Heimskringla - 02.02.1944, Blaðsíða 4

Heimskringla - 02.02.1944, Blaðsíða 4
4. SíÐA HEIMSKRINGLA WINNIPEG, 2. FEBRÚAR 1944 UíetmskringUi (StofnuB 188S) Kemur út á hverjum miðvikudegi. Eigendur: THE VIKING PRESS LTD. 853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 86 537 Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram. Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. Öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist: Manager J. B. SKAPTASON, 853 Sargent Ave., Winnipeg Ritstjóri STEFAN EINARSSON Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg Advertising Manager: P. S. PÁLSSON "Heimskringla" is published by and printed by THE VIKING PRESS LIMITED 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 86 537 WINNIPEG, 2. FEBRÚAR 1944 Biskup Islands heimsækir Vestur-Islendinga á 25 ára afmæli Þjóðræknisfélagsins Skeyti hefir stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins borist nýlega frá Islandi, með þeirri góðu frétt, að stjórn íslands hafi ákveðið að senda fulltrúa á ársþing félagsins og að sá sem fyrir valinu varð, sé Sigurgeir Sigurðsson, biskup íslands. Þjóðræknisþingið hefst nú 21. febrúar n. k. og stendur yfir þrjá daga, eins-og að venju. Er það tuttugasta og fimta þingið og verður þess sérstaklega minst. Það helzta sem til hátíðabrigða verður, er að veizla með máltíð og dansi verður höfð síðasta þing- kvöldið (23. febr.) í Marlborough-hóteli í Winnipeg. Vegna þessarar afmælishátíðar, hefir samist um það milli stjórnarnefndar Fróns og stjórnarnefndar Þjóðræknisfélagsins, að á hinu svonefnda “Frónsmóti”, verði nú hvorki veitingar né dans, en valin skemtiskrá, að ræðum og söng. Þar er ætlast til að biskup Islands haldi sína fyrstu og aðalræðu hér vestra. Eru íslendingar sérstaklega beðnir að veita þessu athygli. Vér ef- umst alls ekki um, að þeir vilji sem flestir og ef til vill fleiri, en húsrúm verður fyrir, hlýða á mál biskupsins. Frónsmótið verður í G. T. húsinu 22. febrúar. Auk hins ágæta gests frá Islandi, verður á skemtiskránni mjög valið sönglið: Karlakórinn, ungfrú M. Helgason, og hljómleikasnillingarnir, Miss Agnes Sigurðsson og Miss Snjólaug Sigurðsson; ennfremur Ragnar Stefánsson með framsögn og til sýnis verður “vikivaka” dans undir stjórn frú Hólmfríðar Danielsson. Inngangseyrir að Frónsmótinu verður 50^. Fyrsta kvöldið munu Young Icelanders efna til skemtunar. Fundir og störf félagsins fara fram þá þrjá daga sem þingið stendur yfir. 1 tilefni af aldarfjórðungsafmæli þingsins, verður Tímarit Þjóðræknisfélagsins að mun stærra en áður. Verða þar höfuð- drættirnir í sögu og starfi félagsins að sjálfsögðu raktir. Ef draga ætti samán í fá orð það sem vér teljum markverðast við Þjóðræknisfélagið, mundum vér segja það í því fólgið, að með stofnun þess hefst sú festa í þjóðræknisstarfi Vestur-íslendinga, sem áður var ekki almenn. Kirkjurnar og íslenzkt félagslíf hér vann ómetanlegt starf í þjóðernismálunum en það kom í ljós á síðari árum íslendinga hér, að annars og meira þurfti með, ef sam- tökin ættu að verða eins víðtæk og æskilegt væri. Blöðin voru það eina er sambandi íslendinga hélt hér óslitnu og eru það í drjúgum mæli ennþá. En það duldist ekki að félag með sama starfsmiði og þau, varð að komast hér á. Áhrif Þjóðræknisfélags- ins sýna, að skilyrðin til vaxtar þess voru mikil. Og því hefir á síðari árum vaxið ásmegin með samstarfi bræðranna að heiman. War Service Gratuities, sem í bernum hafa verið. 10. Að efla rannsóknarstörf. 11. Lög um veitingu til húsa- bygginga. 12. Að eiga samvinnu við fylkin um heilbrigðis-vátrygg- ingar og breytingar á ellistyrks- lögum til hins betra. 13. Að ákveða grunnverð á helztu búnaðarvörum. Að þessu lúta nú frumvörpin sem þingið fjallar um. 1 fljótu bragði virðist þarna lofað mörg- um þjóðlegum umbótum. Hitt dylst þó 'ekki, að íbúar Canada vilja sjá eitthvað annað gert, en að bæta upp það sem skortir á að þeir beri svo mikið úr býtum, að þeir geti lifað' héilsusamlegu lífi, en styrki, atvinnuleysisvátrygg- ingu eða meðlög. Starfsáætlun til vaxtar og velferðar þjóðinni, skortir mjög tilfinnanlega í frumvarpaskrána. Veigamikið og uppbyggilegt starf er það, sem með þarf til viðreisnar og þráð er. Án þess er engra breyt- inga eða framfara að vænta, svo að öryggi geti nokkurt heitið. Þessi eilífu meðlög eru í sjálfu sér engin framför og þau eru auk þess með sköttum kúguð út úr þeim, sem ekkert eða litlu betur eru af en styrkþegarnir sjálfir. Eftir alla þessa löggjöf sem boð- in er nú af King-stjórninni, blas- ir sama búhokrið við hér að þessu stríði unnu og eftir síðasta stríð. ur til, sem ekki hefir fundist það nauðsynlegt að eiga sér eitthvért málgagn. Við vanvirtum okkar eigin málstað ef við fyndum ekki einnig til þessarar þarfar. I Það verður sérstök deild í i blaðinu helguð málefnum | kvenna undir umsjá Mrs. G. Johnson í Winnipeg. Um rit- stjórnina að hinu leiti sé eg að mestu með aðstoð séra Philips. Menn sem vildu styrkja fyrir- tækið geta það með því að senda eins dollar áskriftargjald fyrir- fram, eða með stærri upphæð- um. Þá peninga má senda til P. S. Pálsson, % Heimskringla éða til mín, séra H. E. Johnson, 702 Home St., Winnipeg. H. E. J. um en voru ekki í tímaritsgrein-1 Við þetta skal nú sitja, að unum er fleiri munu en ein hafa minsta kosti þar til Jónbjörn verið. En á þetta er flest eða alt skrifar þriðja bréfið út af þriggja minst í greininni í Hkr.: þar er á lína athugasemd Hkr., við skrif Athuguls. S. E. HVAÐAN FÆR BÆRINN CALGARY NAFN SITT? Eftirfarandi ritgerð um það efni birtist í Calgary Herald nýlega. HUGSJÚKUR ENN? lækningar Rússa minst, á hveiti- rætkina, á vísindastarf kvenna, á æskuna, á frumiðnað landsins, þó kol séu ekki þar sérstaklega nefnd. Kemur þá að því sem Hkr. hélt fram, að aðalefnið sé hið sama í greininni. í National Home Monthly og í bæklingnum. Hún hyggur og að á sumt sé þar minst sem ekki er í bæklingnum, Calgary, fyrsti bærinn í Alta., en það skiftir engu máli um það, Var skírður því nafni af sveitar- að um sama aðalefni er að ræða höfðingja í lögregluliði Canada, í hvoru tveggja. Bæklingurinn ] James Farquharson Macleod og sem út kemur hálfu ári síðar, hann nefndi bæinn eftir óðals- mun upp úr greinum höfundar- eign frænda síns Mackenzie, sem ins samin. heima átti og höima á máske enn Ekki þykist Jónbjörn muna. á vesturströnd eyjarinnar Mull. Kirkjurit Sambandskirkju- félagsins Engar kosningar Það mun margan hafa grunað, eftir að hafa lesið boðskap King- stjórnarinnar við setningu Ot- tawa-þingsins s. 1. fimtudag, að nú væri skamt til kosninga. Hásætisræðan bar á yfirborð- inu vott um þetta; hún var full af loforðum um eitt og annað, sem mönnum fanst eiga lang skyldast við kosningaloforð. En Mackenzie King, forsætis- ráðherra tók af allan vafa um þetta í ræðu, sem hann hélt á þinginu s. 1. mánudag. Hann til- kynti í henni, að kosningar yrðu ekki á þessu ári og ekki fyr en að stríðinu unnu, ef þess væri nokk- ur kostur, og ef samvinnu við stjórnina ekki brysti á þinginu. En sem stæði, væri ekkert útlit fyrir það. Mr. King ítrekaði það, sem haldið var fram í hásætisræð- unni, að fyrsta starf stjórnarinn ar væri stríðsreksturinn. á þessu nýbyrjaða ári lægi meira verk þar fyrir hendi en nokkru sinni fyr. Nefndi hann inr.rásina Vestur-Evrópu, sem sönnun þessa. Hann kVað óvininn enn erfiðan og til stríðsloka gæti verið lengra en margur ætlaði. Eigi að síður væri hugmyndin sú, að byrja nú þegar að bua svo um, að þjóðlíf Canada væri við því búið að taka upp friðsamleg störf heima fyrir að stríði loknu. Eru helztu löggjafar áformin sem í hásætisræðunni voru nefnd í þessu fólgin: 1. Fjölskyldumeðlag. Er í því fólgin veiting mánaðarlega með hverju barni, en hvað mikil hún er, hefir enn ekki verið á- kveðið. Hitt er víst, að verka- menn eru ekki hrifnir af þessu og telja það muni koma til greina, er grunnkaup verka- mannsins verður ákveðið, eins og sambandsstjórnin mun gera og það muni verða áætlað lægra vegna þessa. 2. Stofnun iðnaðarbanka, er fé hefir á reiðum höndum þegar breyta þarf hernaðarframleiðsl- unni í framleiðslu á friðartím- um. 3. Lög er tryggja utanrikis- verzlunina með því að stjórnin gangi í ábyrgð fyrir lán til þjóðanna, sem kaupa. 4. Stofnun þriggja n;/rra stjórnardeilda í Ottawa, til að- stoðar í stjórnarstarfinu eftir stríðið, (a) við að sjá hermönn- um fyrir jarðnæði eða atvinnu og eftirlaunum, (b) við að efna til starfa er úr atvinnuleysi bæta, (c) við að vinna að þjóð- legri velferð svo sem heilbrigð- ismálum, vátryggingum og fleiru. 5. Endurskoðun bankalag- anna. 6. Að sjá um að hermenn geti greitt atkvæði í kosningum. (Ef kosningar verða ekki fyr en að stríði loknu, virðist bessi löggjöf næsta óþörf). 7. Lög er lúta að því, að Can- ada veiti að sínu leyti aðstoð við viðreisn yfirunnu þjóðanna. 8. Að Canada sé þátttakandi alþjóðlegri stofnun, er að verndun friðar starfar. 9. Að sjá hermönnum fyrir Það hefir nú Verið ákveðið að gefa út ritið og er nú verið að vinna að útgáfunni. Nú liggur fyrst fyrir að svara spurningunni: hversvegna ræðst kirkjufélagið í þetta fyrirtæki? Því er í raun og veru auðsvarað. Við trúum á málstað vorn. Trú- um á málstað kristindómsins, sérstaklega hins frjálslynda, við- sýna kristindóms. Við trúum því t. d. bókstaflega að Kristur liafi áreiðanlega meint það sem að hann sagði, er hann áminti lærisveinana, að leita sannleik- .ins af því að sannleikurinn geri menn frjálsa. Aldrei hefir sann- leikans verið meiri þörf en nú meðan ótal raddir hrópa hástöf- um, “hjá mér er allan sannleika að finna, svo þér ber engin nauð- syn til að leita hans framar. Eina afleiðingin verður náttúrlega sú að engin veit hverju má trúa. Nú er ekki því að heilsa, að við þykjumst þess umkomnir að leiða ykkur í allan sannleika, en við getum — við og þið — leitað hans með einlægni og lifað í þeirri trú að sá, sem í einlægni j leitar muni, að minsta kosti eignast eitthvert ljósbrot þess | sannleika, sem vísar vegin til frelsis og hamingju. Kringumstæður lífsins heimta i það af hverjum manni, að hann aflj sér hinna beztu upplýsinga á öllum sviðum svo hann geti ; þess betur lagt sitt fram, hvert I sem það er smátt eða stórt, til friðar og framfara í þessum J heimi svo komandi kynslóðir erfi eitthvað betra en blóð, tár og vonleysi. Ekki viljum vér okk- ur þao ætla að áhuginn sé minni I hjá íslendingum en öðrum að j reynast menn í lífsstríðinu, og | feta í fótspor þeirra er notuðu allar guðsgjafir svo þeir mættu þroskast að vizku og manndómi til þrekrauna í þarfir lífsins. Við teljum okkur að vísu ekki fara með véfréttir en hitt getum við lofað og leitast við að efna: að leita sannleikans með einlægni, ástunda hann með kostgæfni, meta hann sem heilagt sakra- menti og hina dýrmætustu drottins gjöf. Það er hlutskifti hverrar ein- ustu kynslóðar að endurskoða og endurmeta sínar trúar og lífs- skoðanir. Með því, og með því einungis, verða þær að lifandi, virkum sannleika — líf og Ijós á /egferð mannlífsins. Það er naumast sá félagsskap- Jónbjörn Gíslason virðist enn hugsjúkur út af athugasemdinni, sem Heimskringla gerði við 1 grein “Atbuguls” fyrir stuttu síðan. í fyrra bréfi hans til Hkr. 1 var ekki sjáanlegt, að hverju hann var að stefna öðru en því, að fá grein sem hann þýddi um | leynivopn Rússa viðurkenda, sem það fyrsta og eina, sem um það mál hefði verið skrifað á ís- lenzku. Þó hann bæri því við, að það bréf væri skrifað til að fyrirbyggja það, að menn héldu að hann hefði stuðst við þýðingu Heimskringlu, var það sjáanlega fyrirsláttur, sem bezt sézt á því, að hann segir sjálfur athuga- semd Hkr., ekki hafa gefið neitt um það í skyn! í grein sinni í síðasta blaði, virðist hann vera búinn að gleyma þessu, þrátt fyr- :r gott minni, sem hann gefur í I skyn að hann sé gæddur, og heldur þar gagnstætt fyrri grein- inni fram, að með athugasemd Hkr. við grein Athuguls muni tilgangurinn hafa verið sá, er hann fyrst kom fram með. Þaö er gamanlaust að vita hverju trþa skal, er menn eru þannig tvísaga. Athugasemd Hkr. við grein Athuguls, var ekkert annað en þriggja lína skýring við málið um leynivopn Rússa, er á var minst. Athugasemdin dróg at- hygli að því, að um þétta mál hefði birst tveggja blaðsíðna grein í Hkr., áður en stafur var um það skrifaður á íslenzku af óðrum. Þetta var sannleikur, aó því er Hkr. bezt vissi, og sem enn stendur óhrakinn. En Hkr. hefði þó að líkindum lofað Athugul, að vaða elginn um þetta, ef ekki hefði verið fyrir þessa gúlfylli um “íslenzka nýmenningu” í sambandi við málið, sem ekki var annað en hægt að brosa að, eins og á stóð. En af grein Jón- björns Gíslasonar að dæma í síð- asta Lögbergi, leynir sér ekki, að það hefir komið við einhver kaun, ímynduð eða raunveruleg, að Hkr. mintist þessa sannleika. Það þarf ekki að vera að ítreka það upp aftur og aftur, að hann hafi ekki stuðst við þýðingu Hkr. Það hefir enginn haldið því fram. — En hvað er það þá sem hugsýki Jónbjörns veld- ur? — Eina ástæðan sem vér getum komið auga á, er að hon- um hafi fallið ver, að þess skyldi minst, að Hkr. hafi orðið á und- an sjálfum foringja “íslenzkrar nýmenningar”, að birta grein um leynivopn Rússa. Til þess að reyna að leiðrétta frumhlaup sitt gegn sannleikan- um, reynir Jónbjörn Gíslason í síðara bréfi sínu, að gefa í skyn, að bæklingurinn, sem hann þýddi sé alt annað, en National Home Monthly greinin; færir hann því til dæmis, að í Hkr. greininni sé ekki minst á kola- námur Rússlands, sjúkrahús — þeirra sé minst í hálfum dálki (!) í Hkr.; á sólarljósið og hveiti- ræktina, kvenþjóðina og æskuna sé heldur ekki minst sérstaklega (!) o. s. frv. Sannleikurinn er að þetta eru fyrirsagnir sem settar voru yfir hvert efni í bæklingn- eftir því, að hafa boðið þessa grein sína Hkr., er hún hafði að- eins eitt á móti, en það var, að svo langt mál hefði um efnið ver- ið áður birt í blaðinu. Við höf- um nú hvorugur vitni að þessu og er ekki til neins að þrátta um það; þar mun hvor sínum hlut halda. En það skal hér tekið Áður en Macleod kom til Can- ada átti hann heima á eyjunni Skye, sem er ein af Hebrides eyj- unum og á þeirri eyju er bær eða þorp, sem einnig heitir Calgary, svo gerir og suðvestur tanginn á eynni Coll. Með það fyrir aug- um að nafnið Calgary hafi verið dregið af Calgary nafninu a fram, af því að Jónbjörn gerir Skye skrifaði eg Mr. Mackenzie sér mat úr því, að í grein Hkr. j og bað hann um upplýsingar. —- slæddist sú villa, að þetta hefði Kannaðist hann við frændsemi gerst á síðast liðnu ári, en átti að vera síðar á árinu, þ. e. 1942, ár- inu sem grein vor birtist í Hkr., og áður en stafur kom af grein Jónbjörns í Lögbergi. Að yfir sína við Macleod og sagði að Mr. Macleod hefði verið svo hrifinn af heimsókn sinni til sín, að hann hefði beiðst leyfis að mega nefna hið nýstofnaða vígi í Alberta, þetta sást við prófarkalestur, má | Calgary, til minningar um heim- Jónbjörn gera sér alt það gott t sókn sína. Síðar staðfesti Hon. af, sem hann vill. Á prófarka- j Edward Blake, dómsmálaráð- j lestur síðara bréfs hans, skal á öðrum stað minst. Ennfremur fór Jónbjörn fram á birtingu í Hkr. á bókinni Sov- herra Canada sem þá var, nafnið. Það hafa verið mjög mismun- andi skoðanir um það heimafyr- ir, hvaðan að það nafn sé komið. j iet Power (prentað í Lögbergi j Blöðin og skrá bæjarins halda i Societ P.), eftir The Dean ofifram að nafnið sé dregið af Canterbury (prentað í Lögbergi: Conterburg), eins og hann minn- ist á í síðara bréfi sínu. Til þess hreinu rennandi vatni. Hvað þeir hafa fyrir sér í þessu hefi eg ekki getað grafið upp segir Mr. Fras- að koma lesmáli því að í blaðinu, j er, nema ef það kynni að vera kom okkur saman um að þyrfti tekið úr bók eftir Mr. Maxwell er einnar blaðsíðu-rúm á viku í heilt ár í Hkr. Þar sem þá var verið að birta ferðasögu Soffoní- asar Thorkelssonar, er oftast nam blaðsíðu, þótti Hkr. ráðlegt að ræða við útgefendur hennar um, hvort Viking -Press vildi ekki taka að sér útgáfu þessarar bókar. Voru útgefendur, éins og ritstjórinn á því, að þarna væri um oflangt mál að ræða til birt- ingar í blaðinu, en þeir gáfu kost á prentun á bók þessari með góð- um skilmálum. En Jónbjörn gat heitir “Nöfn á löndum og lands- pörtum á Skotlandi”, þar sem hann bendir á, að straumvatn, eða réttara sagt öldu, eða iðukast á straumvatni gefi oft ástæðu til sérstakrar athugunar eins og t.d. (Gaelis, garbh) sem fjöldi orða er frá kominn svo sem Garry, Gar- el, Garvald, Garvel. Garpol, Gar- land. En í öllum þessum orðum er Gar forsögn en ekki eftirsögn eins og í orðinu Calgary. Mr. Fraser tekur fram að í þessari efasemd og óvissu þá hafi ekki færst það í fang og við það Mr. Mackenzie verið skrifað aft- I lauk því máli. Með bók þessa ur og beðinn að gefa allar þær , fór hann til Lögbergs og kom upplýsingar um þýðing og upp- lítið eitt úr henni þar; því varjruna nafnsins er hann gæti. í hætt, af hverju, er óljóst um, svari sínu segir Mackenzie að á , enda þótt bókin kæmi um það eynni Mull hafi búið háaldraður leyti vestur í íslenzkri þýðingu maður sem að Cameron hafi að heiman. heitið og hann hafi þekt, sem Fyrir að geta ekki orðið við hafi verið fróður um margt og því að birta, af ofangreindum á- stæðum, þessar greinar Jón- björns, segir höfundur þeirra í síðara bréfi sínu, að það hafi ver- ið eitthvað annað að leita á náð- ir Lögbergs með “íslenzka ný- menning” en til Heimskringlu. Það er ávalt ánægjulegra að eiga til föðurhúsa að venda í lífsins , hörðu andstreymi og ann Heims- , kringla Jónbirni þess, sem hverj- um öðrum. Hann þarf þess á- reiðanlega með, áður en honum tekst að sannfæra Islendinga um, að Heimskringla hafi farið með , rangt mál í athugasemdinni við grein Athuguls um, að hún hafi ; birt aðalefni greinar Dyson Car- ter um leynivopn Rússa að ; minsta kosti hálfu ári áður en nokkru skaut upp um það í Lög- bergi. y Jónbjörn byrjar bréf sitt í síð- asta blaði með þessum orðum: “Þú heiðrar mig með smápistli í síðustu Hkr., en hann er hálf- gerður gallagripur, sem von er til---------þegar þess er gætt, að mennirnir eru mjög mishæfir og verða þá verk þeirra gölluð að sama skapi.” 1 þessum anda sérþótta og sjálfsálits eru hin oostullegu eða opnu bréf Jón- björns skrifuð. En við hverju er að búast af hugsjúkum manni. hafi hann sagt sér að frá því fyrst harin mundi eftir þá hafi orðið Calgary verið álitið að meina “Fjörðinn með brosandi öldunum”, og er þar óefað átt við voginn, eða ströndina sem Mull kastallinn stendur við og einnig er heimili Mackenzie, og er það ekki óviðeigandi, því gaeliska orðið “cal” meini kál og “garad” “garie” hlátur. Einhverjir gár- ungar í Calgary glettust við þennan skilning á orðinu Cal- gary, eftir því sem gömul blöð af Calgary Herald herma, og bentu á að nafnið gæti alt eins vel meint kálgarður, því Gaeliska crðið “cal” meint kál og “garad” garður. Á fleiri Gaelisk orð mætti benda í þessu sambandi ef hér væri aðeins um lexikoniskan upptalning orða að ræða, en það eru fleiri hliðar á þessu atriði málfræðinnar. Áður en maður fer að athuga meiningu orðsins Calgary, þá verður maður að kynna sér legu vestur eyjanna, hverjir það voru sem í fyrstu bygðu þær og hverjir líklegastir voru til að velja þeim nöfn. Elztu heimildir sem til eru, benda til Piktanna frá Cala- doniu. Þeir töluðu keltnesku, sem ekki var óáþekk velskunni

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.