Heimskringla - 14.09.1938, Blaðsíða 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
LII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 14. SEPT. 1938
NÚMER 50.
HELZTU FRETTIR
Tékkar búast við því versta.
óttast að Þjóðverjar
ráðist á þá
£ gær (á þriðjudag) settu Su-
deten-Þjóðverjarnir eða yfir-
maður þeirra Konrad Henlein,
eftir skipun Hitlers auðvitað,
stjórninni í Tékkóslóvakíu þá
kosti, að láta af hendi Sudetan-
héruðin, sem 31/2 miljón Þjóð-
verjar búa í, við Þýkzaland. —
Voru stjórninni í Prag gefnar
sex klukkustundir til umhugs-
unar.
Fréttir frá Evrópu í morgun
(á miðvikudag) herma, að Ed-
ouard Benes, forseti Tékkósló-
vakíu hafi neitað að ganga að
þessum kostum. Næsta spor
Sudeten-Þjóðverjanna var þá, að
þeir slitu öllu sambandi við
Tékkóslóvakíu. Setti þá stjórn-
in í Tékkóslóvakíu herlög í Sud-
eten-héruðunum.
í Sudeten-héruðunum eru nú
uppþot og óeirðir og hafa um 20
manns af báðum aðilum verið
drepnir í þeim.
Her Hitlers er sagt að sé að
færa sig nær landamærum
Tékkóslóvakíu, en Þjóðverjar
neita þeirri frétt.
Bretar eru að ráðgera að
reyna enn að aftra stríði með
því að bjóða Hitler að láta fara
fram almenna atkvæða-greiðslu í
Sudeten héruðunum um hvort
héruðin skulu sameinuð Þýzka-
landi. En Benes forseti Tékka,
er á móti því og eftir blaða-
fregnum frá Englandi að dæma,
er alt annað á þeim að heyra, en
þau séu því fylgjandi; telja sum
þeirra það sama og segja Hitler
að taka Tékkóslóvakíu.
Rússar og Frakkar búast við
stríði og eru eflaust mótfallnir
atkvæða-greiðslunni, svo af
henni veðrur að líkindum ekk-
ert.
En hvað gerir Hitler þá? Það
er spurningin, sem ennþá er ó-
svarað. En Tékkar búast við
her þeirra á hverri stundu til
landamæranna.
Mrs. Guðlaug Anderson
dáin
Mrs. Guðlaug Anderson, kona
Egils Andersonar fyrrum bónda
í Leslie í Saskatchewan, lézt s.
1. laugardag að heimili sonar
þeirra, Péturs Andersonar að
808 Wolseley Ave., Winnipeg.
Hin látna var 86 ára, kom með
manni sínum og yngri börnunum
vestur um haf 1904, frá Bakka
í Borgarfirði eystra. Settust
þau fyrst að í Nýja-íslandi, en
fluttu þaðan að fjórum árum
liðnum vestur til Saskatchewan-
fylkis og bjuggu þar unz þau
sakir aldurs létu af búskap og
hafa síðan verið hjá börnum
sínum í Winnipeg og í Leslie í
Saskatchewan.
Guðlaugu lifa eiginmaður
hennar, Egill, nú 94 ára og 6
börn: Mrs. P. S. Pálsson, Mrs.
C. O. Einarsson báðar í Winni-
peg; Mrs. J. Hallsson, Leslie,
Sask.; Stefán í Leslie; Pétur í
Winnipeg og Egill á íslandi.
Guðlaug heitin var myndar
og ágætis kona. Áttu þau hjón-
in fyrstu árin hér vestra heima
í sömu bygð og foreldrar mínir,
er auk þess voru þeim samferða
að heiman og kyntust þeim vel.
Heyrði eg þá oft til þess taka,
hve góðir nágrannar Egiíl og
Guðlaug væru, hjálpfús og ó-
trauð til góðaverka og einlægir
og staðfastir vinir. Munu fleiri
er þeim kyntust hafa svipaö af
þeim að segja.
i Jarðarför Guðlaugar heitinn-
ar fer fram í dag frá kirkju
Sambandssafnaðar í Winnipeg
kl. 2 e. h. Dr. Rögnv. Pétursson
jarsyngur. S.
Mrs. Guðrún Bergman
dáin
1 Mrs. Guðrún Bergman, ekkj-
an eftir séra Friðr^k J. Berg-
man, lézt síðast liðinn laugar-
dag, að heimili dóttur sinnar
Mrs. M. Anderson, 230 Simcoe
St., Winnipeg. Jarðarförin fór
fram í gær (þriðjudag) frá
Fyrstu lút. kirkju. Hin látna
kom vestur um haf fyrir 52 ár-
um; síðustu 37 árin hefir hún
átt heima í Winnipeg. Þessarar
merku konu verður eflaust minst
síðar í þessu blaði.
framleidd og er þó ekki nema
helmingur þess er verða á í
framtíðínni. Fyrírtækið til
þessa hefir kostað 28 miljónir
dollara, en hefir síðan því var
hrint af stað 1911, sparað íbúum
þessa bæjar helming orku og
ljósaverðs, sem nemur nú orðið
miklu fé öll árin.
Ástæður til þessarar farar
norður til að líta þessar undur-
samlegu ljóss-uppsprettur, var
fyrst og fremst sú, að sýna þær
gestinum að heiman, sem nú
gistir hér fslendinga vestra, —
1 Jónasi alþm. Jónsyni. Hann
hefir ekki dvalið langstundum
hér í Winnipeg, en hefir verið á
sífeldum ferðalögum með ame-
rískum hraða um hinn vestræna
heim og var nú nýkomin til
Við nýafstaðin músikpróf íjbæjarins frá Los Angeles í Cali-
Manitoba-háskóla, hlaut íslenzk f°rníu- Mönnum hér var kunn-
Thora Ásgeirson
stúlka Thora Ásgeirson svonefnt
Coronation Scholarship sem veitt
er af I.O.D.E. og nemur $15
fyrir ágæta frammistöðu í piano
spili í III. og IV. grade. Thora
er 10 ára og er dóttir Mr. og
Mrs. Jóns Ásgeirssonar í Win-
nipeg. Hún lærði hjá ungfrú
Snjólaugu Sigurðsson.
FJÆR OG NÆR
Bennett í Englandi
Rt. Hon. R. B. Bennett, fyrr-
um leiðtogi íhaldsflqkksijis í
Canada, er staddur í Englandi
um þessar mundir; kom þangað
s. 1. laugardag. Það er haft
eftir Havas fréttastofunni, að
hann hafi keypt hús í Surrey,
um 40 mínútna keyrslu frá mið-
púnkti borgarinnar London og
ætli sér að setjast þar að með
tíð og tíma.
Fyrirlestra samkomu Jónasar
alþm. Jónssonar í Selkirk, sem
halda átti n. k. laugardag, hefir
verið frestað til óákveðins tíma.
Annir Jónasar valda.
* * *
Silver Tea
Kvenfélag Sambandssafnaðar
í Winnipeg hefir te og kaffi sölu
j í samkomusal T. Eaton félagsíns
n.k. laugardag 17. þ. m. kl. 2.30
til kl. 5 e. h. Einnig verður
,sala á heimatilbúnum matvörum
og lesið verður í bolla þeirra
jSem þess æskja. Allir vinir eru
i vinsamlega beðnir að minnast
iþessa og fjölmenna.
Mrs. J. B. Skaptason, forseti
* * *
•
Mrs. Steve Ólafsson frá Riv-
erton var stödd í bænum s. 1.
fimtudag. Hún er æðsti templar
ugt um starfsemi hans í þágu
samvinnumálanna heima og
vissu að honum mundi kært að
sjá einn hinn merkilegasta vott í
þessu landi um hagkvæmi þeirr-
ar stefnu í verki. Pétur korn-
kaupmaður Anderson átti hug-
myndina að þessu ferðalagi
norður til Pointe du Bois og
annaðist framkvæmdir málsins
við orkufélagið. Var það auð-
sótt, því bæði hann og fleiri ís-
lenzkir stórhýsaeigendur eru
góðir viðskiftamenn City Hydro
og eru eins og íslendingar yfir-
leitt góðir samvinnustefnumenn
í þjóðnytjamálum.
Út til Pointe du Bois, sem á
íslenzku mætti nefna Skógar-
tanga, var komið um kl. 9 á
föstudagskvöld. Þar búa milli
60 og 70 verkamanna, sem við
virkjunina starfa. Alls munu
þorpsbúar um 325. Þorpið er
eign Winnipeg-borgar; þar er
skóli er yfir 60 börn sækja og
þar er kirkja. Úti í norðrinu
þarna hrjóstrugu og óbyggilegu
umhverfis virkjunina, hefir því
myndast dálítið þjóðfélag, eða
ríki innan ríkisins.
Á 'laugardag var svo farið að
skoða mannvirkin sjálf. Voru
ferðamennirnir forvitnin sjálf,
en fyrir flestum af þeim býst
eg við að það hafi verið eins og
í stúkunni í Riverton og sagði
þar nyrðra á ferðinni bænar-jÞeim er Þettn ritar, að þeim
skrár um lokun vínsölu í Bif-
röstsveit.
* * *
Kristján Kristjánsson frá
Winnipeg, sem getið var um í
síðasta blaði að dvalið hefði ár-
langt í Toronto, en væri aftur
kominn heim, biður blaðið fyrir
þá leiðréttingu við *fréttina, að
hann hafi aðeins dvalið tvo
mánuði eystra. Ennfremur að
hafi fundist þeir vera í völund-
arhúsi staddir, er þeir áttu að
fara að gera sér grein fyrir
hverju einu, er í orkuhúsinu var
að sjá. En alt um það var með
undrun horft á vélabáknin að
verki, þessar vélar, sem á fleygi-
ferð eru settar eða stöðvaðar
með því að styðja á lítinn hnapp
og ljósin má kveikja með í þús-
undum húsa í Winnipeg eða
armálinu og sem hann teldi
“föður” City Hydro starfsins.
Hann hefði keypt fyrsta jgufu-
ketilinn í St. Paul er starfið
hefði verið hafið með í Pointe
du Bois. Fór hann og fleiri lof-
samlegum orðum um íslend-
inga, samvinnuhug þeirra o. s.
frv. í lok máls síns oað hann
Paul bæjarráðsmann Bardal, er
formaður væri í Hydro-nefnd
bæjarráðsins, að segja fáein
orð. Að hans skörulega ávarpi
loknu, kvaddi W. J. Líndal sér
hljóðs og þakkaði Hydro-félag-
inu fyrir rausn og velvild fs-
lendingum sýnda með ferð
þessari. Að lokum hélt Jónas
alþm. Jónsson, sem var heiðnrs-
gestur félagsins í þessari för
ræðu; sagði hann íslendinga á
ættjörðinni einmitt vera að
starfa að þessu sama og Winni-
pegbúar væru að starfa að með
virkjun þessari. Með Sogsvirkj-
uninni sem nú væri vel á veg
komin, kVað han hugmyndina
að lýsa og hita höfuðstað
landsins, Reykjavík. Kom hann
snildarlega orðum að þrá manna
eftir meira ljósi og var í ræðu-
lok þakkað með dynjandi lófa-
klappi. Ekki þarf frá því að
segja, að ræðurnar fóru allar
fram á ensku.
Að svo búnu var haldið til
Slave Falls til að sjá virkjunjna
þar. Er það sjö mílur vegar
frá Pointe du Bois. Er virkjun-
in þar bæði nýrri og enn full-
komnari og tröllslegri en í
Pointe du Bois. Þar var verið
að fullgera fjórðu eininguna og
koma vélapörtunum fyrir. Voru
sumir þeirra feikna bákn. Var
mér sagt, að þeir hefðu í Svíþjóð
verið gerðir og sendir hingað.
Grunnur er lagður fyrir aðrar
fjórar orkueiningar er settar
verða þar niður, er orkunnar er
þörf.
Slave Falls, Þrælafossar, var
oss sagt að heiti bæru af því,
að þar hefði stúlka ein drekt
sér, sem Indíánar þyinguðu til
að eiga mann, sem henni var
ekki að geði. Svo gæti og hafa
átt sér stað um fleiri, er við
þrældóm og kúgun hefðu átt að
búa, að þeir hefðu kastað sér í
fossana. Ekkert fleira þjóð-
sögulegt gátum vér .grafið upp
um þessa staði.
Á eftir ræðu Mr. Smith í
Pointe du Bois, spurðum vér
Árna Egegrtson um tildrögin að
myndun þessarar virkjunar í
Pointe du Bois og Slave Falls, er
hann kæmi svo mikið við
sögu. Sagði hann frá ýmsu því
viðvíkjandi og þar á meðal hefði
hann hafi ekki ákveðið heimilis- 1 slökkva eftir vild.
fang sitt hér. En meðan hann
er að líta sér eftir heimili, verð-
ur hann að 498 Victor St., Win-
nipeg.
Slave Falls-orkuverið
Ferð til Pointe du Bois
Um kl. 4 s. 1. föstudag, voru
24 íslendingar saman komnir
fyrir framan City Hydro-höllina,
aðalskrifstofu raforkukerfis
þessa bæjar. Að nokkrum mín-
útum liðnum, var lagt af stað í
fólksflutnings-reið norður til
Ponite du Bois og Slave Falls,
þessara ljóssins brunna, um 70
.mílur norð-austur af Winnipeg,
er um myrkar uætur og ljósa
daga lýsa upp þúsundir heimila
og snúa þúsundum hjóla í iðn-
aðarvélum þessa bæjar. Virkjun
þessara fossa á Winnipeg-ánni,
er eitt af meiri mannvirkjum
þessa fylkis og eitt frægasta og
mesta þjóðeignafyrirtæki lands-
ins. Um 150 þúsund hestöfl af
ljósa og iðnvéla-orku er þar nú
Þegar lokið var við að sýna
ferðamonnunum virkjunina við
Pointe du Bois, var sezt að snæð-
ingi . Að máltíð lokinni var
haldið til Slave Falls virkjun-
arinnar. En áður en staðið var
upp frá borðum kvaddi vara-
forseti City Hydro, Mr. L. Smith
sér hljóðs og ávarpaði gestina.
Vék hann að því, að Hydro-fé-
laginu væri ánægja, að komu ís-
lendinga norður og að það vildi
með því að stuðla að henni tjá
þeim viðurkenningu sína fyrir
þeirra þátttöku í velferð félags-
ins. Sérstök ánægja væri sér
að því að einn af leiðtogum ís-
lenzkrar þjóðar, Hon. Jonas
Jónssoji frá íslandi væri þarna
staddur; ennfremur Grímur
dómari Grímsson frá Rugby, N.
D. Einnig sagði hann sér á-
nægju að því, að geta þriðja
mannsins, Árna Eggertssonar,
er fyrstur manna hefði í bæjar-
ráði Winnipegborgar beitt sér
fyrir framkvæmdum í virkjun-
: hann með fleirum átt þátt í að
gefa út blað, er hét “Saturday
|Post”, til þess að túlka þessa
j þjóðeignar hugmynd fyrir bæj-
! arbúum. Sagði hann tvö ein-
! tök af því blaði hafa verið á ís-
lenzku, en þau höfum vér ekki
'séð.
Eftir að hafa virt fyrir sér
þetta stórkostlega mannvirki við
Slave Falls, var lagt af stað
heimleiðis. Munu þeir er þátt
tóku í ferðinni, lengi minnast
hennar, því hún var í alla staði
mjög skemtileg. Ber að þakka
hinum ágætu fylgdarmönnum
Hydro-félagsins lipurð þeirra,
kurteisi og góða viðkynningu,
svo^ sem áður nefndum Mr.
Smith, Mr. S. A. Wood, Super-
intendant of Construction, Mr.
D. C. Brydan, Asst. Power En-
gineer og og svo aðal eftirlits-
manni virkjunar norður frá Mr.
S. Square og Mr. G. G. Suth-
erland Power Engineer.
Nöfn íslendinganna, sem í
förinni voru, eru þessi:
Jónas alþm. Jónsson
Walter J. Líndal, K.C.
Hannes Líndal, kornkaupm.
Guðm. dómari Grímsson
A. S. Bardal útfararstjóri
Einar P. Jónsson ritstj. Lögb.
Paul Bardal bæjarráðsm.
Dr. B. J. Brandson
Dr. P. H. T. Thorlaksson
Dr. B. E. Björnsson frá Árborg
P. S. Pálsson skáld
Ólafur Pétursson fasteignsali
Dr. R. Pétursson
Gísli Jónsson prentsmiðjustj.
Halldór Halldórsson fasteignsali
J. B. Skaptason, Inspector of
Fisheries
Stefán Einarsson
W. K. Jóhannsson, fasteignasali
Árni Eggertson, fasteignasali
Próf. Skúli Johnson
Hjálmar Bergman, K.C.
S. Thorvaldson, M.B.E., Riverton
G. S. Thorvaldson, lögfr.
Soff. Thorkelsson, iðnaðarm.
Mr. Pétur Anderson, sem í
ferðinrii ætlaði að vera og fyrir
henni gekst, varð vegna veik-
inda móður sinnar, að hætta við
að fara á síðustu stundu.
Ný bíltegund
Á fundi brezka vísindafélags-
ins fyrir nokkru í Cambridge,
var sýnd ný tegund af bifreið,
sem hefir engar “gír”-skifting-
ar og engar hemlur (brakes),
en er að öllu leyti stjórnað að
því er hraða snertir með einum
hnappi, sem stigið er á. Upp-
fyndingamaðurinn er ítali, sem
dvalið hefir í Englandi árum
saman.
Pointe du Bois-orkuverið