Heimskringla - 07.05.1941, Qupperneq 1

The Modern Housewife Knows
Quality That is Why She Selects
“CANADA
BREAD”
“The Quality Goes in
Before the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Order
PHONE 39 017
ALWAYS ASK FOR—
“Butter-Nut
Bread’’
The Finest Loaf in Canada
Rich as Butter—Sweet as a Nut
Made only by
CANADA BREAD CO. LTD.
LV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 7. MAl 1941
NÚMER 32
<* <1
HELZTU FRETTIR ■> -
Hræðilegt sjóslys,
122 menn farast
1 gær skýrði sambands-
stjórnin frá því, að skip hafi
farist á Atlantshafinu, með 122
Canada-mönnum innanborðs.
Voru 75 af þeim úr her Canada,
flug-, sjó- eða landher. Aðrir
er fórust voru ferðafólk, menn
og konur.
Hvar slysið vildi til segir
ekki frá, heldur ekki hvert
skipið var eða hvernig á ferð-
um þess stóð. En neðansjávar
bátur er sagt að hafi sökt því.
Nokkrum eða milli 30 og 40
á skipinu var bjargað.
Af þeim sem fórstu voru 9
frá Manitoba, 7 af þeim úr
Winnipeg.
Eden ver mál sitt
Á brezka þinginu fóru fram
kappræður í gær um Grikk-
landsstríðið, um hvort það
hefði verið ráðlegt, eða yfirsjón
hefði verið að leggja út í það.
Töluðu ýmsir út í málið, en eft-
ir að~ Anthony Eden hafði
skýrt frá því, að Bretar hefðu
lofað Grikkjum aðstoð, eftir að
þeir höfðu sjálfir ákveðið að
verjast, og þjóð sín hefði ekki
sóma síns vegna annað getað
gert, en veita Grikkjum hjálp,
var málið afgreitt á þinginu og
stjórninni greidd traustsyfir-
lýsing.
“Það sem gerði aðstöðu
Breta og Grikkja svo illa”,
sagði Mr. Eden,” var það hve
Júgóslavar voru óviðbúnir og
entust illa.” Sannleikurinn
var sá, að þeir fóru ekki að
búast til varna fyr en Hitler
var kominn af stað. En áform
hersins á Grikklandi komust
þessvegna ekki í verk.
Winston Churchill skýrði frá,
að skaðinn sem Bretar hefðu
orðið fyrir á Grikklandi væri
bættur með aðstoðinni, sem
Bandaríkin væru að veita hern-
um í Egyptalandi. En til Suez
komu nýlega 26 skip frá
Bandaríkjunum hlaðin her*-
aðarvöru af öllum tegundum.
Skipin sigldu suður fyrir Af-
ríku og komu sunnan að til
Suez.
Stalin stjórnarformaður
Þó Joseph Stalin hafi stjórn-
að Rússum sem einvaldur s. 1.
20 ár, hefir hann aldrei verið i
stjórn landsins. Hann hefir
verið ritari komúnista-flokks-
ins, en annað ekki. 1 gær
barst frétt um að hann hefði
tekið við forsætisráðherrastöð-
unni, en Molotoff, sem bæði
hefir verið forsætisráðherra og
utanríkisráðherra, hefði rýmt
sæti fyrir Stalin. Molotoff er
þó enn utanríkisráðherra.
Breyting þessi er getið til að
stafi af því, að Molotoff hafi
verið orðinn fullhlyntur naz-
istum.
Ljós frelsisins
Mr. Usley, fjármálaráðherra
í Ottawa, tilkynti í gær, að
með blys hefði verið ákveðið
að fljúga frá Victoria, B. C. til
Halifax og þaðan austur yfir
Atlantshaf til Englands. Þar
skyldi það afhent Mr. Chur-
chill, forsætisráðherra, sem
tákn um það, að Canada væri
ákveðið í að styðja Breta áf
öllum mætti sínum í stríðinu.
Blysið á að vera á málm-
stöng 4 fet og 5 þumlunga
hárri. Það verður vígt í þing-
húsinu í Ottawa á Victoríudag-
inn, 24. maí, samveldisdag
brezka ríkisins. Eftir það er
gert ráð fyrir að hátíðahöld
fari fram í 27 borgum í Canada
og blysið verði í skrúðför
hverrar borgar. í Victoría og
Vancouver verður byrjað 24.
maí og svo haldið áfram aust-
ur. Til Halifax er ætlast til að
blysið verði komið 18. júní. í
Winnipeg verður þetta hátíða-
hald 30. maí, 29. í Regina, 28.
í Saskatoon, 27. í Edmonton,
svo nefndir séu nokkrir staðir,
þar sem Islendingar búa.
Þennan blys-minningardag
er ætlast til að einn hluti dag-
skráar verði sá, að vinna heit,
leggja hægri hönd á hjartað
og segja:
“I hereby declare my belief
in Almighty God and reaffirm
my loyalty and ailegiance to
His Majesty, the King, and fur-
ther declare my support for
British institutions.
“I pledge myself and my all
to hold the torch on high and
to march shoulder to shoulder
with the motherland and the
empire in our righteous cause
to victory and enduring peace.”
(Á íslenzku verður þetta: —
Hérmeð lýsi eg yfir, að eg trúi
á almáttugan guð og votta á
ný hollustu og þegnskyldu
mína Hans Hátign, Konungin-
um og lýsi ennfremur yfir
stuðningi mínum við brezkt
stjórnskipulag. Fyrir hönd
mína og minna, heiti eg því,
að bera blys þetta og ganga
hlið við hlið fram með þegnum
ættjarðar minnar og samveld-
isins til sigurs voru réttláta
málefni og varanlegs friðar.)
Innan í blysstönginni verður
einhvers staðar skráð: Part of
our Tools—Canada’s Victory
Loan 1941.” Áskriftir fyrir
láni þessu byrja hér 2. júní; er
þess frekar getið í annari frétt.
Svo fylgir blysinu bók eða
blað sem fylkisstjórar skrifa
nöfn sín á, forsætisráðherrar,
borgarstjórar o. s. frv.
Stjórnarlánið nýja
Eins og kunnugt er, tekur
sambandsstjórnin bráðlega
lán, er nemur 750 miljón döl-
um. Mun mönnum verða boð-
ið með byrjun júnímánaðar, að
skrifa sig fyrir því. Af láni
þessu er mælt að 43 miljónir
þurfi að koma frá Manitoba-
fylki. Umboðsmaður Sam-
bandsstjórnarinnar í Bifröst-
sveit og Fisher Branch-bygð-
inni, (að meðtöldum bæjunum
Hodgson og Chatfield o. s. frv.)
er Mr. Sveinn Thorvaldson,
M.B.E., Riverton, Man. Var
hann í erindum þessa máls í
bænum fyrir helgina. Hlutir
munu lægstir vera 50 dalir.
Um skilmála og alt þessu við-
víkjandi verður eflaust þirt
auglýsing í blöðunum síðar. í
bráðina mun Mr. Thorvaldson
veita þær upplýsingar er menn
æskja.
íslendingadagnr
í Vancouver
Mr. Magnús Elíasson frá
Vancouver, B. C. kom nýlega
til bæjarins. Hann var- að
heimsækja foreldra sína, sem
búa á Gimil. Hann hefir hér
stutta viðdvöl. Af löndum
vestra sagði hann ekkert sér-
stákt að frétta. f Vancouver
og grendinni gerði hann ráð
fyrir að um 1000 fslendingar
byggju. Þeir hafa verið að
flytja vestur óðum síðari árin.
Mr. Elíasson bað Heims-
kringlu að geta þess að Van-
couver-búar hafa ákveðið að
halda íslendingadag 3. ág. n. k.
Til skemtana væri eftir öllum
föngum efnt. Dr. Richard
Beck væri einn af ræðumönn-
um dagsins.
Mr. Elíasson er forseti ís-
lendingadagsnefndar. Hann
starfar mikið þar að félags-
málum, er t. d. forseti stórs
félags, "er Skandinavar hafa
þar með sér, og eru í því félagi
mörg smærri félög, þar á með-
al tvö íslenzk. Tilgangur þeirra
félagssamtaka er auðvitað sá
að vernda andlegar erfðir eins
og annara þjóðræknisfélaga.
Samkomuhús mikið sagði hann
félagið hafa í hyggju að reisa,
en hvort byrjað yrði á því fyr
en að loknu stríðinu, var hann
ekki viss um. Skandinava
kvað hann fjölmenna í British
Columbia. — í Vancouver og
grendinni ef til vill einar 20
þúsundir.
Rýrnun dollarsins
Hvern mann sem kominn var
að fermingu þegar stríðið 1914
hófst, mun reka minni til þess,
að skortur var þá á ýmsu,
brúnn sykur mest á borðum,
egg ílt að fá og að pundið af
smjöri kostaði einn dollar. —
Menn munu einnig minnast
þess, að um sumar iðnaðarvör-
ur var mjög lítið, einkum stál-
vörur. Bandaríkjastjórn tók
járnbrautir landsins í sínar
hendur. Þeir minnast þess og
að haldið var fram, að þetta
fylgdi ávalt stríði, en sann-
færðust svo síðar um það, að
svo hefði ekki þurft að vera og
að við þessari þurð hefði verið
auðvelt. að sjá, ef menn hefðu
verið nógu framsýnir. Þetta
er mönnum einnig nú sagt.
Eigi að síður er nú að koma á
daginn að þurð er að verða á
ýmsum vöruefnum til fram-
leiðslu og að verð er jafnvel að
smáhækka á matvöru.
Málmar sem aluminum, mag-
nesium og nikkel, eru nú
skamtaðir úr hnefa. Hernaðar-
iðnaðurinn situr fyrir öllum
kaupum. Þeir sem framleiða
aluminum vörur fyrir heimilið,
eru nú þegar farnir að kvíða
fyrir að fá ekki efnið í smíðis-
gripina. Skrifstofa Bandaríkja-
stjórnar, sem um framleiðslu
sér, hefir gefið út skýrslu er
sýnir, að kók og járn er ekki
aflögum. — Stálgerðarhúsin
segjast geta framleitt alt sem
þörfin krefji, en þó varð fram-
leiðsla bíla og vagna eina vik-
una í marz sex þúsundum
færri en vikuna áður vegna
skorts á hráefni.
Verð vöru hefir ekki hækk-
að neitt tiltakanlega ennþá.
Ein ástæðan fyrir því getur
verið sú, að sala á bændavöru
er erfið síðan markaðir erlend-
is lokuðust vegna stríðsins og
þar er ekki um þurð að ræða.
Samt er nú farið að votta jafn-
vel þarna fyrir verðhækkun.
Verkamáladeild Washington-
stjórnarinnar gaf út skýrslu
um það í marzmánuði að ferskt
svínakjöt hefði hækkað 26% í
verði, nautakjöt 13%, kálfs-
kjöt 9%, reykt svínakjöt 13%
frá siðastliðnu ári.
Dollarinnar er því eins og
þetta ber með sér, heldur að
rýrna og tapa kaupgildi sínu.
Hann gerir það að vísu ekki
eins ört og 1914 né eins geipi-
lega, en þetta er nú byrjað, eft-
ir aðeins eins árs undirbúning
undir stríð. Við því verður
heldur ekki rönd reist, nema
með hækkandi kaupi. En að
fá kaup hækkað, er nú alt erf-
iðara. Menn gerðu sér vonir
um að með vaxandi atvinnu í
landinu, hækkaði kaup. Það
hefir brugðist og ekki einung-
is það, heldur hefir kaupgetan
rýrnað. Bandaríkin eiga því
að líkindum eftir að glíma við
verkföll ef ekki verður betur
fyrir séð.
—(Þýtt úr Current History.
NÝUNG í SKIPASMÍÐI
ÍSLENDINGA
Nú í sumar var í fyrsta sinn
framkvæmd lenging á járn-
skipi hér á landi. Var það
línuveiðarinn “Jökull”, og var
verkið framkvæmt í Slippnum
hér í Reykjavík. Fer hér á eft-
ir lýsing á þessari merkilegu
nýung í skipabyggingariðnaði
okkar Islendinga.
Eftirfarandi upplýsingar hef-
ir blaðið fengið hjá framkv.stj.
Ben. Gröndal, er sá um verkið.
“í aprílmánuði síðastliðnum
var tekin sú ákvörðun af eig-
endum línuveiðarans “Jökull”
að láta lengja skipið, til þess
að auka burðarmagn þess og
lestarrúm. v
Var “S/F. StálSmiðjan” falið
að framkvæma alla járnvinnu
þá, sem gera þurfti, en “Slipp-
félagið í Reykjavík h.f.” tré-
vinnu.
Var skipið síðan dregið upp
í Slippinn og verkið hafið. —
Skipið var skorið sundur um
miðju, þvert yfir kolageymsl-
una framan við ketilinn. Síðan
var slippvagninn einnig skor-
inn sundur á sama stað, en
áður hafði neðri helming slipp-
vagnsins verið fest þannig, að
hann gæti ekki runnið niður
brautina, þótt hann væri leyst-
ur frá fremri hluta vagnsins.
Var síðan fremri hluti vagns-
ins, en á honum stóð fremri
helmingur skipsins, sem nú
var orðinn laus við afturhlut-
ann dreginn áfram, um 4
metra úpp eftir slippbrautinni,
og stóð þá skipið þar í tvennu
lagi og var síðan tekið til að
tengja skipshlutana saman aft-
ur.
j Skipið er bygt samkvæmt
Ireglum Germanische Lloyd og
öll lengingin er framkvæmd
þannig að hún fullnægir kröf-
um þess félags, en Þorsteinn
Árnason vélstjóri, sem er um-
boðsmaður Germ. Lloyd, hafði
eftirlit með því, að þeim kröf-
um væri fullnægt.
Áður en skipið var lengt,
voru stærðir þess:
Lengd: 33.1 metrar, breidd:
6.53 metrar, dýpt: 3.39 metrar.
Brúttó: 159 tonn, undir þiljum:
150 tonn, nettó: 53 tonn.
Eftir lenginguna:
Lengd: 37.1 metrar, breidd:
6.53 betrar, dýpt 3.39 metrar.
Brúttó: 187.23 tonn, undir þilj-
um: 175.11 tonn, nett.: 80.79
tonn.
Lestarrúm það, sem bætist
við skipið er 64.3 cbm. í hinum
nýja hluta og ennfremur var
afturþilja flutt aftar um eitt
bandarúm, en sú stækkun á
lest nemur um 8 cbm. Þannig
að hin nýja lest, sem bætist
við skipið verður samtals 72.3
cbm.”
Beinteinn Bjarnason útgerð-
armaður, sem er meðeigandi
og framkvæmdastjóri e.s. Jök-
uls, hefir fyrstur hérlendra
manna ráðist í að sýna fram
á að möguleikar eru fyrir
héndi að gera þessar aðgerðir
á skipunum hér heima og á
hann heiður skilið fyrir það.
Það á að vera þjóðarmetnað-
ur okkar að vera okkur sjálf-
um nógir á sem flestum svið-
um.
Fyrir lengingu rúmaði e.s.
Jökull mest um 1400 mál af
síld og 65—70 tonn af ísfiski,
en eftir lengingu ca. 2000 mál
af síld og ca. 120 tonn af ís-
fiski. Gangur skipsins í logni
er svipaður og áður, en gera
má ráð fyrir, að það gangi nú
betur í mótvindi og kviku.
Um leið og lengingin fór
fram, voru gerðar margvísleg-
ar endurbætur á skipinu, brúin
var bygð upp að nýju og
stækkuð, búinn til rúmgóður
klefi undir brúnni fyrir íbúð
skipstjóra, og er þar nú hag-
anlega komið fyrir talstöð,
móttakara, og dýptarmælir.
—Víkingur, 1940.
JÓN KERNESTED
DÁINN
SUMRI_FAGNAÐ
(Flutt á sumarmálasamkomu að Mountain og
fslendingafélagsfundi í Chicago).
Sólskinsfánann hátt við hún
hefja bjartir sumardagar;
yzt frá strönd að efstu brún
augað kætir geislarún;
grænka lundir, gróa tún,
gróðri fegrast bleikir hagar.
Sólskinsfánann hátt við hún
hefja bjartir sumardagar.
Sumarradda söngvaval
sætt úr öllum runnum hljómar;
blómahvísl og blævarhjal
berast létt um hæð og dal;
sléttan víð, er fönnin fal,
fagurprúð af gleði ómar.
Sumarradda söngvaval
sætt úr öllum runnum hljómar.
Hjarta manns, er klakaklóm,
kreisti vetur, greiðast bætur,
blessar sumars sól og blóm,
sigursterkum lyftir róm
himni mót, sem helgidóm
hæstra vona opnast lætur.
Hjarta manns, er klakaklóm
kreisti vetur, greiðast bætur.
Bræddu, sumar, sálarís,
sviftu hulu af augum blindum;
glæddu sólarsýn, er rís,
sigurtrúuð, áttavís,
horfir djarft til himins nýs
háum ofar sannleikstindum.
Bræddu, sumar, sálarís,
sviftu hulu af augum blindum,
Richard Beck
EITURLOFT í HERNAÐI
Kemiskur hernaður á sér
langa sögu. — Sagnaritarinn
Thucydides lýsir því, að tjöru-
og brennisteinsgufa hafi verið
notuð í Peloponnes-styrjöldun-
um löngu fyrir Krists burð.
Eiturloft var líka notað í Krím-
stríðinu. Annars kemur það
aðallega við sögu í heimsstyrj-
öldinni.
í “táragasi” er bróm og klór,
sem ertir augun, veldur miklu
tárarennsli og truflar sjónina.
Sumar arseník- og klórgufur
erta mjög slímhúðir í barka og
lungnapípum. Hermennirnir,
sem anda þeim að sér, verða
andstuttir og þegjandi hásir,
og óvígir um sinn. Fosgen
eitrar lungun og er banvænt.
Það var notað í orustunum um
Verdun. Blásýra er líka bráð-
drepandi. “Mustarðs”-gas hefir
í sér klór og brennistein. Það
Fimtudaginn 1. maí lézt á
Johnson Memorial Hospital,
Gimli, Jón skáld Kernested frá
Winnipeg Beach eftir 3 vikna
legu. Hann var kominn fast
að áttræðu, fæddur á ísafirði
20. maí 1861. Vestur um haf
kom hann 1886(?) gekk á Mani
toba College og lagði fyrir sig
kenslu fyrst í stað; var kennari
bæði í Nýja-íslandi og við
Tindastól í Alberta-fylki. Árið
1892 giftist hann Svövu
Strong; eru börn þeirra Mrs.
Helga Guttormsson, Winnipeg,
Einar Kernested, Winnipeg
Beach, og Franklin Kernested,
McKenzie Island, Ont.
Árið 1901 tók hann heimilis-
rétt á jörð við Winnipeg Beach.
Átti hann þar heima mikið til
upp frá því og gengdi ýmsum
opinberum störfum. Hann var
skrifari skólahéraðsins í 40 ár,
friðdómari og lögreglustjóri í
21 ár. Leysti hann störf þessi
prýðilega af hendi; stuðlaði
margt að því: góðar gáfur,
mentun og einstök skyldu-
rækni. Jón hafði mikla samúð
með öðrum og næma réttlætis-
tilfinningu, svo næma að ó-
vanalegt er nema um þá menn
er góðir mannþekkjarar eru.
En það var eitt af því, sem
hann lagði stund á alla æfi, að
kynnast sem bezt andlegu lífi
manna. Það hafa fáir lifað
betur eftir boðorði Sokratesar:
“Þektu sjálfan þig,” en hann.
Mannlífið, mannssálin, var
námsgrein hans alla æfi. Og
skilningur hans, var þar áreið-
anlega næmari og gleggri en
flestra annara.
Jón heitinn var skáld gott.
Eiga lesendur íslenzku blað-
anna honum margt skemtilegt,
fagurt og hugðnæmt kvæði að
þakka. Veg blaðanna vildi
hann og greðia og var umboðs-
maður Hkr. í sinni bygð frá
ómuna tíð.
Þessi systkini lifa Jón: —
Kristján Kernested Gimli;
Elías Kernested á Islandi, Mrs.
W. J. Thorgeirson, Winnipeg;
Mrs. Hans Einarsson, Garðar,
N. D.
Jarðarförin fór fram sunnu-
daginn 4. maí frá heimilinu.
Jarðað var í grafreit Víðines-
safnaðar við Willow Creek. —
Séra Rúnólfur Marteinsson
jarðsöng.
brennir augu og hörund.
Eiturlofti er dreift úr skrið-
drekum og flugvélum eða skot-
ið n;eð fallbyssukúlum. Líka
er það látið berast með vindi.
Hermennirnir verjast eitur-
loftinu með gasgrímum. En í
þeim eru viðarkol og kemisk
efni, sem sía eitrið frá and-
rúmsloftinu.
Ýmsir herlæknar telja eitur-
loftið engu ómannúðlegra vopn
en kafbáta, fulgvélar eða
byssustingi, því að flestir, sem
á annað borð lifa eitrunina af,
ná sér furðanlega. Tiltölulega
fáir verða aumingjar eftir á.
—Heilbrigt líf. —G. Cl.
Smáar kóngulær hafa fund-
ist í Himalaya-fjöllunum, í
næstum 8 km. hæð, þar sem
þær lifa milli steinanna í ís og
snjó, fleiri kílómetrum ofar en
dýra og plöntulíf er til.
* * *
Sá sem hugsar oftar það sem
gott er en aðrir og talar sjaldn-
ara en allir aðrir ílt um náunga
sinn, á honum hefir drottinn
mætur.