Heimskringla - 08.03.1944, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 8. MARZ 1944
HEIMSKRINGLA
Eftir Jónas Jónsson
Þegar eg var drengur, las eg í
mikilli sögubók eftir Pál Melsted
frásögn um hersetningu banda-
manna eftir Waterloo. Þá var i
Fraklandi her frá flestum þjóð-
um Norðurálfunnar, sem nokk-
uð máttu sín. Þá þótti Frökkum
Wellington með Breta sína bezt
ur og drengilegastur í öllum
skiftum, en Blucher með Prússa
grimmastur og harðlyndastur.
Þetta var eðlilegt. Hér voru að
verki tvær skyldar þjóðir, en
með ólík hlutskifti. Bretar hafa
búið í eylandi utan við hringiðu
meginlandsins. Land þeirra
hefir ekki verið sigrað af erlend-
um her síðan 1066. I þessu ey-
landi hefir í skjóli friðarins dafn-
að frelsi og mannréttindi, og frá
Englandi hefir baráttan fyrir
frelsi og mannréttindum borist
til allra mentaðra þjóða. En á-
hrifamestir af öllum lærisvein-
um Breta í þessu efni eru Banda-
ríkjamenn. Nú er svo komið, að
frelsi og mgnning allra þjóða er
komið undir að örugt samstarf
og vinátta haldist á ókomnum
árum og öldum milli þessara
tveggja stórþjóða og frændlanda
þeirra, bæði þeirra sem hafa
ensku að móðurmáli og annara
þjóða, sem ekki tala tungu Eng-
ilsaxa nema sem útlent mál, en
eru skyldar þeim að frændsemi,
menningu og hugsjónum. Við ís-
lendingar erum meðal þessara
þjóða, en fámennastir og kallað-
ir að vera mjög afskektir. Um
Forustumenn Bandamanna
hafa teygt hingað arma frá Nor
egi og stjórnað íslandi á sama
hátt og öðrum undirokuðum
þjóðum. Hlutskifti íslendinga
hefði að því leyti verið sérstaks
eðlis, að ef landið var komið
hendur þýzka hervaldsins, mátti
búast við að Þjóðverjum veittist
erfitt að halda uppi sambandi
við lið sitt hér. Mátti þá búast
við að landið væri í siglinga-
banni Breta og Bandaríkja
manna, en að her Þjóðverja yrði
að lifa af því, sem landið gaf af
sér. Tæplega hefðu þau skifti
orðið mjög hagstæð íslending
um. En hvað sem líður hugsan
legri hersetningu íslands frá
Noregi, þá er nauðsynlegt fyrir
alla Islendinga, að bera jafnan í
hug sér hvílík gifta það er fyrir
okkar þjóð, að búa langt út í haf-
inu, með þokubönd um enni
jöklanna. Fjarlægðin og þokan
áefir oft orðið þjóðinni til bjarg-
ar, þegar mest lá á. Hafið er ekki
aðeins varnarveggur um hin
mannmörgu lönd Engilsaxa,
heldur lífgjafi íslendinga í
meira en einum skilningi.
Sambúðin í tvíbýlinu á íslandi
hefir verið allgóð eftir ástæðum.
Mikill hluti þjóðarinnar hefir
samþykt með þögn þá rökleiðslu
gestanna, að ef þeir hefðu ekki
komið, þá myndi þjóðin hafa
hlotið sama hlutskifti eins og
Danir og Norðmenn. Árekstrar
hafa komið fyrir, en ekki marg-
ir. Setuliðsmenn unnu, einkum
framan af, nokkur óhappaverk.
Illa mentur lýður í þéttbýlinu
sýndi einkum framan af að
Fannev Elín Blöndahl
j
F. 19. febrúar 1889 — D. 8. marz 1943
MINNING MÖMMU
Góða nótt!
Dimmir yfir degi fljótt.
Ástar hendi hlýja dagsins
hverfur inn til sóarlagsins.
Endað dagsverk — alt er hljótt.
Góða nótt, góða nótt!
Góða nótt!
Dagsverk endað alt er hljótt.
Stjörnuljós á himni heiðum
halda björtum öllum leiðum,
máninn yfir ríkir rótt.
Góða nótt, góða nótt!
Góða nótt!
Mamma sofðu sætt og rótt.
Stjörnuljósin stóru og smáu
stirna á lofti, fagur bláu, —
um þig þó sé orðið hljótt.
Góða nótt, góða nótt!
Fjölskyldan.
GEFIÐ DRENGILEGA TIL
+ RAUÐA KROSSINS
Mikil nauðsyn er nú á peningum til
þess að lækna særða, senda mat og
iatnaö til fanganna, fæða fólk hinnar undirokuðu
tvropu, hjalpa hælislausum börnum stríðsþjóð-
anna og að hjukra veikum.
af forráðamönnum þjóðfélags-
ins, Sigurgeir Sigurðsson biskup,
hefir komið á mikilli og góðri
kynningu milli aðkomuprest-
anna og stéttarbræðra þeirra í
Reykjavík. Hefir þetta orðið
landinu til sóma og mun verða
prestastéttinni til mikils gagns
síðar meir. Islenzka kirkjan
mun hér eftir hafa nokkur kynn
DÁNARFREGN
Þann 22. feb. andaðist á heim-
ili tengdasonar síns, Guðna Stef-
ánssonar að Lundar, Anna Soffía
Kristjánsdóttir Sigfússon, 89 ára
gömul. Hún var jarðsett þann
26. feb. frá heimili Guðna af séra
Valdimar J. Eylands. Húskveðja
Alt það góða er áttir þú,
yfir sundið berðu.
Hreina lund og trausta trú,
trygð sem festir rætur nú,
akurlönd og engi þeirra sérðu.
Inn á lífsins óskalönd
allra leiðir ganga.
Góðir vinir standa á strönd,
styrka rétta bróður hönd,
farendum sem fara vegferð
langa.
G. A. Stefánsson
Stgr. Arason tók saman:
KENSLUBÆKUR í
ÍSLENZKU
var haldin og síðan borin til
ingarbond við kirkjufélög í Eng- kirkju á Lundar, með fjölda
I onrli /->r~f A * * "
landi og Ameríku.
Nokkrir skammsýnir og lítt
merkir menn hér á landi hafa
viljað torvelda sem mest sam-
búð íslendinga og setuliðsins.
Það eru menn úr hópi þess fólks,
sem aðhyllist erlendar ofbeldis
hreyfingar og hefir óbeit á þing
Prússa er það að segja, að þeir j komumönnum vöntun á kurteisi,
hafa búið á hinum háskalegustu. sem var til minkunar fyrir þjóð-
vegamótum í álfunni. Allar jna> En yfirleitt hefir komið
meiriháttar styrjaldir Norður-[fram góðgirni og hjálpsemi á __________
álfumanna hafa snert þá og land báðar hliðar. Við siglingar og j he'rbúðum^hefir verið skotið" að \ stöðum'
þeirra. Prussar hafa lært að hafnarvinnu hefir samvinnan mér örvum fyrir það að eg
treysta á sverð sitt, alið börn sín,. verið gagnkvæm og f jölþætt! — myndi óska að íslenzka þjóðveld
bæði konur og karla, upp i ein-^Hin forna gestrisni hefir altaf ið yrði háð stórveldum Engil-
lægri styrjaldartru og orðið komið fram af hálfu Islendinga Saxa. Þeir menn, er slíkt mæla
meira gegnsýrðir af hernaðar- (við gestina, einkum í dreifbýl- j kunna lítt skil á málavöxtum’
manns viðstatt. Og til hvíldar
lögð í grafreit Clarkleigh-bygð-
arinnar.
Anna sál. var fædd á Látrum
við Eyjafjörð 28. nóv. 1854. —
Foreldrar hennar voru þau
Kristján sonur Jóns óðalsbónda
á Látrum og Dýrleifar, dóttir
stjórn og persónufrelsi. Úr þeim | Jóhannesar Pálssonar á Kaðal-
:rið skotið að j stöðum.
orvum fyrir
Ef Engilsaxar tapa stríðinu, hafa
ekki aðeins öll smáríki í álfunni
mist frelsi sitt, heldur líka stór
anda en nokkur önnur þjóð álf- ^ inn. Fyrir sitt leyti hafa marg-
unnar. í þessu stríði hefir sag- ^ ir gestanna svarað á sama hátt.
an endurtekið sig. Þjóðverjar, Engilsaxi, sem var einn,til dval- _^ v
töldu sig þurfa Danmörku, Nor- ar í litlu þorpi, ók lækninum í ’ veldi eins og Bretland og Frakk-
eg, Holland, Belgíu og mörg önn- bíl sínum um alt héraðið, þegar I land.
Ur lönd tU að hafa fótfestu á hann mátti sinna því fyrir önn-[ Islenzkt þjóðafstjálfstæði er
um. Honum þótti tilbreytni að óframkvæmanl hu jón nema
mega hreyfa sig og bilinn og Engilsaxar
vinni lokasigur í
geraoðrumgott. Erlendir lækn- stríðinu og verði höfuðþjóðir um
ar hafa oft hjalpað Islendingum
við vandasama sjúkdóma. Auk
þess sótt sjúka menn í flugvél-
um út um land og flogið með
sjúka menn til Ameríku. Einna
skemtilegust hafa mér þótt
heppilegum baráttustöðum. Þeir
hertóku þessi lönd, tileinkuðu
sér án endurgjalds allar eigur
þjóðanna og allan afrakstur
landanna, sem til varð náð. Þeir
lögðu þessar þjóðir í hlekki
hinnar hörðustu kúgunar. I öll-
um þessum löndum er hungurs-
neyð, fátækt, réttleysi og niður-
bæld gremja, sem brýst fram í j k.ynnin á vegunum. Bæði Bret
heiftarlegu hatri hvenær sem ^ ar Qg Bandaríkjamenn hafa ekið
þessum þjóðum gefst minsta bifreiðum sínum með mestu
tækifæri til að sýna hug sinn og
óskir.
Eftir að Þjóðverjar höfðu tek-
ið Noreg og Danmörku, töldu
Bretar sig þurfa að ráða yfir Is
landi meðan stríðið stendur. Þeir
sendu hingað í leyfisleysi mikinn
her og flota og hafa haft hér öll
hernaðarvöld síðan vorið 1940.
Árið eftir tóku Bandaríkjamenn
við hervaldi þeirra á Islandi með-
sérstökum samningi við íslenzka
ríkið'. Um Norðmenn og íslend-
inga hefir skift í tvö horn eins
og í Frakklandi eftir Waterloo.
Norðmenn hafa verið beittir
hinni mestu hörku og grimdar-
æði. Þjóðin er bláfátæk og út-
sogin, með konung sinn og stjórn
í útlegð. Hér á íslandi hafa öll
skifti við forustumenn ensku og
amerísku herjanna, við stjórn
málaerindreka þeirra hér, og
stjórnarvöld þeirra í London og
Washington verið með mikilli
vinsemd og sanngirni. Stjórnar-
far landsins hefir ekki breyzt.
Þjóðin hefir ekki verið útsogin,
heldur orðið í bili auðugri en
nokkurn tíma fyrr, þó að sá auð-
ur kunni að verða fljóteyddur
fyrir okkar eigin skammsýni.
Eretar og Bandaríkjamenn hafa
búið að Islendingum með þeirri
hófsemi, sem einkennir þær
þjóðir, sem lengi hafa notið mik-
illa mannréttinda og góðs stjórn-
arfars.
gætni. Þeir hafa gert Islend-
inga að betri ökumönnum, kent
að gera mun á akstri á hliðar-
vegum og aðalvegum, kent að
leyfa auðvelda ferð fram hjá
hægfara samleiðarmanni. Hin
vinsamlega handabending Engil-
saxa til vegfarenda sem leyft er
að fara fram úr, verður góður
arfur til íslenzkra ökumanna,
þegar setuliðið er farið. Sú
breyting er táknræn fyrir sam-
búðareiginleika, sem eru til bóta
í hverju þjóðfélagi.
Nokkru eftir að Engislsaxar
voru komnir hér, benti eg :
blaðagrein á þá gagnlegu land
kynningu, sem við gætum gert
og ættum að gera. Þar var lagt
til, að íslenzka þjóðfélagið legði
til fyrirlesara með skuggamynd-
ir og kvikmyndir til að fræða þá
af hermönnum sem þess óskuðu
um landið, þjóðina og sögu henn-
ar, en að auk þess yrði komið á
kenslu í háskólanum fyrir á-
hugamenn, sem stundað hefðu
málfræði og vildu halda áfram
þeim fræðum. Að síðustu var
lagt til að komið væri á kynn-
ingu milli íslenzkra og aðkom-
inna stéttarfélaga, kynna ís-
lenzka lækna erlendum láekn-
um, og aðrar stéttir á sama hátt.
Ekkert af þessu hefir verið gert,
nema kenslutilraun í háskólan-
um, sem gestirnir hafa metið
samkvæmt tilgangi. Aðeins einn
stjórnmál heimsins á komandi
tímum. 1 tvö hundruð ár hefir
Bretland ekki eignast í Evrópu
nema tvo kletta, þrátt fyrir öll
sín sigursælu stríð. Island hefðu
þeir getað tekið eða eignast
mörgum sinnum, ef þeir hefðu
lagt stund á það. Eftir Napól-
eonsstríðin lögðu BretarTsland i
lófann á Friðrik 6., eftir að hafa
sigrað hann í margra ára stríði.
Bandaríkjamenn munu ekki full-
nýta sitt mikla og góða land þó
að aldir líði. Hefir stjórn Banda-
ríkjanna leitast við að afhenda
til fullkomins sjálfstæðis lönd
þau, er hún bjargaði um síðustu
aldamót úr kúgunarklóm Spán-
verja. Að vísu veit enginn fyrir
orðinn hlut, en eftir reynslu og
dómi sögunnar, er framtíðar-
trelsi og þjóðarsjálfstæði fyrst
og fremst komið undir því, að
þær þjóðir, sem hafa kent ment-
uðu fólki að meta frelsið og gæta
þess, verði ofansjávar í barátt-
unni við ofbeldisþjóðir nútím-
ans, og þar næst, að við íslend-
ingar sýnum dug, drengskap og
samheldni um að verða frjálsir
menn, og gætum frelsisins eins
og bezt má gera, þar sem vörnin
hvílir á andlegum yfirburðum,
en ekki á byssustingjum.
—Dagur, 25. nóv., 1943.
Lítil stúlka var að lýsa því,
þegar hún fór í fyrsta skifti í
lyftu. “Við fórum inn í lítið her-
bergi, og svo kom stiginn uppi
niður.”
★ ★ *
“Það fór bíll hérna fram hjá
áðan, eins stór og hús.”
“Barn! Hvers vegna ýkirðu
svona? Hefi eg ekki sagt þér
tuttugu miljón sinnum að gera
það ekki?”
Anna sál. misti foreldra sína á
unga aldri, og var því hjá vanda-
lausum, þar til hún fór til Ame
ríku árið 1882. Dvaldi hún :
Winnipeg fyrstu árin. Árið
1884 giftist hún Jóni Sigfússyni
frá Nesi í Norðfirði og settist að
í Winnipeg. Árið 1887 fór Jón
með nokkrum löndum sínum út
í Álftavatns nýlendu er síðar var
kallað, og nam þar land. Fór
hann strax til baka að sækja
konu sína er þá var í Winnipeg.
Fluttu þau svo alfarin út á land-
ið með búslóð sína um sumarið.
Áttu þau hjón þá tvær stúlkur,
aðra tveggja ára en hina tveggja
vikna. Má því nærri geta
hvernig það hefir verið fyrir
konu nýstaðna upp af sæng að
flytja út í óbygt land með litlum
tækjum, um tómar vegleysur.
En það tók engin til þess á þeim
tíma. Landnámsmenn og land-
námskonur þurftu að ryðja sér
braut gegnum óbygð svæði og ó-
numin lönd.
Anna sál. var hin mesta dugn-
aðar kona og ráðdeildarsöm, —
kom það sér vel hjá nýbyggjur-
unum að litið væri vel eftir
skepnum þeim er þau áttu, fjölg-
aði þeim og óðum með dugnaði
og ráðdeild Önnu og kappi og
áræði Jóns.
Voru þau bæði samhent í því
efni. Þau hjón eignuðust fimm
börn. Tvö dáin, Kristjana, gift
Jóni Hördal og Sigfús. Á lífi
eru Júlíana, gift Sveini Jónssyni
veHcfærasala á Lundar, og Jó-
hanna, gift Guðm. A. Stefánsson
plastrara í Winnipeg; Ólöf, gift
Guðna Stefánssyni bónda við
Lundar. Hún ól upp dóttur
dóttir sína Sigríði Hördal.
Anna sál. var hjá Guðna og
Ólöfu dóttur sinni síðustu 9 árin.
Fimm árin síðustu lá hún rúm-
föst og þurfti að hjúkra henni
sem barni. Eru þau ótalin spor
Ólafar dóttur hennar og Guðna
með búverkum og umhyggju-
semi þeirra um hina gömlu land-
námskonu, þau árin er hinn síð-
asti lífsneisti var að brenna út.
Þitt var líf margt þrautaspor
það er yfir gengið,
komið eftir vetur vor,
vonir nýjar, líf og þor,
gróðurmold og grösum vafið
engið.
Undanfarin ár hefir vöntun
kenslubóka.í íslenzku hamlað
tilfinnanlega íslenzku kenslu á
heimilum og í Laugardagsskól
um. Úr þessari þörf hefir nú
verið bætt. Þjóðræknisfélagið
hefir fengið allmikið af þeim
bókum sem notaðar eru við
lestrarkenslu í barnaskólunum
á íslandi. Bækurnar eru
flokkaðar (graded) þannig að
börnin geta skrifast úr einum
bekk í annan upp í 6. bekk.
Eins og kunnugt er, er út-
gáfukostnaður á Islandi afar
hár á þessum tímum; við hann
bætast flutningsgjöld og
skattar. Verð það sem lagt
hefir verið á bækurnar er eins
lágt og mögulegt er og svarar
naumast samanlögðum kostn-
aði. Aðal takmarkið er að
sem flestir fái notið bókanna.
Bækurnar eru þessar:
Eftir ísak Jónsson:
Gagn og gaman (staf-
rofskver) ..........45
Gula hænan, I
Gula hænan, II. 25
Ungi litli, I. 25
Ungi litli, II .25
Freysteinn Gunnarsson
tók saman:
Lestrarbók, 1. fl. 1. h.
.30
Lestrarbók, 1. fl. 2. h..30
Lestrarbók, 1. fl. 3. h..30
Lestrarbók, 2. fl. 1. h. .... .30
Lestrarbók, 4. fl. 1. h..30
Lestrarbók, 4. fl. 2. h..30
Lestrarbók, 5. fl. 1. h..30
Lestrarbók, 5. fl. 2. h..30
Lestrarbók, 5. fl. 3. h..30
Pantanir og andvirði sendist
til Miss S. Eydal, 695 Sargent
Ave., Winnipeg.
Deildir félagsins verða látn-
ar ganga fyrir og eru þær þvi
beðnar að senda pantanir sínar
sem fyrst.
Fræðslumálanefnd
Þjóðrækinsfélagsins
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
ÞÖRFIN ER BRtN
Kröfur til Rauða Krossins á öllum sviðum
fara dagvaxandi.
Blóðefni, bögglasendingar til herfanga,
meðöl og hjúkrun er nauðsynjar sem verður að
láta ríkulega af hendi, og eftir því sem stríðið
harðnar vex þörfin að sama skapi.
Aðeins með því að allir geri skyldu sína
verður mögulegt að hafa saman hina nauðsyn-
legu upphæð, $10,000,000, til þess að Rauði
Krossinn geti haft næga peninga til þess að sinna
__ hinum mörgu þörfum sem að kalla. Hlutur
Manitoba er $600,000. Verum samtaka um að
safna meiru en þessari upphæð — þörfin er brýn.
CITY HYDRO