Heimskringla - 19.06.1940, Blaðsíða 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 19. JÚNf 1940
Allar þessar raunir voru að brjóta niður
viljakraft stúlkunnar, sem sá að maðurinn,
sem henni þótti svo vænt um fyrir alt, sem
hann hafði gert fyrir hana og þótti svo vænt
um hana, ætlaði að játa á sig líflátssök. Hún
varð hálf æðisgengin. Orðin komu á ruglingi
af vörum hennar.
“Nei, Joe! Nei, nei, nei!”
Aftur hristi Joe Garson höfuðið og neitaði
þannig bæn hennar.
“Það er engin önnur leið til,” sagði hann
þreytulega. “Eg ætla að ljúka þessu af. Hann
rétti svolítið úr sér og sagði með styrkri rödd.
“Eg heiti Joe Garson.”
“Hvað annað ?” spurði Burke.
“Ekkert annað,” svaraði hann hvatlega.
Garson er mitt eina nafn. Eg skaut enska
Eddie af því hann var skonkur og svikari og
hann fékk makleg málagjöld.” Heiftin í rödd
hans var miklu meiri en illyrðin. Burke iðaði
órór í stólnum.
“Nú, nú, við getum ekki ritað niður slíka
játningu.”
Garson hristi höfuðið og talaði af enriþá
meiri reiði.
“----af því að hann var skonkur og svik-
ari,” endurtók hann. Hafið þér skrifað það
‘hjá yður?” Og er hraðritarinn kinkaði kolli
því til samþykkis, hélt hann áfram á rólegri
hátt. “Eg drap henn rétt þegar hann ætlaði
að kalla á lögregluna með því að blása í hljóð-
pípu. Eg notaði byssu með reyklausu púðri, á
henni var Maxim hljóðdeyfari svo að skotið
heyrðist ekki.” _
Garson þagnaði sem snöggvast, örvænt
ingin, sem mörkuð var á andlitsdrætti hans,
hvarf dálítið, því nú glaðnaði yfir honum. f
rödd hans heyrðist hrifning, sem var ósegjan-
lega ógeðsleg. Hrifning fædd af hinni eilífu
sjálfselsku glæpamannsins, sem elur hégóma-
dýrð sína á því, að hlakka yfir glæpavitinu sem
hann notar til ills. Þrátt fyrir hinar tvær
megindygðir sínar, hafði Garson lesti stéttar
sinnar. Nú horfði hann á Burke með háðs-
glotti, sem skældi varir hans.
“Heyrðu,” sagði hann, “eg þyrði að veðja
að þetta er í fyrsta sinnið, sem nokkrum hefir
verið sálgað með svona byssu. Er það ekki
rétt ?”
Lögreglustjórinn hneigði sig til samþykk-
is. Svipur hans lýsti einlægri aðdáun, því hann
var ætíð reiðubúinn að kannast við persónulega
'hæfileika glæpamannanna, sem hann átti sí og
æ í höggi við.
“Það er alveg rétt, Joe,” sagði hann með
hrifningu.
“Það er þó dálítill myndarbragur á því,
eða hvað?” spurði Garson með þessum við-
bjóðslega stfærilætissvip. Eg fékk byssuna með
öllu tilheyrandi frá skáldaskyli einum í Boston
og seldi hann mér þetta alt fyrir sextíu dali, og
það er mér óhætt að fullyrða, að þetta er áreið-
anlega þess virði og þó meira væri. Mín verður
minst sem fyrsta mannsins, sem notaði svona
áhald. Haldið þér það ekki?”
“Það gera þeir vissulega, Joe,” svaraði
Burke.
“Enginn vissi að eg hafði hana,” sagði
Garson og hætti nú öllu stærilætinu. Er hann
mælti þannig hrökk María við og var í þann
veginn að segja eitthvað.
Garson, sem altaf gaf henni nánar gætur
þótt hann virtist horfa aðeins á Burke, sá hvaða
áhrif orð hans höfðu á hana og endurtók setn-
inguna á svipstundu og talaði með aðvörunar
rómi.
“Enginn vissi að eg hafði hana — enginn
lifandi maður!” staðhæfði hann. “Og enginn
kom nálægt þessu vígi nema eg einn.”
Burke bar nú fram þá spumingu, sem legið
hafði honum þyngst á huga, og það var hvers-
vegna Griggs hafði verið skotinn.
“Var nokkur óvinátta mlili ykkar Eddie
Griggs ?”
“Aldrei nein fyrri en á því augnabliki. Þá
komst eg að sannleikanum að hann var í þjón-
ustu yðar,” Rödd ræðumanns varð nú heiftúð-
leg á ný, er hann mintist níðingsskapar manns-
ins, sem hann hafði treyst. “Hann var svikari
og eg hataði hann! Það er alt og sumt,” sagði
hann með miskunnarlausri hreinskilni.
Lögreglustjórinn hreyfði sig órór 1 stóln-
um. Hann bar ekkert nema fyrirlitningu fyrir
drepna manninum, en samt fanst honum eitt-
hvað ósegjanlega ógeðslegt við þá tilhugsun,
að hann sjálfur hefði sett af stað atriðin, sem
leiddu til þess að þessi samverkamaður hans
var drepinn. Það var með mestu herkjum að
hann gat hrist af sér þessa óljósu sektar með-
vitund.
“Þú hefir engu við þetta að bæta?” spurði
hann.
Garson hugsaði sig um fáein augnablik og
hristi svo höfuðið.
“Ekkert meira,” svaraði hann. “Eg drap
hann og þykir v*ænt um að eg gerði það. Hann
var skonkur. Það er alt og sumt, og það er
líka nóg. Eg sver það við guðs nafn að þetta
er alt satt.”
Lögreglustjórinn kinkaði kolli, og sendi
hraðritarann burtu og var léttara í skapi.
“Þetta er alt og sumt Williams,” sagði
hann þunglamalega. “Hann mun skrifa undir
þetta strax og þú hefir ritað það niður.”
Er hraðritarinn hafði farið út úr her-
berginu, þá leit Burke á konuna, sem hnípti
þar alveg yfirkomin af sorg. Hið föla, harm-
þrungna andlit hennar var niðurlútt. Það var
sigurhrós í rödd lögreglustjórans er hann yrtí
á hana, því að sómatilfinning hans vegna stöðu
hans var nú svalað er hann hafði sigrast á
óvinum sínum. En þar var líka hljómur, sem
bar vott um tilfinningu, er var þýðari en dramb,
göfugmannlegri og næstum því nálgaðist með-
aumkvun með þessari ágæfusömu stúlku, sem
stóð þar hnípin frammi fyrir honum, og þjáð-
ist svo þunglega yfir forlögum þeim, sem biðu
mannsins, er bjargað hafði lífi hennar, og
hafði elskað hana með svo óeigingjarnri ást.
“Unga kona,” sagði Burke rösklega, “þetta
fór eins og eg sagði yður. Það er ekki hægt að
sigra lögin. Garson hélt að hann gæti það —
og nú—!” Hann þagnaði og bandaði hendinni
að manninum, sem dæmt hafði sjálfan sig til
dauða í rafmagnsstólnum.
“Það er rétt,” svaraði Garsion með alvöru-
þunga. Augu hans voru dauf á ný og röddin
fjörlaus. “Það er satt, María,” endurtók hann
dauflega eftir stutta þögn. “Það er ekki hægp
að sigra lögin.”
Nú varð þögn og á þeirri stuttu stund
streymdu ríkar tilfinningar frá hjarta til
hjarta. Garson hugsaði um Maríu, og sú um-
hugsun flutti dálitla huggun inn í ástand
eymdar hans. Hún mundi þó að mnista kosti
sleppa. Um það hafði hann samið við Burke.
Og svo var drengurinn þar að auki. Hann leit
sem snöggvast á Dick Gilder, og ánægja hans
jókst er hann tók eftir því hve hann var
hraustlegur og bar sig vel, og sá raunasvipinn á
hinu drengilega andliti hans og þrána, sem
skein út úr augum hans er hann horfði á
Maríu. Það var enginn vafi á því, að hann
elskaði hana innilega. Ennfremur bjó hann
yfir þeirri karlmensku að hann gat séð fyrir
henni og stutt hana í hverjum vanda á lífsleið-
inni. Hann hafði þegar sannað trygð sína og
það ríkulega, hin óbifanlega trygð hans og stað
festa gerði hann að sumu leyti verðan hennar.
Garson fann ekkert til afbrýðisemi. Þótt
hann hefði aldrei elskað neina konu nema þessa
einu, þá hafði hann einhvernveginn aldrei bú-
ist við neinu fyrir sjálfan sig. Ást hans var
næstum því föðurleg ást í hreinleik sínum, eins
og- hann hefði með því að bjarga lífi hennar
gengið henni í föður stað. Hann vissi að
drengurinn tilbað hana, mundi gera fyrir hana
alt sem hann gæti svo að hún yrði hamingju-
söm. Með eðlisávísun ástarinnar fann Garson
það, að María elskaði manninn sinn í raun og
veru þótt hún í fyrstu hefði tælt hann til að
giftast sér í hefndarskini. Garson kinkaði
kolli með þunglyndislegri ánægju. Lífi hans
var lokið, hennar var rétt að byrja nú. . . . En
hún mundi muna eftir honum. Já, altaf. María
var trygglynd.
Maðurinn batt enda á þessar hugsanir
með miklum viljakrafti. Hann mátti ekki ger-
ast viðkvtemur þarna. Hann mælti við Maríu
með talsverðum tignarsvip:
“Þú getur ekki sigrað lögin!” Hann hikaði
svolítið og hélt svo áfram með einkennilegum
vandræðasvip. Og þessi sömu fornu lög segja,
að konan eigi að fylgja manni sínum.”
Stúlkan horfði á hann og æðisgengin sorg
stafaði úr rökkurdjúpi augna hennar. Garson
gaf Dick merki með augunum og leit svo á hana
aftur. Það var niðurbældur eldur örvænting-
arinnar í því augnatilliti. Það fólst í því grát-
beiðni og skipun.
“Þessvegna verður þú að fara með honum
María. Viltu ekki gera það? Það er hið bezta,
sem þú getur gert.”
Stúlkan kom engu orði upp. Kverkar henn-
ar drógust svo saman að viljinn megnaði ekki
að þoka þar neinu um.
Áhrif þessa augnabliks voru að verða al-
menn. Burke, sem vanur var við að sjá
ástríðufull atriði leikin á sjónarsviði lífsstarfs
síns, komst nú í nýja hrifningu, sem honum
var áður ókunn. En hvað Garson snerti þá
ætluðu tilfinningarnar að yfirbuga hann á ný.
En hann mátti ekki missa vald á sjálfum sér.
Maríu vegna varð hann að vera rólegur og
ótruflaður á þessari reynslustund.
Honum flaug alt í einu ráð í hug til að
létta á hugum þeirra og skapa nýtt andrúms-
loft, sem væri aðeins á yfirborðinu. Hann
ætlaði að fara til að gorta á ný og sýna hé-
gómadýrð sína. Hann vissi sjálfur að það var
hans aðal galli, og með þeim galla ætlaði hann
að sveipa ást sína og hylja hana. Hann reyndi
karlmannlega að varpa frá sér angurværðinni,
þótt ætíð byggi angist í hjarta hans undir yfir-
tetinu.
“Það er best fyrir þig að hætta að bera
áhyggjur út af mér,” sagði hann hraustlega.
“Hvað þá? Eg geri það ekki sjálfur. Ekki
minstu vitund! Eins og þið sjáið, þá var þetta
spánýtt bragð, sem eg lék. Enginn hefir nokk-
urntíma gert neitt þvílíkt áður.”
Hann sneri sér að Burke og glotti hróðug-
ur.
“Eg þori að veðja um það, að það verður
heilmikið um mig í blöðunum og myndin af
mér birtist í flestum þeirra!”
Burke gekk í gildruna, en María fann sér
til hugarkvalar að þetta gort var gert að grímu-
klæða tlifinningarnar.
“Heyrðu,” sagði Garson við lögreglustjór-
ann. “Ef fréttaritararnir vilja fá mynd af
mér, mætti eg þá ekki fá nýja tekna? Sú sem
þið hafið af mér í myndasafninu er meira en
tíu ára gömul og eg hefi rakað af mér skeggið
síðan. Fæ eg ekki nýja mynd af mér?” Hann
spurði með svo miklum ákafa að þetta virtist
alt í einlægni mælt..
Burke svaraði með sannarlegri greiðvikn-
islund.
“Vissulega getur þú það, Joe! Eg skal
senda þig upp á myndastofuna núna strax.”
“Það er ágætt!” hrpóaði Garson himin
lifandi glaður. Hann gekk til Dick Gilders
næstum því spjátrungslega til að leyna tauga
óstyrknum, sem hafði gripið hann.
“Vertu sæll drengur minn!” sagði hann og
rétti fram hendina. Þú hefir komið drengilega
fram, og eg býst við að þú gerir það æfinlega.”
Dick hikaði ekkert við að taka í hendina á
honum og það hlýlega. Hann hrylti ekkert við
þessum manni, sem hafði framið morð í n'ær-
veru hans. Þótt hann skildi ekki hjartalag
hans til hlítar, þá hafði hann næma þekkingu,
vegna ástar sinnar, á því að aumkva hann inni-
lega og virða hann líka.
“Við skulum gera alt sem við getum fyrir
þig,” sagði hann einlæglega.
“Það er ágætt,” sagði Garson eins hirðu-
leysislega og hann gat. Þá sneri hann sér að
síðustu til Maríu. Það var sárasta kveðjan og
hann varð að stæla sig af öllum ntætti til að
standast raunina.
Er hann kom nálægt henni gat hún ekki
haldið sér lengur í skefjum. Hún varpaði sér
að brjósti hans og vafði handleggjunum um
háls hans og titraði af ekka.
“Æ, Joe, Joe,” hrópaði hún í örvæntingu
sinni.
“Garson klappaði henni á herðarnar með
i skjálfandi hendi, mjög blíðlega og ósegjanlega
þýðlega.
“Þetta er nóg,” sagði hann með hálf kæfðri
rödd. “Þetta er nóg, María!” Nú varð stutt
þögn og þá sagði han með styrkum rómi:
“Þú veist að hann mun annast þig.”
Hann vildi hafa sagt meira en gat það
ekki. Honum fanst að grátstunur stúlkunnar
væru fyrir sínu eigin brjósti. En brátt réyndi
hann að stilla sig ennþá einu sinni og tókst
það svo vel, að hann gat talað rólega. Orðin
fólu í sér dulda afsökun, sem voru trúarbrögð
þessa manns.
“Já, hann mun annast þig. Heyrðu, mig
langar til að sjá ykkur bæði með þrjá anga í
kringum ykkur, sem leika sér í húsinu.“ Hann
leit yfir öxl stúlkunnar og bandaði með höfðinu
til Dicks, sem kom til þeirra.
“Gættu hennar vel. Viltu gera það?”
Hann losaði sig blíðlega úr faðmi stúlk-
unnar og lagði hana í fang manns hennar þar
sem hún hvíldist h'æglátlega, eins og hún hefði
ekki lengur mátt til að berjast gegn úrskurði
örlaganna.
“Jæja, verið þið sæl!”
Hann vogaði sér ekki að bæta við einu
orði framar, en gekk hnjótandi í áttina til dyra-
varðarins, sem kom í ljós er Burke hringdi.
“Farðu með hann upp í myndastofuna,”
sagði Burke.
* * *
Nú varð löng þögn eftir að Garson fór.
Loks tók lögreglustjórinn til máls. Hann reis
úr sæti sínu og gekk til hjónanna. Hann hafði
bréf blað í hendinni illa skrifað. Er hann
stansaði fyrir framan þau og ræskti sig, hörfaði
María frá Dick og horfði hugsandi á embættis-
manninn, náföl í framan. Hún veitti því eftir-
tekt að óvinur hennar var eitthvað einkenni-
legur. Það var eitthvað, sem vakti til lífs
nýjar vonir í brjósti hennar á alveg óskiljan-
legan hátt, og kom henni til að bíða, eins og
hún stæði á öndinni af eftirvæntingu.
Burke rétti manni hennar bréfið.
“Þetta bréf,” sagði hann þurlega, “er frá
Helenu Morris, þar sem hún segir frá einkenni-
legu atriði, að hún hafi stolið úr Emporium
búðinni,en yður, Mrs. Gilder hafi verið kent
um það og fyrir það lentuð þér í fangelsi. Þér
vitið að faðir yðar lét setja konuna yðar í
fangelsi í þrjú ár fyrir þetta, saklausa. Þess-
vegna hataði hún föður yðar svona og lögin
líka!”
Burke hló er ungi maðurinn tók við blað-
inu með furðu svip.
“Og mér finst eg varla geta láð henni það
svo mjög, þegar á alt er litið. . . Þér fáið
föður yðar þetta bréf. Það sýknar hana. Faðir
yðar er réttlátur maður á sína vísu. Hann
mun gera alt sem hann getur til að bæta henni
þetta upp þegar hann veit þetta.”
Aftur stansaði lögreglustjórinn og hló
svolítið.
“Eg býst við að hún haldi sér innan vé-
banda laganna í framtíðinni,” sagði hann á-
nægjulega, “án þess að fara til lögmanns til
að láta segja sér hvernig hún á að fara að
því. En hlustið þið nú á mig. Eg verð að
skreppa út í fáeinar mínútur. Þegar eg kem
aftur vil eg ekki finna hér neinn inni — nei
engan lifandi mann! Skiljið þið það?”
Hann stikaði út úr herberginu, því að hann
ótaðist, að ef hann biði lengur þá flæktist hann
kannske inn í einhver tilfinningamál, þakkl*æti
frá öðru hvoru þeirra eða báðum — og Burke
hataði tilfinningamál, því að það voru atriði,
sem ekki áttu heima í hans verkáhring.
* * *
Þegar embættismaðurinn var farinn,
stóðu þau tvö eftir og störðu hvort á annað um
löng augnablik. Það sem hún las í augum
mannsins kom hjarta hennar til að slá örar af
unaði. Yndislegur rósabjarmi breiddist yfir
vanga hennar. Hinn móðukendi Ijómi í fjólu-
bláu augunum hennar varð sterkari og á rjóðu
varirnar hennar færðist meiri blíðu svipur. Það
sem hann las í augum hennar lét blóðið streyma
örar um æðar hans. Hann breiddi út faðminn
biðjandi og bjóðandi í senn. María gekk hægt
áfram, hiklaust í hrifningu, sem mundi enga
sorg á því sæla augnabliki, og varpaði sér í
faðm hans.
-------ENDIR---------
ABRAHAM LINCOLN
Framh. frá 3. bls.
fyrir ekkert. En hann vildi
hafa rentur af lánum svo lágar,
sem mögulegt væri — og hann
mælti með þjóðbanka, er gæti
takmarkað peningaveltuna. —
Hann vildi að slíkur banki væri
háður eftirliti stjórnarinnar og
á hennar ábyrgð rekinn. Ef slík-
ur þjóðbanki hefði verið til frá
upphafi hins ameríska þjóðveld-
is mundi landið hafa losnað við,
að minsta kosti eitthvað af þeim
fjárhags öngþveitum er yfir það
skullu (árin 1937, 1957, 1873,
1893 og 1929). Eg er hreint
ekki viss um að Lincoln hafi
verið svo fákænn í fjármálum.
Þessi djúpskygni athgylismaður
hafði alveg óvenjulega hæfileika
til að greina kjarna hvers máls
frá auka atriðum. Hann safnaði
öllum gögnum að einu ljósmiði
og sá til sannleikans í gegnum
umbúðirnar. Hann árietjaðist
aldrei í margflóknum fræðisetn-
ingum, er rugla ráði manna. —
Hann tók aldrei afstöðu, til mál-
anna fyr en hann hafði gefið sér
tóm til að athuga þau frá sem
flestum hliðum. Hann gekk
framhjá froðufellandi ofstæðis-
mönnum með karlmannlegu
sjálfstæði. Hann viðurkendi,
feimulaust vankunnáttu sína, í
ýinsum greinum, en reyndi að
yfirstíga hana með æfilangri |
sjálfsmentun.
Þingmannslaunin voru lítil svio
ekki aflaði Lincoln sér fjár með
þingvistinni, en honum gæddist
bæði æfing og þekking.
Hann lærði þingsköp, en þess
er hin mesta þörf, því mörg
nauðsynjamál stranda á þing-
vítum. Hann æfðist í því að
greina hinn yfirlýsta tilgang frá
hinum dulda, í flestum frum-
vörpum. Hann vissi að orða-
flaumurinn, í ræðum mála-
fylgjumanna vitnaði tíðum gegn
þeim sjálfum. Þeir þóttust mik-
ils við þurfa til að sannfæra
aðra af því þeir voru ekki sann-
færðir sjálfir. Hann vissi að
engin vitnar oftar um sann-
leiksást sína, en lygarinn; að
enginn gumar meir af einlægni
sinni, en hræsnarinn, að enginn
fleiprar oftar um Krist, en sá er
svíkur hann oftast, og að sá
hrópar Ifæst um ættjarðarást, er
stjórnast af mestri eigingirni
(“Patriotism is the last refuge
of scoundrels”. Ættjarðarástin
er síðasta úrræði loddamas, seg-
ir Dr. Samuel Johnsion). Þeir
sem við þjóðmálin fást mæla
einatt: “fegurst þá flest þeir
hyggja” eins og Hávamál hafa
það.
Lincoln sá við mönnum oftast
nær. Hann kunni líka að með-
höndla þá. Hann vissi að mis-
munandi aðferðum yrði að beita
við mismunandi menn. Við þá
verstu notaði hann svo hárbeitt
háð að þeir lágu lamaðir, ef ekki
óvígir eftir. Við aðra var hann
Ijúfur og lempinn og reyndi að
sannfæra þá með ljósum rökum
eða laða þá til fylgis við sig með
þolinmóðu umburðarlyndi.
Þetta smáþing í Illinois ríki
varð honum hinn þarfasti skóli.
Lord Bryce kveður svo á að hin
mörgu þing Bandaríkjanna —
eitt í hverju ríki — auðveldi alla
löggjöf, því hvers ríki sé nokk-
urskonar tilraunarstöð. Það sé
hægt að sannprófa gagnsemi
hugmyndanna með því að lög-
leiða þær fyrst í einhverju ríki
án þess þær snerti þjóðarheild-
ina (Sjá bók Bryce: The Ameri-
can Commonwealth). Þetta hef-
ir líka reynst svo. Sum ríkj-
anna, svo sem Wisconsin og
Nebraska, hafa verið uppsprett-
ur ótal endurbóta, svo sem síðar
hafa verið viðteknar í öðrum
ríkjum. Þannig hafa áhrif þjóð-
mála snillinganna, eins og t. d.
Lafollets og Norrisar náð til
allrar þjóðarinnar á endanum.
Þær höfðu trauðla komist í
gegnum þjóðþingið nema fyrir
þá reynslu er þegar var fengin,
í hinum einstöku ríkjum. Jafn-
víst er líka að smáþingin hafa
gefið þjóðskörungunum hina
þarflegustu æfingu og þaðan
hefir framabraut þeirra legið til
hinna æðstu emWætta.
Framh.