Heimskringla - 03.12.1941, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 3. DES. 1941
HEIMSKRINGLí
5. SIÐA
r
Fullveldisdagur Islands 1941
iífj'syiJc
yarmrr*
frí/taWJc
Mjófiíjördr
*Q®Fáskrú<l9 F.
^ÍreLddalsvik
njfjðrdr
Vatnn Jo
„Klofa Jöl
Það kann nú að horfa öðru
vísi við en áður á fullveldisdegi
Islands, að minnast fengins
frelsis, þar sem útlendur öflug-
ur her hefir aðsetur á Islandi.
En þar sem svo stendur nú
samt á, að íslandi hefir að
stríðinu loknu verði heitið sínu
fulla frelsi, af þjóðunum, sem
hervarnir hafa þar með hönd-
um ,hefir þjóðin enga ástæðu
til kvíða heldur þvert á
uióti. Vonir hennar um að hún
fái haldið áfam á sinni frelsis-
°g framabraut, sem áður, eru
að voru áliti á óyggjandi vissu
bygðar.
Hvað þessi fullveldisdagur er
islenzkri þjóð, er lýst í greinar-
köflum þeim, sem hér fara á
eftir og teknir eru úr ritgerð í
“Studentablaðinu” um full-
veldisdeginn eftir Ólaf Jóhann-
esson. Rúmsins Vegna, verður
ekki öll greinin tekin.
1. desember er bjart í hugum
ullra íslendinga. Þann dag
fagnar þjóðin frelsi sínu og
fullveldi. Þann dag minnist
hún sínnar löngu og ströngu
sjálfstæðisbaráttu. Þá minnist
hún þeirra manna, sem jafnan
stóðu í fylkingarbrjósti þessar-1
ar baráttu, þeirra manna, sem
með viti, djörfung og fyrir-
hyggju leiddu þjóðina upp hin-
ar erfiðu brekkur til hins fyrir-
heitna lands. Þá leiðtoga á ís-
lenzkur æskulýður að' taka sér
til fyrirmyndar. Þann dag lít-
ur þjóðin yfir Jiðna tíð. Hún
dvelur við þau atvik og þá at-
burði, sem valdið hafa tíma-
mótum í sögu hennar. Hún
minnist t. d. stofnunar hins ís-
lenzka lýðveldis áið 930, kristni
tökunnar árið 1000, þess er
landsmenn gengu á hönd Nor-
egskonungi, siðaskiftanna, ein-
veldisins, einokunarinnar, end-
urreisnar Alþingis og síðast en
ekki sízt fullveldis-viðurkenn-
ingarinnar 1. desember 1918.
öll slik tímamót eiga sér að
sjálfsögðu sína sögu, sínar or-
sakir. En þessar orsakir og að-
draganda allan að slíkum tíma-
mótum, er oss næsta nauðsyn-
legt að þekkja til þess að við
fáum af þeim numið, til þess að
við getum fært okkur reynsl-
una í nyt og látið okkur víti
feðranna að varnaði verða. Á
þann hátt getur sagan orðið
okkur leiðarsteinn í framtíð-
inni.
Þegar litið er yfir sögu ís-
lenzku þjóðarinnar, virðist
ekki vera erfitt að skera úr því,
hvort fullveldið hefir orðið
henni til ills eða góðs. Aldrei
hafa verið hér á landi meiri
eða stórstígari framfarir, en á
árunum frá 1918. Það má í
rauninni segja, að á þessum ár-
um hafi gerst kraftavek. Hvers
konar verklegar framfarir hafa
verið mjög miklar á þessu tíma-
bili. Vegir hafa verið lagðir í
stórum stíl, svo að nú þjóta
bifreiðar á einum degi yfir þá
vegalengd, sem áður þurfti
marga daga eða jafnvel vikur
til að komast yfir. Mörg ill og
erfið vatnsföll, sem áður urðu
mönnum að farartálma og
fjörtjóni, eru nú brúuð. Alls
konar framfarir og framþróun
í atvinnuvegum þjóðarinnar
hefir átt sér stað. Við höfum
fengið fjölda marga skóla, út-
varp og mörg fleiri menningar-
tæki á þessum árum. Það hef-
ir verið vöxtur og gróandi í
þjóðinni. Sem sagt, á þessu
árabili, frá 1918, hefir gerst
meira en áður gerðist á heilum
öldum. Það er alveg vafalaust,
að í þessu á fullveldið, það að
þjóðin gerðist sinn eigin hús-
bóndi, veigamikinn þátt.
eftirlætisgoð Bandaríkjamanna
Vegna fyndni sinnar og ljúf-
mensku, en hann var af Rauð-
skinnaættum . . . þegar ein af
bessum útflúruðu kerlingum
sPurði hann, hvort forfeður
hans hefðu komið til Ameríku
a “Mayflower”, þá svaraði
hann: “Nei, en forfeður mínir
homu niður í flæðarmál, til
hess að taka á móti skipinu.”
Þá eru það snobbarnir, sem
vhja alt á sig leggja til þess að
hynnast frægum listamönnum
°g rithöfundum . . . en þeim
snobbunum er nú oftast vor-
hunn . . . það er svo sjaldan, að
heir hafi nokkra skemtun af
viðkynningunni. . . Við lesum
Sóða bók og óskum þess heitt
°S innilega, að við gætum
hynst höfundinum . . . og svo
er hann oft bæði sjálfselskur og
hreytandi. . . Eða snildarleik-
honan, sem við dáumst að á
leiksviðinu, stundum er hún
baeði heimsk og illa vanin í
viðkynningu . . . og eg gleymi
aldrei fiðluleikaranum fræga,
sem eg var búin að dáðst að
arum saman, en þegar eg loks
hyntist honum, þá munaði
minst að hann sálgaði mér, svo
leiðinlegur var hann.
Thaekeray sagði, ef eg man
rett, að mestur snobb væri sá,
^m snobbaði fyrir því að vera
ekki snobb. . . Já, það er nú
fólk í iagi þegar þú þekkir
tvo menn, annan ríkann en
hinn fátækann og sá ríki er
^uiklu skemtilegri og viðkunn-
anlegri en sá fátæki, þá finst
hessu fólki, að þú eigir að um-
Sangast þann fátæka ... það er
nú þeirra snobbháttur.
Já, svo er það fólkið, sem
gerir gis að öllum snobbhætti
. . . og dettur mér í hug gamall
kunningi minn, hann Henrik
Bjelke, norskur verkfræðingur.
. . . Honum Henrik var einu
sinni boðið í svellandi brull-
hlaup, þar sem mikið var um
Svía og þeir höfðu allir nöfn,
sem enduðu á stjörnu eða
krónu, en það er miklu fínna í
Svíþjóð, heldur en að heita
eitthvað sem endar á son — já,
-berg, -ström eða -quist er held-
ur ekki neitt að gorta af þar í
Svíaríki... Nú var Henrik kynt-
ur einum af þessum -stjörnu-
mönnum í brúðkaupinu og var
sá mjög stifur og strix og stakk
nefinu upp í loft . . . spurði
hann Henrik, hvort hann væri
í ætt við greifa nokkurn sam-
nefndan í Stokkhólmi; “nei”,
svaraði Henrik, sem er sonur
manns, er átti skófatnaðar-
verksmiðju, “faðir minn er skó-
ari” . . . og sagðist Henriki svo
frá síðar, að stjörnu-Svíinn
hefði horft á sig með skelfingu
og snúið á hæl hið skjótasta
. . . en Henriki var vel skemt.
Já, þjóðernis-snobbarnir. . .
Mjög algengur snobbháttur í
Bandarikjunum er að þykjast
vera af enskum ættum . . . en
ansi er eg hrædd um, að enska
blóðið sé farið að þynnast
nokkuð í þeim sumum hverj*
um. . . Að því er eg frekast
veit, þá hafa aldrei verið nein
lög um það hér i landi, að fólki
af enskum uppruna væri fyrir-
boðið að giftast annara þjóða
fólki. . . Ætli svo sem níu tí-
undu hlutar af enska-ætternis-
snobbunum séu ekki bara blátt
áfram allra þjóða kvikindi, eins
og hinir . . . því aldrei hefir
sannara orð verið talað, en að
Ameríka sé bræðslupottur
heimsins — og afsakið ef eg er
“banal” . . . nei, flest af þessu,
sem montar af að vera enskt,
er víst bara alvanalegt ame-
riskt sultutau. . . En oft hefir
mér gramist þegar fólk, sem
eg hefi vitað með vissu, að var
af Norðurlandakyni, hefir ver-
ið að miklast af sínum “fína”
enska uppruna . . . og hvað í
fjáranum er það fínna, má eg
spyrja, að vera enskur, heldur
en blátt áfram sænskur, norsk-
ur, danskúr eða íslenzkur . . .
en um þetta mætti skrifa langa
þulu. . . Og Gyðingagreyin,
sem sverja og sárt við leggja,
að þeir séu ekki Gyðingar, þótt
króknefin, handatilburðirnir
og málfærið komi upp um þá
svo sárgrætilega altaf. . . Konu
þekki eg, vel greinda og við-
kunnanlega á margan hátt . . .
hún er af Gyðingaættum, en
heldur að engin viti það . . .
hún hefir vanið sig af Gyðinga-
tilburðunum og -málfærinu, en
andlitslagið kemur upp um
hana. . . Hún kom nýlega úr
ferðalagi og var að segja okkur
ferðasöguna . . . tilnefndi gisti-
hús eitt í Los Angeles, þar, sem
hún hafði dvalið: “ágætt gisti-
hús, en það var fult af Gyðing-
um og eg sem ekki einu sinni
get þolað þá” . . . og hún gretti
síg alla í framan af viðbjóði
yfir Gyðingunum. (Framh.)
Kaupið Heifnskringlu
Lesið Heimskrinerlu
Borgið Heimskringk
LIFSSPEKI
ROBERTS INGERSOLL
(Þýtt úr ensku)
Jónbjörn Gíslason
Til er aðeins ein sönn tegund
þessa heims gæða, og það er
farsæld mannanna.
Hver maður skyldi af ítrasta
megni auka hamingju með-
bræðra sinna, á þann hátt eyk-
ur hann sina eigin hamingju.
Með tilstyrk ráðvendni og
samvizkusemi verður hamingj-
an höndluð.
Alt sem strýkur tár af grátn-
um hvörmum er gott.
Saklausir gleðihlátrar er sá
dásamlegasti hljóðfærasláttur
er mannlegt eyra fær notið.
Það er synd og siðspilling að
eyðileggja sitt eigið og annara
líf.
Mín eigin trúarjátning er
stutt, hún geymir engar mót-
setningar:Hamingja mannanna
er hið eina góða hér á jörð;
tíminn til að vera hamingju-
samur er yfirstandandi, og
staðurinn til þess, þar sem við
stöndum í dag. Aðferðin til að
verða hamingjusamur, er að
gera aðra farsæla.
Orsök til óhamingju mann-
anna er vanþekking þeirra á
móður þeirra, náttúrunni.
Farsæld er viss tegund auð-
æfa, sem við getum notið, þó
við séum ekki ríkir, ekki vold-
ugir og ekki frægir. Eg er
meira að segja ekki viss um
að við getum verið farsælir,
samtímis því að vera auðugir,
voldugir og frægir.
Með hugtakinu “farsæld” er
ekki átt við að hafa góða mat-
arlyst, hafa ánægju af að éta
og drekka, heldur farsæld í
sinni göfugustu og bestu merk-
ingu: í fullvissunni um uppfylt
gefin heit, ræktar skyldur í
hvívetna og trúmensku við há-
leitar hugsjónir.
Hamingjan er brum, blóm-
skrúð og ávöxtur göfugra og
góðra verka, slíkt er ekki gjöf
frá neinum Guði, við verðum
að vinna fyrir henni sjálfir og
verðskulda hana.
Rétt og rangt er samblandað
eðli allra hluta; réttlæti er ekki
eingöngu orðið til af því, að
það er lögboðið; heldur ekki
ranglæti af því það er bannað.
Hugtakið um rétt og rangt, er
til orðið. og bygt á hæfileika
Imannsins að njóta og þola; ef
maðurinn hefði aldrei gert
sjálfum sér eða öðrum neitt ilt,
væri hugtakið um rétt og rangt
ófætt í heila hans, og orðið
“samvizka” aldrei komist inn
í neitt tungumál.
Við vitum að gerðir mann-
anna eru góðar eða illar, ein-
ungis er niðurstöðunni og af-
leiðingunum sem þær skapa;
gott ber ætíð góðann ávöxt, og
ilt illan; það er óhagganlegt
lögmál að afleiðing fylgir jafn-
an orsök, af því leiðir að frið-
þæging er ómöguleg og óhugs-
andi. Saklaus þolir tiðum
hegningu fyrir sekann, en það
afþlánar ekki sekt söukdólgs-
ins, hún margfaldast aðeins.
Af þesáári ástæðu verður gleð-
in ekki endurgjald, heldur af-
leiðing, þjáningin ekki refsing,
heldur niðurstaða.
Mennirnir verða að læra að
afleiðingar illra verka verða
ekki umflúnar, að til er ósýni-
leg lögregla og refsinornir, sem
ekki verður mútað, sem engar
bænir heyra, og engin kænsku-
brögð geta dregið á tálar.
Fullkomlega siðmentaður
maður getur aldrei orðið alger-
lega hamingjusamur, meðan
hann veit af einum ógæfusöm-
um manni í heiminum.
Maðurinn hefir uppgötvað
að hann verður að leysa aðra
úr ánauð, ef hann óskar sjálfur
að vera frjáls.
Hér er mín kenning: Gef
öðrum það sama og þá krefst
til handa sjálfum þér; hald
uga þínum móttækilegum fy
’ áhrifum náttúrunnar. Voit*”
fagnandi viðtöku nýjum og
heilnæmum straumum.
Þroskaskilyrði mannsins eru
í raun og veru takmarkalaus.
En þrátt fyrir það getur hann
ekki útskýrt samband efnis og
afls. Saga frumeindanna er
jafn ókunn og saga alheimsins.
Einn dropi vatns er jafn undur- i
samlegur og úthöfin. Eitt lauf-
blað jafn furðulegt og allir
frumskógar veraldarinnar. Eitt
sandkorn á sjávarströnd jafn
torskilið og stjörnur himinsins.
Með vaxandi þroska lærir
maðurinn að meta sinn eigin
rétt. Jafnótt og hann krefst
síns eigin réttar, og játar gildi
hans og verðmæti, viðurkennir
hann rétt annara manna. Að
lokum þegar allir menn gefa
öðrum, allan þann rétt er þeir
hafa sjálfir öðlast, er heimur-
inn bygður siðmentuðum ver-
um.
Hið fyrsta spor til frelsis og
framfara, er alger neitun gegn
undirokun annara manna; ann-
að og enn þýðingarmeira spor
er uppsögn á hlýðni og hollustu
við óskapnaði sinnar eigin hjá-
trúar og hleypidóma.
Skilningur mannsins hefir
verið að þroskast um langan
aldur; smám saman kom hann
til liðs við líkamann, og hvatti
hann til starfa. Maðurinn full-
komnaðist einmitt í hlutfalli
við það sem honum hepnaðist
að láta hendur og heila vinna í
félagi. Hann lærði að búa til
áhöld til vopnagerða; hann
uppgötvaði hið besta efni til
þeirra hluta.
Næst finnur hann nýtt afl
sér til aðstoðar — þunga fall-
andi vatns, og afl vindsins; með
breytingu vatns i gufu, er knýja
vélar, skapast nýtt tímabil í
þróunarsögu rflannsins.
Það er athyglisvert að hug-
vit manna hneigist fyrst að
vopnasmíði; samtímis hinum
frægu Damaskus sverðum her-
mannsins, var plógur bóndans
aðejns bogin trjágrein; hringa-
brynjur skýldu herðum manna
er aldrei höfðu komið í skyrtu.
Heimurinn varð fullur af upp-
götvunum til eyðileggingar
mannslífa og verðmæta, áður
en lífið varð þess virði að þess
væri notið.
Manndráp urðu vísindagrein,
en læknisfræðin er það tæp-
lega enn.
Eyðendur hafa ætíð verið
heiðraðir, skapendur fyrirlitn-
ir. 1 fornöld var akuryrkja ein-
göngu unnin af þrælum; hinir
fyrirlitnu og fávísu yrktu jörð-
ina. Vinnan var talin svívirð,
og að engu metin. Leti og
iðjuleysi var hið sanna og ó-
ræka aðalsmark.
Uppruni lagaboða byggist á
sjálfsbjargar eðlishvöt manns-
ins. Hegning er ákveðin gegn
þjófnaði. Sömuleiðis gagnvart
morðum, vegna þess að stór
meirihluti manna var andvígur
því að vera myrtur. Þannig
eru öll grundvallarlög samin i
sjálfsvörn.
Öldum saman var mannkyn-
ið hnept í fjötra; örfáir ljós-
geislar gátu stolist inn dýfliss-
urnar.
Frelsisgyðjan þrýsti hugs-
andi, fölu andlitinu að járn-
vörðum gluggum fangaklef-
anna, og boðaði heilaga dags-
brún lausnár og frelsis, til
handa kúguðum mönnum.
Framh.
FJÆR OG NÆR
‘óðar jólagjafir
Þjóðræknisfélagið hefir enn
dálítið upplag af “Baldursbrá”
i 2. bindum. Er það ágætis
jólagjöf handa börnum og
unglingum. Það eru 3 árgang
ar í hverri bók og er verðið
$1.00 bókin, send póstfrítt.
Einnig eru til enn nokkra1
myndir af Jóni Sigurðssyni á
10^ hver.
Pantanir má senda til A. P.
Þér sem notið—
timbur
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
Birgðir: Henry Ave. East
Sími 95 551—95 552
Skrifstofa:
Henry og Argyle
VERÐ - GÆÐI - ÁNÆGJA
Jóhannsson, 910 Palmerston
Ave., eða B. E. Johnson, 1016
Dominion St.
Heimskringlu hefir borist í
hendur skrá yfir hljómleika þá
er The University of Manitoba,
Music Department, efndi til í
s. 1. mánuði. Þar sem íslenzkt
ungmenni á hlut í máli, er blað-
inu ánægja að minnast á inni-
hald skráarinnar. Eins og fólki
er kunnugt, var hljómlistar-
deildin við Háskólann stofn-
sett fyrir 5 árum siðan, með
því markmiði að efla hljómlist-
ina á öllum sviðum, og um leið
að gera þenna bæ sjálfstæðari i
list á móts við stórborgirnar
austur frá, en hefir verið að
venjast fram að þessu. Með
stofnun music deildar við há-
skólann, gefst stúdentum tæki-
færi að ná viðurkendu stigi í
music, sem áður fékst ekki
nema frá skólum austur frá í
Ontario. Hin mikilhæfa ken-
slukona, Eva Clare, sem hefir
kent svo mörgum íslenzkum
píanistum, er formaður deild-
arinnar.
Islenzkt listafólk hefir notað
sér tækifærið að starfa og
nema við deildina frá því í byrj-
un. Heimskringla vill aðeins
minnast á fyrnefnda hljóm-
leika, í þetta sinn. Einn af
nemendum skólans sem hefir
tekið fullnaðarpróf, er Agnes
Sigurdson, hún hlaut L.M.M. í
júní á þessu ári. Hélt hún
hljómleikakvöld í háskólanum
17. nóv. s. 1. og tókst með af-
brigðum vel, eins og mátti bú-
ast við.
Laugardags eftirnónið, 29.
nóv. tóku yngri nemendur sem
útskrifast hafa úr neðri deild,
frá 7 til 8 ára, þátt í píanó spili
í háskólanum. Var þá innleidd
nýung. Kenslubókin, sem music
deildin hefir nýlega gefið út á
þessu ári, handa fyrsta og öðr-
um bekk í píanó spili var not-
uð einungis, og börnin spiluðu
lögin hvert á fætur öðru, unz
bókin var á enda. Voru börn-
in 25 alls, en kennararnir 25
að tölunni, og þeirra á meðal
voru þær Snjólaug og Agnes
Sigurdson með sinn nemand-
ann hvor, báðar súlkur. Er
önnur þeirra Sigrid Bardal,
dóttir bæjarráðsmanns Paul
Bardal og frú, en hin heitir
Wilma Johnson, dóttir Mr. og
Mrs. John Johnson hér í bæ.
Tókst þeim báðum vel, og er
tímar líða má eiga von á því
að heyra til þeirra á íslenzkum
samkomum. Er vonandi að ís-
lenzk börn taki meir og meir
þátt í music lifi þessa bæjar,
því hæfileikarnir hjá íslenzkri
æsku vantar ekki. T.
* • *
The Junior Ladies’ Aid of the
First Lutheran Church, Victor
St., will hold a “Xmas Festi-
val” in the church parlors on
Tuesday Dec. 9th, from 2.30—
5.30 p.m. and 7.30—10.30. The
Junior Choir will sing Carols
during the evening. Receiving
with the convenors Mrs. G.
Finnbogason and Mrs. R.
Broadfoot, will be Mrs. B. B.
Jónsson, Mrs. A. H. Gray and
Mrs. V. J. Eylands. Table Cap-
tains: Mrs. L. Summers, Mrs. J.
Thordarson, Mrs. K. Thorstein-
son. Homecooking: Mrs. G. F.
Jónasson, Mrs. J. D. Bildsland,
Mrs. S. Bawley. Candy: Mrs.
D. Quiggin and Ms. W. How-
croft. Decorating: Mrs. A.
Blondal and Mrs. B. C. Mc-
Alpine.