Heimskringla - 22.11.1939, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 22. NÓV. 1939
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
annað, sem ósýnilegt er fyrir
vorum augum, býr yfir mikilli
orku. Bænin er nefnilega hlut-
ræn iðja í fullu samræmi við
þrýstilögmálið og hefir sín áhrif
í réttu hlutfalli við afstöðu og
inntak. Þar að auki “slær” hún
innávið, til dæmis eins og byssa,
sem skotið er úr, og verður það
að dæmast eftir afleiðingum. En
hræddur er eg um að bænin ein
sé sein aðferð til sáluhjálpar.
Jakob leggur mér í munn þá
íniyndun að æðsta vald tilver-
unnar sé gætt hugsun og að ó-
yggjandi réttlæti sé grundvall-
uratriðið í stjórn þess. Ekki veit
^g hvaðan hann dregur þá hugs-
un, en efalaust er óljósri fram-
setningu hjá mér um að kenna.
Vil eg því leiðrétta það nú með
því að segja eins og er, að eg
hafi engin tæki til að rannsaka
hvort þrýstiaflið, sem að mínum
dómi er hið æðsta vald, hugsi og
úformi. Aðeins get eg lagt fram
það álit, að sé þar um nokkra
hugsun að ræða, muni hún vera
einþætt og óumbreytanleg að ei-
lífu, því starf þess og eðli er
jafnt og óhaggað án enda.
Hvað réttlætið snertir er fyrst
að taka fram, að það er afstætt
hugtak og skýrir því ekkert í
sambandi við hegðun náttúr-
unnar. Hitt mun eg hafa sagt
uó náttúran sé algerlega hlut-
]aus í stjórn sinni, og er það
unkkuð annað.
í rökleiðslu sinni finst mér
séra Jakob ætla skilningarvitum
uiannsins of lítið svigrúm og
Hýja því á náðir hins yfirnátt-
úrlega að óþörfu. Mig minnir
að skilingarvitin séu vanalega
talin að vera fimm; en þau eru
að minsta kostj sex, og líklega
^uikið fleiri, núyþegar. Og óefað
aukast þau mikið að tölu þegar
stundir líða fram og þarfir
uiannsins heimta. En hversu
uiörg sem þau kunna að verða,
er fullvíst að þau túlki aldrei
annað en áhrif þrýstings. En
þar sem^ áhrif hans á miðilsviðið
koma fram með svo margvíslegu
uióti eykst umdæmi hins skilvit-
iega við hert nýtt tæki, sem
uiaðurinn öðlast, en hið dulræna
fækkar að sama skapi. Einnig er
hklegt að hin eldri tæki fái meiri
uæmni með tíð og tíma og lærist
hka að vinna befur saman en
yerið hefir.
Svo ber þess að gæta, að þekk-,
lngin hefir lagt manninum í
hendur fjölmörg vélræn tæki,
Seni túlka skynfærunum margt
°? margt af því, sem þau ná ekki
til af sjálfsdáðum. Og með því
aö alt útlit er fyrir, að hver upp-
götvanin reki aðra með sívax-
audi hraða í það óendanlega, og
Uiannsandinn, með aðstoð þeirra,
uai því æ dýpri tökum á hinum
^prskildari viðfangsefnum, er
htlum vafa bundið að trúin á hið
yfirniáttúrlega hverfi eins og
shuggj fyrir sól.
Hið skilvitlega er engan veg-
|un bundið við það, sem skiln-
iugarvitin ein ná að skynja. Það
tekur yfir alt, sem þau fá ráðið
með aðstoð allra þeirra hjálpar-
tsekja, sem þau fá notið. En
sökum þess að þau eru afkvæmi
uáttúrunnar geta þau vitanlega
aldrei seilst út fyrir vébönd
honnar. Það er hinn mikli skils-
uiunur, sem eg er að reyna að
þenda á. Augað til dæmis sér
e^ki nema einn sextugasta hluta
solarljóssins, en þó eru hinir ó-
synilegu geislar nú flestir kunn-
lr> og enginn skoðar þá sem yfir-
uáttúrlega. Fraumeindirnar eru
osýnilegar, jafnvel í hinum allra
fullkomnustu smásjám, en þó er
stærð þeirra, lögun og hreyfing
uákvæmlega útreiknuð.
^ui hina dulrænu reynslu höf-
undar hefi eg fátt að athuga.
Jálfur hefi eg aldrei orðið var
v|ð besskonar áhrif í vöku; en
einu sinni dreymdi mig að eg
leystist allur upp og eins og
samblandaðist umhverfinu án
Pess þó að missa sjálfsvitund-
'na. Og eitthvað svipað því er
prér sagt að ýms deyfilyf orsaki
a sviði tilfinninganna, sé þeirra
ueytt að mun. En með því að
tilfinningin er eini dómari allra
áhrifa, liggur næst að álykta, að
jafnvel lyfjaríkið kunni að eiga
einn lykilinn að persónuflutning
meðvitundarinnar inn á annarleg
svið tilverunnar, og væri það
hlutrænn atburður í mesta máta.
Með þessum fágætu hugleið-
ingum er eg alls ekki að skopast
að dulrænum fyrirbrigðum og
trúaratriðum. Eg vildi aðeins
benda á hve nátengd öll fyrir-
brigði eru hinu hlutræna, og hve
líklegt sé að aukin þekking á hin-
um efnislega heimi leysi gátur
hins dulræna á skilvitlegan hátt.
Líka má hugsast að hin sívax-
andi þekking nái einhverntíma
þeim tökum á eðli náttúrunnar
að lífskraftur mannanna geti
haldist við óskerður í það óend-
anlega. En það útheimtir að
sjálfsögðu fullkomna samvinnu
við alsherjar orkuna, sem mig
langar til að kalla allífið sjálft.
Á tröppustigum þeirra fram-
fara, sem að ofan getur ,er við-
búið að margt óvænt kæmi á dag-
inn, en líklegast virðist mér þó
að alt þar að lútandi yrði að
fara fram hér á jörðu. Enginn
annar blettur í þeim hluta
geimsins, sem vísindin hafa
kannað, virðist hafa betri skil-
yrði lífinu til viðhalds og þroska
en einmitt þessi jörð. Og margt
bendir jafnvel til þess, að per-
sónulegt líf eins og við skiljum
það sé, vegna óblíðra kringum-
stæðna, tiltölulega fátítt fyr-
irbrigði í alheiminum. — Og
því nauðsynlegra virðist vera að
leggja rækt við þann litla stofn,
sem séreignarátrúnaðurinn hefir
ekki enn náð að tortíma.
Á því, sem að framan er skráð,
sézt að eg muni búa yfir nokk-
urri trú, eins og séra Jakob get-
ur til. En merkin bera með sér
að hún muni vera næsta ólík trú-
arkerfum manna í liðinni tíð. Og
í sannleika gengur svo langt í
því efni, að orðið trú á þar ekki
réttilega við. Enda er það, fast
á litið, ávalt misnefni. Enginn
getur nefnilega trúað á það, sem
hann ekki fær skynjað. Hann
getur Óskað og vonað og játað í
hugsunarleysi, en alls ekki trú-
að, nema því, sem hann veit —
og þá þarf trúarinnar ekki leng-
ur við. En hinsvegar geta menn
öðlast skipulagt skoðanakerfi,
sem hvílir á líkum og reynslu,
'og er því sönnu nær að nefna
það lífsskoðun en trúarfar. Og
skoðun mína í því tilliti get eg
dregið saman í stuttu máli, á
kostnað nokkurrar endurtekn-
ingar. Hún er ekki svo flókin.
Eg lít svo á, að hin takmarka-
lausa tilvera sé nokkurskonar
eilífðarvél, er samanstendur af
einþættu efni, sem gætt er að-
eins einum eiginleika. Eiginleik-
inn er hið óskiljanlega þrýst-
ingseðli, sem öllu umróti efnis-
ins veldur. Af því leiðir hinar
áköfu sveiflur og hringiður inn-
anum hinn síheila veruleika, og
nefna vísindin hringiðurnar
frumeindir. Álíta þau frum-
eindir þessar vera sérstæða
orkuhnúta; en eg hallast ein-
mitt að hinu gagnstæða, því um-
hverfið virðist stöðuglega leit-
ast við að falla inn í þær vegna
enn meiri þrýstings, á sinn hátt
eins og er með jörðina með sína
stirðnuðu orku.
Alt efni má segja að sé óá-
þreifanlegt mannlegum augum,
nema þar, sem það er í ákafri
hreyfingu. Og þar sem aðeins
örlítil ögn af efrtisheildinni er í
því ástandi að það verði séð eða
þrýstings þess gæti á hið daufa
taugakerfi mannsins, liggur í
augum uppi að hávaðinn af hinu
náttúrlega er enn ofan og utan
við mannlega reynslu. En vís-
indin með tækni sinni eru smátt
og smátt að færa út kvíamar á
umdæmi hins dulræna, það er að
segja, hins ókunna.
Litsjáin, sem útþýtt hefir
leyndarmál litrófsins, færir oss
heim sanninn um það, að öll
heimkynni vetrarbrautarinnar
að minsta kosti séu sama efnis
og grundvallareðlis og vor eigin
jörð. Rannsóknir á hinu jarð-
neska sviði gilda því með nokk-
urri vissu yfir alt. Og af því að
hið fjölskrúðuga líf hér á jörðu
fylgir nákvæmlega aflfræðilög-
málinu, sem rekja má stig af
stigi til þrýstingseðlis tilverunn-
ar, án nokkurra mögulegra útúr-
dúra, er eðlilegast að líta á það
sem hinn virkilega lífgjafa
heimsins, og er það fullkomlega
hlutrænt viðhorf.
Vegurinn til meira lífs bygg-
ist því á þekking frekar en trú.
Við, sem sagt, þurfum að brjóta
aflfræðina svo til mergjar að
okkur lærist að lifa samkvæmt
henni svo fyllilega að áþrýsting-
ar og árekstrar hættiaðbrjóta
niður líffærin. Og er þá fyrst
og fremst að hætta að reka okk-
ur hver á annan, í ýmsum skiln-
ingi, í lífsbaráttunni. Takist það,
má hugsa að okkar eilífa líf bíði
fyrir dyrum, hér í þessari mis-
skildu paradís.
Jakob spyr hvort ekki sé hugs-
anlegt að tilveruan hafi sjálfs-
meðvitund sem heild, eða sjálfs-
vitund heildarinnar geti legið að
baki, svo guðshugmyndin yrði
skýrð á þann hátt. Það er að
vísu stórlega hrífandi hugmynd.
En satt að segja er það svo með
mig, að eg ber meiri áhyggjur
fyrir mínu eigin lífi en annara,
og finst að ekki veiti af. Og svo
dregur það úr, frá mínu sjónar-
miði skoðað, að það yrði að vera
neikvæð og athafnalaus tilvera,
þar sem lífslögin eru óneitanlega
fullkomin og óumbreytanleg að
eilífu, og engu getur verið við að
bæta. Stæði svo á að efnið ætti
vanda fyrir að óhlýðnast og
hrökkva út af sporinu við og við,
kæmi strax þörf á hugsun og
stjórn með lífvænt starfssvið.
En, eins og fyr getur, er lögmál-
ið sjálfvirkt og ábyggilegt, og
því einskis þurfi. Makráð og
kyrstæð sjálfsvitsund er eiginleg
mynd, sem býræfni væri þó að
neita afdráttarlaust.
Sjálfsvitund að baki tilverunn-
ar gæti auðvitað ekki átt sér
stað, sökum rúmleysis.
Að endingu þakka eg svo séra
Jakobi hinar skemtilegu og
sanngjörnu athugasemdir hans,
og vona að ekkert í grein þess-
ari sé svo klaufalega fyrirkomið
að það þurfi að hneyksla og
meiða hann eða aðra á nokkurn
hátt.
—P. B.
EIN KVÖLDSTUND í
STÚKUNNI HEKLU
Það var á fimtudagskvöldið í
vikunni sem leið, að mér, ásamt
nokkrum félagssystkinum mín-
um var reikað inn á fund hjá
stúkunni Heklu, og varð eg þess
fljótt var, þegar þangað kom að
eitthvað óvanalegt stæði til, því
margir voru þegar komnir og
enn fleiri bættust við, fullir af
eftirvæntingu og forvitni. Fund-
arstjórninn, Stefán Einarsson,
fór í gegnum dagskrána með
sinni velþektu stillingu og hátt-
prýði, þar til að skrifarinn tíl-
kynnir að nú verði stórstúku
umboðsmaður Jóhann Th. Beck,
að setja 2 meðlimi í embætti.
sem ógert var frá síðasta fundi,
og er það nú óðara framkvæmt
af Mr. Beck, er hann ennfremur
organisti félagsins og ferst það
vel úr hendi. En þeir sem voru
nú settir í embættin voru Stefán
Einarsson og Miss Eydal; var
hún valin fyrir forseta. Tók hún
þá strax við stjórn sem æðsti
templar og sá eg strax að henni
fórst það vel úr hendi, er hún
fremur ör og afgerandi og hefir
gott vald á máli hvort heldur
ensku eða íslenzku. Miss Eydal
er Eyfirðingur að ætt, er hún
dótturdóttir séra Jakobs Björns-
sonar frá Saurbæ og af miklu
gáfufólki komin í báðar ættir.
Hingað vestur kom hún sem
barn að aldri, en ekki leið á
löngu að hún fór að gefa sig við
bindindismálum. Gekk hún í
stúkuna Heklu svo fljótt sem
hún mátti aldurs vegna, og þar
hefir hún unnið með dugnaði og
samvizkusemi og með sívaxandi
áliti rutt sér braut og skarað
fram úr félagssystrum sínum
með aðdáun, og mætti því kveða
eins um Miss Eydal eins og eitt
góðskáldið okkar kvað um kven-
skörunginn alkunna, Guðrúnu;
ósvifsdóttir:
Græddi hrós um grund og mar
Guðrún ósvifsdóttir,
Björt sem rósir blómlegar,
Bar af drósum fornaldar.
f Goodtemplara stórstúkunni
hefir Miss Eydal gengt stór-
ritara embætti í nokkur ár, hvar
allir leika sama lofsorði um starf
hennar og hæfilegleika. Enn-
fremur hefir þessi félagssystir
verið valin í framkvæmdarnefnd
stúknanna Heklu og Skuldar í
mörg, mörg ár, hvar hún hefir
haft með höndum vandasömustu
embætti.
Þessi Heklu-fundur varð mér
til mikillar ánægju því bæði var
stutt skemtiskrá og veitingar
sem karlmenn báru fram með
hrósverðum • myndarskap . og
glaðværð.
Gunnl. Jóhannsson
SIGURJÓN SVEINSSON
(1854—1939)
Hann andaðist 15. maí 1939
að heimili sínu í Wynyard, Sask.,
og var jarðaður þar af séra
Jakob Jónssyni 19. s. m. Var
hann kominn hátt á 85. ár, fædd-
ur 20. nóv. 1854 að Syðrafjalli í
S.-Þingeyjarsýslu. Faðir hans
hét Sveinn Jónsson, en móðir
hans kona Sveins hét Soffía
Skúladóttir prests í Múla. Faðir
Sveins hét Jón Oddsson. Faðir
Odds var Sveinn Pálsson prestur
í Goðdölum (dó 1757). Páll
prestur í Goðdölum átti fyrir
konu Þorbjörgu Oddsdóttir, fað-
ir hennar, Oddur Eiríksson, var
lærður maður, ritaði annála og
þótti mætur maður. Faðir Ei-
ríks var Oddur Einarsson biskup
í Skálholti (frá 1589—1630).
Kona Odds biskups hét Helga
Jónsdóttir sýslumanns Bjöms-
sonar á Melstað, Jónssonar bisk-
ups Arasonar. Föðurætt Sigur-
jóns Sveinssonar er hægt að
rekja í 20. liði til Þórólfs smjörs
er kom til fslands með Hrafna
Flóka og nam síðar land í Skaga-
firði og um 2 liði meir til Gríms
Kambans er fyrstur fann Fær-
eyjar.
Móðurfaðir Sigurjóns var sem
fyr segir Skúli prestur í Nesi og
Múla (dáinn 1859). Kona hans
var Þórvör Sigfúsdóttir prests
og skálds á Höfða í Höfðahverfi
(d. 1803). Faðir Skúla prests
var Tómas prestur á Grenj-
aðarstað Skúlasonar prest Illuga-
sonar á Möðruvöllum (dó 1744).
Rekja annálar þessa ætt í 27. liði
til margra stórmerkra íslenzkra
manna og alla leið til Hálfdánar
gamla Upplendinga jarls.
Kona Sigurjóns Sveinssonar
hét Valgerður Sólveig Þorláks-
dóttir Jónssonar frá Stórutjörn-
um í Ljósavatnsskarði í S.-Þing-
eyjarsýslu. Kona Þorláks móðir
Valgerðar hét Henrietta Lovísa
Níelssen. Sigurjón og Valgerð-
ur giftust 1881. Hún dó hér í
Wynyard 1909, hin ágiætasta
kona, sem með hugrekki og still-
ingu mætti hverju sem lífið út-
hlutaði henni.
Börn þeirra sem til aldurs
komust voru sjö: Henrietta, gift
Friðrik Thorfinnssyni í Wyn-
yard; Páll, giftur Minnie John-
son, (hann dó 1926) ; Lilja, gift
Jóni Reykdal í Wynyard (hún
dó 1931) ; Clara, gift S. B. Hall-
dórssyni í Wyny^rd; Lovísa,
gift Jóni Freeman í Salem, Ore.;
Soffía og Aldís, lærðar hjúkrun-
arkonur eiga heima í Long
Beach, Calif.
Með Sigurjóni Sveinssyni er
horfinn yfir landamæri lífs og
dauða merkur íslendingur og
einn af fyrstu íslenzkum land-
námsmönnum í Norður-Dakota
og síðar í Wynyard-bygð í Sask-
atchewan. Árið 1837 fer Sig-
urjón frá íslandi tli Ameríku þá
ungur að aldri (um tvítugt) og
dvaldi í Wisconsin og Michigan
ríkjum og víðar í vinnu um 5
ár. Fer svo með fleiri íslending-
um til Norður Dakota í landaleit
og festi sér land að Garðar, seldi
það síðar og flutti til Mountain
og keypti þar lönd og bjó þar.
Eftir 25 ára dvöl í N. Dakota,
selur hann lönd sín og flytur til
Vatnabygða í Saskatchewan árið
1905 og festi sér land 2*4 rnílu
vestan við Wynyard-bæ og bjó
þar til 1910 að hann flutti til
Wynyard og hafði þar kjötverzl-
un og akuryrkju verkfæra sölu
um allmörg ár, unz ellin fór að
beygja þennan sterkbygða mann
og var hann hjá börnum sínum
hér í bæ til dánardægurs.
Eins og áður er sagt fór Sig-
urjón ungur frá íslandi, þrótt-
mikill með útþrá mikla og áhuga
að kanna ókunnuga stigu, hefir
það fylgt okkur íslendingum í
marga ættliði að leita langt út
frá æskustöðunum. Þessi þrá
að komast sem lengst og kynn-
ast mörgu, og þó margir hafi
hnigið áður en langt var farið
hefir sama þráin fylgt þeim sem
eftir stóðu. Sigurjóni fleyttu
heilladísirnar gegnum vegleys-
ur langrar æfi, enda var hann
að mörgu leyti vel úr garði gerð-
ur frá náttúrunnar hendi, —
greindur, glaðlyndur og góður
drengur sem eignaðist fleiri vini
en óvini hvar sem hann fór og
hvað sem að höndum bar. Og
þó margt gengi erfitt var hann
þó að mörgu leyti lánsmaður,
og tel eg hans mestu gæfu að
eignast ágæta eiginkonu sem
studdi hann með ráði og dáð,
meðan henni entist aldur til.
Þó Sigurjón væri mestan
hluta æfi sinnar hér í landi og
tæki góðan þátt í mörgum mann-
félagsmálum var hann altaf
sannur íslendingur, sem unni ís-
landi, gladdist yfir öllum fram-
förum og umbótum þar. Hann
hafði kynst erfiðleikunum í
æsku -sinni heima og þeir sjálf-
sagt með öðru orðið orsök þess
að hann fór af landi burt. Og
því varð gleðin öllu meiri að
vita að umbæturnar koma í hans
fæðingarsveit sem annarsstaðar
á íslandi.
Að bíða þess sem boðið er,
hvort blítt er eða strangt,
og hvað sem helst að höndum
ber,
að hopa aldrei langt,
en standa eins og foldgnátt fjall,
í frerum alla stund,
hve mörg sem á því skruggan
skall,
sú skyldi karlmanns lund.
Lá lund átti Sigurjón Sveins-
sion.
J. O. B.
HUGRENNINGAR
Vegferð lífs er ljúf,
Löngum þó sé hrjúf
Blómum stráð og björt er mörg-
um sinnum
Blíðubrosin hlý .
bæta mest úr því
Vina heillra við ef náum kynn-
um.
Æskuskeiði á
Oft vér hljótum sjá,
Ærið margt er óhug hjá oss vek-
ur,
Veikur viljinn þá
Vélar æskuþrá,
Leiðarstjörnu ljúfa frá oss hrek-
ur.
Heims á háskaveg
Hætta margvísleg,
Dagdraumana dýru margoft
tryllir,
Þrálát þokuský
Þráfalt rötum í,
Hlur kraftur eðli voru spillir.
Himin-hnossin skær
Húmi dreyfa fjær,
Bylgjur lífs á brjóstum vorum
falla.
Ylríkt umhorfs líf
Alt vort bætir kíf,
Raddir himins rjúfa þoku alla.
Hógværð blíð og hrein
Hjartans sefar mein,
Huldar raddir himins til vor
kalla.
Sálin sjúk iog smáð,
Sér og finnur náð,
Himnaráðin hjúfra oss að >sér
alla.
Eitt af því sem hefir fylgt
okkur að heiman út í óbygðirnar
vestan hafs er bókhneigðin og
fróðleikslöngunin. Frá forfeðr-
unum sem sögurnar rituðu er sá
góði arfur að vilja fræðast af
góðum bókum. Einar Ben. segir
í einu kvæði sínu: “Og hvað sem
kól 'og blés á berum sandi, enn
býr í lýðsins djúpi norrænn
andi”. — Sigurjón las íslenzkar
bækur eftir því sem unt var í
annríkinu. Eg minnist margra
skemtistunda er eg talaði við
hann um íslenzkar bækur, yngri
og eldri, hann var ætíð frjáls-
lyndur í mannfélagsmálum og
þá ekki sízt í trúmálum.
Nú er Sigurjón kominn út yfir
landamæri þessa lífs, og mér er
óhætt að fullyrða að honum
fylgir góðhugur margra vina, og
þá sérstaklega barna hans og
annara vandamanna, sem hann
reyndist trúr vinur til þess síð-
asta.
Hann var stórbroitn hetja og
til hans mætti heimfæra þetta
erindi eftir eitt íslenzka góð-
skáldið (G. Br.):
Blærinn blítt og þétt
Blæs á hafið slétt,
Léttar öldur leika á yfirborði.
Værð í vagga sér,
Vitni það um ber,
Styrkur þeirra er afl frá lífsin3
orði.
Ef vér ræktum rétt
Ráðin friðar sett.
Sælukend í sálu hreinni finnum.
Fögur frelsistíð
Festir rætur blíð,
Engin tálman er í friðar kynn-
um.
M. Ingimarsson
Allir sem vilja eignast póst-
kort af landnema lendingunni
að Gimli 1875, geta pantað þau
hjá Davíð Björnsson, 853 Sai*-
gent Ave., (Heimskringla) og
sent hvort sem þeir vilja heldur
frímerki eða peninga. Hvert
póstkort kostar 10c og er tekið
af málverki eftir Friðrik Sveins-
son listmálara, en hann var einn
í þessum hóp, sem lenti við
Gimli 21. október 1875.
This advertisement is not published or displayed by the
Liquor Control Board or by the Government of Manitoba.