum, skörpum
hugsunum og skýrum myndum.
Fallegar og vel kveðnar eru
þessar vísur úr kvæðinu “Al-
berta” (1934):
“Hið liðna á geisla, er glæða
hvern hug:—
er grænkuðu skógar á vori,
og blómstrandi óbygðin efldi
þinn dug,
gaf orku í sérhverju spori.
Og þeir, sem að kvatt höfðu
kaldari lönd,
nú kættust á vorsviðum hlýrri;
jen þá héldust frelsi og framsókn
í hönd
á fósturströnd ungri og nýrri.
Vér helgum því landnámi hátíða-
brag,
vor hjörtu við minningar kætast.
Við frumsporin stigin, vér dáum
þann dag,
er draumar og hugsjónir rætast.
Ef þátíðin frumprýði raskaði
ranns,
með rekum og öxum og plógum,
mun framtíðin, Alberta, knýta
þér krans
úr kjarrviði fögrum og skógum.”
Hreinum dráttum er myndin
frá æskudögunum, frumbýlings-
árunum í Alberta, einnig dregin
í þessu erindi úr kvæðinu
“Bjálkakofinn”:
“Hví er kallað “kofa”-nafni
kæra býlið, fyrra skýlið,—
sem var höll í huga mínum,
heimur stór und veggjum fjór-
um—
þegar lesin Ijóð eg heyrði,
liðinna tíma kveðnar rímur,
þegar sögur horfnar hreysti
hrifu önd að draumalöndum?”
Fimlega fer höfundur með
dýran hátt í þessum vísum úr
kvæðinu til Þorsteins Erlings-
sonar:
“Ljóðfleyga öndin hófst svo
hátt!
Hlekkjum og böndum öllum
fjarri,
sannleikans strönd oss sýndi
nærri,
sólfögur lönd í hverri átt.
Þorsteinn með ljóða-högum hug,
heillaði þjóð að frelsisdegi;
sótti oss glóð frá sólarvegi,
syngjandi í blóðið kraft og dug.”
Þjóðlegar og liprar eru þess-
ar vísur úr kvæði ólafs “Pabbi”
(til föður hans á 76 ára afmæli
hans) og mun vera síðasta kvæði
höfundar:
“Fæddur krói koti í,
kátur hló á beði,
lífsmagn bjó í böli því,
blessun nóga léði.
Seinna rann um heimahlað
hnokkinn glannalega.
Krota vann með bleki á blað;
bar sig mannalega.
Fjalla í sala þökum þaut
þýður, svalur straumur;
æskubala óf í skraut
inndæll smaladraumur.”
Þessar vísur draga einnig at-
hyglina að þeirri hliðinni á kveð-
skap ólafs, sem mér þykir hvað
sérkennilegust, að því, hve þjóð-
leg mörg kvæði hans eru og ram-
íslenzk að búningi. Hann hafði
tekið sérstöku ástfóstri við fer-
skeytluna; orti heil kvæði, t. d.
ljóðabréf, af hringhendum og
undir öðrum rímna bragarhátt-
um; jafnvel færðist hann það
í fang, að yrkja sléttubönd. —
Kennir hér auðvitað áhrifa frá
hinum íslenzka kveðskap, sem
hann ólst upp við hjá fósturfor-
eldrum sínum, ekki sízt frá rím-
unum íslenzku. Enda segir Ólaf-
ur í einu bréfa sinna: “Eg er
andlega fóstraður við barm ís-
lenzkra rímna. . . . Engin þjóð
á guðs grænni jörðu á í alþýðu-
kveðskap aðra eins formfegurð,
og engar tungur eiga aðra eins
vekurð og þar kemur í ljós.” Á
öðrum stað segir hann: “Fleiri
hrnghendur held eg enginn hér-
fæddur Vestur-íslendingur hafi
kveðið,” og mun það rétt vera.
Er það merkilegt atriði út af
fyrir sig, hvað sem líður ljóð-
snild margra þeirra. Ekki er þá
heldur kynlegt, að Ólafur sækir
formálsorð sumra kvæða sinna
til Sigurðar Breiðfjörðs, og yrk-
ir um þá báða, hann og Þorstein
Erlingsson.
ólafur fékkst einnig dálítið við
smásagnagerð, og man eg í svip-
inn eftir þessum prentuðum sög-
um hans: “íslendingur gistir
Valhöll” (“Breiðablik”, 1908, 6-
7) og “Þórður” (“Tímarit Þjóð-
ræknisfélagsins”, 1936). Smíða-
lýti eru á sögum þessum, en
samt bera þær á köflum vitni
hugkvæmni og frásagnargáfu.
Og fslandsást höfundar er þar
ljósu letri skráð. Óbeinlínis tal-
ar hann sjálfur í þessum orðum
úr “fslendingur gistir Valhöll”:
Fjarlægt í faðmi Ránar sé eg
ísland rísa á ókomnum öldum,
frjálsara land og göfuga en önn-
ur lönd; þar munu eilífar hug-
sjónir mannanna verða elskaðar
heitast og eldur andans brenna
bjartast, ef mér segir rétt hugur
um. “Af sama toga spunnið var
það, að hann vildi klæða ísland
skógi (Sbr. greinar hans um það
mál í vestur-íslenzkum blöðum).
Þá fékkst Ólafur einnig um
eitt skeið æfinnar dálítið við
leikritagerð, bæði á íslenzku og
ensku; stundaði hann meira að
segja bréflegt nám í þeirri grein
við einn af skólum Bandaríkj-
anna. Eitt af hinum; íslenzku
leikritum hans, Hrekki, las eg í
handriti. Því var að sönnu að
ýmsu leyti áfátt frá dramatísku
sjónarmiði, enda var þar um
frumsmíð að ræða; hinsvegar
bar það, eins og smásögur höf-
undar, vott um talsverða hæfi-
leika til slíkrar ritmensku, hefðu
þeir fengið að þroskast betur.
Jafnframt bókmentalegum
efnum varð Ólafi tíðast rætt um
þjóðmálin í bréfum til mín, enda
voru þau ofarlega í huga hans,
eins og ýms prentuð kvæði hans
og blaðagreinar sýna ljóslega. —
Hann var framsóknarmaður á
því sviði, ákveðinn og einlægur
verklýðssinni, og “Union”-maður
að sama skapi. Víkur hann oft
að þeim málum í bréfum sínum.
Svo falla honum orð í einu
þeirra: “Hægfara er þessi hreyf-
ing, frelsishreyfing alþýðu allra
landa. Eina upplýsing í þeim
efnum á sér stað innan vébanda
“Unions”, verkalýðsfélaganna,
held eg þau séu nefnd á íslandi.
Sameining verkalýðsins er að
smáþroskast við hin guðdómlegu
áhrif skálda og rithöfunda, er
sú stefna skapar. Hérlendis mið-
ar alt í áttina, þó hægfara sé,
því mótstaða auðvaldsins er
ógurlega grimm. Vona eg, að
ísland okkar verði þar ekki eftir-
bátur. Gáfuð er hin íslenzka þjóð
og frjálshugsandi að eðlisfari.”
í Ijósi þeirrar afstöðu Ólafs, er
það ofurskiljanlegt, að hann leit
hýru auga til leiðsagnar Roose-
velt forseta á stjórnmálasviðinu
og var honum fylgjandi að mál-
um.
í trúmálum var ólafur maður
kreddufrjáls. Hann sneri að
vísu á íslenzku allmörgum rit-
um “International Bible Stu-
dents Association”, en ekki átti
hann samleið með þeim í skoð-
unum. Lét hann það þó eigi á
neinn hátt koma fram í þýðing-
um sínum, því að hann var nógu
umburðarlyndur í þeim efnum til
þess, að láta aðra óáreitta um
sínar trúarskoðanir.
Auðsætt er því, af framan-
skráðu, að Ólafur Tryggvason
Johnson var mjög vel gefinn
maður og um margt hinn eftir-
tektarverðasti. Hitt er jafnsatt,
að æfistarf hans varð í molum
fyrir það, að hann fékk eigi notið
meðfæddra hæfileika sinna nema
að litlu leyti, né heldur þroskað
þá sem skyldi. Er það hin gamla
raunasaga margs íslendings,
sem, illu heilli, endurtekur sig alt
' of oft fram á þennan dag. Þá var
jólfaur einnig meiri hugsjóna-
maður en fjárafla, og fylgir það
löngum skáldhneigðum mönnum
og listrænum. Hann var og, seni
títt er um slíka menn, misskilinn
af mörgum, og átti sína andstæð-
jinga, eins og óhjákvæmilegt er
. um menn, sem eitthvað er spunn-
ið í og þátt taka í opinberum
málum.
| En hinir mörgu vinir ólafs
minnast hans sem gáfaðs manns
, og drenglynds, og sem fslendings
inn í hjartarætur. Ást á íslandi
(og öllu því sem íslenzkt er, var
jhonum í blóð borin, elfd við á-
ihrifin frá fósturforeldrum hans
|Og framhaldandi kynni hans af
íslenzkum menningarerfðum,
jbókmentum og sögu. Og hon-
um var mjög um það hugað, að
finna íslenzkum menningar-
straumum farveg inn í þjóðlíf
þessa meginlands. Eigi rýrði sú
jfslandsást hans á neinn hátt
skyldurækt hans sem hérlends
borgara; enda er það grýla ein,
að þær tilfinningar þurfi að rek-
ast á í þjóðfélagslegri eða borg-
aralegri afstöðu manna.
Richard Beck
BRÓÐURMINNING
Kristján Aðaljón Oleson
(C. A. Oleson)
Þann 22. mars s. 1. andaðist að
heimili sínu í Hólabygðinni fyrir
norðan Glenboro á besta aldri
eftir erfitt sjúkdómsstríð bónd-
inn Kristján Aðaljón Oleson.
Hann var á 53. aldursári fæddur
á P',agralandi í Víðinesbygð í
Nýja fslandi 3. júní 1884. For-
eldrar hans voru Eyjólfur Jóns-
son Guðmundssonar fæddur á
Hallbjarnarstöðum í Skriðdal í
S.-Múlasýslu og seinni kona hans
Sigurveig Sigurðardóttir frá
Lýtingsstöðum í Vopnafirði. —
Hann ólst upp á Fagralandi til
nær því 8 ára aldurs, þá fluttist,
hann með foreldrum og syst-
kinum til Argyle-bygðar, og var
þar í 2 ár, fluttist þá með þeim
í Hólabygðina og var þar til
dauðadags, að undanteknum
tíma er hann var í Nýja íslandi j
og Norður á Winnipegvatni við
fiskveiðar er hann var um tví-
tugsaldur. Hann keypti óyrkt
land sem var mikið skógi vaxið
og byrjaði þar búskap fyrir rúm-
um 30 árum síðan, hann ruddi
skóginn og sneri í akur og bygði
heimili, og það er nú minnis-
varðinn hans, þar vann hann
margt dagsverkið og þar á hann |
margan svitadropa. Hann var
duglegur maður smiður allgóður
og hagur til allra verka. Mikill
á velli og karlmannlegur í sjón,
hann var trúverðugur í viðskift-
um við menn, og trúr vinur vina
sinna. Hann fór á mis við allan
skólalærdóm í æsku og frá því
hann var unglingur varð hann
að berjast fyrir sinni tilveru.
Tæpra átta ára fór hann í vist
til bónda og vann hjá honum alt
sumarið fyrir 3 dali á mánuði,
vann h^nn síðan af og til hjá
öðrum til fullorðins ára. Föður
sinn misti hann þegar hann var
á 14 ári.
Hann var skemtilegur í kunn-
ingjahóp, gamansamur og fynd-
inn í orði, er hann var með jafn-
ingjum sínum, en hann hélt sér
lítt fram til metorða, hann var
algerlega laus við allan hégóma
og metorðagirnd.
| Hann var tvígiftur, fyrri kona
hans var Sigfríður Einarsdóttir
1 Benjamínssonar og konu hans
jÁsu Benjamínsdóttir frá Hvappi
í Þistilfirði. Hana misti hann
24. febr. 1921. Seinni kona hans
er Margrét Sigurjónsdóttir Jóns-
sonar, var hún áður gift hér-
lendum manni, ættúð af Austur-
landi, lifir hún hann. Á lífi eru
fjögur börn af fyrra hjónabandi,
jl. Liney Svanhvít, gift Ingólfi
Swainson bónda í Argyle-bygð-
inni; 2. Emily Jónína, útskrifuð
hjúkrunarkona, Carman, Man.;
3. Kári Gunnlaugur, giftur
Elinbj. Doll frá Riverton, eiga
þar heima; 4. Sigurveig Guðrún
í Winnipeg. Tryggvi Eyjólfur
druknftði í Winnipeg-vatni 15.
júní 1932, 22 ára gamall, af síð-
ara hjónabandi eru tvö börn: 1.
Sigrún Guðbjörg; 2. Stanley
Aðaljón, eru þau hjá móður
sinni. Einnig eru á lífi tvö
stjúpbörn, börn seinni konu hans
af fyrra hjónabandi: 1. David
John.og 2. Jennie Winnifred
Catherine, Gable að föðurnafni.
Eru þau í Vancouver, B. C.
Börnin öll væn og vel gefin. Á
lifi eru þrjú systkini: Guðrún S.
Paulson í Hólabygðinni, Guð-
mundur í Victoria Beach, Man.,
(hálfbróðir) og undirritaður.
Æfibraut Kristjáns bróður
var ekki ætíð blómum stráð,
dauðinn sló honum und aftur og
aftur sem tímann tók lengi að
græða. f lífsbaráttunni átti hann
oft undir högg að sækja, en
komst þó bærilega af, kvartaði
ekki þó á móti blési. Var jafn-
an hugdjarfur pg vonglaður. —
Jarðarförin sýndi að hann átti
ítök í brjóstum margra sam-
ferðmannanna. Bróðurminn-
ingu er erfitt að skrifa, við vor-
um samtíða í æskunni og sam-
rýmdir alla æfi, vorum á svip-
uðum aldri, en hann var yngri
bróðir. Er margs að minnast og
margs að sakna er gengið er frá
gröfinni. Kvöldskuggamir lengj-
ast óðum og leiðin er bráðum á
enda og senn verður fokið í öll
okkar spor.
“Er þín sála sigri kætt
og sæla búin þér.
Eg veit það ekki sofðu sætt,
og sömu leið eg fer.”
G. J. Oleson
DOMINION GIANTS
A S T E R S sem ekhi fölna
45c virði fyrir 15c
KYNNIÐ YÐIIR ÞETTA TILBOÐ
Til þess að fá yður til að reyna þessi
blóm (Asters), sem öllum öðrum
blóm-tegundum hepnast betur að sá,
viljum vér senda yður einn pakka af
hverju, Crimson, Shell-Pink og Azure
Blue, vanaverð 45c, fyrir aðeins 15c,
póstgjald greitt, (eða safn af 6 pökk-
um, af mismunandi litum, 25c, póst-
gjald greitt).
FKITT!—Bezta bók sem um útsæði
er fáanleg í Canada, sú bezta, sem
vér höfum nokkru sinni gefið út: 425
myndir, 97 mismunandi litir. AUar
nýjustu og fegurstu blómtegundir,
blómlaukar, garðkál, rósir, hrislur,
tré og ávextir. Skrifið oss í dag.
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
TALAR f ÚTVARP
Walter J. Líndal, K.C.,
flytur erindi um lýðræði í út-
varpið hjá CJRC í Winnipeg n.k.
sunnudag kl. 6.15 að kvöldi.
Minsta fréttablað í heimi, heit-
ir Sabmeias. Það er gefið út af
Lapplendingum sem búa í Finn-
landi. Það er í litlu broti, fjór-
ar blaðsíður að stærð og kemur
út fjórum sinnum á ári.
* * *
Benito Mussolini, forsætisráð-
herra ítalíu, er yfirmaður eða
ráðherra 5 stjórnardeilda: her-
mála, lofthers, innanríkismála,
Afríku-mála og sjóhers deild-
anna.
^oðossoððseoososðscooscisosoooðððooseoeooðsoQðsosoððoot
TIL ÞESS AÐ ENDURNÝJA 0G
HREINSA LOFTIÐ
notið “ELECTROHOME
LOFT-BÆTIRINN
» >
Vægir
Skilmálar
“Chateau
Model”
Electrohome er ný vél, nytsamasta og sparnaðar
mesta loft hreinsunar áhald fáanlegt. Veitir
loftinu rekju, þvær það og hreinsar; eyðir þef
og heldur því á stöðugri hreyfingu. Það tekur
burtu alt ryk, gerla og ar sem fljóta í loftinu í
herbergjunum, og er því til heilsubótar og þæg-
inda á heimilinu. Reynið Electrohome Nú—
þetta er tíminn sem þess er mest þörf.
FJÓRAR TEGUNDIR Á ÞESSU
LÁG-VERÐI OG UPP..........
Eftir öllum upplýsingum—Símið 848131
$29-98

Portage og Edmonton
&ooeoo§oooooSo§oSoooooooooooao§oooo$ooo§§oo§Qooo£ogoi