Heimskringla - 27.03.1940, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 27. MARZ, 1940
ABRAHAM LINCOLN
Framh.
“Að þola frost
varst þú of góð”.
Thomas Lincoln var oft að
heiman. Hann gerði að amboð-
um náungans og dyttaði að hús-
gögnum húsfreyjanna; auk
þessa smíðaði hann líkkistur.
Hann hafði mikla atvinnu við
þetta líkkistu smíði því fáir
voru svo laghentir að þeir
treystu sér til þess, en menn
kunnu ekki við að leggja vanda-
menn sína í lélegar líkkistur.
Meðan menn voru á farands fæti
um óbygðirnar urðu þeir að
leggja líkin í moldina. Nú voru
menn komnir á hærra menning-
arstig og sú menning lýsti sér
fyrst og fremst í umfangsmeiri
útfararathöfnum. Menningunni
hefir æfinlega gengið illa að búa
hinum lifandi, stritandi miljón-
um þægliegt hvílurúm. En eftir
því sem hún eykst leggur hún
meira í útfararkostnað. Það er
sem hún vilji gera uppbót á
reikningunum með því að láta
fara vel um þá dauðu.
Meðan aðrir sváfu sat hún og ar á dag, yfir matar diskunum,
bætti skjólföt fjölskyldunnar. i er ágætlega til þess fallið að
Það gekk mikill tími í þetta stagl eyðileggja virðing manna fyrir
því hverri flík var slitið til hins bæninni. Andlausari bænagerðir
ítrasta. Hún sópaði kofan sinn
með fuglsvæng en eyddi annars
litlum tíma til fágunar og upp-
þvotta. Húsgögn voru þar fá
og leirtau lítið.
Samt var hún önnum kafin
frá morgni til kvölds; og hvað
fékk hún svo fyrir sitt erfiði?
Heimilið hennar var eitt lítið
herbergi átján fet á lengd og
breidd. Kofinn var hlaðinn úr
óhefluðum trjábútum en mosa
og leir troðið í rifurnar milii
bjálkanna. Moldargólf var í
kofanum og loft úr renglum.
Þakið var úr óplægðum skíðum,
er Tom hafði klofið í skóginum.
Dyr voru á kofanum með fjala
hurð og einn gluggi. Stundum
voru rúður í þessum glugga en
þessa milli var pokastngi
strengdur fyrir opninguna. —
Legurúmin voru bálkar einir
með hálm dýnum, en bjarnar-
feldir fyrir áklæði. Þau mötuð-
ust við lítið borð úr óhefluðum
við og sátu á heimagerðum þrí-
hefi eg aldrei heyrt enda hrein-
asta undantekning ef menn eru
þá í nokkrum bænarhug. Meiri
vanbrúkun á helgisiðum er vart
eigum skáldunum mikið að unum gat Nancy ekki fundið
þakka. Þeirra vegna talar nátt- frið. Þeir voru ruddalegir, eig-
úran til okkar í skiljanlegum ingjarnir og dómsjúkir. Hún
orðum. Við lítum yfir sólroðin sat bara við lækinn og hugsaði
Skagafjörð og sálin syngur: um eilífðina..
Skín við sólu Skagafjörður, j sumjr menn gera sig ekki á-
skrauti búinn fagur gjörður. — nægga meg þá Uppreisn, er þeim
UM SILFURBRÚÐKAUP
Stefáns ritstjóra og
Kristínar Einarsson
Við leggjum leið um Eyjafjörð
_ , fætlingum. Fátt var aðkevpt
Þessa vegna var Tom tilkvatt- nema eldavélin. Þetta var svo_
ur er naunginn salaðist og það[lítil grýta með einu mf[
ekki þyngri en svo að karlmaður
var mikið um dauðsföll í nýbygð-
inni. Alt var fult af fenjum og
foræðum áður skurðir. voru
grafnir fram með bygðum braut-
um. Yfir þessu kasúlna kvik-
syndi svifu þykk ský af eitur-
flugum er báru sýklana í bloð
mannfólksins. Menn veiktust
unnvörpum af hitasótt (malar-
ía) er alþýðan nefndi mjólkur-
sýkina og margir dóu. Skyr-
bjúgur og ýmsir fleiri vaneldis
sjúkdómar settust líka að mönn-
um meðan allur búskapur var á
fyrsta frumstigi. Börn hrundu
riður úr barnaveiði. Sængur-
konur létu tíðum líf sitt fyrir
vanhirðu. Læknar voru fáir og
lítt mentaðir en aðbúðin ill.
Fólkið hrundi niður en viðkom-
an var mikil því getnaðar varn-
ir voru óþektar í þá tíð. Það
var ekki óvanalegt að Thomas
legði stórviðar sögina á herðar
sér og gengi til skógar að
morgni dags. Hann feldi tré og
fletti borðum í líkkistur fyrir
náungann.
Hann var sjaldan heima, enda
undi hann sér bezt á röltinu; en
Nancy Lincoln var heima —
altaf heima. Hún var vörður
þessa litla heimilis, vanadís
bjálkakofans í skógar skjólinu.
Hún kveikti arineldinn og helt
honum við eins og hinar, heilögu
Vestu meyjar í hofum Róm-
verja. Hún gekk í' skóginn til
að tína sprek í eldinn, hún hlynti
að lífinu meðan maðurinn henn-
ar var að smíða líkkistur. Hún
varði garðinn sinn fyrir átroðn-
ingi og hlúði að matjurtunum. í
fyrstu gekk hún ein að þessu
verki en síðar kvaddi hún þau
Söru dóttur sína og Abraham
son sinn til aðstoðar. Hún ser.di
þau systkinin til lækjarins eftir
vatni, því Tom hafði aldrei tíma
til að grafa þeim brunn. Hún
bar björgina í bæinn og mat-
reiddi hana svo börnin mættu
lifa södd og ánægð í bjálkakof-
anum. Hún fór snemma á fætur
gæti borið hana daglangt á baki
sér.
Klæðnaður þessa fólks var öllu
lakari en íslenzkrar alþýðu fyrir
aldamótin. Börn gengu hér um
bil altaf berfætt og konur stund-
um. Annars gengu karlar á
heimagerðum skóm úr ósútuðu
leðri. Altítt var líka að menn
klæddust skinnbrókum (buckt
skin breeches) þær þöndust út í
votviðrum en skruppu saman í
þurkum, svo mjög stundum að
þær særðu menn. Lincoln bar
slík ör til æfiloka. * Úlpur kaila
voru úr grófu baðmullar vaðmáli
eða striga en fatnaður kvenna
úr skjóllausu lérefti.
Mataræðið var fábrotið. Garð-
ávextir voru helsta lífsnæring
hinna fátæku. Auk þess álu
þeir brauð úr möluðum maís og
birsikorns grauta með ofurlitlu
af svínsfleski. Stundum veiddi
Tom rádýr, héra og vilta kalkúna
til bragðbætis, en bjarndýra
steik þótti hátíðamatur. Tóbak
var heima ræktað og brennivín
bruggað af mörgum. Ekki fékst
Tom við slíkt því hann var hi.m
mesti hófsmaður um vín. Fólk
leið sjaldan sult en fyrir gat
það þó komið. Ameríka er mis-
lynd mjög — eins og Frón. Frost,
fellibyljir, engisprettur og hagl-
.tormar eyðilögðu stundum upp-
skeruna. Auk þess fóru Indíán-
ar stundum eldi um akrana og
brendu alt til kaldra kola. Dýr
merkurinnar veittu líka ágarg
og átu alt úr ökrunum stundum.
Það kom fyrir að Nancy hafði
ekkert nema jarðepli til að mat-
reiða fyrir sig og fjölskylduna.
Tom var maður trúrækinn, enda
hugsandi. Sjálfur hefi eg veriðlog kemur þá í hug: “Eyjafjörð-
þar á þingi sem glorhungraðir j ur finst oss er. . . .” Við ríðum
þreskjarar sátu, bölvandi í sálu; um Sólheimasand og höfum upp
sinni, yfir rjúkandi réttum með- fyrir okkur: “Hefir þú riðið um
an beðið var eftir bæninni. Það Sólheimasand. . . .” Við sjáum
bætti nú sízt úr skák ef hús- ( Skjaldbreið og tökum undir með
bóndinn sem þuldi hana, var (Jónasi: “Reið eg háa Skjaldbre’ð
sjálfur hið mesta fól. Hann kom, skoða. . . .” Við nemum staðar
kannske frá því að berja vinnu-[við Skaftárósa og hugleiðum:
dýrin og stóð upp frá borðum til | “Undarlegt sambland af frosti
að skamma konuna. Þetta er að ■ 0g funa. . .” Nancy kunni engin
ljóð nema sálma og gat þess-
vegna ekki gefið kendum sínmn
viðeigandi búning.
Gat ekki samlagast þeirri nátt-
úru er hún átti við að búa. Þessi
náttúra sýndist líka tíðum vera
henni hreint og beint fjandsam-
leg. Fögur er foldin í huldu-
ljóma heiðsumar dagsins; skóg-
urinn grænklæddur og blóm-
skreytt engið. En það þarf ekki
nema einn nágust úr nösum
norðurhjarans til að brevta
þessu öllu í hélugráan sinuvöll.
Vonreifir bíða menn vorsins og
hækkandi sólar en sumarsólin
verður og heit, hún brennir og
tíeyðir. Höggormar skríða í
grænu grasi og rándýrin reika
um skógana. Heilnæmur er blær-
inn en stundum breytist hann í
eyðileggjandi hvirfilvinda. Sval-
andi er döggin en stundum gevsa
haglél um gróna akra. Alstaðar
er það illa í fylgd með hinu góða,
alstaðar situr háskinn og dauð-
inn um tækifæri.
Hún leitaði sér athvarfs og
undankomu frá ógnarvaldi hinna
jarðnesku örlaga. Hún kunni að
lesa en bókakosturinn var lítill
og rtiningin og sálmabækur ein-
ustu athvörf hennar. í bibh-
unni las hún fyrir sjálfa sig og
hörnin. Hún kunni heilar klaus-
ur úr hinni helgu bók og fór
iðulega með þær fyrir Abraham
og Söru. Drengurinn lærðí
þessa kafla og vitnaði síðar eius
og Matthías: “Engin kendi mcr
eins og þú, hið eilífa sanna. ven
og trú og gafst mér svo guðleg-
ar myndir.” Hið myndauðuga
ritmál ritninganna sló æfintýra-
bjarma á dapurleik hérvistar-
innar. Hún las þar um dáðríkt
og stórbrotið hetjulíf í dásam-
legu landi, sem var einu sinni til
og kannske ennþá til á þessari
jörðu. Einu sinni gengu guð-
irnir um aldingarðana og ræd lu
við mennina í kvöldsvalanuin.
Þessi tilvera átti sér ekki em-
ungis fortíð heldur einnig fran-
tíð, í eilífðinni. Hún hafði van-
ist einverunni, kunni einna bezt
við sig í henni, nú orðið. Þar
gat hún látið hugan dvelja ó-
hafa guð á vörunum en andskot-
ann í hjartanu. Þetta átti samt
ekki heima hjá Tom, því hann
var maður meinhægur hvers-
dagslega og lenti ekki nema
einu sinn í ryskingum, svo vit-
anlegt sé, en illa mun hann hafa
reiðst ef hann slepti sér því í
þetta skiftið beit hann eyrað af
náunganum. Jæja, Abrahain
vildi sleppa bæninni undir viss-
um kringumstæðum. Það kom
samt ekki til af því að hann væri
trúlaus heldur af því að hann
var meiri alvörumaður um þau
efni en almenningur.
Erfitt er lífið karlmönnunum,
en erfiðara samt konunum, í ný-
bygðunum. Bændurnir fara í
kaupstað og til málsfunda. Þeir
hittu menn að máli, höfðu fréttir
af viðburðum og fylgdust með.
Hugarheimur þeirra víkkaði og
varð skemtilegri fyrir bragðiö.
Þeir höfðu altaf eitthvað að
hugsa og ræða um; eitthvað sem
var stærra en þeir sjálfir, eitt-
hvað, sem var meira hrífandi en
fábreytni hversdagsleikans í
kringum þá. Þeir urðu menn
með mönnum en konan var að-
eins húsmóðurin á heimilinu.
Hennar heimur var þröngur, alt-
of þröngur. Hún gekk í sig fyrir
aðþrengslu lífskjaranna. Fásir.n-
an þrykti henni niður, einveran
lamaði hana, hin tilbreytingar-
lausu vanastörf höfðu sljófgandi
áhrif. Sennilega er nútíðar æs-
ingin, lífshraðinn og óvissan
taugum flestra hin mesta of-
raun, enda eykst sálsýkin geig-
vænlega í öllum menningarlönd-
um. Áreiðanlega var hin inr.i-
byrgða einvera frumbygðanna
mæðrunum óholl og. margir
mistu vitið. Hingað til hafaj
fáar og ófullkomnar tilraunir
verið gerðar til að sníða lífs-
kringumstæðurnar eftir þörfum
mannanna. Menningin hefir
sett sér alt önnur takmörk nefni-
lega metorð, völd, auð, skemtan-
ir o. þ. u. 1. Metið á velferð
þjóða er efnaleg afkoma einung-
is, manngildið, undir því komið
bvert einstaklingurinn geti afl-
að sér f jár og komist til valda.
Það var þýðingarlaust fyrir
Nancy Hank að hugsa til auðs
og metorða. Fyrst meðan börn
kann að veitast eftir andlátið.
Þeir vilja eignast annað líf í
þessu lífi. Þeir vilja eignast
þægilegra og sjálfstæðara líf.
Það fæst með auknum efnum og
margir af nágrönnum Lincoln
hjónanna vildu mikið á sig
leggja til að komast í álnir. Efn-
in fást ekki með sitjandi sæl-
unni, í nýbygðunum. Þær eru
dýrkeyptar þessar ekrur, sem
bóndinn nemur úr skóginum fvr-
ir sáðland sitt. En frjósamt er
það því lauffall þúsund vetra
hafa auðgað það. Uppskeran
verður oft mikil á nýræktinni
og sumir efnast. En hinir ríkari
veittu þá hinum fátækari ágang
stundum — eins og gerist. Tom
lagði ekki í skógarhroð en er
nábúarnir tóku að þrengja að
kosti hans flutti hann sig þang-
að sem ennþá veittist meira oln-
bogarúm. Þegar Abraham var
7 ára flutti fjölskyldan fra
Hodgerville í Kentucky til Litúe
Pigeon Creek í Indíana. Nokkr-
um árum síðar fluttu þau sig
aftur til Goose Neck Prairie í
Illinois-ríki.
Tom var sjaldnast hraðvirkur
fyrir sjálfan sig og við Little
Pigeon Creek varð fjölskyldan
að hýsast í opnu rimlaskýli með-
an hann kom þeim upp kofa.
Skýlið var algerlega opið á eina
hlið og eldur kintur þar á vetrar-
dögum til að halda á þeim hita.
Heldur mun nú hafa gustað um
rekkjurnar í þessu hreysi. Þar
kom þó að bjálkakofin stóð al-
búinn og í hann flutt, en skamma
stund veitti hann húsmóðurinni
skjól. Hú veiktist af “mjólkur
sýkinni”. Systkinin litlu stóðu
ráðþrota við sjúkrabeðin. Með
bleikum og blóðvana höndum
strauk móðirin í hinsta sinni ura
glókollinn hennar Söru og dökku
hárlokkana hans Abrahams og
fól þau guði á vald í hljóðri
bæn. Þótt hún ætti heimv.m
góða í himininn hefði hún samt
kosið að dvelja lengur og þola
þjáningar jarðlífsins vegna
barnanna sinna. En nú vaið
hún að fara og hverfa sem læk-
urinn til upphafs síns.
Nú var Tom viðbragðsfljótur.
Sally Bush Johnson, úr syðri
Kentucky var orðin ekkja. Þang-
að hraðaði Tom nú ferðum sín-
um og endurnýjar. bónorð sitt.
Hann flutti ekki mál sitt næð
langri ræðu eða rómantísku ró«a-
máli. “Þú hefir mist manninn
og eg konuna þessvegna færi nú
bezt á því að við gengum í
bjónaband,” sagði hann. Hun
kvað því nú fátt til fyrirstöðu
hafði hann einu sinni komist í hennar voru á frumvaxtar
safnaðarnefndina. Hann hafði skeiði, hafði hún hvorki tíma né
þann óvana að lesa langar borð- tækifæri til að hugsa um annað
bænir en Abrham fanst það ó- en nauðþurftir Jieirra. En er
þarfi, þegar ekkert var á borð- Þau komust á kreik og urðu
um nema kartöflurnar. Eg nefni sjálfbjarga hvörfluðu þau meir
truflað við þessar hugsæis j nema nokkrar skuldir er á henni
myndir. Hún sat við lækinn og hvíldu. Það samdist svo um að
söng og dreymdi. Lækurinn var | hann greiddi þær — og þau uiðu
henni tákn hins eilífa og fram- i bjón.
andlega. Hann kom frá óþektri Aldrei hafði Thomas Lincoln
undra fjarlægð, hann streymdi i stigið stærra gæfuspor. Hun
áfram að einhverju óþektu tak- flutti í búið mörg þægindi og
marki, jafn fjarlægu. Svo^a áður óþektan húsbúnað. Nú
QMHERST
þennan bænalestur yfir borðum, j og meir frá móður knjánum en
óvana með ráðnum hug, því tómleiki einverunnar þrengdi sér
og gekk oftast síðust til rekkju. þetta endalausa bæna rugl þrisv- inn í hina ljóssaeknu, félags-
lyndu og draumljmdu sál henn-
ar. Hún var manneskja og þráði
það líf, sem er manneskjunum
samboðið. Náttúran megnaði
ekki að gera henni unað af þvi
að hún var henni lokuð bók. Hún
þekti ekki hið dásamlega sam-
starf hennar, né þróunarsögu
jarðlífsins. Hún átti ekki lykil
vísindanna er upplykur þeim
dular kynnum er opinbera und-
ur heimsbyggingarinnar. Fyrir
fegurð foldar gekk hún líka að
mestu blind. Jú, daggperlur á
blómkrónunum kunnu að ýta við
einhverjum. orðvana tilfinning-
um, en þær tilfinningar áttu sér
engin orð og gátu þar af leiðandi
_— ED ekki dvalið hjá henni eins og óm-
AMHER^„°RSstBURGRoNTM'1 « M1 ur af kunnu lagi. Það var aðeins
This advertisement is not published or displayed by the Liquor skyndi hrifning á endalausu ann-
Fnntrol Roard or by the Government of Manitoba. ríki daganna. Við íslendingar
hafði hann runnið frá upphafi
sváfu þau systkinin á fiðurdýn-
allra hluta og svona mundi hann j um við fannhvít lök. Hún færði
renna um órof alda. Hann varimeira í bú bónda síns; hún
hið eilífa og óumbreytanlega j flutti þangað dugnað, fynr-
hyggju og stjórnsemi. Hún
gerði meíri mann úr gamla Tom
i mitt í breytingum hins dauðlega
heima. Hann var eins og lífi'ð,
dulrænn og óskiljanlegur en
hafði samt sitt ákveðna starf og
þýðingu. Hann kom til að svala
þeim þyrstu og vökva blómin;
hvorki heimilið né heimurinn
mátti án hans vera.
Hann minti hanæ á hennar
eigið líf. Hvaðan kom hún, hún
sem aldrei hafði átt sér föður,
sem önnur börn? Móðir henr.ar
hafði verið ofsótt af mönnunum.
Þeir kölluðu hana lausláta og
vildu einu sinni draga hana fyrir
lög og dóm. Hún þekti hana
betur, vissi að hún var ástrík og
góð, vissi líka að hún hafði verið
eigin manni sínum trú og
skyldurækin eftir að hún giftist
Henry Sparrow
og reyndist börnum 'hans sem
bezta móðir. Hún var ekki
draumlynd, sem Nancy. Hún
söng ekki við lækinn, en hún
skapaði þeim ánægju og örygqi,
er lifðu í skjóli hennar. Abra-
ham unni henni mjög og hún
honum engu síður, enda varð
hann henni til meiri ánægju °.n
hennar eigin börn. Hún var
sterk og þoldi næðinginn en
fyrir honum féll Nancy eins og
fagurblómin er fölna í fyrstu
Iaufvindunum.
Framh,
Viking Press hefir til sölu 2
eintök af “Kertaljosum”, kvæð-
Nei, hjá mönn-j um Jakobínu Johnson
Þrátt fyrir þó eg yrði of sem
með línur þessar í síðasta blað,
j og samsætisins hafi lítillega ver-
ið getið í Heimskringlu, sem
Stefáni ritstjóra Einarssyni og
konu hans Kristínu var haldið
mánudaginn 18. marz, er eg að
hugsa um að biðja Heimskringlu
að vera svo góða að birta þær.
Þar er hvort sem er sagt að
aldrei sé góðs vísa of oft kveðin
og til samsætisins má það vel
heimfæra. Eg minnist varla að
hafa í nokkru gildi af þessu tæi
verið sem eins ótvíræðri vináttu
og einlægri góðvild hefir lýst og
þarna var raun á til silfurbrúð-
hjónanna. Það var engu líkara
en að þarna væri um vandafólk
og skyldmenni ein að ræða og
sátu þó nokkuð á þriðja hundrað
manns til borðs. Ræðurnar sem
voru fluttar, voru og í bezta
samræmi við andann, sem í sam-
sætinu ríkti og skal að því kom-
ið síðar.
Mr. Sveinn Thorvaldson, M.B.
E., stjórnaði samsætinu. Þegar
fagurt lag hafði verið spilað og
samkomugestir höfðu tekið sér
sæti, kvað hann sér hljóðs og
lét syngja “0, Canada”. Skýrði
nann þá frá hvað í efni væri með
hlýrri ræðu til silfurbrúðhjón-
rnna. Að því búnu bauð hann
=éra Guðmundi Árnasyni orðið.
Hélt séra Guðmundur langa
ræðu, mintist nokkra hleztu rit-
stjóra Heimskringlu, er á ýmsan
hátt hefðu sett mark sitt á blað-
íð. f spor þeirra allra væri ekki
auðvelt að ganga. Samt væri
sannleikurinn sá, að Heims-
kringlu teldi hann undir stjóin
síðari ritstjóra hennar tveggja
að minsta kosti, verið hafa eins
f jölbreytta og fróðlega og nokk-
urt þeirra dag- og vikublaða
sem út væru gefin á íslenzku.
Að því leyti stæðu vestur-ís-
lenzku vikublöðin ekkert að baki
blöðum heima. Skammir væru
snarpari að vísu í blöðum heima
eins og hér hefði einu sinni verið
líka, en nú ætti sér stað, en eftir
þeim sæi hann ekki. Eins og
hver maður sæi, væri með öl’u
óþarft að ræða misklíðarefni sín
bó einhver væru með persónu-
legri óvild. Hitt bæri vott um
f'>gun hugsunarháttar, að leggja
slíkt til síðu í blöðum, alveg
eins og menn gerðu það í dag-
legri viðkynningu. Núverandi
ritstjóra Heimskringlu kvað
hann eiga miklar þakkir fyrír
hað skilið, að hafa stefnt að
þessu. Hann skorti hvorki r;t-
hæfileika né greind til að skr'fa
deilur, ef því væri að skifta, on
hann liti bara ekki á tilgang
blaðamenskunnar í því fólginn,
heldur hinu að flytja það sem
nvtilegra væri, fróðlegra og feg-
urra.
Séra Rúnólfur Marteinsson
mintist þá silfurbrúðhjónanna,
ættmenna silfurbrúðgumar.s,
sem hann var allvel kunnugur,
enda náskyldur ritstjóranum. —
Silfurbrúðurjnni flutti hann
undra fagurt kvæði á ensku, eft-
ir Wordsworth: “She Was a
Phantom of Delgiht”, og til-
einkaði henni.
Þá mælti fyrir hönd Good-
templara stúknanna Heklu og
Skuldar, Arinbjörn Bardal og
Hjálmar Gíslason. Þökkuðu þeir
Stefáni ristjóra mjög alúðlega
hið ótrauða starf hans í þaríir
stúknanna.
Kvæði voru silfurbrúðhjónun-
um flutt eftir Jónas Stefánsson
frá Kaldbak, Berg J. Hornfjörð,
mág ritstjórans og Dr. S. E.
Björnsson, sem er eitt hið feg-
ursta kvæði sem eg hefi lesið
þessarar tegundar; hafa öll
kvæðin verið birt í Heimskringiu
og lýsa sama vinarþelinu og
ræðurnar. Las Bergþór Emil
Johnson upp tvö fyrri kvæðin í
fjarveru höfunda þeltTa.
Einsöngva sung . ' i i. Alex
Johnson og Mrs. R. Císlason, á-