Heimskringla - 07.05.1941, Page 5

WINNIPEG, 7. MAÍ 1M1
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
mílna veg, varð að leggja nýja
braut, yfir eitthvert stórhrika-
legasta land sem til er.
1 vestur Yunnan-fylki liggja
fjallagarðarnir frá norðri til
suðurs, og tvær stórár, Sal-
ween og Mekong, falla hvít-
fyssandi á milli 8000 feta hárra
fjalla og litlu nær Burma eru
fleiri fjallgarðar 2—-3000 feta
háir. Landið er undurfagurt;
þakið skógum og fjölmörgum
öðrum gróðri, en leoparðar og
tigrisdýr ráfa þar vilt um.
Það er erfitt að gera sér í
hugarlund þá erfiðleika sem
eru samfara vegagerð yfir
slíkt land, þar sem ógurlegar
regnskúrir falla dag eftir dag,
frá því í júlí þangað til í
október.
En Kínverjarnir notuðu að-
ferðir forfeðra sinna við þetta
jötunvaxna starf; kerrur
dregnar af uxum og óteljandi
aragrúa vinnandi manna. —
Jafnvel konur og börn tóku
þátt í starfinu. Á 14 mánuð-
um var Hsiakuan tengd Burma
með akbraut, sem þoldi létta
vagna.
Smámsaman var brautin
endurbætt; jarðgöng gerð, út-
leggjarar hingað og þangað o.
s. frv. En ennþá tekur ferðin
frá Iashio til Kumming 6—7
daga, ef sæmilegt ferðalag á
að teljast.
Eins og nú er komið er
Burmabrautin í raun réttri líf-
æð Kínaveldis. Allar hafnir
eru í höndum Japana, og aðrir
vegir út úr landinu eru lokað-
ir; síðast vegurinn til Indo-
Kína, sem nú má teljast í hönd-
um Japana.
Kína hefir orðið fyrir mörg-
um þungum áföllum á undan-
förnum árum. En nú virðist
ríkið var að rétta við. Margt
bendir til þess, að þriggja ára
stríð sé orðið tilfinnanlegra
fyrir Japan, en Kína, og Japan
þarf af flytja miklu meiri
varning til sín, til þess að geta
átt í styrjöld, heldur en Kína.
Japanir munu vitanlega
varpa sprengjum á veginn, en
ekki er talið líklegt að þeim
takist að eyðileggja hann
þannig. Að minsta kosti er
óhætt að gera ráð fyrir því, að
Kínverjum muni takast að
halda þessari leið opinni, með
sömu iðninni og snildinni, sem
kom fram þegar þeir leystu
það þrekvirki af höndum, að
leggja færan akveg yfir eitt
torfærasta landsvæði, sem til
er í nokkru landi.—Dagur.
RAGNARÖK
Eftir Karl H. Bjarnarson
Skuggavaldur elds og eggja
illan magnar heimi seið,
dunar hátt frá himinvegum
Heljar-arna þrumu-reið.
Burt er allur friður flúinn,
ferlegt valda leikið tafl,
öllu virðist bani búinn,
brýtur yfir dauða-skafl.
Undirdjúpa göltur grimmur
gægist upp úr hrannabing,
viðbúinn er vopnasennu,
viðrar eftir bráð í kring,
frá sér hvæsir eldi og eitri
— öll er notuð tækni sling —
boðar kyngi heiptar-heitri,
hverju fari tortíming.
Munu rammar raunir boða
Ragnarök hins hvíta manns?
Lætur hann dátt að viltum
voða,
vanséð nú um örlög hans.
Hér hafa allir öllu að tapa,
öllu að glata, lífi og fé,
rísa boðar grimdar-glapa,
gliðna saurguð helgi-vé.
Eru ei nægar fórnir færðar
fyrir eigingirni og völd?
Hvort mun ekki ennþá finna
ofbeldið sitt hinsta kvöld?
Mun ei brenna í eigin eldi
ofbeldis og valdafíkn?
Mun ei bráðum betri dagur
bjóða þjáðum frið og líkn?
—Heimilisblaðið.
SVÍÞJóÐ Á VORUM
DÖGUM
(Um Svíþjóð hefir fátt verið
ritað síðan stríðið hófst. Land-
ið hefir algerlega verið lokað
hinum vestræna heimi og átt
lítið við önnur Evrópulönd en
Þýzkaland að skifta. Bók sú
sem hér um getur, og nefnd er
“Svíþjóð á vorum dögum”,
hefir því ýmislegt til brunns að
bera, er gaman er að vita nú
um landið. Þessvegna er rit-
dómur þessi um bókina birtur
hér. Hann minnir að minsta
kosti á þessa frændþjóð vora,
sem nú er svo hljótt um.
“Hkr.”)
GLATAÐI S0NURINN A GIMLI
Eftir prófessor Watson Kirkconnell
F O R M Á L I
Við sátum í stofunni hlýir og hljóðir
og hugsandi störðum í snarkandi glóðir;
og draumblandin kyrð var í kvöldfriðinn ofin
unz kvikaði einhver, og þögnin var rofin.
Hann spurði—og svarið hann ætlaði okkur—
hvort aftur til manndáða rataði nokkur,
sem vilzt hefði’ á götu til glæpa og klækja
og gleymt hefði mannlífsins skyldur að rækja.
Við hinir ei málfimi höfðum á vörum;
í hópnum var prestur, sem varð fyrir svörum:
“Já, þess eru dæmi í sögu,” hann sagði
og sannfærsluþunga í “jáið” hann lagði.
“Og söguna kann eg, og sagt hana gæti
— og svarið að enginn um heimildir þræti—
um drenginn á Gimli, sem glataður þótti,
en guð sinn fann aftur í samvizku þrótti.
Á Gimli: þar blasir við kynstur af kænum
og kuggum — í íslenzka sjómanna bænum —
um líf sitt á Winnipeg-vatni þeir tefla,
á vetrum og sumrum — en landsjóðinn efla.
Og þar átti Ólafur Helgason heima,
og honum mun fólkinu torvelt að gleyma:
í æskunni hneigður til óknytta var ’hann,
með aldrinum vaxandi stráksmerki bar ’hann.
Ef spurt var um Ólaf, menn öxlunum lyftu,
um augnaráð, málróm-og svipbrigði skiftu:
“Hann ólafur!” sögðu þeir: “andlega dauður
hann er fyrir löngu, sá glataði sauður!”
Þeir söguna ’hans þuldu með saknaðarrómi,
og sársauki fylgdi þeim einhliða dómi;.
en mæður við börn sín á Gimli hann gerðu
að grílu í sérhverju hegningarverðu.
Hann fríður var sýnum, með fagurgul hárin
og fallega vaxinn og bjartur sem snjárinn;
í djúpbláum augum með dreymandi blæinn
var dulrún, sem táknaði ómælissæinn.
Það íslenzka svipinn á andlitið færði
og Ólaf úr Norðmannasveitinni bærði
að nefið var fengið að erfðum frá Irum;
hann allur var stimplaður þjóðdráttum
skýrum.
En hugrekki, fimleikar, fegurð og styrkur
hjá fólkinu skapaði svartara myrkur
um ólaf — það hrópaði: “Líf hans við lýtum;
það logar af alls konar sjálfskaparvítum.”
Sem vaxandi drengur hann ólst upp við aga
og átti’ ekki nokkura sannfrjálsa daga:
því faðir ’hans Helgi var harður og kaldur,
og hegnandi skildi’ ekki geðslag né aldur.
Hann fór eftir þráðbeinum þátíðar línum,
hann þumbaðist fámáll í dagstörfum sínum,
og hvergi fanst maður eins gagnskyldur grjóti
frá Gimli og norður að Berensar fljóti.
Hann druknaði’ um síðir í september hreti.—
Það sagt er á Gimli að fáir hann gréti —
þó flestir, sem til þektu, teldu hann snauðan,
fanst talsvert af peningum eftir hann dauðan.
Þau jarðnesku gæði hann Ólafur erfði;
en auðinn má gera að tvíbeittu sverði;
þó móðir hans sýni hve sæmdum það hnekki
að svalla og eyða, hann skeytir því ekki.
I hitum og kuldum á knæpunni sat hann
á kvöldin, og ósköpin drukkið þar gat hann;
sem félaga alls konar úrþvætti valdi ’hann,
og enginn með siðuðu mannfólki taldi ’hann.
En blóðsugur allar, sem á honum héngu
og alt, sem þær vantaði, hjá ’honum fengu,
þær ráku hann, teymdu hann lengra og lengra
og leiddu ’hann unz gætti hann takmarka
engra.
En peningar eyðast, ef af þeim er tekið,
og eins er með kjarkinn og siðferðisþrekið;
já, viljalaus tuska var Ólafur orðinn,
nú allur var drukkinn upp peningaforðinn.
En peninga, hvernig og hvar sem þeir náðust
þær heimtuðu,’ er áfengisþörfin var bráðust:
það hægt var til allskonar óhæfu’ og tala‘
’hann,
ef annað ei hepnaðist, rændi ’hann og stal
’hann.
Svo skeði það eitt sinn um niðdimma nóttu,
er næmar að Ólafi freistingar sóttu,
að slóst hann í félag við slæping og bófa
og sleipastan allflestra ræningja og þjófa.
Til Montreal-bankans á Gimli þeir gengu,
til gjörræða vopnaðir—kviðu því engu.
Þeir opnuðu dyrnar og innganga náðist,
og óðar á peningaskápinn var ráðist.
Þeir vasklega höfðu að verkinu gengið
og vinnulaun rífleg að sjálfsögðu fengið
ef glápt hefði’ ei yfirvalds svefnlausa sjónin
og sent á þá bölvaðan lögregluþjóninn.
Hann kom að þeim óvörum, augunum rendi
á opnaðan skápinn, með kylfu í hendi:
“Þið standið og haldið upp höndunum!” sagði
’hann
“og hættið að vinna!” — Svo stundarkorn
þagði* ’hann:
“Hver sendi’ ykkur hingað um svartnætti,
drengir?”
Þá svaraði* ’hann Ólafur: “Lokur og kengir
og fleira var gamalt, af göflum að detta,
því gafst okkur atvinna’ að lagfæra þetta.”
“Þið vinnið þá lengur en lögboðinn tíma,
það leyfist ei — við það mun réttvísin glíma,
þið fylgið mér héðan!” hann fór með þá báða
í fangelsið: “Kominn er tími til náða.”
Þar gistu þeir náttlangt, um morguninn
mættu,
er málið var hafið, í réttinum þrættu; v
en dómarinn augun á Ólafi hafði
með andúð—frá belti hans skammbyssa lafði.
Á fimm ára dóminn hann hlustaði hljóður,
í huganum kvaddi sinn meðseka bróður.
Á svipstundu alt líf sitt hann las on í kjölinn.
Hve löng yrði’ og pínandi járngrinda dvölin.
Framhald í næsta blaði.
Sig. Júd. Jóhannesson þýddi
Guðlaugur Rosinkranz:
Svíþjóð á vorum dögum.
Útgefandi: Norræna fé-
lagið. Reykjavík 1940. .
Á síðustu og verstu tímum,
er oft farið lítilsvirðandi orð-
um um norræna samvinnu. •—
Það er eins og hlakki í sumum
mönnum yfir því, að samvinna
Norðurlanda hafi brugðist,
þegar mest reið á. En þeir
grunnfæru dómar, er feldir
hafa verið um þessi málefni,
eiga sér engan stað í stað-
reyndum. Sannast sagna er
það þannig, að samherjar
Norðurlandanna hefir fyllilega
staðist sína þrekraun. Norður-
löndin öll, og þó einkum Svíar,
veittu Finnum, á mestu hörm-
ungartímum þeirra, þá beztu
og áhrifaríkustu hjálp, sem
unt var. Af gögnum þeim, er
fyrir liggja, en hér verða ekki
rakin, er þetta auðsannað,
enda munu Finnar þjóða fús-
astir, viðurkenna að játa þessa
staðreynd. Hin ömurlegu ör-
lög bæði Danmerkur, en þó
einkum Noregs, er hófust 9.
apríl s. 1. voru á þann veg, að
hin Norðurlandaríkin, fengu
þar engu um þokað, en á
margan hátt hafa þau þó sýnt
það, og þó einkum Svíþjóð
gagnvart Noregi, að alt var
gert til þess að bæta úr hörm-
ungunum og veita þá beztu að-
stoð, er unt var með bygging-
um nýrra býla á rústum eyði-
legginganna, með matvöru-
sendingum o. fl. Og þegar þessi
ömurlegi þáttur í sögu Norður-
landaríkjanna verður skráður,
er eg ekki í nokkrum vafa um
það, að samúð, skilningur og
gagnkvæmur stuðningur, þess-
ara miklu menningarríkja
verður fyllilega viðurkendur.
Það er alveg vafalaust, að af
Norðurlandaríkjunum fimm,
er Svíþjóð fyrir flestra hluta
sakir þróttmesta og öflugasta
ríkið. Það er fólksflest, auð-
ugast og áhrifaríkast. Er það
því alveg ómetanlegt er endur-
byggingin byrjar, að stríðinu
loknu, ef þessu ríki tekst að
standa utan við sjálfan höfuð-
hildarleikinn, og verða á eftir
forystuþjóð Norðurlanda, við
endursköpun hins aukna nor-
ræna samstarfs, albúið til að-
stoðar við öll hin frændríkin.
Og það er sízt að efa, að það
merkilega hlutverk verði vel
af höndum int.
Fyrir tiltölulega fárum ár-
um voru það mjög fáir Islend-
ingar, er þektu Svíþjóð, hið
undurfagra land, og þá miklu
menningarþjóð, er þar býr. En
á allra síðustu árum, hefir
þetta færst í betra horf, og
með hverju árinu, sem hefir
liðið, alt fram að ófriðarbyrj-
un, hefir þeim Islendingum
Verðmæt bréf
geta ekki tapast eða eyðilagst í
ÖRYGGISHÓLFI
Staðurinn fyrir borgarabréf, eignabréf, vá-
tryggingar skírteini og önnur verðmæt skjöl, er
í yðar eigin öryggishólfi í bankanum. Þér getið
leigt það fyrir minna en lc á dag í næsta útibúi
Royal Bankans.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Eignir yfir $900,000,000
fjölgað, er leitað hafa til náms,
dvalar og heimsóknar í Sví-
þjóð. Þannig hefir þekking
manna og skilningur hér á
landi vaxið, hvað snertir þetta
ágæta menningarríki. En þó
mætti þar gjarnan við auka.
Allir þeir, er á síðustu árum
hafa kynst hér á landi nor-
rænni samvinnu kannast við
Guðlaug Rósinkranz. Hann
hefir um langt skeið verið rit-
ari Norræna félagsins á Is-
landi. Hann er einn af aðal
áhugamönnum norrænnar
samvinnu hér á landi, dugleg-
ur, ósérhlífinn og áhugasamur.
Hann hefir dvalið mörg ár í
Svíþjóð við nám, kynst landi
og þjóð mæta vel. Nú hefir
hann ritað prýðilega bók: “Sví-
þjóð á vorum dögum.”
Um mörg undanfarin ár hef-
ir þjóðfélagsþróunin í Svíþjóð
vakið hina mestu athygli með-
al stórþjóðanna. Fegurð Sví-
þjóðar er fjölmörgum kunnug,
og til þess lands streymir ár-
lega, þegar aðstæðurnar leyfa,
óteljandi fjöldi ferðamanna, er
dáist að fegurð landsins og
menningu þjóðarinnar. En
fæstir þessara ferðalanga hafa
skilyrði til þess að meta og
skilja þá aðdáunarverðu þró-
un — eða byltingu — er átt
hefir sér stað í þjóðfélagsmál-
um Svía, eftir það, að alþýðu-
hreyfingin festi þar rætur. En
þó hafa æði margir beinlínis
ferðast til Svíþjóðar, til þess
að kynnast þar hinum nýju
norrænu félagsmálastraumum,
og skýra frá þeim til fyrir-
myndar. Einn af þektustu þess-
kyns bókum er rituð af ame-
rískum rithöfundi, Marquis W.
Childs, er skrifað hefir hina á-
gætustu bók um hina nýju —
og gömlu — Svíþjóð: “Sweden
The Middle Way”, þar sem að
höfuðkaflar bókarinnar fjalla
um alþýðu- og samvinnuhreyf-
inguna í Svíþjóð og áhrif jafn-
aðarstefnunnar á land og þjóð.
Og engin bók verður skrifuð
um Svíþjóð “á vorum dögum”,
án þess að geta ítarlega þeirra
þjóðfélagshreyfinga, er mest
hafa mótað hina nýju Svíþjóð
— hina félagslega þroskuðu
sænsku þjóð.
I bók sinni hefir Guðl. Rósin-
kranz tekist pýrðilega að
draga upp skýra mynd af hinni
glæsilegu sögu Svíþjóðar, feg-
urð og margbreytni landsins,
auði, menningu og einkennum
þjóðarinnar. Fyrsti og lengsti
kafli bókarinnar, Land og þjóð,
er fjörlega og skemtilega rit-
aður og prýddur mörgum á-
gætum myndum. En sá þáttur
ritsins, er fjallar um skaplyndi
og önnur einkenni Svia, finst
mér einna síztur og sumar lýs-
ingarnar koma ekki heim við
hin litlu kynni mín af Svíum.
Og í þessum bókakafla skjöpl-
ast höfundinum mest meðferð
málsins, og notar þar sum-
staðar hálf sænsk orð í stað
íslenzkra (“tiltalsorð” í stað
ávarpsorði), eða ruglar jafn-
vel saman sænskum og ís-
lenzkum orðum, með ólíkri
merkingu. Þar til má nefna
setninguna: “sem rak fyrir
vindi og vog”. Orðið vogur í
I íslenzku merkir vík, en sænska
orðið vaag, þýðir alda. En þetta
eru aðeins smávægilegir gall-
ar, sem á engan verulegan hátt
skerða ánægjuna af lestri
þessara góðu og skemtilegu
bókar.
Eins og vænta mátti af
manni eins og Guðlaugi Rósin-
kranz, sem bæði þekkir vel
sænsku þjóðina og hefir góðan
skilning á söguþróun síðustu
tíma, gleymir hann ekki að
geta þjóðhreyfinganna (Folk-.
rörelserne) sænsku. I síðasta
hluta kaflans “þú söguríka
Svíabygð”, minnist hann nokk-
uð á hin geysilega miklu áhrif
jafnaðarmannaflokksins sæn-
ska, á alla þjóðfélagsþróun síð-
ustu ára þar í landi. Og í kafl-
anum um félagsmál, rekur
hann hin merkilegu áhrif al-
þýðuhreyfingarinnar á kjör,
hag og menningu almennings.
Og í næsta kafla þar á eftir er
samvinnuhreyfingunni gerð
góð skil.
Guðlaugur Rósinkranz hefir
prýðilega tekist að bregða
birtu yfir þá mest heillandi
þætti, er einkenna “Svíþjóð á
vorum dögum”. Þessi einkenni
mætti ef til vill tákna með
þrem orðum: fegurð, menn-
ingu og velgegni, um þetta
fjallar bókin. Þess vegna er
hún góð og rétt lýsing á landi
og þjóð.
Öll bókin er skrifuð af hrifni,
hlýleik og þekkingu. Koma
þar vel í ljós hin góðu ein-
kenni höfundarins, er gert
hafa hann að góðum og trygg-
um starfsmanni áhugamála
sinna — þeirra áhugamála, að
vinna af einlægni og ötulleik
að norrænu samstarfi. Og það
starf verður ekki unnið fyrir
gýg, þrátt fyrir allar hrakspár.
Stefón Jóh. Stefánsson
—Alþbl. 28. febr.
TÍL MR. NÚLL
Rétt var nafnið neðan við;
Núllið skýrði fræðin.
Öslaði leirinn upp í kvið,
Ósköp var hann mæðinn.
Mangi úr Móanum
Bindindismaður nokkur ætl-
aði að reyna að gera kæru-
lausan og léttúðugan ungling,
sem hann þekti, að bindindis-
manni. Hann lét hann ganga
í félag með sér, en pilturinn
iauf heitið og var kærður fyrir
hvað eftir annað. — Loks
þraut þolinmæði bindindis-
mannsins en hann sagði við
plitinn: “Mér er ómögulegt að
bjarga þér, — þú ert svo kæru-
laus”. Þá svaraði ungi maður-
inn með glettnisbros á vörum:
“Það er nú helzt að segja að
eg sé kærulaus, — eg, sem
hef fengið fimm kærur!”
• # •
1 Chion-musterinu, í japan-
ska bænum Kioto, þar sem
geymdir eru margir dýrgrip-
ir, er auðvitað þjófa-bjalla. En
hún er svo hugvitssamlega
gerð, að hún framleiðir aðeins
tóna, sem likjast nákvæmlega
söng næturgalans. Ef þjófar
eða hjálparmenn þeirra heyra
í henni, eru þeir ekki aðvaraðir
og meiri líkur eru til þess að
standa þjófana að verki.