Heimskringla - 30.10.1940, Page 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 30. OKT. 1940
ABRAHAM LINCOLN
Eftir Náttfara
' / Framh.
A þinginu í Washington
Lincoln fór vaxandi. Honum
jókst álit með ári hverju. Að
hann væri einn af snjöllustu
lögmönnum Vesturlandsins var
alment viðurkent. Hann vann
hvert stórmálið af öðru. Þetta
undruðust lögvitringar, af því
honum virtist ekki eins ant um
að vinna mál eins og þjóna
réttlætinu. Hjá öðrum var dóm-
salurinn oftast nokkurskonar
andlegur skilmingavöllur, en
hjá honum réttarsalur fyrst og
síðast. Hann var búinn að
eignast sjötta skilningarvitið,
eðlisnæmleikann fyrir sann-
leikanum. Oft sat hann út í
horni, og sýndist blunda, með-
an aðrir lögmenn spurðu vitn-
in, eða hann gekk um gólf og
virtist annars hugar — en alt í
einu er sem hann hrökkvi upp
og verði vel vakandi. Svipað
hendir söngmeistara þegar
hann greinir falska nótu, í
samhljóms æfingu. Lincoln
horfir nú hvast á vitnið og því
vefst tunga um tönn, því það
var byrjað að Ijúga en veit sig
nú staðið að glæpnum. Yfir-
heyrslan endar svo oft með því
að vitnið mælir sannleikann
móti vilja sínum.
Lögmönnum gramdist þetta
og fullyrtu að helvítið hann
Lincoln hefði dáleitt menn. Nei
dáleiðsla var það ekki en það
býr undramáttur í einlægninni,
í einlægum kærleika, í ein-
lægri trú, í einlægri virðing
fyrir sannleikanum. Eg get
varla trúað því að lesarinn
hafi aldrei orðið var við þetta
segulmagn frá hreinskildu
hjarta. Jú, einhverntíman hef-
irðu líklegast hitt kennara sem
hefir yndi af því að fræða,
prest sem trúir því sem hann
prédikar og lögmann er leitar
réttvísinnar, þótt þessi fyrir-
brigði sé nokkuð fágæt í þess-
um skinhelga hræsnisheimi.
Það er líka eins og manni veit-
ist nokkuð erfitt að trúa því að
slíkir menn séu í raun og veru
til, búumst enda heldur við að
hafa orðið fyrir blekkingu. —
Sjálfur hef eg rengt Lincoln
eða frásagnir um hann en þess-
ar rengingar hafa aðeins orðið
til þess að staðfesta mig í
trúnni á manndóm hans og
eðallyndi.
Fjöldinn fann þetta ósjálf-
rátt og vildi þessvegna óðfús
hlusta á hann og hlýta hans
ráðum. Þó gátu menn ekki
ávalt áttað sig á honum. Hann
talaði einhvern vegin alt öðru
máli en málsskrúðs mennirnir
er útþeyta aðfengnum slagorð-
um með glymjandi hávaða eins
og hljóðriti (phonograph), er
skrumskælir snillingana. —
Hann var í standi til að ganga
framhjá því, sem aðrir gerðu
einna helst að umtalsefni. •—
Hann auglýsti ekki ættjarðar-
ástina sína með orðagjálfri, en
hann opinberaði hana með á-
huga sínum um þjóðmálin.
Alþýðan mat hann mest og
skildi hann bezt. Þeir sem
höfðu mest að dylja voru hon-
um andvígastir. Það var altaf
eitthvert nýjabragð að ræðum
hans af því hann talaði ekki
eins og þeir skriftlærðu.
Hann hélt þjóðhátíðarræðu
og sagði að Ameríkumönnum
stæði lítil hætta af öðrum en
því meiri af sjálfum sér. Það
væri hægt að eyðileggja lýð-
veldið með því að haga sér
heimskulega. Ranglæti skap-
ar sundrung og sundrungin
skapar ófrið. Frumherjarnir
höfðu stofnsett ríkið svo land-
ið yrði til gagns fyrir þjóðina
en ekki auðlind braskaranna.
Menn höfðu ekki vanist svona
þjóðræknisræðu og sumum lík-
aði miður og kusu heldur þetta
innantóma vanagjálfur * um
beztu þjóðina í heiminum og
mætasta landið undir sólinni.
Nokkrir tóku samt að hugsa og
kváðu mikið satt í því sem
hann Abraham segði.
Lincoln var fengin til að
halda bindindisræðu í kirkju.
Menn ætluðust til að hann
hældi hinum bindindissinnaða
kirkjulýð en skammaði vínsal-
anna — því svoleiðis áttu slík-
ar ræður að vera. Hann gerði
hvorugt en benti þeim heldur á
þá staðreynd að vínnautn hefði
lengi viðgengist og meðan ein-
hverjir vildu drekka myndu
altaf einhverjir finnast til að
veita. Það bæri heldur ekki
að ráðast á vínið sjálft heldur
misnotkun þess. Hann kvað
sað mikinn misgáning að
brennimerkja drykkjumenn
sem einhver afhrök. Bindind-
isvinum, og einkum hinum
kristna lýð, bæri að skoða
hann, sem veikan bróðir er
óyrfti á stuðning að halda. Sá
stuðningur yrði illa þeginn frá
jeim er álitu sig öðrum meiri
og ágætari, bróðurhyggjan í
brjóstum mannanna gæti að-
eins lagt hana til. — 1 hópi
hinna.ölkæru manna væru líka
margir öðlingar, er mikið gætu
lagt fram til þjóðþrifa. Það
væri kristileg skylda að hjálpa
þeim til þess. — Sumir reidd-
ust þessu skrafi og kváðu hann
gera sér getsakir, en hinum
skynsamari þótti mikið vit í
þessari tölu.
Eitt sinn hélt hann fyrirlest-
ur um ‘Uppgötvanir og vísindi’.
Hann byrjaði ’ á hjónalífi
Adams og Evu í Paradís. Þau
byrjuðu með því að veita nekt
sinni athygli — það var upphaf
allra vísinda. Þau létu heldur
ekki þar við sitja heldur not-
uðu hugvit sitt til að gera sér
klæðnað úr fýkjuviðarlaufum
til að hylja blygðun sína —
það var upphaf allra uppgötv-
ana. (En fyrir hvað þau þurftu
að skammast sín fyrir, svona
alveg nýslegin úr höndum
skaparans, leitast Lincoln ekk-
ert við að útskýra enda engar
upplýsingar um það að fá í
ritningunni). Aftur á móti kom
hann með ýmsar tilgátur um
framfarir mannkynsins. Hann
áleit að þeir hefðu komist upp
á ýmislegt með því að athuga
náttúruna. Hermigáfan er
frjókvistur, lífsþroskan eins og
dr. Finnbogason hefir líkt bent
mönnum á þótt síðar væri. Með
því að athuga fuglinn sem
situr á trénu og lætur fleytast
yfir ána, lærðist mönnum að
smíða sér skip. Hið mælta mál
er tilraun manna til að herma
eftir því sem menn heyra.
(Þetta er einna ábærilegast í
kvæðum skáldanna eins og t.
d. í hinum hástemda hrynj-
anda, í hendingum Byrons og
Hannesar Hafsteins: Skarphéð-
inn í brennunni og Valagilsá.
En það er engu síður greinan-
legt í hinum mjúka, viðfelda
kiið hjá Shelley og Þorsteini
Erlingssyni). Þessari skoðun
hefir líka síðar verið haldið
fram af merkum vísindamönn-
um svo sem Lubuck og höf-
undi bókarinn “The Dawn of
History”. Margir skildu litið
eða ekkert í þessum fyrirlestri
og þótti hann leiðinlegur, því
fólkið var lítið gefið fyrir að
heyra menn mæla af miklu
viti og kusu heldur vitleysuna
væri hún hlægileg. Samt voru
altáf einhverjir til að leggja
eyrun við og fræðast af því
fróðlega.
Eftirtektaverður þótti fyrir-
lestur Lincolns um múgmorðs
hengingarnar í Suðurríkjun-
um. Þeir byrja með því að
hengja hestaþjófa og spila-
svindlara, segir hann. Svo
færa þeir sig upp á skaftið og
hengja þá, sem liðsinna stroku-
þrælum. Þar næst taka þeir
að hengja þá sem andmæla
þrælahaldi af því þeir hafa
skaðlegar skoðanir. — Eftir
stundir kemst það í móð að
hengja alla, sem hafa skaðleg-
ar skoðanir. Nú þá er ekkert
nema klaga núungan fyrir
skaðlegar skoðanir vilji menn
við hann losna, og óðar er hon-
um snaran snúin. Þá kemst það
upp í vana að hengja svo upp-
hengdir borgarar Bandaríkj-
anna skreyta alla skóga, en
ráðgefandi ættjarðarvinir fara
snuðrandi og þefandi um gætt-
ir og skot til að leita að skað-
ræðismönnum með óhollar
skoðanir, þangað til að þefar-
arnir verða sjálfir hengdir af
ennþá árvaknari njósnurum.
Þetta fanst ístöðulausum óvið-
kunnanlegt tal, en hjá íhugul-
um vakti það ígrundun. Þeir
vissu að frjálsar umræður, um
þjóðmeinin eru álíka nauðsyn-
leg til að uppræta þjóðmeinin,
sem sólskinið til að drepa sýkl-
ana. Þeir tóku líka eftir þvi,
að Abraham hafði altaf eitt-
hvað nýtt og skynsamlegt til
að leggja til málanna, og fóru
svo að skjóta saman nefjum
um hvert ekki myndi ráð að
kjósa hann á sambandsþingið
í Washington. Þar myndi sízt
of mikið af slíkum.
Framh.
VAR SIGGI DÁINN ?
Litla Inga vaknaði snemma
einn morgun við það að hún
heyrði einhvern vera að gráta.
Það var mamma hennar, hvern-
ig gat staðið á því að hún grét
svona mikið og það var virki-
lega pabbi sem var að tala við
hana? Ingu heyrðist grátstaf-
ur vera í rödd hans. Pabbi,
sem altaf var svo glaður og
hafði svo mikið af andlegu sól-
skini. Eitthvað voðalegt hafði
komið fyrir. Alt í einu datt
henni í hug Siggi litli bróðir
hennar, sem hafði verið veikur
svo lengi. Guð minn góður,
hafði eitthvað komið fyrir
hann? Hún gat séð hann í
anda þegar hann var frískur
og var að hlaupa á eftir lömb-
unum; hvað honum þótti vænt
um gimbrina sem pabbi hafði
gefið honum og altaf þegar
Inga kom til hans, spurði hann
eftir gimbrinni og talaði um
að bráðum gæti hann séð hana.
Hún flýtti sér á fætur og
hljóp inn í borðstofuna þar sem
Siggi svaf. Þarna var hann í
rúminu; hún sá gula hárlokk-
inn sem altaf læddist niður á
ennið, en hvernig stóð á því að
hann svaraði henni ekki’þegar
hún kallaði til hans? Því var
hann svona fölur? Hún gekk að
rúminu, snerti litlu kinnina,
hún var köld. Hún hafði heyrt
mömmu sína tala um fólk sem
hefði dáið og farið til guðs.
Gat það verið að Siggi væri dá-
inn? Það gat ekki verið, hann
var þarna í rúminu. í þessu
kom mamma hennar, vafði
hana upp að sér eins og hún
væri hrædd um að tapa henni
og sagði ofur lágt: Litli bróðir
þinn er dáinn.
Hvernig gat þetta hafa kom-
ið fyrir, hún sem hafði beðið
guð á hverju kvöldi að láta
hann ekki deyja? Hún mátti
ekki hugsa til þess að sjá hann
aldrei aftur. Hún hafði heyrt
gömlu Þuru segja að það væri
endirinn á allri baráttunni að
maður dæi og yrði settur ofan
í gröfina. Hún mátti ekki
hugsa til þess að Siggi yrði lát-
inn ofan í jörðina, hann sem
hafði elskað sólskinið og blóm-
in og haft svo gaman af að elta
lömbin. Því hafði ekki guð
heyrt til hennar? Mamma hafði
altaf sagt henni að guð heyrði
bænir litlu barnanna. ó, hvað
margt var óskiljahlegt sem
fullorðna fólkið sagði.
Nú fór hún að hugsa um
hvernig stæði á því að Stína,
ein vinnukonan, var altaf svo
alvörugefin síðan hún átti litla
Nonna, hann var þó svo yndis-
lega fallegur, með stór blá
augu og spékoppa. Inga hafði
oft óskað að hún hefði þá, svo
var hann altaf síhlægjandi
þegar einhver kom að rúminu
þar sem hann lá; oft mátti
hann þó gráta því Stína hafði
oft lítinn tíma til að sinna hon-
um. Ingu fanst hann vera svo
líkur sólargeisla, en því var
þá Stína aldrei glöð eftir að
hann fæddist. Einu sinni hafði
hún spurt hvar pabbi hans
væri. Inga gleymdi aldrei
svipnum á andliti Stínu, fyrst
roðnaði hún, svo varð hún ná-
föl, konurnar hniptu hver í
aðra og hvísluðust á þegar
Stína fór fram hjá þeim og oft
var hún að gráta. Nokkru
seinna kom hún eitt kvöld að
rúminu þar sem litli Nonni lá
vakandi. Þegar hann sá Ingu
fór hann að hlægja og rétti upp
hendurnar, nú var hann farinn
að sitja uppi. Ingu fanst sér
ekki leiðast eins mikið þegar
hún var að leika við hann. Ef
bara hann væri svolítið stærri
og gæti leikið úti.
Nú var farið að rökkva. Hún
fór enn einu sinni að hugsa um
litla bróðir sinn og hvernig
hefði nú staðið á því að guð
hefði ekki heldur tekið litla
Nonna, sem engum sýndist
þykja vænt um nema henni og
mömmu hans. En svo fór hún
að hugsa um að það hlyti að
vera Ijótt að hugsa svona,
kannske líka að guð hefði sent
þeim þennan litla sólargeisla
af því að hann hefði altaf ætl-
að sér að taka Sigga til sín.
Oft hafði hún heyrt mömmu
sína segja að guðs vegir væru
órannsakanlegir.
Svo fór hún að hugsa um
hvað margt hafði breyst,
vinnufólkið var miklu hlýlegra
við Stínu en það hafði áður
verið og mamma hennar, sem
lítið hafði skift sér af Nonna,
var oft að gera sér tæpitungu
við hann og leika sér að hon-
um, og þá hvarf æfinlega
sorgarsvipurinn af andliti
hennar.
Alt í einu leit hún við, var
hana að dreyma? Þarna fyrir
framan rúmið stóð Siggi bróðir
hennar. ó hvað hann var
fallegur, rjóður í kinnum, alt
öðruvísi en þegar hún sá hann
seinast og hann var hlægjandi.
Ert þú nú kominn frá guði
Siggi? Ætlar þú nú að vera
aftur hjá okkur? spurði hún.
Hann hristi höfuðið og sagði:
Eg er ósköp oft hjá ykkur og
kem æfinlega til þín þegar
þér leiðis. Eg er ekki dáinn,
það er enginn dauði til. Svo
brosti hann og benti henni á
litlu gimbrina, sem stóð hjá
honum. Nú Varð Inga alveg
forviða og litla gimbrin var þá
líka lifandi, sem hafði týnst
upp í fjöllum fyrir löngu síðan.
Sál litlu stúlkunnar fyltist ó-
umræðilegri gleði, guð hafði
þá heyrt bænir hennar, Siggi
var ekki dáinn. B.
BRÉ F
Campbell River, B. C.,
22. okt. 1940
Kæri hr. ritstj.:
Hér með sendi eg $3.00 fyrir
blaðið; þú gerir svo vel að
senda mér kvitteringu.
Það er ekki neitt markvert
að frétta nema alt bærilegt,
almenn vellíðan, það eg veit;
tíðin indæl alt þetta haust,
varla orðið frosts vart og á-
gætis uppskera af öllu. Eg er
búinn að fá 3 góðar uppskerur
af smára af blettinum hér í
kringum húsið mitt og enn
sprettur það. Já, það er góð
jörð hér á eyjunni sumstaðar,
ef það er hreinsað og lagað til.
Það er töluverð vinna hér nú
sem stendur, því það er farið
að sjá á hvað margir eru tekn-
ir í herinn. Það er mikið hér
um húsasmíði. Það fer að
verða hér óslitin húsaröð á 10
mílna svæði hér meðfram
sundinu, suður frá Campbell
River.
Það eru nú orðnir hér 34
íslendingar og sumir ókomnir,
sem eiga hér landbletti. Sá
sem seinast bættist í hópinn er
Mr. Páll Einarsson frá Árborg,
Man., bróðir þeirra bræðra
Þorsteins og Lúðvíks, áður
komnir hér vestur. Eg er hér
með 54 ára blaðið af Heims-
kringlu. Eg er svolítið eldri í
þessu landi, var kominn til
Winnipeg 31. júlí 1886. Eg
vona að hún verði við líði önn-
ur 54 ár. Svo óska eg þér alls
góðs.
Þinn einlægur,
K. Eiríksson
DRAUMVITRANIR
Skáldið Sigurður Breiðfjörð
mun hafa verið meiri drauma-
maður heldur en alment er vit-
að. 1 áttunda mansöng í Svold-
arbardaga-rímum segir hann
beinlínis frá því sjálfur á prenti
að sig hafi dreymt Ólaf konung
og að hann hafi beðið sig að
vera sitt skáld. Þai* segir á
meðal annars á þessa leið:
Heims eg gleymdi háttum þá,
á hvíldarmiði dyggva,
og mig dreymdi að eg sá
Ólaf niðjann Tryggva.
Og svo skýrir Sigurður frá
hokkru af samtali þeirra í
tveim næstu vísum. Sigurður
Breiðfjörð mun hafa verið dul-
hyggjumaður. Á það bendir
þetta erindi:
Við erum andar og vefjumst því
veru og einingu sífelda í.
Af föðurnum frelsinu gladdir.
Þau liðu og liðu, nú skýla þeim
ský,
og skýjanna bólstrunum heyrði
eg í
eyrunum ilmandi raddir.
♦
Það er margt fleira í skáld-
skap Sigurðar Breiðfjörðs sem
bendir í þá átt að hann hafi að
minsta kosti stöku sinnum haft
meðvitund um tvö tilverustig
á sama tíma. Eg vil nú svona
rétt til gamans og fróðleiks,
koma hér með gamla munn-
mælasögu, sem mér er ekki vit-
anlegt að hafi áður skrásett
verið.
Kristín Illugadóttir kona
Sigurðar Breiðfjörðs mun hafa
getið þess að tildrögin eða á-
stæðan fyrir því að hann orti
Hallgerðarrímu hafi verið sú
að Hallgerður Langbrók vitr-
aðist skáldinu í draumi og
kvartaði um að enginn virtist
hafa annað en ilt um sig að
segja og að sér sárnaði mjög
að verða að liggja undir óþrot-
legum lastmælum og níði sinn-
ar þjóðar. Að þessi saga sé
ábyggileg virðist ríman sjálf
bera með sér, sérstaklega fimta
vísan, og vil eg koma hér með
5 fyrstu vísurnar af Hallgerð-
arrímu:
Margur fær af litlu lof
og last fyrir ekki parið.
Þetta gengur þrátt um of,
því er svona varið.
Þessi vísa, sem er grundvöll-
uð á næmri og djúpri réttlætis-
tilfinningu hefir verið á vörum
svo að segja allrar íslenzku
þjóðarinnar um síðastliðna
áratugi.
Þó menn annars þekki brest
og þyki miður sæma,
best er að hafa fátt um flest,
og forðast hann að dæma.
En samt sem áður er þessi
Meira en áður
Oct. 22%-Nov.ó^
W I N N I P E G
COMMUNITY CHEST