Heimskringla - 10.09.1941, Síða 5

WINNIPEG, 10. SEPT. 1941
HEIMSKRINGLA
5. StÐA
Joseph T. Thorson ráðherra
Upp af vorum stolta stofni
sterkir rísa vökumenn;
menn, sem þora hátt að horfa,
höggva títt og leggja í senn;
þegar mest á þreklund reynir,
þessir aldrei blása í kaun;
þjóðarheill er þeirra boðorð,
þeirra fyrstu og einu laun.
Holt var þér að hafa eignast
Halls af Síðu fórnarlund;
látið andblæ Islands-sagna
um þig leika marga stund;
kynst við innsýn eðli þeirra
Islendingar, er risu hæst,
þar sem frægði Furðustrendur
fyrirmyndin íturglæst.
Illa hefði vátrygt verið
Vesturfarans auðnuskip,
ef að heillar þjóðar þroski
þektist ei í barnsins svip;
illur myndi orðstír verða,
æfilokin myrkur-rauð,
ef vér magaflatir féllum
fyrir tvísýnt náðarbrauð. r
Áform þitt frá æsku stefndi
inn á ný og hærri mið.
Suma menn ber hátt við himinn,
halda sér þó jörðu við;
jafnvæg öfl á allar hliðar
átthaganna geymdu fræ;
þjóðarást og Þorgeirsspeki
þínum gerðum ráði æ!
Tveggja þjóða ítök áttu
arfi Fróns og vestræns lands,
þar sem mætast skin og skuggar
skóga jafnt og eyðisands.
Njóttu heill með heiðurssvanna
hæsta sætis æ með þeim,
er í sorg og sigurgleði
segja upp lög um Vesturheim!
Einar P. Jónsson
SAMSÆTISRÆÐA
Hon. J. T. Thorson’s
3. sept. 1941
Mig langar til að mæla örfá
orð á íslenzku er eg ávarpa
vinina sem fjölment hafa hér í
því skyni að heiðra mig við
þetta tækifæri. Eg veit það
og vona að þið fyrirgefið mér
þótt eg tali ekki íslenzkuna
eins vel og eg vildi geta gert.
Eg votta þeim innilegt þakk-
læti sem talað hafa svo vel og
vinsamlega í minn garð hér í
kveld; sömuleiðis þakka eg öll-
um þeim vinum mínum yfir-
leitt, sem sýnt hafa mér ein-
lægni og traust á liðnum árum.
Þegar eg var staddur hjá rík-
isstjóranum í Canada í stjórn-
arráðshúsinu í Ottawa og ver-
ið var að sverja mig inn sem
meðlim hins konunglega leynd-
arráðs í Canada, þar sem eg á
hér eftir sæti eins lengi og
mér endist aldur, og síðan sem
ráðhQfra í landsstjórninni, sem
er miklu óvissari staða, því
það er komið undir vilja kjós-
enda. — Já, þegar eg stóð þar
við þetta tækifæri, þá var það
margt sem mættist í huga mín-
um. Eðlilega var mér það á-
hugamál að sima konunni
minni og segja henni tíðindin
sem allra fyrst. Þá hugsaði eg
einnig um föður minn. Eg sá
hann í huganum þar sem hann
lenti í Quebec sem innflytjandi
til Canada fyrir mörgum ár-
um, leitandi að nýjum bústað
með nýjum vonum, nýjum
tækifærum í nýju landi. Það
var mér efni djúprar sorgar að
hann skyldi ekki vera á lifi til
þess að heyra fréttirnar, því eg
á honpm meira að þakka en
nokkrum öðrum, og eg geri
mér fulla grein fyrir því hversu
stoltur hann hefði verið af syni
sínum.
Það hefir verið mér mikið
fagnaðarefni hversu vinir mín-
ir um alla Canada hafa glaðst
yfir þeirri frétt að eg var skip-
aður í þessa stöðu. En það
gleður mig þó einkum og sér í
lagi að hinir íslenzku vinir
minir telja það sér til inntekta
að einn úr þeirra hópi hefir
hlotið heiðursstöðu. Eg heiti
því af heilum huga að gera
Til J. T. Thorsons ráðherra
3. september 1941
HON. J. T. THORSON
mitt ítrasta til þess að verð-
skulda þá hollustu sem þér
hafið sýnt mér og það traust,
sem þér berið til mín.
Eg hefi þegar tekið þátt í
opinberum málum hér í landi
um margra ára skeið og flutt
margar ræður um þau mál er
Canada varðar. Eg hefi fylgst
með vexti og þroska þessa
lands og íbúa þess sem þjóðar,
og eg hefi verið stoltur af þeim
framförum sem þar hafa átt
sér stað.
Eg hefi æfinlega talað sem
Canada-maður með fullri trú á
framtiðar þjóð frjálsra manna
sem elska frelsi og einstakl-
ingssjálfstæði umfram alt ann-
að og telja mannleg réttindi
heilög og sjálfsögð. Þetta hef-
ir ekki æfinlega verið vinsæl
stefna eða kenning á öllum
sviðum; en eg hefi altaf haldið
henni fram án þess að hopa á
hæli.
1 raun og sannleika var mér
alt annað ómögulegt, þvi frels-
isþrá og einstaklingsstjálfstæði
er meðskapaður hluti tilveru
minnar — partur af sál minni
— þetta er mér runnið í blóð
og til mín komið frá landi
feðra minna. Fyrir þá sök er
eg stoltur af uppruna mínum,
því frelsisþrá og einstaklings
sjálfstæði eru ábærilegustu
þjóðareinkenni Islendinga: —
þjóðin fæddist af frelsisþrá;
þegar Ingólfur kvaddi Noreg
og fór til íslands á niundu öld-
inni; var það sökum þess að
hann vildi ekki beygja sig und-
ir harðstjórn Haraldar kon-
ungs hárfagra. Ingólfur og fé-
lagar hans leituðu frelsis í
nýju landi. Frelsisþrá var
grundvöllurinn undir þeirri
lýðræðisstjórn sem átti sér
stað á gullöld Islands — á
tímabili miðaldamyrkursins
féll það í nokkurs konar dá
eða dvala, en það dó aldrei
fyrir fult og ait. Það vaknaði
aftur um lok átjándu aldar,
reis upp með fullu fjöri af á-
hrifum þeim, sem það hlaut frá
ættjarðarást Jóns Sigurðsson-
ar og stóð fÖstum fótum á ís-
landi 1918.
Vér heyrum til þjóð, sem lif-
að hefir í gegn um langa bar-
, áttu við utanaðkomandi erfið-
leika. Island er ekki land
heigla né hugleysingja, heldur
þeirra sem ekkert vex í aug-
um og öllu geta boðið byrgin.
Afleiðingarnar hafa orðið þær
að í eðli vort hafa skipast viss-
ir eiginleikar: það er ráðvendn-
in, sem engu verði fæst keypt,
staðfesta, hugrekki og fast-
heldni. En öll þessi einkenni
eru sprottin af frelsisþrá og
einstaklingssjálfstæði. Þetta
hefir verið máttarstoðin undir
tilveru þjóðar vorrar á liðnum
öldum. Þetta hafa einnig ver-
ið þær aðalmáttarstoðir sem
eg hefi stuðst við; þessvegna er
eg stoltur af því að vera af
íslenzku bergi brotin; þess-
vegna hefi eg aldrei hikað við
að halda á lofti nafni þess
lands sem var ættjörð feðra
minna og þeirrar þjóðar sem
eg á ætt mína til að rekja.
Hvera einasti þingmaður i Ot-
tawa veit það að eg er Canada-
maður; hver einasti þeirra veit
það einnig að eg er af íslenzk-
um foreldrum fæddur. Eg hefi
talið mér það upphefð að geta
haldið því á lofti.
Eg held að eg hafi haft svona
sterka trú á framtíð Canada,
sem þjóð frjálsra manna með
þeim skyldum og réttindum,
sem slikum þjóðum tilheyra,
fyrir þá sök að þetta er aðal ein
kenni íslenzku þjóðarinnar —
frelsisþráin og einstaklings-
sjálfstæðið var mér óaðskilj-
anlegt og meðskapað.
Og einmitt af þessari á-
stæðu er það að eg hefi heil-
huga stutt þá stefnu að Canada
taki þátt í því stríði sem nú
stendur yfir. Engin getur alið
dýpra hatur í huga sér á stríð-
um og styrjöldum en eg geri.
Eg leitaði á vegum friðar og
sátta á meðan mögulegt var.
Eg áleit að það ætti að vera
aðal áhugamál þeirra sem með
völdin fara að vernda þjóðir
sinar frá stríðum og varðveita
frið þeim til handa á meðan
nokkur tök væru á; að vernd-
un friðarins væri þeirra heilög
skylda nema þá aðeins að eitt-
hvað annað kæmi upp á tening-
inn sem enn þá meira virði
væri en sjálfúr friðurinn.
Um vorið 1939 talaði eg um
stjórnarfarslega afstöðu Can-
ada á striðstimum og hélt þvi
hiklaust fram að Canada yrði
að ákveða það af sjálfsdáðum
hvort hún tæki þátt í stríðinu
eða ekki. Eg hélt því eindreg-
ið fram að Canada þyrfti ekki
að sjálfsögðu að fara i stríð
þótt Bretland væri í stríði,
heidur yrði hún að ákveða það
sjálf sem frjáls þjóð. Eg hafði
gert svipaðar staðhæfingar áð-
ur. Sannleikurinn er sá að eg
hefi þann heiður að vera fyrsti
fulltrúinn sem þesskonar stað
hæfingu hefir gert í þingsaln
um í Ottawa. Það var hér um
bil fyrir tólf árum. Nú er þetta
viðurkend stefna og þegjandi
samþykt.
Þegar aukaþingið var kallað
saman til þess að ræða um
stríðsmálin í sept. 1939 hikaði!
eg alls ekki við það að mæla |
með því af fullum sannfær- j
ingarkrafti að Canada tæki {
þátt i þessu stríði. Eg hafði
alls ekki skift um skoðun að
því er stríðsstefnu mína snerti.
Eg var eins einlægur friðar-
vinur og nokkru sinni áður. En
nú hafði komið fram viðfangs-
efni sem var ennþá meira virði
en ■ friðurinn sjálfur — frelsi
mannkynsins um víða veröld
var í voða; tilvera mannkyns-!
ins var i veði.
Ganada fór í þetta stríð fyrir
nálega tveimur árum sem
frjáls og sjálfráð þjóð til þess!
að verja frelsi. Þegar það
skeði fann eg til þess að eg
hafði unnið persónulegan sig-
ur vegna þess hver aðferð var
valin; hún var nákvæmlega sú
sama sem eg hafði haldið
fram vorið 1939.
Af þeim ástæðum sem eg
hefi getið, hlýtur hver einasti
íslendingur sem trúr vill reyn-
ast grundvallar einkennumj
þjóðar sinnar — frelsisþrá og
einstaklings sjálfstæði — að
veita óskift fylgi sitt í þessu
stríði til þess að frelsi og sjálf-
stæði verði ekki eyðilagt.
Nú hefi eg nóg sagt. Það
var ekki ætlun mín í kvöld að
fiytja langa stríðsræðu, heldur
aðeins að leggja áherzlu á það
eina atriði sem eg hefi minst.
Eg ætlaði heldur að verja þess-
um fáu augnabilkum til þess
að draga fram kosti okkar
sameiginlega uppruna og þau
einkenni sem við höfum erft
frá landi feðra vorra.
Mér er það sönn ánægja að
vera staddur hér í kvöld hjá
vinum mínum, sem reynst hafa
svo trúir og tryggir í fylgi sínu
við mig. Sá heiður sem eg
hefi hlotið hefði ekki verið
mögulegur án fylgis kjósenda
minna sem völdu mig fyrir full-
trúa sinn á sambandsþing. Þeir
teljast til ýmsra þjóðerna og
eg hefi reynt að vera sannur
fulltrúi og talsmaður þeirra
allra sem einlægur Canada-
maður.
Það er aldrei auðvelt verk að
vera í opinberri stöðu; en það
er hálfu erfiðara nú á þessum
skelfingatímum. Nú er nýjum
byrðum og ábyrgðarmiklum
kostað mér á herðar, en sú
vissa að þér berið traust til
mín gerir þær léttari og ljúf-
ari.
Eg var stoltur af því að vera
kosinn á sambandsþing fyrir
suður-mið-Winnipeg 1926; eg
er fæddur í því kjördæmi; en
eg hefi kunnað enn þá betur
við mig sem fulltrúi Selkirk-
Hann spjarar sig landinn smátt og smátt,
hann smeygir sér inn um þröngva gátt
í löggjafans háu hallir —
hann sofnar þar ekki; hann sezt þar hátt,
þar sjá hann og heyra’ ’hann allir.
Þeir hófust löngum í háan sess,
sem höfðu’ ekki vit né sál til þess;
hann leikur það ekki landinn:
hann skilur og veit, í huga hress,
að heiðrinum fylgir vandinn.
Með þekking frá skólum þessa lands,
með þróttinn úr lífi frumbyggjans
hann stækkaði dag frá degi;
og reynslan var bezta bókin hans —
þar blöðunum fækkar eigi.
Nú hópar sig landinn hingað inn. —
Eg hugsa, Thorson, um fðður þinn,
og að mér það söknuð setur. —
Já, þar bjó vitið og þrótturinn;
eg þekti hann flestum betur.
En margt er nú gleymt — það man eg þö:
einn morgun er jörðin huldist snjó
við fundumst á förnum vegi —
og þá átti landinn þröngva skó,
við þrælkun á nótt og degi.
Við töluðum lengi, en loks með ró
hann leit á mig, sagði: “Mér er nóg,
þótt forlög mér framtíð banni,
ef drottinn leiðir hann litla Joe
og lætur hann verða’ að manni.
Svo starði landinn á litla Joe,
og langaði’ að vita hvað þar bjó,
— að reikna það virtist vandi. —
Nú horfum við stolt á stóra Joe,
er stjórnar hann þjóð og landi.
Eg hlusta frá djúpi huga míns,
eg horfi á anda föður þíns,
er líður um lífsins strauma, —
hann stöðvast að baki sonar síns
og sér hina ráðnu drauma.
Sig. Júl. Jóhannesson
kjördæmis; það er kjördæmi
landnemanna, fiskimanna og
bænda, sem lifa í nánu sam-
bandi við náttúruna — mold-
ina og vatnið.
Nú er eg orðinn ráðherra og
meðlimur stjórnarinnar í Can-
ada. Eg er stoltur af þvi. Eg
mun aldrei gleyma 11. júní; en
eg er sami maðurinn í dag sem
eg var 10. júní. Eg hefi að
engu leyti breyst.
Og nú endurtek eg þakklæti
mitt til ykkar fyrir allan þann
hlýhug sem þér hafið auðsýnt
mér,fyrir tiltrú yðar og það
traust sem þér berið til mín.
Eg vona að eg megi æfinlega
halda því trausti og að eg megi
verðskulda það. Eg hefi reynt
að gera mitt bezta í liðinriitíð;
eg lofa að reyna að gera það
sama um ókomna tíð.
Lúterska kirkjan í Selkirk
Sunnud. 14. sept. 14. s.d. e.
tr. Sunnudagaskóli, kl. 11 f. h.
íslenzk messa kl. 7 e. h. Allir
boðnir velkomnir!
S. Ólafsson
KAUPIÐ
• • •
• • •
Viturlega
Það bezta
Hálfa tylft
WESTINGHOUSE
Mazda Lampar
(15-25-40-60-75-100 watts)
Kaupið stokk af Westinghouse lömpum í dag.
Skiftið um, takið úr gömlu ljósin, dauf og
birtulítil og geymið stokkinn með afgangin-
um. Westinghouse lampar eru með grárri
slikju og dreifa birtu hollri og hentugri.
Kaupið af þeim sem les á rafmælinn
Vér skulum senda stokk C.O.D. eða jafna and-
virðinu á tvo ljósa reikninga.
CITY HYDRO
55 PRINCESS ST. -
PORTAGE við EDMONTON
Sími 348 182
Sími 348 131
/