Heimskringla - 06.01.1943, Qupperneq 4

4. SíÐA
HEIMSKRINGLA
VVINNIPEG, 6. JAN. 1943
í^cimskrintila
(StofnuO 1SS6)
Kemur út á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 85 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borglst
fyrirfram. Allar borganir sendlst:
THE VTKING PRESS LTD.
öll vlðskifta bréf blaðinu aðlútandl sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
858 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Uitanáskrift til ritstjórfns:
EDITOR HEIMSKRINGZA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla" ls published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 6. JAN. 1943
ÁRASKIFTA HUGLEIÐING
Það má eflaust minnast margra
merkra viðburða frá árinu nýliðna eins
og öðrum árum. En það sem mestu mun
þykja varða, er það, að á stríðinu hefir
orðið sú breyting, að þar hefir rekstur-
inn snúist upp i sókn fyrir bandaþjóðun-
um. Það mun mega staðreynd kalla, að
minsta kosti þessa stundina. Hildarleik-
urinn er orðinn jafnari en áður; þar er
um nokkrar ófarir að ræða fyrir óvin-
unum, sem nýtt má heita. Þeir hafa sið-
ari hluta ársins liðna, enga sigra unnið,
engin ný lörjd eða landshluta hernumið.
Það er góðs viti við þessi áraskifti, mesta
og besta fréttin sem við eigum frá gamla
árinu.
Hinu má þó ekki búast við, að sigur-
braut bandaþjóðanna, sé ennþá slétt og
því síður blómum stráð. Þjóðverjar hafa
enn á að skipa einum öflugasta her, vel
skipulögðum og skjótum i förum, sem
heimurinn hefir séð. Með honum getur
hann mikið enn gert, bresti hann hvorki
vopn né vistir. Þó á skorti bóli lítið
enn, nema ef vera skyldi olíu, þá eru lík-
urnar samt mjög miklar til, að Þjóðverj-
ar endist ekki svo árum skiftir, að keppa
við hernaðarframleiðslu Breta, Banda-
ríkjanna og Rússa. Ósigrar Þjóðverja
sem stendur i Rússlandi, hljóta að vera
þeim óþægilegir, en af orðum kunnugra
fregnrita að dæma, ætla þeir Þjóðverja
mikið betur búna undir að eyða vetrin-
um í Rússlandi nú, en á síðast liðnum
vetri. Aðbúnaður þeirra allur nú í
Rússlandi kvað bera með sér, að þeir
hafi fært sér reynslu síðast liðins
vetrar vel í nyt. Þetta verður alt að
taka til greina, er um sigur stríðsins er
að ræða. Það er og þessvegna, sem
margir búast við, að þetta nýbyrjaða ár,
geti orðið eitt erfiðasta árið í allri
striðssögunni. En þrátt fyrir það, er
ekki hægt að gera sér aðra grein fyrir
stríðshorfunum nú, en að þær séA að
mun betri við byrjun ársins 1943, en
byrjun ársins nýliðna. Það var i lok
maí-mánaðar á árinu 1942, sem Rommel
tók Tobruk og Egyptaland var í hættu.
Þarna er nú orðin sú breyting á, sem
menn hefðu ekki trúað að gæti orðið
fyrir nokkrum mánuðum. Jafnframt
sigrum rauðahersins, glæðir sú breyting
vonir manna.
í Canada er sagt í daglegu tali,
að menn finni ekki neitt tiltakanlega til
stríðsins og að smjör- og sykurskömtun-
inni undanskiiinni, viti menn ekki af
stríðinu. En því miður eru þeir margir,
sem um sárt eiga nú þegar orðið að
binda af völdum stríðsins. Því má aldrei
gleyma. Fjárhagslega er þjóð þessa
lands einnig farin að finna til stríðsins.
Útgjöldin til þess nema talsvert meiru á
yfirstandandi fjárhagsári en $3,900,000,-
000, sem ráð var gert fyrir á síðustu
fjárhagsreikningum. Þau nema að lik-
indum 4V2 biljón, og munu nærri fjórar
biljónirnar af því vera til stríðsþarfa.
Varanleg framleiðsla á friðarárum, segja
sérfróðir, að minkað hafi um einn þriðja,
nema á vissum matvörutegundum. En
það er á hitt sem iíta ber, að hernaðar-
framleiðslan er nokkuð, sem stjórnin,
eða þjóðin öll, verður að standa straum
af. Hernaðarvaran er ekki framieidd
fyrir erlendan markað. Fái þjóðfélagið
risið undir þessari auka framleiðslu og
komi hún að þeim notum, sem til e’
ætlast, er alt gott og blessað. Undir
vanalegum kringumstæðum, þættu
þetta ekki góðar fjárhagshorfur, en um
það er ekki að tala; stríðið verður að
vinnast og lönd og þjóðir verða alt i
sölur að leggja sem hægt er til þess.
Árið sem i hönd fer, bendir að líkindum
gleggra á þetta, en öll liðin stríðsár.
En bjartsýninni vildum vér engan
svifta. Enda er ekki ástæða til þess,
þrátt fyrir alt, sé rétt áhaldið. Þjóð
Canada hefir allra þjóða sízt ástæðu til
þess, með þeim miklu auðsuppsprettum,
sem landið geymir. Engar ellefu miljón-
ir manna í heimi, eiga af slíkum upp-
sprettulindum að bergja, sem þær, er
hér búa, sér til framfærslu. En þjóðin
þarf að læra að fara með þær, nota sér
þær á skynsamlegri hátt en henni hefir
auðnast til þessa. 1 ósk og von um að
hún þroskist brátt svo, að henni lánist
það, bjóðum vér lesendum Heimskringlu
gleðilegt ár.
“THE ICELANDIC CANADIAN”
Annað hefti af þessu riti enskumæl-
andi íslendinga kom út nokkru fyrir jól.
Innihald þess er sem hér segir: “Christ-
mas 1942’’ eftir frú L. G. Saiverson, er
ritstjórnina annast; “It Has Not Been In
Vain”, eftir W. J. Lindal dómara; “Say
. Goodbye For Me”, saga eftir Nehushta
Collins, er gerist á Islandi og verðlaun
eru veitt fyrir af útgefendum; “The Ala-
baster Box”, smásaga, eftir Laura Good-
man Salverson; “How About A Book For
Christmas?” eftir frú Helen Sigurdson;
“The Letter Box”, með umsögnum úr
bréfum og blöðum um ritið. “Our War
Effort”; þessi deild ritsins flytur myndir
af Islendingum í hernum og eru þær 20
í þessu hefti. Þá eru fréttir af yngri Is-
lendingum, námsferli þeirra, stöðum og
giftingum. Lestina rekur kvæði: “Let’s
Pull Together” eftir E. L. Garrett.
Af auglýsingum er minna í þessu hefti
en hinu fyrra og lesmálið þeim mun
meira. Ritið er vel skrifað og fréttnæmt
að því leyti að það heldur vel til haga
þvi sem yngri kynslóð íslendinga að-
hefst. Það verður alt brot af sögu vorri
hér síðar.
Greinum um íslenzk efni er lofað i
næsta hefti og er það ágætt; á því hefir
verið skortur til þessa. Að fræða um
merka þætti úr sögu og þjóðlífi Islend-
jnga fyr og síðar og bæði heima og hér,
er yfirfljótanlegt verkefni og myndi
setja sérstakan bókmentablæ á ritið.
Islenzk þjóðmenning gengur affallalaust
hvar sem er.
1 Bandaríkjunum eru nú hópar af
námsfólki frá íslandi. 1 blöðum syðra
er farið að geta þess, að það veki eftir-
tekt, vegna góðra námshæfileika og at-
gerfis. I þessum bæ eru Islendingar við
nám i ýmsum greinum, ekki sizt verk-
legum, og vekja athygli fyrir myndar-
skap fram yfir aðra. Þjóðmenning sú
sem þeir eru aldir upp i, mælir með sér
sjálf.
1 þessu umrædda hefti af “The Ice-
landic Canadian”, fer ritstjórnin fram á,
að fréttir séu sendar ritinu af Islending-
um, hvar sem eru; ennfremur frumsamin
eða þýdd ljóð og greinar úr íslenzku
máli. Þetta boð verður vonandi fús-
lega þegið. Með því eignast ritið það
verkefrfi, að tengja Islendinga hér sam-
an í framtíðinni eins og ísienzku biöðin
hafa gert til þessa og gera, meðan ís-
lenzk tunga er við líði.
Vér viijum hvetja íslendinga, hvar
sem eru, til að kaupa þetta rit. Það er
svo ódýrt, að við verð þess getur ekkert
verið að athuga, en að eiga það frá
byrjun, getur verið Islendingum mikils-
vert síðar.
ÖLDURMENNA-DEILDIN
Nokkur hluti af vatnsdælu þeirri sem
notuð er í hverri herliðskerru, sem smíð-
uð er *í Dodge-verksmiðjunni, gengur í
gegn um hendur Henry Stallwoods, 77
ára gamals manns. Menn á þeim aldri
eru fágætir mjög í brjóstfylkingu iðnað-
arliðsins. Stallwood er þó ekkert fá-
títt fyrirbrigði, í þvi horni Dodge-verk-
smiðjunnar í Detroit. Frá vinnubekk
sínum getur hann litið yfir 99 gamla
menn og 6 kryplinga. Meðalaldur þeirra
eru 66 ár; þó eru margir af þeim um
sjötugt.
Þessi einkennlega tilraun með iðnað-
ar-mannaflann byrjaði fyrir átta árum.
Áður hafði Dodge-félagið farið með sína
gömlu starfsmenn á sama hátt sem önn-
ur iðnaðarfélög gera. Þegar einhver
þeirra gerðist of gamall til að geta leyst
verk sitt vel af hendi, reyndi verkstjór-
inn að finna annað, léttara starf handa
honum. En það vildi oft til, að verk-
stjórinn hafði ekkert slíkt starf fyrir
hendi; og varð gamli maðurinn þannig
atvinnulaus. Vinir hans mundu þá skrifa
bréf til Walter Chryslers. Chrysler
mundi blóta, á sinn eigin, einkennilega
hátt; og innan fárra kl.stunda myndi
gamli maðurinn hafa fengið atvinnu aft-
ur.
Á krepputimanum fjölguðu bréfin til
Chryslers; og gremja hans óx að sama
skapi. William O’Neil, yfirmaður Dodge-
deildarinnar, og Fred Lamborn, forstjóri
aðal-stofnunarinnar, báru þá ráð sín
saman og sömdu áætlun, er hlaut ein-
dregið samþykki.
Það er eins og nýr heimur í iðnaði;
auðvelt starf, unnið eftir geðþótta, engar
flutningsvélar, engar hraðsnúningsvélar,
engum gefin sjóndepra að sök, eða sein-
færar hreyfingar. Starfið er lagað eftir
hæfileikum mannsins, en maðurinn ekki
eftir starfinu. Allir fá sama verkakaup;
93 cent um kl.tímann. Hver maður má
vinna í hægðum sínum, eða hætta starfi
og fara heim, ef honum þóknast það.
Hann má vinna fimm daga í viku, ef
hann vill; og aðeins einn dag af honum
hentar það bezt.
I raun og veru vinna flestir þessir
menn fulla 40 kl.tíma á viku. En verka-
launin ein eru ekki orsök þess, heldur
hitt ekki síður, að samkepnin er svo rík í
skapi þeirra. 1 fyrstu voru langir bekkir
settir i hliðarherbergi, og gömlu menn-
irnir hvattir til að leggjast á þá, og hvíla
sig. En þeir vilja ekki gera það. Oft
reynir George Steinwedel árangurslaust
að fá 70 ára gamla menn til að taka sér
hvíld. Og nýlega kvartaði einn starfs-
maður þar um, að deildin fengi ekki nóg
að starfa.
Marga hluta öldurmenna-deildarinna
hefir George Steinwedel, verkstjórinn,
sniðið eftir eigin hugþótta. Hann hefir
verið yfirmaður þar, síðan deildin var
stofnuð. Velgengni hennar á hann því
að þakka, að þó hann þá væri aðeins 44
ára að aldri, hafði hann, um tíma, hlotið
að búa við sömu k^ör sem gömlu menn-
irnir. Lyftistöng hafði bilað, varpað
honum á rennibekk og brotið hrygg
hans. George veit hvað það er, að
vera einmana; og að gömlum starfs-
mönnum er “hálf lækning” að hafa ein-
hvern að tala við.
Hann lætur sér ant um að gæta ör-
yggis; og vill ekki að deildin fáist við
hluti, sem eru of þungir fyrir gömlu
mennina. Gangrúm eru höfð þar nægi-
lega breið, og engar hindranir á þeim,
svo að sjóndaprir menn reki sig ekki á
neitt. Af því leiðir, að slys eru þar sjald-
gæf. Jafnframt því að deildin styður
sjálfsvirðingu gömlu mannanna, í' elli
þeirra, bjargar hún einnig yngri mönn-
um. Mörgum sinnum hafa kryplingar
verið settir þangað og þeir hafa þar
unnið sig upp þangað til þeir voru aftur
færir til, að gegna því starfi sem þeir
áður höfðu. John Stiwac varð blindur
á öðru auga og vann um 5 ára skeið í
öldurmenna-deildinni; hann fékk þar
mikla æfingu við svarf, og síðan arð-
meira starf, við smiði hinnar freegu Bo-
fors-byssu. John Kartanks misti annan
fót sinn, þegar hann var um þrítugt.
Hann fékk þá atvinnu í öldurmenna-
deildinni, þar sem hann gat unnið starf
sitt sitjandi á stól. Smám saman vand-
ist hann á að nota tréfót sinn og gerðist
þá áræðnari; og í fyrra sumar byrjaði
hann aftur starf í aðal-verksmiðjunni.
Nú eru þrír menn einsýnir, þrír einhent-*
ir og einn fótarvana í deildinni.
Fyrir skömmu síðan fóru eftirlitsmenn
um alla. verksmiðjuna, til að afla sér
upplýsinga, er þeir gætu bygt skýrslu
sína, um vandvirkni hennar á; og varð
öldurmenna-deildin mjög hátt á blaði í
þeirra skýrslu. Hlutir sem vansmiði er
á, nema varla einum af hundraði (1%),
hálfu færri en i flestum hinum deildun-
um. Einn gamall maður var spurður
um það, hve marga hluti af hundraði
hann fengi endursenda með aðfinslum.
“Eg hefi engan fengið ennþá,” svaraði
hann; og umsjónarmaður deildarinnar
kvað það satt vera.
Þegar starfsmaður í deildinni nær 75
ara aldri, er honum haldin afmælis-
veizla, þá eru blóm á borðum, afmælis-
kaka og eitthvað til hressingar, frá fé-
laginp. Og þeim, er næst verður 75 ára,
er ætlað að flytja þar ræðu. Það er ekki
ógeðfelt að ná háum aldri og vera þó
fær um að “draga sitt hlass.”
Nú á dögum er þjóðina skortir starfs-
krafta, eru þessir gömlu menn henni
þarfir, því þeir afkasta eins miklu eins
og 50—60 ungir og duglegir verkamenn.
Enginn rekur á eftir þeim; en þeir vita
að vér erum í stríði og þurfum miskunsemdar og kærleika,
að vinna sigur. Og þessir æfðu réttlætis og skilnings, sem alt
og kappsömu gömlu menn skapaði, og öllu stjórnar, og
veita oss góða aðstoð #til þess. sem vér lýsum bezt og skiljum
—Úr Reader’s Digest.
B.
ÚTVAR-PSRÆÐA
flutt í Sambandskirkjunni í
Winnipeg, 29. nóvember 1942,
klukkan 7 eftir hádegi af
séra Philip M. Pétursson.
bezt, er vér köllum hann “föð-
| ur”.
Flestir menn munu segja,
j “þetta viljum vér einnig gera.
íVér trúum á einn alsvaldandi
' guð, sem er faðir alls og allra,
j sem elskar alt, og sem er leið-
arljós mannkynsins í tilraun-
Texta minn í kvöld, hefi eg um Þess tn.að foríicist hið illa
valið úr tuttugasta og fjórða leita hins góða og full-
kapítula Jósúabókar, fimtánda k°mna-
vers, þar sem svo er sagt: —j En þó að svo sé, undirniðri,
“Kjósið þá í dag, hverjum þér dýrka margir menn þann guð,
viljið þjóna,
en eg og
miimr ættmenn munum þjóna
drottni.”
Eg tek þessi orð sem texta
minn við þetta tækifæri, en; undirniðri eru margir á þeirri
hefi samt allan annan skilning skoðun, að þeir séu hinir út-
sem Jósúa trúði á og sagðist
vilja þjóna, — hinn grimma
guð sem gerði mannamun og
ofsótti óvini hans útvöldu. Og
á þýðingu þeirra, en Jósúa
hafði er hann flutti þau fyrir
fjöldanum fyrir svo mörgum
öldum siðan. Það er að segja,
völdu, sem eiga að erfa heim-
inn. 1 þessu eru þeir ekki
fjærri þeim anda, sem sýnist
rikja í einræðislöndunum, sem
sá guð, sem eg vil þjóna, er skoða sig, hver fyrir sig, sem
ekki sami guðinn, sem sagt er
að Jósúa hafi haft í huga.
Fyrst og fremst viðurkendi
Jósúa að til væru fleiri guðir,
en aðeins einn alvaldur drott-
inn, og að menn gætu valið um
hverjum þeirra þeir vildu
hina útvöldu þjóð heimsins.
Hér mætti vitna til Þýzka-
lands! Eins og vér vitum, er
sagt að tilraun hafi þar verið
gerð til að útrýma allri trú. En
þó að svo hafi verið reynt, þá
getur það ekki tekist á örfáum
þjóna. Og í öðru lagi, var sá. árum. Margt trúað. fólk er þar
guð, sem hann og ættmenn enn til, og að öllum líkindum
hans ætluðu að þjóna, ,guð heldur meirihluti þeirrar þjóð-
hefndar og hlutdrægni, sem ( ar sinni trú enn. En hitt er
sýndi sumum kynflokkum , einnig satt. Margir á Þýzka-
fjandskap og mótstöðu, en að- ( landi halda því fram í allri al-
eins einum vissum kynflokki, vöru, að þeir séu hin útvalda
hollustu og stuðning! j þjóð, sem eigi að drottna yfir
Þegar þau orð voru rituð, heiminum, og að allar aðrar
sem eg hefi tekið sem texta, þjóðir, og þjóðflokkar eigi að-
var átt við með þeim, að mað- j eins að vera þrælar þeirra.
ur gæti valið um þá guði, sem: Sami hugsunarhátturinn ríkir
maður vildi dýrka, og var f þar enn, sem ríkti á tírnum
hugsað á þeim dögum, eins og keisarans á heimsstyrjaldarár-
sést af sumum bókum spá- j unum síðustu, þegar keisarinn
mannanna, að mennirnr væru notaði þráfaldlega orðatiltæk-
nokkurskonar peð í höndum ( ið “Ich und Gott”. (eg og guð).
guðanna, og að sá kynflokkur ( eins og þeir væru félagar og
væri voldugastur, sem ætti, r£ðu öllu i samfélagi. En hann
voldugasta guðinn. j setti sig altaf fyrstann. Hann
Það er þetta sem átt er við í (var meiri en guð, eða þóttist
þessari bók biblíunnar! Tekið vera.
Frá þessu sjónarmiði var
guð, guð Þjóðverja, og gerði
er fram í henni hvernig þessi
eina þjóð vann einn sigur á (
fætur öðrum, — hvernig henni' vilja þeirra. Og nú á vorum
voru gefnar heilar borgir, á-! dögum, ef að þeir, sem stjórna
vextir af víngörðum og olíu- j á Þýzkalandi, gera sér nokkra
trjám og lönd, sem aðrir höfðu hugmynd um guð, þá skoða
áður átt og ræktað. Þegar ó- þeir hann frá sama sjónarmiði-
vina her barðist á móti þeim, Guð er þeirra guð. Þeirra
gerði drottinn hann að engu. ( þjóð er hin útvalda þjóð og guð
Hann sendi drepsóttir út á verður að sjá um að hún fái að
meðal óvinanna, en lét sína út- ( ná tilgangi sínum, nákvæm-
völdu sigra. Þannig átti hann (lega eins og Jósúa ætlaðist til
að vera máttugri guð en hinir ( að guð léti Israelsmenn sigra
guðirnir, guðir hinna þjóð- allar hinar þjóðirnar, sem þeir
anna, en þeir áttu að vera ó- börðust við.
æðri og valdminni. j Vér skoðum þessar hug-
En er aldir liðu, og skilning- ( myndir nú sem barnalegar. Véi’
ur manna þroskaðist, full- getum fyrirgefið mönnum, sem
komnaðist einnig guðshug- ( voru uppi fyrir meira en tvö
mynd þeirra. Seinna í bib-Ií-, þúsund árum, að þeir höfðu
unni er guð orðinn guð misk- j ekki fullkomnari hugmynd um
unsemda og réttlætis, ,og menn guð, eða að þeir hugðu að
j eru farnir að skilja það, að þeirra þjóð væri sú eina út-
ekki eru margir guðir, en að- j valda þjóð í heiminum, og að
j eins einn guð, að hann er ekki ( hón ein ætti að birta vilja
1 guð einnar þjóðar, en guð allra j g-uðs. En vér getum alls ekki
j þjóða, — eða með öðrum orð- fyrirgefið þesskonar fávizku a
um, alvaldur drottinn, skapari j vorum dögum. Vér getum ekki
alheimsins. Og enn seinna, fyrirgefið þá fávizku, sem
þegar Jesús fór að kenna, og hyggur að guð skerist í leikinm
I prédika, gaf hann heiminum eins og sagt er í Jósúabókinnn
hugmyndina um guð, sem kær- að hann hafi gert, er Israels-
leikans guð og sem föður allra ' menn háðu orustu við óvim
manna, — og þar af leiðandi sina. En það er það, sem marg-
j um mennina sem bræður. ! ir menn sýnast halda að hann
! Eins og vér vitum, eru menn- j geri, ef að þeir aðeins biðji
irnir mjög misjafnir. En mér hann þess i bænum sínum.
finst að vér guðlöstum ef vér Þeir gleyma því, að guð, — al-
hugsum oss.að guð, alvaldur j valdur drottinn, — skapaú
drottinn, skapari jhimins ,og hinnar ómælanlegu viðáttu.
jarðar, sé hlutdrægur eða1 með óteljandi stjörnum, sem
hefnigjarn í þeim skilningi sem ( eru hver um sig, sólkerfi i mil'
birtist í Jósúabók. En samt jón miljón milna fjarlægð, þeU
endurtek eg orðin, sem þar eru 1 gleyma þvi, að hann breytú
rituð, “Kjósið í dag hverjum engum lögum og breytir ekk1
þér viljið þjóna, en eg og mín- heldur á móti þeim, aðeins til
ir ættmenn munum þjóna
drottni.” En eg endurtek þessi
orð með þeim mun, á mein-
að þókanst vissum mönnum*
eða vissum þjóðflokkum a
þessum hnetti, sem er einh
ingu þeirra, að sá drottinn sem j hinna minstu, sem vér þekkj-
eg á við er ekki sá sami, sem um> og í einu hinna minstu sól-
Jósúa) talar um, hinn hlut- kerfa sem vitað er af. Bænir
drægi, hefnigjarni, óréttláti,
grimmi guð, en heldur guð
ættu að vera tilraun manna
sjálfra til að samrýmast vilja