Heimskringla - 19.11.1941, Side 3

WINNIPEG, 19. NÓV. 1941
HEIMSKRINGLA
3. SlÐA
Að athöfninni lokinni var
ekið til Borgarness, og fór veð-
ur ört versnandi, bæði rok og
rigning. Var það mál manna,
að Gissur Þorvaldsson mundi
hafa ráðið veðrinu þennan dag,
en ekki Snorri. í Borgarnesi
var veður svo ilt, að “Esja” gat
hieð engu móti lagst við
hryggju, og lá hún utar á firð-
inum. Varð það úr, að “Lax-
foss” flutti gestina út í “Esju”.
Sjór var ósléttur og hvast. Óð-
ara og skipin komu saman, sáu
menn, að maður nokkur réð
hvatlega til uppgöngu á Esju
og klifraði snarlega upp, og
var fræknleikur hans lofaður.
Reyndist þetta að vera Ey-
steinn, viðskiftamálaráðherra.
Síðan fóru aðrir, og var það
nýstárlegt að sjá hrausta sjó-
menn fleygja ráðherrum, bisk-
upum og prófessorum og. öðr-
um mektarmönnum milli skipa
eins og fífuvöttum.
Var nú gengið til matborða
og komið til Reykjavíkur um
miðnætti.—Alþbl. 23. sept.
ÍSLENZKUR VALDA-
MAÐUR í CANADA
1 sumar gerðust þau tíðindi í
Canada, að íslenzkur merkis-
maður vestan hafs varð ráð-
herra í styrjaldarstjórninni í
Canada. Það var Josep Thor-
son, lögmaður í Winnipeg, ætt-
aður úr Biskupstungum i Ár-
nessýslu. Þetta er sérstakt á-
nægjuefni fyrir alla Islendinga,
þvi að síðan Canada fékk sjálf-
stjórn hafa engir orðið þar ráð-
herrar nema úr tveim stærstu
þjóðflokkunum, sem byggja
landið. Fram að þessu hafa
engir, nema menn af frönskum
eða enskum ættum gegnt ráð-
herrastörfum í Ottawa. Islend-
ingar eru fámennastir allra
þjóðarbrota í Canada. Það er
þess vegna ánægjulegt fyrir-
brigði að maðui; úr þeirra hópi
nái svo miklum og óvenjuleg-
um trúnaði í landinu.
Faðir Thorsons var stein-
smiður í Winnipeg, og sonur
hans lærði iðn föður sins. Þeg-
ar hann á tómstundir, sem því
miður eru ekki margar, skemt-
ir hann sér við að fegra steina
til að prýða garðinn sinn.
Frægðarferill Thorsons byrj-
aði snemma. Hann var afburða
námsmaður í skóla, og vann þá
begar þau námsverðlaun sem
unt var að fá í átthögum hans.
Skömmu eftir að hann hafði
tekið lögfræðipróf í Winnipeg,
vann hann æðstu námsmanna-
verðlaun, sem unt er að fá í
brezka heimsveldinu. Hann
varð styrkþegi úr hinum fræga
sjóði Suður-Afríkuauðmanns-
ins Cecil Rhodes. Úrvalsmenn
úr Bretaveldi og Bandaríkjun-
um fá um 8000 kr. ársstyrk til
framhaldsnáms í Oxford um
nokkurra ára skeið. Thorson
°g Skúli Johnson prófessor við
háskólann í Winnipeg munu
vera einu íslendingar, sem unn-
ið hafa þessi verðlaun.
Josep Thorson riotaði vel
tima sinn og fé í Oxford. Þegar
hann kom aftur heim til átt-
haga sinna í Manitoba, þótti
öllum, sem til hans þektu, lík-
ingt, að hann myndi á sínum
tima verða merkilegur áhrifa-
maður í landinu. Thorson kom
á fót lögmannsskrifstofu í Win-
nipeg, og naut fljótlega mikils
trausts í borginni. Islendingar
áttu jafnan hauk í.horni, þar
sem hann var.
Ekki leið á löngu áður en
Thorson tók að gefa sig við
stjórnmálum og fylgdi frjáls-
iynda flokknum. Hann hafði
angastað á Nýja Islandi sem
vaentanlegu kjördæmi. Þar
voru margar rótgrónar íslend-
ingabygðir á vesturströnd Win-
nipegvatns. Þar var Gimli,
hinn andlegi höfuðstaður ís-
lendinga í Manitoba. En í þessu
kjördæmi var mikið fjölmenni
Ur öðrum löndum, bæði ensku-
hiœlandi og úr kornlöndunum í
Suðvestur-Rússlandi. Thorson
var mikill ræðumaður á enska
tungu. Auk þess hafði hann
numið frönsku prýðilega. Hann
hafði talað og lesið íslenzku í
heimahúsum, en orðið enskan
tamari í kappræðum við langt
nám í enskum mentastofnun-
um. Tók hann nú að æfa ræðu-
gerð á móðurmálinu og var það
auðvelt verk. Hitt var erfiðara,
en þó tókst Thorson það, að
verða vel fær til að flýtja ræð-
ur á rússnesku. 1 kjördæminu
mælti hann, eftir því sem við
átti, á fjórum tungumálum: ís-
lenzku, ensku, frönsku og rúss-
nesku. Leika fáir slíkt eftir,
enda hefir hann reynst sigur-
sæll í kjördæminu. íslending-
um þótti sómi að hafa slíkan
foringja og hafa menn í Nýja-
Islandi veitt honum alt það lið,
er þeir máttu og ekki farið eftir
flokkslínum.
Thorson er nálega sex fet á
hæð, beinvaxinn og hinn karl-
mannlegasti maður í allri fram-
göngu. Hann hefir marga þá
eiginleika sem prýða forgöngu-
mann í lýðræðislandi, mikla
orku, líkamlega og andlega,
mikinn lærdóm, fjölbreytta lífs-
reynslu og víðtækan áhuga i
mannfélagsmálum. íslendingar
sem þekkja Thorson vona, að
hann flytji inn í stjórnmálalíf
síns frjálsa ættlands nokkuð af
því frjálslyndi, sem forfeður
hans á Islandi hafa unnað heitt
um margar aldir.
íslendingar á íslandi munu
taka undir með löndum sinum
vestan hafs, og óska þess að í
hinu nýja starfi í stjórn Can-
ada megi Thorson reynast hinn
mesti fremdarmaður, og að
honum megi auðnast að vinna
fyrir land sitt, og fyrir málstað
lýðræðisins á þann hátt, sem
vinum hans þykir hæfa mann-
kostum hans og yfirburðagáf-
um. J. J-
—Tíminn, 18. okt.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Bandaríkjamenn œtla að
byggja stórt samkomuhús
í Reykjavík
Samkvæmt fundargerð bæj-
arráðs frá síðastliðnum föstu-
degi hefir bæjarráði borist bréf
frá stjórn Bandaríkjanna
(stjórn bandaríska setuliðsins),
þar sem farið er fram á að bær-
inn láti af höndum til leigu-
lausar notkunar lóð undir sam-
komuhús við Skólavörðutorg
sunnanvert.
Bæjarráð samþykti erindi
þetta, enda verði húsið fengið
bæjarstjórn til eignar að ó-
friðnum loknum.
Heyrst hefir að samkomuhús
þetta eigi að verða allstórt og
skuli það notað fyrir kvik-
myndasýningar og ýmsar aðr-
ar skemtanir fyrir hermenn-
ina. — Mun verða byrjað á
byggingu þess mjög bráðlega.
—Alþbl. 22. sept.
# * #
Iceland past and present
Bæklingur um ísland er ný-
kominn út eftir Björn Þórðar-
son lögmann, gefinn út í Eng-
landi og þýddur á ensku af Sir
William Craigie.
Bæklingurinn er gefinn út i
því skyni, að fræða enskumæl-
andi lesendur um ísland og
mun hann vera kærkominn öll-
um þeim, sem eiga vini og
vandamenn meðal setuliðsins,
sem nú dvelur hér.
Bæklingurinn fjallar um
landnám íslands og uppruna
íslendinga, þjóðina og tunguna,
stjórnarfarssögu landsins —
samband íslands og Danmerk-
ur, möguleika landsins, iðnað
og framleiðslu, menningu
landsmanna og þýðingu lands-
ins í hernaði. Er hann mjög
greinargóður það sem hann
nær, og er furða hve yfirlitið
er glöggt í ekki stærri bækl-
ingi.—Alþbl. 11. sept.
* * #
Málhreinsun
Kennarafélag Suður-Þingey-
inga hélt aðalfund sinn í Húsa-
BREZKAR KONUR AÐ VINNU
Að sópa götur og hreinsa snjó af vegum er nú starf
kvenna víða á Englandi til þess að losa karlmennina við
það, er mörg störf bíða í stríðinu í þess stað. Á myndinni
er kona ein við þennan starfa, en maður hennar er í stríð-
inu. “Við getum ávalt gert störf karlmanna heima fyrir,”
segir hún, “ef við ekki getum tekið á annan hátt þátt í
stríðinu.”
vík 2. júní 1941. Á fundinum
var m. a. samþykt eftirfarandi
tillaga um málhreinsun:
“Aðalfundur Kennarafélags
Suður-Þingeyinga, 2. júní 1941,
telur, að málskemdir þær, sem
fram hafa komið á mörgum ís-
lenzkum bókum nú undanfarið,
og færast sífelt í vöxt, séu mjög
alvarlegt vandamál, sem kenn
arastétin verður að láta sig
varða. Vill fundurinn í þessu
sambandi benda á síðari bæk-
ur Halldórs Kiljan Laxness, rit-
höfundar, þar sem þverbrotnar
eru löngu viðurkendar reglur
íslenzkrar tungu. Fundurinn
finnur sérstaka ástæðu til að
benda á síðustu bók bókmenta-
félagsins Máls og menningar,
“Vopnin kvödd”, í þýðingu
Halldórs Kiljans, þar sem mál-
ið er þann veg, að vart getur
kallast íslenzka. Er bókmenta-
félag, sem kennir sig við mál
og menningu, tekur að gefa út
bækur á þvílíku máli, telur
fundurinn, að líta megi á það
sem beina árás á kennarastétt-
ina, og aðra þá menn, sem
reyna að þjóna því erfiða hlut-
verki, að kenna íslenzkt mál.
Skorar fundurinn á þing og
stjórn S. I. B. að víta þetta
harðlega.
Ennfremur skorar fundurinn
á S. 1. B. að vinna að því, að
eftirlit verði sett um mál á
barnabókum, og telur, að alt of
algengt sé, að út komi barna-
bækur á máli, sem mjög er á-
bótavatn.”
Að loknum fundinum hófst
kennaranámskeiðið, sem stóð í
hálfan máuð, 3.—17. júní. U
kennarar tóku þátt í námskeið-
inu úr Suður- og Norður-Þing-
eyjarsýslu.—Timinn, 26. ág.
• • •
Skip fró Ameríku
Viðskiftamálaráðuneytið hef-
Lr gengið frá leigu þriggja
'lutningaskipa frá Ameríku,
luk þeirra þriggja, sem áður
/oru fengin.
Hafa þá verið leigð ajls 6
;kip að vestan í júlí og -agúst
3g munu þau flytja samtals um
L5,000 smálestir.
Aðalræðismaður Thor Thors
lefir annast milligöngu um út-
^egun skipanna.
—Tíminn 22. ág.
# • •
Leiguskipi Eimskipa-
[élagsins sökt
Utanríkismálaráðuneytið í
Vashington tilkynti í gær-
ívöldi að á fimtudag hefði
skipinu “Montana” verið sökt
neð tundurskeyti nálægt ís-
andi.
. Skipið var eign Bandaríkj-
inna, danskt að uppruna, með
^anamaflaggi, á leið frá New
fork til íslands.
Skipshöfnin, 26 manns, hafi
farið í björgunarbátana.
Annað greinir fregnin ekki.
Af þessu verður helst ráðið, að
skipverjar hafi bjargast lífs af,
úr því talað er um, að þeir hafi
farið í bátana. Og svo fljótt er
vitað um afdrif skipsins, að
skipbrotsmanna hefir orðið
vart á fyrsta sólarhring eftir að
skipinu var sökt.
Enginn vafi virðist geta leik-
ið á því, að hér er um að ræða
eitt af skipum þeim, er Eim-
skipafélagið fékk á leigu
vestra, því nafnið er hið sama
og það var danskt.
“Montana” var af svipaðri
stærð og “Sessa”, hefir senni-
lega verið eign sama félags,
Lauritzens í Esbjerg.
Skipið var með timburfarm
til Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga, að því er fram-
kvæmdastjóri Eimskipafélags-
ins skýrði blaðinu frá í gær-
kvöldi. Átti timbur þetta að
fara á margar hafnir út um
land. Hefir lengi verið beðið
eftir þessu timbri.
Síðari fregn í nótt hermdi,
að könnunarflugvél hafi orðið
þess vör, er skipinu var sökt.
Björgunarbátar hafi allir kom-
ist á flot og búist við að skips-
höfnin öll sé í bátunum.
—Mbl. 13. sept.
* * * *
Sprengikúla á hlaðvarpann
á Innra-Hólmi
I gærmorgun kom sprengi-
kúla úr fallbyssu niður í hlað-
varpann hjá bænum Innra-
Hólmi í Akraneshreppi.
Kúlan kom niður rétt við
bæinn og varð feikna umrót í
m.

hlaðvarpanum. Kúlan kastað-
ist svo burt og var ófundin í
gær.
Tvær konur voru inn í bæn-
um, er þetta gerðist, og voru
þær einar heima. Þær urðu
skelfdar mjög, sem von er, því
að bærinii lék á reiðiskjálfi.
Pétur Ottesen hreppstjóri á
Ytra-Hólmi hefir kært þenna
verknað til utanrikismálaráðu-
neytisins.
Það var hringt í simann hjá
kennara nokkrum og sagt með
dimmri röddu: — Jón litli get-
ur ekki komið í skólann í dag.
Hann er svo kvefaður.
— Einmitt það, en vonandi
batnar honum fljótlega. Leyf-
ist mér að spyrja, við hvern eg
tala.
— Við föður minn, svaraði
nú hás rödd.
FLESK handa BRETUM
Yá miljon svína
fer að líkindum á markað
í NOVEMBER OG DESEMBER
Þetta er helmingi hærri tala, en
i nóvember og desember 1939
• Meira af svínum er sent til markaSar á
þessum tveimur mánuðum, en á öðru tímabili
ársins.
Ef að svín strevma þannig á markað (með
eðlilegum þunga frá 200—210 pund) þá fer
það langt með að fullnægja þeim kröfum um
svínsflesk til Bretlands, er samið hefir verið
um.
SELJIÐ SÉRHVERT SVlN Á RÉTTRI ÞÝNGD
OG RÉTTILEGA UNDIRBÚIÐ
Til frelcari upplýsinga, skuluð þér ráðfæra gður við Land-
búnaðarráðuneytið í fylki yðar, Landbunaðarháskólann,
nœsta Tilraunabú Sambandsstjórnar eða Griparæktar-
skrifstofu landbiínaðarráðuneytis Sambandsstjórnarinnar.
AGRICULTURAL SUPPLIES BOARD
Dominion Department of Agriculture, Ottawa
Honourable James G. Gardiner, M inister