Heimskringla - 15.05.1940, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 15. MAÍ 1940
HEIMSKRINGLA
8. SffiA
Sólarlag við sjóinn
Eg hlustaði á hafsins ótal óma
Og horfði út, svo langt, sem augað sá,
á öldurnar í litfagrasta ljóma,
því Ijósið dagsins var að kveðja þá.
Þá roða sló um himin, jörð og hafið,
mót hennar ásýnd, sem í djúpið hneig.
Þá alt í senn var gullnum geislum vafið
er glitraði í fögrum loftsins sveig.
Á lífsins braut með ljóssins hraða sínum,
það leið í burt hið fagra sólarlag.
En tímans flug, sem veifar vængjum þínum,
til vegs framkveður bæði nótt og dag.
Þá nóttin kom og dökk var blæjan dregin,
vort dauðlegt auga skamt til vegs má sjá.
Við ljóssins hvörf, sem lifa hérna megin,
oss leiðarstjarnan skín Guðs himni frá.
Ingibjörg Guðmundsson
löndunum. Almenningsviljinn
mun hvarvetna ráða og hann
mun á friðsamlegan hátt fá
leyst úr öllum vandamálum sem
að kunnað að steðja.
Sambandið á milli Mars og
Uraníusar þann 16. mars, hefir
í för með sér óánægju í írlandi,
Persíu og Póllandi; en samband-
ið milli Mars og Neptúns þann
28. september n. k. bendir á ó-
eirðir í Palestínu.
í stuttu máli sagt: Það verður
komist hjá heimsstyrjöld og öll-
um stórkostlegum óeirðum. í
stað aukins vígbúnaðar mun sið-
ferðishugsjónin ná völdurn í
heiminum og þoka honum í átt-
ina til farsælli viðfangsefna og
viðhorfs.
Móri gamli segir um Hitler, að
hann hafi til að bera eitilharða
skapgerð og dæmalaust skipu-
lagningsvit, en Móri segir að
Saturnus sé honum mjög and-
vígur í ár og að Merkur og Mars
séu honum heldur ekki hliðholl-
ir. Þetta verði til þess, að Hitler
sættist við þau öfl og þá aðila,
sem hann hefir að undanförnu
átt í höggi við.
Fyrir einstaka mánuði spáir
Móri gamli á þessa leið:
Janúar: í Bandaríkjunum
verður varið miklu fé til aukins
vígbúnaðar. Rússland mun fær-
ast nýtt veigamikið verkefni í
fang, sem margir munu undrast.
Febrúar: Banadríkin munu
koma í veg fyrir heimsveldisá-
form Japana. í Þýzkalandi og á
ítalíu munu skapast fjárhags-
örðugleikar nokkurir og jafn-
framt mun gæta þar erfiðleika í
stjórnarfarinu. Mississippi fljót-
ið flæðir yfir bakka sína. f Pale-
stínu og Manchuko eiga óeirðir
sér stað.
Marz: Keisarinn í Japan mun
eiga mikla hlutdeild í stjórnar-
skiftum þar í landi. Nýja stjórn-
in verður andvíg einræðisfyrir-
komulagi.
Apríl: Einbeitni Chamberlains
mun vekja mikla aðdáun í vest-
urhluta Norðurálfa. England og
Ameríka hefja nánara samstarf
en áður.
Maí: Birting stjórmálalegra
leyniskjala mun vekja alment
hnekysli og mikið umtal í blöð-
um. Á Florida-skaganum geys-
ar fellibylur. í Rómaborg gætir
óspekta og fjárhagsvandræða. í
Póllandi, Rússlandi og Rúmeníu
brýst út styrjöld.
Júní: Óheillamánuður fyrir
ítalíu, ítalíukonung og Musso-
lini. Jarðskjálftar í Japan:
þeirra vegna breytist hernaðar-
aðstaðan í Kína.
Júlí: Sundrung meðal herfor-
ingja sem eiga í stríði. Ensku-
mælandi þjóðir um allan heim
munu sameinast meir en áður
hefir verið.
Ágúst: Jarðskjálftar víðsveg-
ar um heim, meðal annars í
Japan og Mexikó, en mestir
verða þeir í Mið-Evrópu. Yesú-
víus gýs. Skriða fyllir Panama-
skurðinn. Uppþot sumstaðar í
Norðurálfu.
September: Lausn fæst á al-
þjóðlegum deilum og ástandið 1
heiminum batnar til muna. —
Mannlegt siðgæði sigrast á þeim
óheillaöflum og truflunum, sem
öfund, ágirnd, hatur iog metorða-
fíkn hafa komið af stað og róið
undir í heiminum.
Október: Alheimspólitíkin
heldur áfram að færast í batn-
andi horf. Ferðalög verða skipu-
lögð milli landa og vegabréfaeft-
irlit minkar. Samkomulag tekst
að fullu milli íra og Englend-
inga. Kjör Gyðinga fara batn-
andi.
Nóvember: Verzlun og pen-
ingaviðskifti aukast. Land-
skjálftar halda áfram í Nýju-
Guineu. Stjórnmálaleg bylting
í Brasilíu. f Mið-Evrópu eiga
íbúarnir það Venusi að þakka, að
ástandið fer batnandi.
Desember: Nýir stjórnmála-
flokkar verða stofnaðir sem ger-
breyta nationalsosialisma, fas-
isma og kommúnisma í nýtt og
viðunanlegra form, án þess þó
að uppræta stefnurnar með öllu.
Nýtt viðhorf skapast í alheims-
málunum er byggist á göfugri
siðfræði. Bandaríkin eiga mik-
inn þátt í þessum umbótum.
Þannig spáir Móri hinn ensk’
fyrir árið 1940. Hvað svo ser
verður síðar á árinu hefir hon
um misktekist hraparlega þa
sem af er. En langsamleg:
verstu mistökin eru þó þau, aí
honum hefir sézt yfir hina geig
vænlegu atburði, sem nú gripí
hugi allra og gagntaka í skelf
ingu — en það er styrjöldir
mikla, sem nú geysar og koll-
varpar öllum spám Móra gamla
hins enska.—Vísir.
EINAR BENEDIKTSSON
Eftir Jónas Jónsson
Framh.
XXXI.
Það er almenn trú bæði á ís-
landi og hjá erlendum mönnum,
sem þekkja til hér á landi, að ís-
lenzkar konur séu meiri fyrir
sér um kjark og skapgerð heldur
en karlmenn. Þessi skoðun er
mjög ítarlega rökstudd með
dæmum úr fombókmentum þjóð-
arinnar. Einar Benediktsson
virðist gera ráð fyrir, að þetta sé
staðreynd. Hann fjölyrðir að
vísu aldrei um yfirburði kvenna
beinlínis, en í skáldskap hans
eru konur undantekningarlaust
gæddar mikilli skapfestu. Hann
yrkir um konur á sama hátt og
um landið. Hann sér hina miklu
kosti og hann lætur aðra um að
finna kalbletti og auðnir í ætt-
landinu og sál konunnar. Einar
Benediktsson hafði þegar á unga
aldrei kynst þrem alveg óvenju-
legum kvenskörungum: Katrínu
móður sinni, Þorbjörgu föður-
systur sinni og Ólafíu Jóhanns-
dóttur frænku sinni. Um Þor-
björgu Sveinsdóttur segir Matth.
Jochumsson:
Harða, blíða, heita, sterka sál,
hjarta þitt var eldur, gull og stál.
Matthías fann ugg í sál sinni
við mátt þessarar konu:
En eg hræddist hjarta lífs þíns
eld;
heillar þjóðar kvölum varstu
seld,
vildir sjaldan vægð né stundar-
bið,
vildir stríð, og helzt að fomum
sið.
Einar Benediktsson lýsir Þor-
björgu fóstru sinni með þessum
orðum:
Heita eining huga og máls,
hjarta gulls og vilji stáls,
ljósið trúar, ljósið vona
lífs þíns minning yfir brenni.
Þú, sern unnir ei til hálfs
auðnu landsins dætra og sona,
blómsveig kærleiks bjart um
enni
berðu hátt. Nú ertu frjáls.
Dygð og trygð þitt dæmi kenni
dána! Þú varst íslenzk kona.
Mesta lofsyrði skáldsins um
Þorbjörgu Sveinsdóttur er, að
hún hafi verið íslenzk kona,
gædd sterkum vilja og djúpri
trygð. Hún unni og hataði með
allri orku sálar sinnar.
Ólafía Jóþannsdóttir var frá-
bær áægtiskona, gáfuð og vel
ment. Hún starfaði lengst af í
Oslo að hjálpar- og mannúðar-
málum. Norðmenn reistu henni
minnisvarða á fjölförnu torgi í
höfuðborginni. Töldu þeir, að
þannig væri bezt minst dreng-
skapar hennar og mannlundar.
En móður sinni, Katrínu frá
Reynistað, unni Einar Bene-
diktsson mest og um hana orti
hann eitt af sínum fegurstu
kvæðum. Þetta kvæði er í einu
innilegur óður sonarins, sem
leitar heim til átthaganna eftir
langar ferðir í fjarlægum lönd-
um og kveðja til ættlandsins
-sjálfs. En í þessa sonarkveðju
bætir skáldið nýjum þætti. Hann
þakkar móður sinni dýrustu
gjöfina,- sem hann hafði þegið
um æfina, sjálfa skáldgáfuna og
valdið yfir töfrum tungunnar.
Ásdís á Bjargi hafði fylgt syni
sínum á leið og gefið honum það,
sem mestu varðaði fyrir hraust-
an mann á þeirri tíð, hinn beitta
hjör. Katrín Einarsdóttir gaf
annað:
Og þegar eg leiddi í langför mitt
skip
og leitaði fjarlægra voga,
eg mundi altaf þinn anda og
svip.
— Þú áttir hjarta míns loga.
Og þitt var mitt ljóð og hvert
gígjugrip.
Þú gafst mér þinn streng og
þinn boga.
Strengurinn og boginn voru
vopn skáldsins. í fjarlægðinni
mintist hann æskudaganna á
Elliðavatni:
. . . . margt orð þitt mér leið í
minni.
— Draumarnir komu. Eg lék og
þú last
í lítilli stofu inni.
Hvort logn var á sæ eða bára
brast,
þú bjóst mér í hug og sinni.
Móðirin og móðurmálið eru ó-
aðskiljanleg í endurminning-
unni:
Þú last þetta mál, með unað og
yi,
yndgan af stofnunum hörðu.
Eg skildi að orð er á íslandi til
um alt, sem er hugsað á jörðu.
Framh. á 7. bls.
DVERGUR OG ÆFIN-
TÝRAMAÐUR
Árið 1788 kom út í París bók
ein, sem fór á svipstundu sigur-
för um alt landið og víðar. Það
voru “Endurminningar Jósefs
Boruwalaski, dvergs”. Bókin
var þegar í stað þýdd á ensku,
þýzku, pólsku og yfirleitt öll
Evrópumál, og alstaðar var hún
rifin út. En svo kom stjórnar-
byltingin franska og dunur
hennar um öll lönd, styrjaldir
Napóleons og alkyns ógnir. Bók-
in gleymdist og dvergurinn líka.
Og það var ekki fyr en árið
183.7, þegar fregnin barst um
lát hans, að menn fóru að rifja
upp aftur það, sem á -daga hans
hafði drifið.
Nú man enginn lengur eftir
Jósef Boruwalaski. En hann var
á sínum tíma álíka frægur og
vinsælustu kvivkmyndaleikarar
eru nú. Þessi pínulitli, fallegi
og viðmótþýði maður var átrún-
aðargoð heillar kynslóðar. Hon-
um var gefið gælunafnið Joujou
og tekið með kostum og kynjum
þar sem hann kom.
Joujou var pólskur að ætt og
uppruna. Hann varð aldrei nema
60 sentimetrar á hæð, og gat því
vel gengið undir venulegt borð
án' þess að nokkur hætta væri á
að hann ræki sig upp undir. En
þó að hann væri svona lítill vexti,
var hann fullkomlega rétt skap-
aður. Vöxturinn svaraði sér
vel og hann var laglegur í and-
liti. Gáfnafar hans var einnig
rétt eins og gerist og gengur, og
þó í betra lagi, og ekkert ein-
kennilegt við hann. Hann dans-
aði af frábærri list, eins og
glæsilegasta dansmær, var mjög
vel að sér og afar kurteis í um-
gengni. Hann var ófeiminn og
hagaði sér í höllum aðalsins
franska og jafnvel við hirðina í
Versailles alveg eins og sá, sem
er fæddur af háaðli.
Háættuð pólsk kona, frænka
Jóhanns III. Sobieski, Stumi-
ecka að nafni, varð svo hrifin af
Joujou, að hún linti ekki fyr en
hún náði eignarhaldi á honum
og fór síðan með hann um öll
lönd Evrópu og hafði hann til
sýnis.
Joujou var fæddur árið 1750 í
smábæ einum í pólsku Galisíu.
Hann komst brátt á heimili á-
gætrar konu og bjó þar í ró og
næði, þar til henni datt í hug að
sýna frú Stumiecku hann. Hún
var afar hrifin af honum og
linti ekki látum fyr en konan
ákvað að gefa henni hann. Hann
varð tryltur af bræði, er hann
varð þessa var, en kraftarnir
voru litlir og hann varð að
beygja sig. Enda vandist hann
fljótt hinu nýja umhverfi.
Hann var nú settur til menta.
Lærði hann vitanlega frönsku,
■sem þá“ var mál alls aðalsfólks,
las heimspeki, skáldskap og fag-
urfræði, æfði sig í ritsnild og
samræðulist og yfirleitt öllu því,
er þá þótti við eiga til þess að
geta tekið þátt í samkvæmislífi
yfirstéttanna.
Frú Stumiecka notaði sér ó-
spart þetta litla “undur” til þess
að komst inn undir hjá stór-
mennum heimsins. Hún var kynt
hirðinni í Wien. Sjálf María
Theresía tók Joujou og sat með
hann á hnénu, en dóttir hennar,
níu ára gömul, María Antoin-
etta, gaf honum hring með stór-
um gimsteini. í Versailles var
Joujou borinn inn á silfurbakka
og Lúðvík XV. varð aldrei
þreyttur á að skemta sér við
hann. Drotningin, María Lesz-
cynska var samlandi Joujous og
bæði hún og öll hirðin dásömuðu
hann og dekruðu við hann á allar
undir. Álíka dálæti var á honum
í landstjórahöllinni hollensku. í
Sarhsen var hann tekinn á veið-
ar með dætrum kjörfurstans og
konungurinn Stanislaus Lesz-
cynski sat oft á tali við hann í
Nancy og ræddi við hann heim-
speki log bókmentir.
En í Nancy lenti hann í ein-
kennilegri hættu. Hann segir
sjálfur: “Þegar malara og sót-
ara lendir saman, þá er öðrum
hvorum hætt. En hvað er það á
móts við það, þegar tveim dverg-
um lendir saman?”
Stanislaus konungur átti
dverg einn frægan, sem Bebe
var kallaður. Bebe var viðskots-
illur og fólskur og hafði nálega
ekkert vit. En hann dansaði
svo meistaralega, að hans líki
fanst ekki í þeirri grein. Hann
var ekki nema eitt pund þegar
hann fæddist. Vagga hans var
tréskör og hann var borinn að
skírnarskálinni í stórri sleif. Alt
var látið eft’ir honum og ef hann
fékk ekki þegar í stað það, sem
hann rellaði um, var hann æfur.
Bebe fann einhvernveginn á
sér, að Joujou var hættulegur
keppinautur hans. Hann var
miklu minni og fallegri,. og gáf-
ur hans og mentun veittu hon-
um þá aðstöðu, sem Bebe vant-
aði algerlega. Bebe lagði hatur
á Joujou og beið aðeins tæki-
færis til þess að ryðja honum úr
vegi. Og tækifærið gafst einn
dag, er Bebe sá Joujou standa
einan í sal, þar sem eldur logaði
á feikna stórum arni. Bebe
réðist á hann og ætlaði að hrinda
honum inn á bálið. Joujou varð-
ist af öllu afli og æpti hástöfum,
svo að konugurinn kom í dauð-
ans ofboði. Gat hann bjargað
Joujou frá þessum ægilega dauð-
daga.
A
Fram að þrítugu bar ekki á
því, að Joujou feldi nokkurn hug
til kvenna, og þeim datt á hinn
bóginn ekki í hug að líta á hann
öðru vísi en sem hálfgert leik-
fang. En árið 1780 varð hann
ástfanginn í stúlku einni, Isaline
Barbontan. Hún var af frönsku
kyni, en fædd í Póllandi. Hún
tók þessu fyrst í gamni, en hann
hélt áfram að skrifa henni löng
ástarbréf, þar sem hann lýsti
ástarþjáningum sínum og grát-
bað hana að taka sér.
* Frú Stumiecka varð æfareið
er hún komst að ástarbralli Jou-
jous. Hún hafði ákveðið, að
hann skyldi giftast dvergkonu,
þegar hún fyndist við hans hæfi,
og út af þeim átti að koma
dvergakyn. Hún tók Joujou og
setti honum tvo kosti, að falla
þegar í stað frá þessum ásetn-
ingi og kvænast venjulegri
stúlku eða hypja sig á brott inn-
an 24 klukkutíma.
Joujou valdi síðari kostinn.
Hann ritaði frúnni langt bréf,
þar sem hann þakkaði henni um-
önnun hnenar á liðnum árum,
bjó því næst farangur sinn og
fór á brott. Leitaði hann hælis
hjá Kasimir Poniatovski, prinsi,
sem safnaði allskonar kynlegum
hlutum og var bróðir Póllands-
konungs. Honum gekst hugur
við vandræðum Joujous, og kom
því til leiðar, að honum voru
veitt 120 gullgyllini úr ríkisfé-
hirslunni á ári. Þetta var á
þeim tímum mjög sæmilegur líf-
eyrir. Og nú fór Joujou fram á
það við móður stúlkunnar, að
hún gæfi honum hönd dótturinn-
ar. Leið ekki á löngu áður en
Joujou tókst að hafa þetta fram.
En þá kom nýtt Ijón á veginn.
Yfirmaður kaþólsku kirkjunnar
í Varsjá bannaði með öllu að
dvergur gengi að eiga fullvaxna
konu. Taldi hann það bæði gegn
eðli og svívirðilegt afspurnar.
En konungurinn og alt stór-
menni landsins veitti Joujou lið,
og loks lét kirkjan nauðug und-
an. í nóvember þetta sama ár
(1880) gekk Joujou litli í heilagt
hjónaband.
▲
En gæfan brosti ekki lengi við
Joujou. Atvikin réðu því, að
konungurinn sá sér ekki fært að
halda áfram að greiða Joujou
lífeyrinn. Alt var á tjái og
tundri í landinu. Dvergurinn
varð að fara til annara landa og
reyna þar að vinna fyrir sér og
sínum. Hann átti nú 3 dætur,
og þær voru allar rétt eins og
fólk er felst að stærð. Honum
var ómögulegt að vinna sér inn
svo mikið, að hann gæti fætt og
klætt fjölskylduna. Vesalings
Joujou misti alveg gleði sína.
En þá var það að vinur hans
einn stakk upp á því við hann,
að hann skyldi skrifa “Endur-
minningar” sínar. “Endurminn-
ingar dvergs”, það hlaut að
vekja athygli. Og það varð líka.
Joujou varð efnaður maður á
skömmum tíma. Sérstaklega var
bókinni vel tekið í Englandi, og
þangað fluttist Joujou bráðlega.
Kona hans hafði ekki getað van-
ist því að vera gift dverg og var
skilnaður þeirra gerður. Dæt-
urnar giftust brátt og eftir það
sat Joujou í litlu, fallegu húsi
úti í sveit, en var þó oft í Lund-
únum og umgekst þar fólk af
háum stigum. Hann var alstað-
ar vel metinn, las mikið heim-
speki, vandaði mjög klæðaburð
sinn og alla ytri háttsemi, enda
var til hans tekið um framkomu.
Hún minti á fyrri tíma, þegar
enn meiri áhersla var lögð á
þess háttar.
Joujou, þessi merkilegi dverg-
ur, andaðist árið 1837, 87 ára að
aldri. Hann hélt góðri heilsu til
æfiloka, og förlaðist í engu,
hvorki um framkomu né gáfur.
—Lesb. Mbl.
Franskur prófessor, sem fæst
við að rannsaka mataræði þjóð-
anna, segir að í Svíþjóð sé til-
tölulega flestir feitir menn, en
fæstir í Búlgaríu.
Það bezta að leggja fé sitt í frá
hvaða hlið sem skoðað er

ÍC .&•: s

EMl
I
Tökum gamla kæli-
skápa í býttum.
er RAF-KÆLISKÁPUR
ódýr í rekstri, heldur fæðu ferskri og er mjög þægi-
legur við tilbúning máltíða, það eru aðeins nokkrir
af kostum þeim er rafkæliskápum eru samfara og
gefa rentur af peningunum, sem í þá eru lagðir. Það
borgar sig fyrir yður að líta á hinar mörgu tegundir,
sem vér höfum til sýnis.
Skilmálar:
Eins lítið og $5 niðurborgun, afgangurinn mánaðarlega
CITY HYDRO
Portage at Edmonton Sími 848 131