Heimskringla - 10.09.1941, Blaðsíða 1

The Modern Housewife Knows 1
Quality That is Why She Selects |
“CANADA
BREAD”!
“The Quality Goes in
Before the Name Goes On” j
Wedding Cakes Made to Order j
PHONE 33 604
--— --------—------—*
+■—-—-——---—-■ ■- - — -—- < >
ALWAYS ASK FOR—
“Butter-Nut
Bread”
The Finest Loaf in Canada
Rich as Butter—Sweet as a Nut
Made only by
CANADA BREAD CO. LTD.
Phone 33 604
LV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 10. SEPT. 1941
NÚMER 50.
4 4
HELZTU FRETTIR *
Komnir til Spitsbergen
í fyrradag komu út aukablöð
í þessum bæ um það, að cana-
diskt herlið væri komið til
Spitsbergen (Svalbarða) og
hefði hernumið landið. Spits-
bergen tilheyrir Noregi og var
stjórnað þaðan. Það er að
vísu stórt land, eyjarnar allar
um 24,000 fermílur, en íbúatal-
an fer aldrei fram úr einu þús-
undi. Landið er 400 mílur
norður af Noregi og er nálega
eingöngu bygt Norðmönnum.
Fyrrum veiddu menn þar seli,
hvali, isbirni, hvíta héra og
margar tegundir fugla, en
veiðimenn eyddu þessu skjótt,
svo til landsins er nú lítið að
sækja annað en kol. Þar eru
nokkur félög er kolanám reka.
íbúarnir, sem allir voru Norð-
menn, eru nú komnir til Bret-
lands og í her Norðmanna þar.
Töldu þeir sig sæla, að engir
Þjóðverjar voru sendir til
Spitsbergen. Canada-menn er
sagt að sendir hefðu verið til
gæzlu þarna vegna þess, að
þeir séu vanir kulda. Canada
virðist með kostum sínum víða
þekt fyrir kulda.
Bandarískum skipum sökt
I gær bárust fregnir um það,
að tveimur bandarískum skip-
um hefði verið sökt af Þjóð-
verjum. öðru skipinu, er hét
Steel Seafarer var sökt á
Rauðahafinu; það var 5719
tonn. Brezkt skip bjargaði
skipshöfninni. Þýzkt flugskip
frá Grikklandi vann verkið.
Hitt skipið sökk 300 mílur
suðvestur af íslandi. Hét það
‘'Se^sa” og! var eign kaup-
manns í New York. Það var á
leið til íslands með vörur er
stjórn íslands hafði keypt. —
Skipshöfnin, að þrem mönnum
undanskildum fórst. Og það
var fyrst er þeim var bjargað
6. sept., að vitneskja fékst um
þetta. Segja þeir er af kom-
ust, að þýzkur kafbátur hefði
sökt skipinu 17. ágúst. Þeir
hafa eftir því lengi verið búnir
að hrekjast. En frá því er ekki
frekar sagt. Skipshöfnin voru
Danir (?) frá Panama, því skip-
ið kom þaðan. Á því var aðeins
einn Bandaríkjamaður. Skipið
var eitt af þeim, er Danir áttu
hér vestra, en var tekið af
Bandaríkjastjórn.
Með þessum fregnum er auð-
vitað olíu helt í þann eld, sem
blossaði upp milli Þjóðverja og
Bandaríkjanna fjórum eða
fimm dögum áður, en á þeirri
deilu stóð þannig, að þýzkur
kafbátur var kærður fyrir að
hefja árás á bandarískan
tundurspillir, “Greer”, á leið til
íslands. Þjóðverjar verja þess-
ar gerðir sínar með því, að
segja skýrslu bandaríska skip-
stjórans ósanna og að tundur-
spillirinn hafi byrjað að skjóta
á kafbátinn. Þetta er nú að
bæta gráu á svart og verður
ekki séð, að Bandaríkin geti
svarað þessu nema á einn veg,
þann að segja Þjóðverjum stríð
á hendur.
Flugárás á Berlín
Bretar hafa af og til verið
að minna Þjóðverja á, að þeir
ætluðu, þegar nætur lengdi, að
gjalda Berlínarbúum fyrir á-
rásir Þjóðverja á London á s. I.
ári. Sýnishorn þesga munu
Berlínarbúar hafa orðið varir
s. 1. mánudag. Frá flugsveitum
Breta rigndi sprengjunum yfir
borgina í marga klukkutíma.
Sumar flugvélarnar voru hinar
stærstu, er Bretar eiga og
sprengjurnar einnig. Báru eld-
ar með sér, að þær komu sum-
armálgagni Rússa frá þessum
sigri.
Reuters fréttastofan í Lon-
don, neitaði í gær fregn Þjóð-
verja um, að þeir hefðu lokað
Leningrad inni, með umsátri.
Fréttastofan segir Þjóðverja
næst borginni að suðvestan, en
ekki líkt því nógu nærri til
þess, að geta skotið á borgina
ar niður í miðri borginni.
Sögðu flugmennirnir svo frá,!eða nokkuð aðprt þaðan’ ~
|Rússar eru meira að segja
þarna einnig að þoka Þjóðverj-
um æ fjær sér.
King kominn heim
Mr. King, forsætisráðherra
Canada, kom heim úr för sinni
til Englands s. 1. laugardag.
Hann kom í sama flugbátnum
og hann fór í og lenti í Mont-
real, en tók þar far með járn-
brautarlest til Ottawa.
King hafði verið í 3 vikur á
að eldar hefðu gosið upp um
alla borgina. Um 20 flugför
komu ekki til baka og sýnir
það hve stór sveitin var, því
fimm af hundraði, er tapið að
jafnaði talið. Flugvélarnar
hafa skift hundruðum. Blöð
Þjóðverja gerðu eins lítið og
þau gátu úr árásinni, en eitt
bar þeim saman um og það var
að þessi bardaga-aðferð Breta
væri skammarleg. Aðeins 27
manns segja þau hafa farist.
En þau sendu menn sína aftur Englandi og naut þar mikillar
og fram um borgina er sögur; gestrisni og vináttu hjá Chur-
segja af skemdum hvar sem chill forsætisráðherra. Yfir
litið er. Einn fregnritinn kom í e.jna helgina var hann í boði
skólahús stórt fult af öldnu kjá konungshjónunum. Ræður
fólki og börnum, er Bretar hélt Mr. King tvær eða þrjár
hefðu svift fyrirvinnum sínum. |og skýrði frá hernaðar-athöfn-
Og þessum fregnum fylgdu í'um Canada; þóttu Bretar þær
flestum blöðunum grimmar furðumiklar, þegar á alt er
hótanir til Breta. Þjóðverjum j Htið.
virðast ekki þykja sín eigin j j einni ræðu sinni beindi Mr.
lyf neitt sæt á bragðið. Þeir King orðum sínum að Banda-
byrjuðu þennan árásarhernað rikjUnum og kvaðst vona að
á vopnlausa menn, börn og kið nána samstarf þeirra og
gamalmenni, fyrstir manna.
Stríðið á Rússlandi
Fréttirnar síðustu daga af
stríði Rússa og Þjóðverja, eru
þær, að Rússar virðast nú vera
farnir að sækja á og hrekja
Þjóðverja til baka hægt og
hægt. Síðustu tíðindin, t. d. í
gær, eru á þessa leið:
Á Smolensk eða miðvíg-
stöðvunum, ráku Rússar flótt-
ann í dag og eltust við tvístr-
aðar sveitir um 100,000 Þjóð-
verja. Rússar hafa á tveim
dögum sótt um 16 mílur fram
og náð aftur um 50 þorpum á
þessum stöðum.
Frá Odessa eru fréttirnar
þessar: Rúmenar, sem um
Odessa sitja, hafa á 10 dögum
umsátursins tapað 20,000
manns af liði sínu. I borg
þessari heldur öll starfsemi á-
fram enn. Hún fær alt, sem
hún þarfnast með skipum enn-
þá. Halda skipin fram og aft-
ur, án þess að Þjóðverjar fái
þar nokkuð aðgert. Segist
maður, sem fyrir 7 dögum var
í Odessa og sem nú er staddur
í Canada, að sér þyki mjög lík-
legt, að gasolia sé að ganga til
þurðar hjá Þjóðverjum og því
séu þeir að linast í sókninni.
En það er samt á mið-víg-
stöðvunum, sem Þjóðverjar
hafa orðið verst úti. Suðaust-
ur af Smolensk, er bær sem
Yelnya heitir. Honum náðu
Þjóðverjar snemma og hugð-
ust að hafa þar bækistöð,
hrúguðu þangað liði og vopn-
um. Nú hafa Rússar náð þess-
um bæ og miklu herfangi. Tug-
ir þúsunda af Þjóðverjum lágu
eftir á vígvellinum, en leifar
hersins komust undan og eru
nú 14 mílur vestur af Yelnya á
undanhaldi. Herdeildirnar sem
þarna voru hraktar burtu voru
þessar: hin 15anda, 17anda,
137unda, 187unda, 268unda og
292 herdeildin. Em vélaher-
deild var þarna og ein deild af
Elite Nazi storm hernum. —
Sveitir þessar mega mikið til
heita úr sögunni, þó einhverj-
ar leifar þeirra kunni að kom-
ast alla leið til baka. Þannig
segist blaðinu Pravda, stjórn-
Bretaveldis leiddi til meiri
sameiginlegra átaka með tíð
og tíma í baTáttunni sem nú
væri háð fyrir frelsi mann-
kynsins. Var það vel og mikið
rómað af Bretum.
Margir úr Ottawa-stjórninni
komu til móts við King við
komu hans í Montreal. Honum
virtist líða hið bezta eftir ferð-
ina, sem þó skjót farin sé, er
þreytandi, ekki sízt fyrir há-
aldraða menn.
Annað hljóð í stroknum
Það er margt sem nú bendir
á, að Japanir séu að draga inn
hornin.
Þeir hafa til skamms tima
talið víst, að Þjóðverjar ynnu
stríðið. Nú er vafasamt að
þeir geri það lengur. í einu
blaði þeirra, (Japan News
Week) sem skoðunum stjórn-
arinnar fylgir, birtist grein ný-
lega, sem spáir því að Þjóðverj-
ar tapi stríðinu. Einum eða
tveim dögum síðar, hélt blaðið
“Diplomatic Review” í Japan
því fram, að Japan ætli ekki að
reiða sig á nein önnur ríki,
heldur treysta sjálfu sér; ritið
varaði ennfremur við að reiða
sig nokkuð á öxulþjóðirnar.
Araki, fyrrum hermálaráð-
herra, sagði í grein er hann
reit, að Japan þyrfti meiri gæt-
ur að hafa á því, sem það væri
sjálft að gera, en óttast árásir
frá Bretum eða Bandarikjun-
um.
Auk alls þessa, hefir Japan
leyft þremur bandarískum
skipum að fara óhindrað til
Vladivostok, með gasolíu og
vopn handa Rússum. Japanir
reyndu með blekkingum að af-
stýra þessu fyrst, en þegar
Churchill minti þá á að Bretar
og Bandaríkin létu þá ekki
aftra sér frá að efna loforð sín
við Rússa, þá féll þeim allur
ketill í eld og hættu að ógna
þeim með stríði.
Útlitið er því þessa stundina
það, að Japanir muni hafa sig
hæga. Er sagt að Konoye
stjórnarformaður þeirra og
Roosevelt forseti hafi skifst á
bréfum. Hvað þeim hefir á
milli fa:ið vita menn ekki.
Á nokkrum blöðum hér hefir
heyrst, að Japönum væri ekki
treystandi og samningar við
þá, væru einskis verðir. Þeir
mundu eins og þefr hafa gert,
reyna að komast yfir hvern
skekil af landi eystra, sem þeir
sæu sér nokkra leið á að ná í
og bægja bæði Bretum og
Bandaríkjunum þar út. Her-
valdið er ólmt og óstýrilátt í
Japan og það fer ef til vill mest
eftir því hvað ákveðið þjóðin
sýnir því að það ráði ekki öllu,
sem veltur á hvernig fer.
tJR ÖLLUM ÁTTUM
Barnaskólarnir í Winnipeg
tóku til starfa s. 1. mánudag.
Þá sækja 34,000 börn í vetur.
# * #
Travers Sweatman, K.C.,
nafnkunnur lögfræðingur í
þessum bæ, en sem flutti til
Toronto, Ont., fyrir einu eða
tveimur árum, dó s. 1. mánu-
dag. Hann sótti árið 1938 um
Séra Rúnólfur Marteinsson og frú
Burtfarar-kveðja
Vængir hlýrri heima
hausts frá nóttum leita
fyrr en fönn og helja
fegurð sumars reyta.
Eins mun ykkur, prestshjón,
yndið mesta að búa
þar sem þeyr og sunna
þræði gullna snúa.
II.
Skólastjóra störf þín
standa skráð um aldir.
Vormenn vökumannsins
verða ekki taldir.
Vinfastur og vinsæll.
Vinir lengi minnast
Grandvars gæðamannsins.
Gott var þér að kynnast.
Kristinn kennifaðir,
kærleiksríkur, fróður,
einlægur og orðheill,
Islands sonur góður.
Barnsins traust og blíða,
birta og trúar hlýja,
ófst í æfistarf þitt
alt — hið gamla og nýja.
III.
Þar sem sævarsöngvar
syngjast eins og heima,
þar sem fjöll í fjarska
fyrnda barnsýn geyma,
hljótið heill og fögnuð,
heilsu, yngda daga.
Blóm á ykkar brautir
breiði Skuld og Saga.
Þ. Þ. Þ.
borgarastjórastöðu í Winnipeg
á móti Mr. Queen, en tapaði.
Hann var hér um mörg ár for-
maður Board of Trade.
# # #
Mrs. Sara Delano Roosevelt,
móðir Franklins Roosevelt,
Bandarikja forseta, lézt s. 1.
sunnudag í Hyde Park að
heimili sonar síns. Hún var
86 ára, sérstaklega vel gefin
kona og virt um allan heim.
* # •
Ræðu, sem Roosevelt forseti
ætlaði að flytja um síðustu
helgi, og sem fjalla mun um
árásina á bandaríska herskipið
“Greer”, var frestað til fimtu-
dagskvölds (kl. 8), vegna láts
Mrs. S. D. Roosevelt, móður
forsetans.
# * #
Vegna hækkandi verðs á
vöru, er nú framfærslu kostn-
aðurinn hækkaður um 14 af
hundraði. Vara sem kostaði
$1.00 í stríðsbyrjun kostar nú
að jafnaði $1.14.
# * *
Bretar er sagt að hafi s. 1.
mánudag sökt þremur þýzkum
skipum út af Murmansk með
nokkru af vopnum og vörum
til skipa einhversstaðar úti á
höfum.
* # #
Það getur virst ótrúlegt, en
samt er það satt, að Þjóðverj-
ar senda stöðugt alt það gull og
silfur, sem þeir stela auðvitað
annars staðar, til Bandaríkj-
anna og Suður-Ameríku-ríkj-
anna, vegna ótta við byltingu
heima fyrir og illan enda á
þessu stríði.
S AMSÆTI
Hon. Joseph T. Thorson, sem
fyrstur íslendinga hér vestra
varð til þess að komast í ráð-
herra stöðu í landsstjórninni í
Ottawa, var haldið veglegt og
fjölment samsæti í Georgian
sal Hudson’s Bay félagsins s. 1.
miðvikudag, af löndum hans í
þessum bæ. Fyrir samsætinu
stóð Þjóðræknisfélag íslend-
inga.
Samsætinu, sem 350 manns
sóttu, og sem eflaust er eitt hið
fjölmennasta, sem nokkrum ís-
lendingi hefir hér verið haldið,
stjórnaði dr. Richard Beck, for-
seti Þjóðræknisfélagsins. Taldi
hann þann heiður, sem Mr.
Thorson hefði fallið í skaut
með því að vera skipaður ráð-
herra, vera heiður allra Islend-
inga. í ræðu sinni mintist
hann og Mrs. J. T. Thorson; er
ræðan öll birt í þessu blaði.
En auk hans talaði Mr. G. S.
Thorvaldson einnig nokkur vel
valin orð til Mrs. Thorson og
afhenti henni blóm-vönd “fyrir
þátt þann er hún með starfi
sínu ætti í frægð manns síns.”
Skúli Johnson prófessor í
klassiskum fræðum við Mani-
toba-háskóla, hélt langa og
skemtilega ræðu um Mr. Thor-
son. Hann leit á val Mr. Thor-
son’s í ráðherrastöðuna, sem
vott einingar canadiskrar þjóð-
ar, óræka sönnun þess, að
menn með góðum hæfileikum
ættu þess kost að komast í á-
byrgðarmiklar stöður hér af
hvaða þjóð sem væru.
Mr. Johnson þekti heiðurs-
gestinn frá því hann var í Carl-
ton-barnaskóla í Winnipeg. —
Sagði Mr. Johnson frá ýmsu í
fari Mr. Thorsons er gaman var
að heyra og fróðlegt, ekki sízt
frá skólaárunum. 1 barnaskól-
anum hefði Thorson stundum
verið kallaður “spurningar-
merkið” vegna þéss hve spur-
ull hann var. Hann vildi sjá-
anlega vita alt sem hægt var
um hlutina.
Námið sótti Thorson af
kappi og hlaut Rhodes-náms-
skeiðið 1910. f stjórnmáhmum
hefir hann og oftast eitthvað
meira að segja, en aðeins að
taka undir sem flokksmaður.
f fyrstu kosningum sem land-
ar hér tóku þátt í, var kjósend-
um vanalega bent á þjóðernið,
eða trúna, ef tveir landar voru
í vali. Taldi Mr. Johnson það
frumstigið í stjórnmálum. —
Næsta sporið var stigið er
Thomas H. Johnson var kosinn
á fylkisþing. Með kosningu
Mr. Thorsons, hefði þriðja þró-
unarsporið verið stigið í þjóð-
einingaráttina.
Mr. Thorson hélt fram í svar-
ræðu sinni, að fyrir sér hefði
strax vakað og hann kom til
Ottawa, að halda fram ákvæð-
inu um að Canada ætti eitt að
ráða sínum málum, hvort sem
í friði eða stríði væri. Þó skoð-
un þeirri hefði verið misjafn-
lega tekið í fyrstu, hefði hún
nú verið viðurkend með því,
að Canada hefði af sjálfsdáðum
farið í þetta strið og ótilkvödd
af nokkurri þjóð. En ræða Mr.
Thorson, sú er hann flutti á ís-
lenzku í þessu samsæti, er
prentuð á öðrum stað í þessu
blaði.
Þá flutti Mr. W. J. Líndal
langa ræðu á íslenzku fyrir
minni Canada. Talaði hann á
íslenzku og. fórst það vel, þó
betur gerði hann stundum á
stúdentsárum sínum í íslenzk-
um kappræðum. Mr. Hjálmar
Bergman mælti fyrir minni ís-
lendinga, eða öllu heldur Vest-
ur-íslendinga; heima íslending-
ar kæmu ekki til greina, því
þeir væru hér útlendingar! —
Heiðursgestinn þekti hann frá
því hann var drengur og hann
kallaði hann í daglegu tali alt-
af Joe, en það mætti hann nú
ekki þvi það væri ekki góð ís-
lenzka! Ræðan var að .vísu
ekki tóm fyndni, en hún hefði
átt rétt á sér, þó ekki hefði
verið fyrir neitt annað.
Kvæði fluttu þessir heiðurs-
gestinum: Einar P. Jónsson, S.
E. Björnsson og Sig. Júl. Jó-
hannesson. Verða þau, er
blaðið nær í, birt hér.
Birgir Halldórsson söng ein-
söngva tvisvar, er góður rómur
var gerður að. Er söngur hans
líkur því, sem honum hafi ver-
ið hann úthlutaður í vöggugjöf.
í heild sinni var samsætið
íslenzkt og ánægjulegt; fögn-
uður íslendinga út af heiðrin-
um sem Mr. Thorson hefir hlot-
ið, var vinhlýr og þó alt eins
óbrotið við það og ákjósanleg-
ast er.
Þann 7. sept. s. 1. voru þau
Sigurjón Sigurðsson og Norma
Lillian Olson gefin saman í
hjónaband að Wynyard, Sask.,
af séra H. E. Johnson.
Brúðurin er af norskum ætt-
um en brúðguminn er sonur K.
Sigurðssons sem eitt sinn átti
heima nálægt Leslie en er nú
til heimilis í B. C. Mr. Sigurðs-
son er í stórskotaliði cana-
diska hersins.
* * •
Stúkan “Hekla” heldur
fyrsta fund sinn á haustinu,
eftir sumarhvíldina á morgun
(fimtud. 11. sept.). Til skemt-
ana er eftir föngum efnt. Væri
æskilegast, að sem flestir
templarar létu þar sjá sig, bæði
félagar og þeir er öðrum stúk-
um tilheyra.