Heimskringla - 20.05.1942, Page 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 20. MAI 1942
Híímskrittgla
(StofnuO 1886)
Kemur út á hverfum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist
fyrlrfram. Allar borganir sendist:
THE VTKING PRESS LTD.
ÖU viðskifta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjári STEFAN EINARSSON
TJItanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
•'Heimskringla" ls published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 20. MAI 1942
STRfÐIÐ OG HORFUR ÞESS 1
RÚSSLANDI OG ASÍU
(I greinum þeim er hér fara á eftir,
lýsa Rússi og Kínverji skoðunum sínum
á horfum stríðsins í Evrópu og Asíu).
GETA RÚSSAR VARIST?
Eftir A. Nazaroff
Rússneski veturinn í öllu sínu misk-
unarleysi hefir verið mikil blessun rauða
hernum og sambandsþjóðunum. En nú
er hann liðinn. 1 Suður-Rússlandi fór
að vora síðustu dagana í marz. Lengra
norður tveim vikum siðar.
I apríl leysti snjóa. Það breytti öllu.
Vegir urðu ófærir vegna bleytu. Það
stöðvaði hernaðinn um stundarsakir. Nú
er sumarið komið og vegir að verða aft-
ur þurrir.
Hvað skeður nú á sumrinu 1942 á aðal-
vígvelli þessa stríðs, Vestur-Rússlands?
Um það skal engu spáð; vér viljum að-
eins leggja á metaskálar nokkrar stað-
reyndir, er útkomu stríðsins áhræra.
Ástæðan fyrir hrakförum Þjóðv. er nú
öllum Ijós. Þýzki herinn, sem inn á
Rússland réðist, var tvenskonar. Fyrst
vor'u vélasveitir, panzer, svo-nefndar,
fjórar til að byrja með, en fimm síðar.
Þeim fylgdu 4 stórar sveitir flugskipa.
Þetta var sóknarlið Hitlers. 1 öðru lagi
var herliðið, hermannasveitirnar, sem
koma á eftir vélaliðinu og áttu að halda
landi því er náð yrði.
Panzer-sveitirnar og flugherinn vann
þegar í byrjun mjög mikið á. Það var
þessu liði að þakka, að Nazistar komust
alla leið til Rostov og að hliðum Moskva.
Herliðið sem gæta átti fengins fjár, var
fámennara, en varnarlið Rússa. Og þeg-
ar því herliði lenti saman, áttu nazistar
ávalt í Vök að verjast. Þarna strandaði
sókn Þjóðverja. Þó vélasveitirnar um-
kringdu Leningrad að heita mátti, gat
það ekki tekið borgina. Þar skorti 7 til
10 sveitir af herliði. Þessi skortur her-
manna var aðal-ástæðan fyrir, að Þjóð-
verjar komu ekki áformum sínum fram
í Rússiandi áður en vetur bar að garði.
Þegar frysta fór, fengu panzer-sveit-
irnar og flugliðið litlu orkað. Með nokk-
uð af þeim var þá farið til baka; en sum-
um þeirra var tvístrað til varnar lið-
inu á hernumda svæðinu. Þetta sló
sóknarvopnið úr höndum nazista. En þá
fór hinn fjölmenni her Rússa að njóta
9Ín. Þá fór stríðinu að halla á Þjóðverja.
Tap panzer-sveitanna, sem alt moluðu,
er fyrir þeim var, var Þjóðverjum tilfinn-
anlegt og breytti öllum aðferðum í stríð-
inu. Þetta færðu Rússar sér dásamlega
í nyt. Bardaga-aðferðirnar urðu nú lik-
ari því sem var í stríðinu 1914—1918.
Þar í liggur og ástæðan fyrir að sókn
Rússa hefir gengið hægt og bítandi. Þeir
komu heldur ekki vélasveitum sínum að.
Þessar staðreyndir verður í huga að
hafa, er menn nú spyrja hvað bíði nú í
striðinu á Rússlandi.
Á fyrstu 5 mánuðum stríðsins, tóku
Þjóðverjar af Rússum 560,000 fermílur
af landi. (Stærra land en Manitoba og
Saskatchewan til samans). 1 desember,
janúar og febrúar, náðu Rússar aftur
85,000 fermilum af þessu landi. Siðan
hafa Rússar tekið á að gizka annað eins.
En þrátt fyrir það, mun það ekki fram
yfir einn þriðja alls landsins sem Þjóð-
verjar tóku, er Rússar hafa enn náð.
Nú með sumri, eru Þjóðverjar því enn.
langt inni í Rússlandi. Yfirhershöfðingi
rauða hersins, B. Shaposhnikov, hefir
eflaust gætt þess að spara lið sitt í vetur
til sumarsins, hann vissi að þá mundi
ekki til setu boðið.
Hitler hefir og búið sig undir sókn að
nýju á þessu sumri. Hann veit nú, að á
henni velta örlög Þýzkalands.
Að baki hernaðarsvæðinu vinna nú
vopnasmiðjur beggja þjóðanna dag og
nótt. Herlið er einnig aukið alt sem unt
er. Hvor þjóðin verður nú betur búin út
í úrslita hernaðinn á þessu sumri?
Lítum fyrst á Þýzkaland. Það verður
ekki með vissu vitað, hvað innrásarlið
nazista var mikið til að byrja með fyr
en að stríðinu loknu. En með því að at-
huga fréttirnar nákvæmlega virðist það
hafa verið þetta: 8,000 flugvélar, 11,000
skriðdrekar (flestir í panzer-sveitunum),
22 til 25 sveitir hermanna (einnig í panz-
er-sveitunum) og 140 til 160 sveitir her-
manna á fæti; alls hefir mannaflinn því
verið um 2,850,000, eða nærri 3 miljónir
manna.
Óviðjafnanlegt eins og þetta virðist nú
vera, brást þessum mikla her að “ljúka
verki sínu.” Panzer-sveitirnar brutust
nálega alls staðar í gegn, þar sem reynt
var. En mannaflann til að fylgja þeim
brast herfilega. Margt héraðið, sem
panzer-sveitirnar brutust gegn um, tók
fylgiliðið 23 daga að vinna. Þetta tafði
herferðina til Moskva.
En þrátt fyrir þennan galla í hersókn
nazista, munaði minstu, að þeir kæmu
áformi sinu fram. Frá Moskva voru þeir
ekki nema 21 mílu og íbúarnir voru að
flýja úr borginni. Þeir voru komnir til
Donets-héraðsins og til Rostov, sem þeir
héldu í viku, síðustu stórborgarinnar á
leiðinni til olíulindanna í Kákasus. 1
Donets-héraðinu er 60% af kolum Rússa
framleitt. I Kákasus er 85% af olíu í
þarfir rússneska hersins framleitt. Án
þessa og Moskva, miðstöðvar járnbrauta-
kerfis landsins hefðu Rússar ekki getað
rekið nútíðar hernað. Frá þessum stöð-
um voru Þjóðverjar til að byrja með 600
milur. Samt komust þeir svona nærri
því, að ná þeim. Nú eru þeir aðeins 150
mílur frá þessum stöðum.
Ef nokkuð bjargar nú Rússum, er það
þetta, að Hitler geti ekki gert her sinn
eins vel nú úr garði og s. 1. sumar. Spurn-
ingin er þá, hverju hafa þeir tapað í
rússneska stríðinu? Eftir því sem næst
verður komist, þessu: 6,000 flugförum,
7,000 skriðdrekum, einni og hálfri til
tveim miljónum, drepinna, særðra og
hertekinna manna. Geta Þjóðverjar bætt
sér þetta?
Það er mikið talað um að í Þýzkalandi
sé alt mjög að ganga til þurðar. Betur
að satt væri. En því miður ætla margir,
að Hitler geti bætt sér þennan skaða
bæði í vopnum og mannafla ennþá.
Mannatapið á hann ef til vill erfiðara
með að bæta sér. En hann þvingar her-
teknu þjóðirnar til að leggja sér lið að
minsta kosti með því að vinna störf
heima fyrir, ef ekki að reka þær út á víg-
völl. Þar gefur ekki góðmenskan eftir.
Og nazistar sjálfir gera nú ekki ein-
ungis ráð fyrir, að fylla skarðið, heldur
einnig að bæta einni miljón manna við
liðið fram yfir það sem var á s. 1. sumri.
Þeir lærðu af dýrri reynslu árið 1941,
hverju það varðaði, að vera eins liðfáir
og raun var á. Hvort þetta tekst, er nú
ekki hægt að segja um.
En jafnvel þó Hitler nái því takmarki,
er nokkurn veginn víst, að Rússar geta
ávalt aukið mannafla sinn meira en
nazistar eiga kost á. Hitt er annað mál
hvað vopna-framleiðsluna áhrærir.
Rússar virðast nú hafa ágætan hers-
höfðingja, þar sem Shaposhnikov er;
honum var vörn Moskva að þakka. Og
sókn Rússa yfir vetrarmánuðina, er hon-
um einnig þökkuð.
En það er hins sem ber að gæta, að
vopnaframleiðsla Rússa hefir beðið mik-
ið tjón. Með landinu sem Þjóðverjar
hafa af þeim tekið, hafa þeir tapað þrem-
ur fimtu af járn-námi sínu, eins miklu af
kolum og einum fjórða af allri fæðu
framleiðslu í landinu. Þeir hafa enn-
fremur tapað geysimiklu af verksmiðj-
um er að vopnasmíði unnu og vögnum
og vélum allskonar.
Með aðdáanlegri framsýni hafa Rúss-
ar reynt að bæta sér þetta með nýjum
iðnrekstri austur í landi. En að sá nýi
iðnaður bæti þeim skaða þeirra að fullu,
mun ekki vera að heilsa.
Mannaflann geta Rússar bætt sér og
haft 230 til 240 hersveitir, sem á síðast
liðnu hausti, undir vopnum. En það eru
skriðdrekar og flugvélar, sem þeim verð-
ur erfitt að afla sér, eins og með þarf.
Það er því ekki lítið undir því komið, að
Bretar og Bandaríkin komi þar í tíma til
aðstoðar.
Rússar byrjuðu stríðið með 23,000
skriðdrekum, eða fleirum en Þjóðverjar
höfðu í sókninni 1941. En þeir höfðu
engar Panzer-sveitir, þessar stóru véla-
sveitir, er alt mylja. I sveitum þeirra
voru aldrei fram yfir 40 skriðdrekar í
hverri. Þjóðverjar virðast þeir einu, er
vélasveitunum fylkja, sem herdeildum í
liði. Rússar hafa gert vel, hafi þeir get-
að æft slíka hernaðar-aðferð í vetur í
Austur-Rússlandi. Þess er þó naumlega
að vænta. Það getur skeð, að þeir hafi
önnur ráð fundið til þess að stöðva pan-
zer-sveitirnar. En það á enn eftir að
sjást. Það virðist hafa verið mikil yfir-
sjón hjá Rússum, að gefa sig ekki við
að koma sér upp panzer-sveitum. Sókn
án þeirra, er erfið í nútíðar stríðum,
Hætta Rússa liggur því ef til vill enn í
því sama og áður, að þeir geti ekki stöðv-
að vélafylkingar Hitlers, hafi hvorki
fluglið eða skriðdreka til þess af eigin
ramleik.
FLUG- OG LANDHER JAPA
Fregnriti blaðsins Christian Science
Monitor í Kína, hefir fréttir þær er hér
fara á eftir um herstyrk Japa í lofti og á
landi, eftir kínverskum hernaðarfræð-
ingi.
Allur flugher Japana er 6,000 skip. Af
fyrsta flokki er ekki mikið yfir 3,000 af
þeim.
Hvar er flugflotinn? 1,000 för eru á
Kyrrahafssvæðinu, frá Nýju Guineu til
Burma. I Kína 300 til 400 flugför. 1
Mansjúríu og Koreu 800, er bíða átaka
við Rússa. Önnur 800 eru heima og á
Formosa.
Fluglið þetta mun ekkert meira en í
desember 1941. 1 stríðinu síðan hafa
þeir tapað 800 til 1,000 flugförum.
Framleiðslan í þessari grein hefir verið
um 700 til 750 vélar í flugför á mánuði.
Árið 1940 var hún 600. Vegna þess að
Japanir eiga nú langt að sækja, hafa
þeir orðið að fjölga flugförum, með fleiri
vélum í en áður. Um 300 flugför á mán-
uði mun því nú vera öll framleiðsla
þeirra.
I hverri flugárás hafa aldrei mörg flug-
för tekið þátt, í hinum stærstu ekki yfir
100. En við hendina hafa þeir haft um
400. Fyrir Japönum hefir vakað að
spara bæði eldsneyti og mannafla sinn.
Þetta er nú herstyrkur Japana í loft-
inu. Flugför þeirra eru ekki eins vel
gerð og Bandaríkjanna og Breta. Ef þess-
ar þjóðir gætu því teflt fram jafnmörg-
um flugförum og Japanir á hverjum
staðnum og eins mörgum í Alaska og
Japanir hafa heima fyrir, yrði Japönum
alger ósigur vis.
En geta samherjarnir gert þetta? Það
virðist sem ekki þyrfti þess lengi að bíða,
þar sem Bandarikin ein smíða nú 10
flugför orðið á móti hverju 1 Japana.
En hvað er um landherinn? 113 fylkj-
um í Kína, er herlið Japa 29 herdeildir
(um 800,000 manna). Á Philipseyjum, í
nýlendunum hollenzku, á Malaya og
Burma, eru 20 hersveitir (450,000 menn).
Ef Japanir hættu nú við að reyna að
taka Ástralíu, gætu þeir sparað sér
þarna einar 8 herdeildir. Og þeir munu
nú ekki eins bjartsýnir og áður um það,
að geta lagt Eyjaálfuna undir sig, síðan
bandaríska liðið kom þangað.
Tala hermanna í Mansjúríu, Koreu og
Sakalin er um 700,000 eða hin sama og
fyrir fjórum eða fimm mánuðum siðan.
Heima fyrir í Japan er um 200,000
manna herlið. Og 300,000 nýliða, er ver-
ið að æfa. Heiman að hafa Japanir þvi
ekki mikið lið að senda burtu. Það virð-
ist hreint ekki ofmikið sem þeir hafa þar
til landvarnar.
Af þessu upprunalega liði sínu hafa
Japanir tapað alt að því einum þriðja —
að miklu leyti í Kína. Þar er talið að
400,000 hafi fallið af því og yfir ein mil-
jón særst; af hinum slösuðu verða 450,-
000 aldrei jafngóðir. Á Philipseyjum og
hollenzku eyjunum, á Malaya og Burma,
er tala fallinna og særðra talin frá 75 til
100 þúsund.
Á öllu þessu hernaðarsvæði sínu, geta
Japanir nú ekki barist í einu. Þeir verða
nú að fara að velja úr og reikna hvar
heppilegast sé að bera næst niður.
En þá er um þrent að velja: Rússland,
Ástraliu og Indland.
Mun þeim fyrst detta í hug Rússland.
Þeir líta svo á, að vinni Hitler Rússland
sé öllu borgið. Ef Hitler tapi, sé Japan
og farið. Þeir búast við hörðum bar-
daga, en Rússinn geti tæplega
elft lið sitt þar svo, að meira
verði en lið Japa. Og árásir
frá Bretum eða Bandaríkjun-
um syðra, sé ekki að óttast.
Vinni öxulþjóðirnar Rússa og
þar með stríðið, gefi þetta Jap-
önum betra tækifæri við frið-
arborðið.
Næst bezta strikið telja þeir
að ráðast á Ástralíu. Þeir skoða
sér fært að taka hana; þó nokk-
uð kosti, verður það auðveld-
ara en stríð við Rússa. Með
því væri það unnið, að þurfa
aldrei meir að óttast árásir frá
Bandaríkjunum. Að hinu leyt-
inu sé þar öllu óhætt í bráðina.
Bandaríkin taki lengi að koma
þar upp nægum her til þess að
hefja sókn á Japan.
Að ráðast á Indland, skoða
Japar erfiðasta hlutverkið af
öllu þessu. Sú árás geti og
orðið til þess að sameina Ind-
land, en þá verði það ekki auð-
unnið af Bretum, sízt með að-
stoð frá Bandaríkjunum. Bezt
sé því að láta það eiga sig þar
til að stríðinu unnu. Sókn það-
an sé hvort sem er ekki að ótt-
ast.
Um Kína er svipað að segja.
Japar vænta ekki þaðan
grimmrar sóknar. Nú horfi og
ver fyrir þeim en nokkru sinni
fyr. Þegar þeir hafi fengið ósk
sína uppfylta um að Bretar og
Bandaríkin kæmu þeim til
hjálpar í stríðið, hafi sagan fyr-
ir alvöru versnað. Og nú horf-
ist þeir í augu við vista og
vopnaskort, sem þá áður
dreymdi ekki um.
LEIKMANNARÆÐA
flutt í Sambandskirkjunni í
Winnipeg 17. maí af dr.
M. B. Halldórson.
Texta minn hefi eg tekið úr
prédikun meistara Jóns, fjórða
sunnudag í aðventu og er hann
sem fylgir:
“Svo er þar nú enginn vís-
dómur, enginn styrkleiki, eng-
in heiður, engin fegurð, engin
skynsemi, engin máttur, eng-
in dýrð, engin prýði, nema í
guði alleina, og ekkert það er
menn geti vegsamast fyrir
nema einsömul og hræsnislaus
auðmýkt fyrir honum.”
Þrátt fyrir það að eg mun
heiðinn vera kallaður af rétt-
trúuðum mönnum, sem enga
trú kannast við nema sína eig-
in, hefir mér eitt sinn verið
borið það á brýn að eg væri
trúmaður, það var fyrir ári síð-
an. Eftir að hafa lesið grein þá
eftir mig, sem birtist í jólablaði
Hkr. 1940, sagði einn ágætur
vinur minn við mig: “Mikil er
trú þín.”
I áminstri grein hafði eg
haldið því fram að Hitler og
ófrávíkjanleg eru og hljóta því
að eiga uppruna sinn í alvizku
og almætti, því það er ótrúleg
heimska að hugsa sér eða halda
því fram að nokkur lög eða
stjórn geti átt sér stað án þess
að á bak við séu vit, vilji og
vald. Vit og vilji til að á-
kvarða, en vald til að fram-
kvæma. Það er því engin þörf
á trú til að hafa þær skoðanir
er eg hefi í þessum efnum. Hið
eina sem til þess þarf er að geta
dregið ályktanir af því sem
auðséð er og hver maður sér ef
hann hefir augun opin, enda
neita eg því gersamlega að eg
sé trúmaður í vanalegri merk-
ingu þess orðs, sem meðal ís-
lendinga yfir höfuð, þýðir hið
sama sem að játa hvert orð
sem í lúterskum fræðum er að
finna.
Eg neita til dæmis gersam-
lega sögu Gyðinga um sköpun
himins og jarðar, yfir höfuð
allra likamlegra hluta, á sex
dögum. Einnig sögu þeirra um
syndafall mannsins, um erfða-
synd, Nóaflóð og margt annað,
enda neita vísindin öllu þessu
með óyggjandi rökum, þó krist-
in ikrkja, geri sér að góðu, að
flytja slíkar marg afsannaðar
meinlokur, sem guðdómlegan
sannnleika ár eftir ár, og sá
þannig guðleysis sæði í huga
margra unglinga. Kristnin hef-
ir aldrei haft hug til þess að
hreinsa til í húsi sínu, heldur
situr á sömu hrúgunni öld eftir
öld, þar sem öllu ægir saman,
glóandi sannleiks og vizku
gimsteinum og grófu skarni
heimsku, hjátrúar og fráfræði,
en alt vegið á sömu vogina. En
þó eg þessu neiti, játa.eg óhik-
að trúna á einn guð, skapara og
stjórnara alheimsins, sem er
upphaf og viðhald alls máttar,
alls vits, allt réttar, allrar
þekkingar, allrar fegurðar, yfir
höfuð alls þess sem gott er og
göfugt; og sem rikir og ræður
öllum hlutum í stóru og oft ó-
trúlega smáu, með fyrst af öllu
eitt fyrir augum: batnandi
framtíð fyrir einstaklinga jafnt
sem heilar þjóðir og kynflokka,
yfir höfuð alt mannkynið, óg
sem metur hvern eftir því fyrst
af öllu hvað mikið gott hann
hefir framtíðinni að bjóða og
gefa. En þessi stjórn er svo
eðlileg og átektalaus að enginn
verður hennar var nema hann
gefi gaumgæfilegar gætur að
því sem fram við hann kemur
og yfir höfuð, við atburðum
sinnar tíðar.
Það er ekki til neins að segja
mér að nokkur maður hafi
nokkurntíma lifað á þessari
jörðu sem ekki átti náttúrlegan
föður. Með öðrum orðum, eg
neita því gersamlega að sjálfur
guðdómurinn hafi nokkru sinni
hans fylgifiskum væri ómögu-1 komið til þessarar jarðar til að
legt yfirstandandi stríð að geta börn, með jarðneskum
vinna af þeirri ástæðu að það konum. Slíkt er að setja óaf-
væri beinlínis í mótsögn við sakanlegan blett á hans óvið-
þau lög er þessari jörð voru í | jafnanlegu tign, enda eignar
upphafi sett og sem enginn kirkjan það verk þriðju per-
maður getur á bak aftur brotið, sónu góðdómsins, heilögum
hvernig sem hann reynir og anda, sem engar sögur fara af
h.vaða bein sem hann í hendi að annað verk hafi unnið nema
kann að hafa; þessum lögum
ættum við það þakka að vér
erum ekki lengur ■ dýr eða
skrælingjar, heldur að nokkru
leiti siðaðir, því sjálf framþró-
unin væri á þeim lögum bygð.
Þessa utanað stjórn alheims-
ins og þar með auðvitað jarð-
arinnar, hafði sá er ofanskráða
setningu sagði, heyrt frá blautu
barnsbeini klerka prédika og
bera bibíluna fyrir sig, sem
sína einu sönnun, en hann var
hættur að taka slíka sönnun
gilda, því biblían hafði honum
reynst ýmist rétt og ýmist
röng, eins og hver önnur bók.
En hann hafði ekki tekið eftir
því eða komið auga á það, að
um guðdómlega stjórn alheims-
ins og allra hluta vottar ekki
biblían ein, heldur allar vís-
indagreinar jafnt, að mann-
kynssögunni meðtaldri, því
allar skýra þær frá lögum sem
það að koma yfir postulana
fyrsta hvítasunnudagsmorgun-
inn. Fleiri goðafræðir, isvo
sem Grikkja og Rómverja,
segja frá hinu sama og eru all-
ar þær sögur sami heilaspun-
inn. En hitt er rétt, að oft er
hlutast til um ætterni og upp-
runa manna, sem sérstakt hlut-
verk er ætlað, annað hvort í
nútíð eða afkomendum þeirra í
framtíðinni. Þetta sýnir mann-
kynssagan hvað eftir annað og
einnig saga kynflokka, ætta og
þjóða ef lesin er niður í kjölinn.
Með þessari afneitun yfir-
náttúrlegs uppruna höfundar
kristninnar er eg ekki að
minka eða vanvirða hann á
nokkurn hátt, enda hafði hann
sjáLfur enga hugmynd um ann-
að eins. Eg man ekki eftir einu
einasta orði sem eftir honum
er haft sem eg ekki get undir-
skrifað, sérstaklega mun hans