Heimskringla - 22.11.1939, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 22. NÓV. 1939
HEIMSKRINGLA
5. SíÐA
“Landnemanna minnismerki!
má hér lýsa framda synd.
Rasshendin því réði verki
réttnefnd skollans apa mynd.”
Þanglað fluttu Wirinipeg-ís-
lendingar heilan dag — þjóð-
minningardag — í einhverskon-
ar minningarílátum hér um árið,
og hafa þeir síðan verið íláta- og
dagslausir. En svo hafa þeir
heldur ekki flutt neitt í burtu
síðan, hvorki ætt né óætt, fór
fyrir þeim eins og hermönnum
Frakkakonungs er kveðið var
um:
“Borgina vel þeir vörðu sína,
vildu þeir ekki fleiru tína.”
Það er fast ákveðið, með mæl-
mgum, hvað marga þumlunga
borgin standi fyrir ofan sjávar-
mál (því ekki sézt til sjávar),
hún er sögð að standa á tiltek-
mni breiddargráðu, og hefir sinn
útreiknaða hádegisbaug af ein-
hverjum, endur fyrir löngu, sem
ekki var vitlausari en það, að
lengstur dagur er um 20. júní og
stytstur um þann 20. desember,
og hefir sína eigin stjórnar-
skrá, segir Stefán í Baugabrot-
um.
Winnipeg er þanin út um allar
tryssur og eins er landinn út-
haninn um Winnipeg. Þeir eru
alstaðar langs og kross, svo
varla verður þverfótað án þess
að hrasa um þá. Það er því lík-
ast, sem ívar sálugi beinlausi
hafi verið hér í ráðum, með sína
blautu og margristu og útspýttu
uxahúð, og landinn væri verka-
menn hans að þenja bjórinn yfir
flatneskjuna.
Jú, jú, alstaðar er landinn
Jafnt utanhúss sem innan; í öll-
um stöðum og stéttum muster-
um, höllum og babelsturnum;
^seknar, lögmenn og braskarar,
trésmiðir, járnsmiðir og blikk-
smiðir, múrarar, sótarar og
slátrarar, rakarar, prentarar,
hetekkarar og málarar, þeir eru
tvíburar og fara altaf saman.
-Prestar, prelátar — en engin
biskup — missonerar og prédik-
arar — og svo var hér einn móð-
ursjúkur kjaftaskúmur, sem öllu
vildi drekkja í flóði málæðis og
^ordæminga, en hann er nú far-
lnn. Þeir eru doktórar í öllu
mögulegu, en einkum þó 1 guð-
fr*ði, jafnt þeir sem marga
guði hafa og þeir sem engan
*uð eiga, og þeir sem tileinka
sér bara guð almáttugann. Þeir
eru í öllum opinberum stöðum
°g embættum, sem nöfnum nefn-
ast» svo sem prófessorar og
bennarar, þingmenn og bæjar-
tulltrúar — og nærri því einn
^°rgarstjóri — og mörgum öðr-
Um too numerous to mention.
Lnnfremur er hér einn ræðis-
maður fslendinga og Dana, og
aunast hann um öll utanríkismál
Poirra í Vesturlandinu og kann-
sbé víðar. Hann sjeikaði hands
yið Dana krónprinsinn í St. Paul
\ v°r, og bar frá honum árnaðar-
oskir til fslendinga í Canada,
asamt prinsessunni,” eins og
®m.ar orðaði það. Einnig finn-
ast hér nokkrir krossberar
úlkaorðunnar, sem “hætt er við
uð heimurinn harla misjafnt
^mi,” eins og stendur þar.
^var menn geta lókeitað suma
af binum íslenzku prófessional-
business-mönnum sjá þeir í
bossu blaði og litla-skinninu —
ef
rum leyfir.
Hversu erfitt er að hand-
sama landann í áðurnefndum
y^undarhúsum má t. d. taka, að
°mir þú inn í eitt þeirra um
Vesturdyr, er Hannes til hægri
en Pétur til vinstri, en farir þú
am suður dyr snúast þeir við
jUnnig, ag Pétur er til hægri en
annes til vinstri. f einum
s ærsta Babelsturni borgarinn-
ar finnum við Hjálmar einhver-
s aðar milli himins og jarðar og
rna þar fyrir ofan. Lítið eitt
^estar setur Jón á þriðju hæð,
» . yar enginn postulanna hærra
Dfinn í lifanda lífi, svo eg viti,
Sv° gat það vel hafa átt sér
a®» þó eg væri ekki látinn vita
um það. Og þar vestur af eru
þeir Hannes og ólafur milli 5 og
7 o. s. frv., og nenni eg ekki að
argast í fleirum í þetta sinn.
Bæjarráðshöllin eða City Hall,
eins og hún er altaf kölluð af
öllum, nema Einari og Stefáni,
er það helzt til foráttu fundið,
að hún standi í einhverju hnatt-
stöðuósamræmi vjð miðbæinn,
þeir um það, en eitt er víst, að
þar rekast bæjar-pabbarnir hver
á annan oft á dag, og oftar er
þörf krefur, því ekki vantar
stjórnsemina og ráðsmenskuna.
Þar ræður Paul miklu og raular
fyrir munni sér:
“í blaða og funda-gargans-gríð
menn geta ótal sannað,
en til að stjórna landi 'og lýð
þarf langtum meira og —
annað.”
Þarna skrifar Albert mann-
talsskýrslur og markatöflur, en
í viðaukanum að aftanverðu, um
þvera götu, setur Sam og reikn-
ar út hegningarlögmálið.
Þinghús Mamitoba - fylkis
stendur föstum rótum nokkrum
tugum steinsnara suðvestur af
City Hall,
“Þar er stríðið þunga háð,
þar eru skörungarnir,
þar sjá lýðir þor og dáð,
þar fæst tíðum biti af náð”;
var eitt sinn kveðið um hús af
sama .tagi. — Alt í kringum
húsið er nokkra kýrfóðra sí-
grænt tún, sem nagað er í sí-
fellu, svo grasfengurinn verður
að engu fyrir blessaðar skepn-
urnar. Á miðjum vellinum, að
norðanverðu, situr Victoría
drotning, prúðbúin, og snýr and-
liti í norður, en í austur frá
henni stendur Jón*forseti, hár og
tignarlegur, iog horfir mót upp-
komu sólar. Inni í þingsalnum
talar Salóme og minnir Stubb á
vísuna:
“Þá sem trúa’ og treysta mér
og til mín ráða leita,
liðsemd mína’, er lítil er,
langar mig að veita,”
auðvitað á ensku. — Þar inni á
Oddur sæti og ber hann af öllum
þingheimi fyrir vaxtar og fríð-
leikssakir og minnir mann á
lýsing Hjálmars hugumstóra:
“Hár og þrekinn hirðir-dreka-
túna,
afl af lýðum öllum bar,
ekki síður furðu snar.”
Húsið kostaði upprunalega níu
miljónir dollara fyrir tuttugu
árum, en ekki hefir verið hægt
að borga meira í því, á þessu
tímabili, en átján miljónir, svo
skuldin er nú átta miljónir, og
er kallað gott business af flest-
um nema Heimskringlu og
nokkrum henni líkum.
Við skulum þá skreppa allra
snöggvast norður á Sargent, þó
tíminn sé naumur, og verður þá
Steini fyrst á leið okkar. Hann
höndlar harðann fisk og kæfu og
ticket — fyrir vesturendann. —
Næst komum við að Vível, en
förum ekki inn, því “nú er öldin
önnur”, allir horfnir er héldu
sætum og húsrúmi í skefjum
um langan aldur: Gallar teknir
við stjórninni en landinn farinn
fjandans til — Kínanna meina
eg. Eins má púlrúmið—sem er í
næstu dyrum — muna sinn “fífil
fegri”, setuliðið tvístrað að
mestu og Fálkarnir seztir í
hreiðrin. “Fyrir handan götu”
blæs Einar í segl stjórnar-
snekkjunnar, en einum sex
blockum vestar beitir Stefán upp
í goluna og “tekur flug úr f jöðr-
um.”
Aldrei er friður! Því nú er
komið að dinnertíma, svo eg læt
hér staðar nema, en eftir þær
trakteringar visitta eg lítillega
félags- og samkvæmislíf landans
yfir vetrarmánuðina. — Vetr-
armánuðina sagði eg, en til þess
þú skiljir hvað eg er að fara,
verð eg að skjóta hér inn dálítilli
skýringu, því annars gæti það
hent sig, að þú álpaðist inn til
borgarinnar á bandvitlausum
(árstíðum — því hér er um tíða-
‘mót að ræða, skal eg segja þér.
Svo er mál með vexti, að sam-
kvæmis- og félagslíf fslendinga
í Winnipeg fer alveg í öfuga átt
við náttúruna. Þegar hún þok-
ast áfram, gengur alt aftur á
bak í samkvæmislífinu. Er dag-
inn tekur að lengja um einn
þumlung á sólarhring og láð og
lögur vakna, styttist í félagslíf-
inu um eitt yard á sama tíma,
og þannig heldur áfram að bút-
ast af því þar til komið er í tí-
undu viku sumars, að þá er það
fallið um hrygg af sinnu- og
mannleysi, — já, alt nema
Kubbafélagið, og er það það
eina félag í öllum bænum. sem
frh. á 7 bls.
FRÁ FYRRI DÖGUM
EFTIR GÓÐHEST
Guðmundar Kolbeinssonar,
Winnipeg Beach
Má ei þvinga muna minn
Mótgangsdyngja í þetta sinn
Hagkveðlingahátt því finn
Helzta þing fyrir stjórnvölinn.
Nú er Bonney fallinn frá,
Fákinn þann eg syrgja má,
Meðan kann að mæla og sjá
Og mér er ei bannað daglegt stjá.
Hesta prýði hann var mest,
Harla óvíða slíkur sézt,
Átti hlíðinn aungvan brest,
Um æfitíð mitt geð fékk hresst.
Á flúðum hafla ferð skarpur,
Þó fenti í stabla, sókndjarfur,
Yfir að krabla krap þyljur,
Á kostunum, skafla járnaður.
Vors á degi varstu minn
Vinalegi fullhuginn,
Á förnum vegi fótheppinn
Funa dregils léttfetinn.
Þín skal lifa mynd hjá mér,
Mætast svífa ljós sem ber,
Þó að yfir hrannir hér
Hljóti að klifa, firtur þér.
Á öðru landi maske minn
Megni að standa ferðbúinn,
Eftir vanda auðsveipinn,
ístaðs-banda hjörturinn.
Brags mót höllum hljómlistar,
Hátt með köllum glaðværðar;
Þar eg snjöllum þófa-mar
Þeysi á völlum Fjörgynjar.
Alt svo dvíni’ er angur bar
Og ekkert píni hugarfar
Og bjartari skíni blíðheimar,
Bergi á víni Heiðrúnar.
Hugar leyna lægir bál,
Lífs við meina skilinn ál,
Að drekka hreina hestaskál
Holt muni reynast beggja sál.
Guðm. Elíasson
í SL AN DS-FRÉTTIR
Vænt fé
Sláturtíð er nú lokið á Akur-
eyri og þótti féð vera með væn-
sta móti í haust.
Til dæmis rak einn bóndi úr
Öngulsstaðahreppi 10 dilka sama
1 dag í sláturhús og var kropp-
| þungi þeirra til jafnaðar 20 kg.
Helmingur þessara dilka voru
tvílembingar. Á sama bæ var
ein ærin þrílembd í vor. Átti
hún eina gimbur og tvo hrúta.
Gimbrin var mjög væn og látin
lifa, en hrútunum var slátrað.
Kroppþungi þeirra var 18 og
15V2 kg. og gærur þeirra sam-
anlagðar voru 7 kg.
Helgi Stefánsson, bóndi á
Þórustöðum, vigtaði nýlega
hrútlamb, sem hann hygst að
láta lifa. Var þungi þess 70 kg.
(145 pund).
—Vísir, 17. okt.
Reið eíginkona: Veistu, að það
er komið undir morgun, klukkan
'er fjögur.
| Eiginmaðurinn: Nú já, en
hvaða mánaðardagur er?
Þegar eg sá þess getið í Morg-
unblaðinu og Tímanum að farið
hefði verið yfir Holtavörðuheiði
í bíl á góunni, þá datt mér í hug
að nú væri af sem áður var. Eg
var vel kunnugur á þeirri heiði í
fyrri daga, frá 1870—84. Er
það líkt og mér finnist að þar
sé einhver gamall ættingi eða
vinur. Það var sú tíð að ekki
var bygð í nánd við heiðina að
sunnaverðu. Það var því stórt
þarfa og þjóðnytja spor, þegar
þau hjón, Einar Sigurðsson og
kona hans Anna Bjarnadóttir
reistu sér þar nýbýli fram í
regin fjöllum, þar sem heita
mátti að veri óbærilegt vetrar-
ríki. Þau bygðu fyrst í nokkuð
kröppum krók eða hvammi, og
nefndu bæ sinn “Fornahvamm”.
En svo reyndist þar avleg ókleift
og óviðráðanlegt aðfenni á vetr-
um, svo þau urðu að byggja enn
upp að nýju. Þá völdu þau nokk-
uð háan aflangan hól sem stend-
ur einstakur' rétt út við ána
(Hvassá). Nærri má geta að
ekki hefir það verið gert að
gamni sínu. Nafnið á bænum
hélst óbreytt eftir að hann var
fluttur. Síðar var hafður stekk-
ur þar sem bærinn upphaflega
stóð, og er það ærin stekkjar
vegur.
Nokkru síðar mun annað býli
hafa verið stofnað rétt við
Hvassá að utanverðu og hét það
“Hlíð” og mun það hafa farið í
eyði 1884. Jósep hét sá er þar
bjó fyrst. Það var á þeirri tíð,
mikið tíðkað að hagoY-ðir menn
og konur ortu bæjarímu, og set |
eg hér tvær vísur úr gamalli
bæjarímu um Norðurárdalinn'
frá þeim tímum.
“Jósep prýðir tállaus trygð
Tal svo smíðað fáum.
Nú er Hlíðin blómleg bygð
Baugs af víði knáum.”
“Einar greiða lið vill ljá
Lundur hyggin þorna,
Upp til heiða hæstu sá
Hvammin byggir forna.”
Það er langur vegur frá Króki
og Sveinatungu í Norðurárdal
að Gilhaga og Grænumýrartungu
í Hrútafirði, enda var sagt að
margir hefðu orðið úti á þeirri
leið fyr á öldum. Það var talið
að vera tveggja klukkutíma ferð
milli Sveinatungu og Forna-
hvamms áður en vegabót kom
miðað við lestagang — og
teggja tíma ferð frá Farna-
hvammi upp að Heiði en þriggja
tíma ferð yfir sjálfa Heiðina.
Þá og lengi síðar var farið til
aðdrátta norður á Borðeyri. Það
var fyrsti kaupstaður sem eg
kom í. Thór Jenssen var þar þá
innanbúðar drengur nýkominn
til landsins og var að byrja að
reyna að tala íslenzku. Einar í
Fornahvammi hafði frábærlega
skæra og hljómmikla söngrödd,
var að sjálfsögðu forsöngvari í
Hvammskirkju meðan hans naut
við. Hann var einnig afburða
mikill kvæðamaður. Eg heyrði
hann kveða “Jóhönnu raunir í
rökkri,” hann kunni þær víst
utanbókar. Hann átti stórt
langspil, og var það fyrsta hljóð-
færi sem eg sá og heyrði í heimi
þessum. Einar var komin um
eða yfir sjötugt þegar eg hafði
kynni af honum. Eg man eina
setningu orðrétta eins og hann
bar hana fram: “Það er bezt
fyrir höfðingjana að vera ekki
að koma að Fornahvammi, þeir
hitta þar ekki sína jafningja.”
Þetta bendir á að nokkurt djúp
sé á milli embættismanna og al-
múgans, fyr og síðar. Kemur
það að vísu fram í ólíkum form-
um og orðalagi á mismunandi
tímabilum. Einar mun hafa dá-
; ið nálægt 1876. Eftir það bjó
! Anna Bjarnadóttir, ekkjan, eitt
eða tvö ár á jörðinni. Svo fluttu
jþangað nýgift hjón, Jón Jóns-
son frá Snóksdal í Hörðudal og
Ingibjörg Guðlaugsdóttir frá
^ Sleggjulæk í Miðtungum og
jbjuggu þau í Fornahvammi um
Martha Stefánsson — only
daughter of the late Dr. and
Mrs. Jón Stefánsson, residing
with her late mother’s sister
Mrs. Lialko, and Mr. Lialko at
Philadelphia.
She finished her 8th grade
last spring, at the age of 13
years. This young lady has
shown great promise as a bril-
liant student and musical ability.
Among her accomplishments last
year might be mentioned:
Played the lead “Yum, Yum”
in the operetta “The Mikado”
for which she was greatly laud-
ed. On the day of her gradua-
tion from grade VIII, she sang
Shubert’s “Ave Maria”. Gradu-
ated with the highest award
possible — “The American Leg-
ion Award” — which is a small
pin; also a Certificate and a
Bronze medal. Only one such
award is given to a girl and boy
graduate each year. She was
also awarded a gold medal by the
school. She is making splendid
progress in her music — vocal
and on the piano.
Þér sem notið—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
fMrffllr: Henry Ave. Bast
Sími 95 551—95 552
Skrlf stof a:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI . ÁNÆGJA
stórir, hver klettur og hvamm-
ur, mýri sund og flói, múli, höfði.
Fáir mundu líklega vilja leggja
sig fram að rita það langa regi-
stur upp, en eitt finn eg þó að er
stórmerkilegt við öll þau ör-
nefni, sem eg man eftir. Þau
eru öll sprottin beint út úr hjarta
þjóðtungunnar og landsins, eru
þess vegna mikils virði frá mál-
fræðilegu sjónarmiði.
Þær voru oft langar og falleg-
ar hvítu lestirnar á vorin, þegar
álftirnar voru að svífa fram um
fjöll og heiði til sumar bústaða
sinna, og öll strollan, svo tug-
um skifti flaug oddaflug, mið-
hliðiðs, syngjandi alla leið.
M. Ingimarsson
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
hríð, eða þar til hjón að nðrðan.
Davíð Bjarnason og Þórdís frá
Melum í Hrútafirði, tóku Forna-
hvamm til ábúðar.
Eg man vel eftir þegar fyrst
var byrjað að gera vegabót á
heiðinni. Eg átti þá heima í
Hlíð hjá föður mínum. Þar voru
við vinnu tveir flokkar sem byrj-
uðu á miðri heiði. Sunnlending-
ar í öðrum og unnu suður, yfir
þeim var verkstjóri Þórður Kol-
beinsson, þá til heimilis á Hreða-
vatni í Norðurárdal. En yfir
Norðlendingum var verkstjóri
maður er Jóhann hét, af sumum
kallaður krypplingur.
Á tímabilinu sem Jón og Ingi-
björg bjuggu í Fornahvammi,
varð einn maður úti á heiðinni,
var á norðurleið 0g gisti í Forna-
hvammi síðustu nóttina í þess-
um heimi. Hann hét Jón Jó-
hannsson, sonur áðurnefnds Jó-
hanns, af sumum kallaður Jón
draumur, af því að hann hafði
þá nokkrum árum áður, 1867,
dreymt mjög langan og merkan
draum, og hefir draumur sá nú
tvisvar verið gefin út, hann
mætti eins vel kallast sýn, vitrun
eða opinberun, því merkilegur
er hann frá sjónarmiði dulfróðra
manna. Hann (Jón) mun hafa
orðið úti á svokölluðum Grunna-
vatnshæðum norðan til. Eg
furða mig nú á hver aragrúi var
þá til af örnefnum. Hver lækur,
gil og á, smátt og stórt, hver
hæð, hóll, allir dalir, smáir og
Frh. frá 1. bls.
Blaðið Daily Sketch í Lundún-
um, hélt fram í ritstjórnargrein
í gær, með fyrirsögninni: “Morð-
in á sjónum”, að hlutlausar
þjóðir ættu ekki að sitja þegj-
andi hjá, er annað eins væri í
frammi haft og að demba laus-
um sprengjum í sjóinn, eins og
Þjóðverjar hefðu gert. Telur
blaðið að hlutlausar þjóðir ættu
að hafa mótmælafund með sér
gegn þessari lögleysu og Banda-
ríkin að hafa forustuna, sem svo
oft áður hefðu haldið uppi mann-
réttindum í heiminum.
* * *
Mr. Herridge, höfundur New
Democracy, er nýlega kominn til
Canada úr ferð til Englands. Um
stríðsmálin segir hann, að Hitler
muni ekki hika við að lofa Stalin
því, að Þýzkaland taki upp kom-
múnistastefnu, ef það trygði
honum aðstoð frá Rússlandi í
stríðinu.
* * *
Um 800 manns fórust í Lagu-
nilles þorpi í Venezuela s. 1. mið-
vikudag. Þorpið var bygt úti á
Maracaibo-vatni á flekum 0g var
olíuvinsla þar rekin. Eru olíu-
lindir miklar þar all nærri. Ait
í þetta fleka-þorp var því útmak-
| að í olíu og yfirborð vatnsins.
i Og það var á vatninu, sem eldur
I kom upp og læsti sig um mikið
af yfirborði þess og brendi þorp-
ið um leið. Björgun var ill við-
ráðanleg. Samt er haldið, að af
2500 íbúum þorpsins hafi ekki
nema 500 til 800 farist.
Nýjasta uppfinning í Ameríku
eru föt, sem hægt er að hita
1 upp með rafmagni. Fötin eru
úr málmi, sem of inn er með silki
og ullarþráðum, lítill vasaraf-
geymir veitir orku til hitunar-
innar.
LESIÐ HEIMSKRINGLU—
bezta íslenzka fréttablaðið
RMHERST
%% Q0 . 25 oz. $2.50
40 oz. $ö-^u
wnHtRsT
j.ía . 25 oz. $2.00
40 oz. $4.40
■55Si
«,ors5 - 25 OZ. $2.40
40 oz. $5»5ri
diST.U-ERS LIMHEB
AMHERAMHEBSTBURG. ONT. - M 1
This advertisement is not published or displayed by the Liquor
Control Board or by the Government of Manitoba.