Heimskringla - 12.04.1944, Blaðsíða 1

We recommend for
your approval our
//
BUTTER-NUT
LOAF "
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
•+
We recommend for
your approval our
" BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
LVIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 12. APRÍL 1944
NÚMER 28.
< < HELZTU FRÉTTIR < -
Rússar taka Odessa
1 mánudagsfréttunum var þess
getið, að Rússar hefðu tekið
hafnborgina miklu, Odessa, við
Svartahaf.
Stóð umsátrið ótrúlega stuttan
tíma yfir. Það var á fimtudag
og föstudag s. 1. viku, sem þess
var fyrst getið, að Rússar væru
seztir um borgina á allar hliðar.
Á sama tíma og Moskva sagði
þessa frétt, var útvarpað frá Ber-
lín, að Þjóðverjar hefðu yfirgef-
ið Odessa.
Spursmálið er hvernig gátu
þeir komist þaðan. Það mun
hafa verið alt a ð því 100,000 her-
manna þar frá Þjóðverjum. Eftir
Svartahafinu varð þeim varla
auðið að komast til Rúmaníu,
því varðskip Rússa og hundruðir
flugvéla gættu þess. 1 loftinu
reyndu þeir að komast burtu. En
sú tilraun hlýtur einnig að hafa
mishepnast. Á fyrsta degi um-
sáturs Rússa, skutu þeir niður 5
Junkers-flugvélar og "52 flutn-
ingavélar fyrir Þjóðverjum, sem
fullar voru af háttstandandi
mönnum þeirra og herforihgj-
um; ennfremur náðu þeir flug-
vél með 17 fallbyssum í og öðru
hernaðardóti, sem eflaust átti að
bjarga. Það er því næsta ólík-
legt að mikið af herliðinu hafi
komist undan.
Ennfremur tóku Rússar fyrsta
dag umsátursins 40 járnbrautar-
vagna, hlaðna vopnum og vist-
um, sem Þjóðverjar ætluðu sjá-
anlega að reyna að bjarga. Það
ber því alt með sér, að lið Þjóð-
verja hafi alt verið hertekið,
þrátt fyrir fréttina frá Berlín um
að það hafi yfirgefið borgina.
Þegar Þjóðverjar settust um
þessa borg fyrir tveim árum,
þurftu þeir marga mánuði til að
taka hana. Samanborið við það,
gekk hernám Rússa nú undra
skjótt.
Að öðru leyti en liði því sem
Þjóðverjar hafa nú innilokað á
Krímskaga, eru þeir nú komnir
burtu úr Rússlandi. Getur varla
á löngu liðið, þar til það einnig varnarvirki, sem nú má heita
gefst upp.
Rússar hafa því síðast liðna
viku unnið einn af sínum stærri
sigrum í stríðinu. 1 Moskva hef-
ir engum sigri þeirra verið fagn-
að sem þessum í Odessa.
lendum þeirra og sem de Gaulle,
er formaður í. De Gaulle hefir
verið að þessu leyti viðurkendur
bráðabirgðarstjórnari franskra
nýlenda, en hervaldið, sem í
höndum Eisenhower yfirhers-
höfðingja var, var falið Giraud.
De Gaulle er ákafa maður og
var ekki ánægður með þessi af-
skifti Breta og Bandaríkja-
manna. Hann gerir ráð fyrir, að
her Frakka geri eitthvað í stríðs-
lokin og er hræddur um að Gir-
aud verði þá sá, sem mikið hefir
að segja, verði hann yfirmaður
hersins. Hann kveðst sjálfur geta
tekið að sér herstjórnina. Fái
hann hana ekki í hendur, eigi
Bretar og Bandaríkjamenn við
Giraud, en ekki við nefnd sína,
eins og vera beri.
Nú er fylgi de Gaulle ekki
meira en það, að sumir æðstu
menn í her Frakka í Norður-
Afríku, kváðu reiðubúnir að
segja af sér, ef Giraud láti af
stjórn hersins. Eru þeirra á
meðal yfirmenn sjó- og flughers-
ins.. Ennfremur er haldið fram,
að nokkrir í nefnd de Gaulle
segi af sér, verði kröfunni á
hendur Giraud haldið fram.
Skurk á Kyrrahafinu
Fyrir helgina gerði sjóliðj
Bandaríkjanna mikið skurk áj
Kyrrahafinu á eyjum þeim, sem
Palau eyjar eru nefndar og eru
einu hervarnar-stöðvar Japa
austur af Philipseyjum og að-
sannleikurinn er sá, að þeir áttu
ekki annars kost en að taka boði
Rússa. Borgunin sem Rússar
buðu, fyrir eignir Japa, er auð-
vitað ekkert borin saman við
eiginlegt verð þeirra.
Japar gátu eftir samningi sín-
um haldið eyjunni til 1970. En
þeim hefir þótt ráðlegast, að
verða nú þegar við vilja Rússa,
er þeir sáu að þeim var alvara
með að ná eyjunni.
Undir niðri ber þetta með
sér, að Japar hafa mikinn beyg sem
af herstyrk Rússa og eiga ef til
vill eftir að leggja meira í söl-
urnar til að halda samkomulagi
við þá.
En Bandaþjóðirnar hagnast
einnig á þessu að því leyti sem
Japar tapa þarna nokkurri olíu
og kolaframleiðslu. Rússinn hef-
ir djarfmannlega tekið hana frá
þeim og sýnt með því, þar sem
annar staðar, herstyrk sinn. —
Japar hafa auðvitað olíu mikla
annars staðar. En þeir þurfa að
flytja hana lengan veg heim til
Tokyo.
eins 550 mílur þaðan.
sóttar voru og fleiri
Heim-
Ástæðan fyrir falli Willkies
Chester Bloom, bandaríski
fregnritinn kunni, telur ástæð-
una fyrir því, að Willkie tápaði
öllu fylgi í undirbúningskosn-
ingunni í Wisconsin —jag sem
varð til þess, að hann er nú hætt-
ur við að bjóða sig fram sem for-
seta, aðallega í því fólgna, að
republikar geri sér vonir að þeir
hafi á meðal sín mann, sem sigr-
að geti Roosevelt forseta í kom-
andi kosningum, og sá maður sé
sínu ríki. En rangt væri þó að
ætla, að Dewey væri á nokkurn
hátt bundinn einangrunar stefn-
unni, sem Zimmerman hefir
fylgt og fylgir eflaust enn. —
Sannleikurinn er, að Dewey gæti
ekki verið með henni, ef hann
ætlaði sér að halda New York-
ríki.
Minnast mætti þess, að það
var Dewey, sem republikaliðið
dróg saman, er fundinn hafði í
Mackinac s. 1. septembef og
samdi uppkast eða aðal-
drættina í stefnuskrá republika-
flokksins. Einangrunarsinnar
urðu steinilostnir, er hann lýsti
yfir, að hann æskti hernaðarlegs
sambands við Breta, að stríðinu
loknu. Satt bezt að segja, er
Dewey meistari í meðferð póli-
tískra mála. Honum hefir hepn-
ast undra vel, að koma því svo
fyrir, að flokkurinn sækist eftir
leiðtqga sínum, eins og gamla
venjan var, sem Willkie virti að
engu. Honum hefir hepnast að
fá á sitt vald menn úr sínum
flokki nálega hvaða skoðanir
sem þeir hafa í innanlandsmál-
um. í því er mikill pólitískur
sigur fólginn.
Það má ganga að því vísu, þó
Dewey verði kosinn forsetaefni
republika, að hann
gætilega, stýra hjá að særa
nokkra flokksmenn sína, og tala
í hófi um hvað sem er. Stefnu-
■yfirlýsing flokks hans mun hann
nákvæmlega þræða og skoð
bakhjarl alls, fremur en smærri
og flóknari mál.
1 yfirlýstri stefnuskrá repub-
Handiðnaskóla á að koma upp
bæði til að kenna unglingum iðn
einhverja og hermönnum er til
baka kæmu úr stríðinu.
Winnipeg-borg var leyft að
selja orku til ljósa og iðnaðar á
núverandi verði, en var bannað
að láta Winnipeg Hydro fram-
leiða rafmagnsáhöld.
Eitt frumvarp var um að leyfa
útlærðum kvenprestum að gifta.
Ráðstafanir voru miklar gerð-
ar er lutu að heilbrigðisvernd og
viðskiftum Winnipeg General
Hospital og fylkisins.
Stríðið'á Indlandi
eyjar í
grendinni, svo sem Yap, Ulitri
og Woleai. Á þessu svæði öllu j
söktu Bandaríkjamenn 46 sjó-
skipum; voru 3 af þeim herskip,
sum olíuflutningsskip o. s. frv.
Auk þessu skutu Bandaríkja-
menn niður 214 flugför af Jöp-
um. Þetta'er einn.af meiri sigr-
um Kyrrahafsflotans og er ekki
ólíklegt, að þar sem þetta er svO|
vestarlega, að hann hafi komið
Jöpum í opna skjöldu. Enmikið^
austar er eyjan Truk, mikið.
^ „ lika, er tekið fram að halda á-
Thomas Dewey, governor i New fram sfríðinu af krafti með
| bandaþjóðunum unz óvinirnir
York.
einangrað.
Sakhalin eyjan
Járnbrautina í suðaustur til
olíulindanna í Ploesti, hafa Rúss-
ar nú skorið sundur í Rúmaníu.
1 norðvestri er sagt íTrétt frá
London, að Rússar berjist nú
innan Tékkóslóvakíu.
Ibúatala borgarinnar Odessa
var nærri % miljón fyrir stríð-
ið. Hún var mikil viðskiftaborg
og skip þaðan voru stöðugt í sigl-
ingum til annara landa. Þar eru
skipalægi margra mílna löng.
Viðureign þeirra Giraud
og de Gaulle harðnar
Fyrir nokkru færðist de Gaulle
Fyrir nokkru var það í fréttir
fært, að Rússar hefðu endurnýj-
að fiskveiðisamning sinn við
Japa meðfram ströndum Austur-
Síberíu. - Var því heldur þurlega
tekið af Bandaþjóðunum, þó þarj
sé ekki um neina nýjung aðj
ræða. Þetta er gamall viðskifta- j
samningur milli landanna. íj
þetta sinn báðu Rússar um 5%
meira fyrir leyfið en 1942.
Hins er aftur minna eða alls
ekki getið í blöðum hér, að Rúss-
ar settu Jöpum þá kosti um sama
leyti, að hverfa burtu af eyjunni
Saghalin, við austurströnd Sí-
beríu. Eyja sú hefir verið bit-
bein Rússa og Japa lengi. Rússar
tóku hana 1875, en töpuðu aftur
það í fang, að reyna að auka vald 1905. Samt héldu Rússar suður- j
sitt, með því, að reka Henri Gir-j hluta hennar, en hann. er lítilsj
aud yfirhershöfðingja frakk-jeða einskis verður. í norður-
neska hersins í Norður-Afríku hluta eyjarinnar er bæði olíu-
frá stöðu sinni, og ætlaði sér að og kolavinsla. Japar hafa ár-
taka hana sjálfur. Hann bauð lega náð sér þar í eina miljón
Giraud að vísu málamynda-eftir- tunna af olíu og kolaframleiðslan
lit með hernaðarstarfinu, en að var nokkur.
öðru leyti átti hann ekkert að; Til þess að ganga nú frá þess-
bafa að segja. Nú er svo koipið arr framleiðslu, buðu Rússar
að Giraud neitar að leggja niðurj Jöpum $950,000. Japar tóku því
herforingjastöðuna, finst de vel og ætla nú að verða burtu af
Gaulle lítið hafa um hana að
segja, þar sem hún var veitt hon-
um af Breta- og Bandaríkja-
stjórn, en ekki nefndinni, sem
sjálf hefir álitið sig kjörna til að
Dewey hefir sýnt það, að hon
um er lagið að ná sér í atkvæði
Hann sigraði í einu mesta ríkinu
syðra, New York ríki, Herbert
Lehman, demokrata, manna.vin-
sælastan, í ríkisstjóra kosningu.
í aukakosningu undir hans stjórn
um vara-ríkisstjóra, tapaði
demokrati einnig í því ríki.
Án 226 fulltrúa atkvæða (elec-
toral votes) í New York-ríki, má
heita ókleift fyrir forseta að
vinna kosningu í Bandaríkjun-
um. Þetta er fullur einn sjötti
allra fulltrúa-atkvæða, sem
kosningu forsetans ráða.
Á síðast liðnum 50 árum
aðeins eitt dæmi þess, að forseti
hafi náð kosningu, án fylgis
New York-ríkis. Það var 1916;
Charles E. Hughes, republiki,
náði þá New York, en tapaði
Californíu, og Woodrow Wilson
var kosinn.
Það sem-er að gerast í Banda-
ríkjunum, bendir ljóst á aftur-
hvarf til hinna eldri sögulegu
flokka. Viðreisnarstefna demo-
krata, sem hugi manna hefir
lengi hrifið og utanríkisstefna
republika, sem Willkie hefir
haldið á lofti, til þess að hafa
eitthvað nýtt á prjónunum, eins
og demokratar, hafa báðar mist
flugfjaðrirnar í augum fjölda
manna innan beggja flokkanna.
Það eru orðnir hægri- og vinstri-
menn innan beggja flokkanna.
Og eins og einhver hefir stungið
upp á, væri ekkert úr leið að
mynda nú nýja flokka, íhalds-
flokk og frjálslyndan flokk til að
gera veg kjósenda beinni og
leggja niður gömlu flokkana.
Vonbrigði Willkies, og þau er
hann hefir ekki dulið, komu oft
fram í orðum er hann fór um
| Fred R. Zimmerman, einn af
, fremstu mönnum í liði Deweys.
eyjunni innan fimm daga, með
þann forða sem þeir hafa af kol- J Zimmerman var ríkisritari í Wis
um og olíu, en Rússar taka við
eyjunni.
Japar tala um þetta sem vin-
consin. Hann var sá, er sterkast
| barðist fyrir útnefningu Deweys.
] Hann er einangrunarsinni og var
taka að sér mál Frakka í ný-'áttuvott milli sín og Rússa. En helzti talsmaður þeirrar stefnu í
séu sigraðir, að Bandaríkin taki
og þátt með þeim í að tryggja
frið að stríði loknu. Er mjög
eftirtektavert, að republika-
flokkurinn tók þessi mál á dag-
skrá sína mánuði áður en á þau
var minst eða yfirlýsing um þau
gerð í efrimálstofu þingsins, og
fékk mikið fylgi beggjá flokka.
Republikar eru reiðubúnir að
færa sér í nyt hvað eina, sem al-
menningur er nú ekki ánægður
með. Og það er nú sitt að hverju.
William Schroeder, frá blaðinu
Chicago Tribune, sem var einn
nefndarmanna republika í Illin-
er ois, var hávær og hafði að mörgu
að finna á fundi nefndarinnar;
hann taldi óþarft að skamta kaffi
út úr hnefa, sykur, svínakjöt,
dósamat, skó, gasolíu og togleð-
ur. Það væri drotnunarfíkn við-
reisnarstarfsklíku Roosevelt, er
óþægindum þeim ylli sem af
þessu leiddu. Þetta fer hvorki
fram hjá þeim, sem leynilega|
eru enn þýzksinnaðir, eða undir
niðri eru fasistar eða hverjum
þeim í landinu, sem ekki er laus
við Breta hatur. En þessir fnenn
eru nú í minni hluta; það kemur
aldrei til að þeir ráði fyrir þjóð-
inni. En þeir ráða eigi síður yfir
fjölda atkvæða, sem enginn
stjórnmálaflokkur getur sér að
bagalausu gengið alveg frami
hjá.
Manitoba-þingi slitið
Fylkisþingi Manitoba var slit
ið s. 1. fimtudag. Alls afgreiddi
þingið 77 frumvörp. Voru mjög
mörg af þeim lítilsháttar laga-
breytingar.
Auk vegabóta og stækkunar á
raforkukerfi fylkisins, sem mikla
atvinnu og mikið fé er áætlað til
og á að koma með tíð og tíma í
framkvæmd, veitti þingið $750,-
000 til atvinnubóta að stríðinu
loknu. Gerði hver deild grein
fyrir því er hún ætlaði að starfa
að, til atvinnubóta.
Frá Indlandi hafa borist frétt-
ir síðustu dagana um að Japar
séu þar að láta til sín taka. Þeir
eru komnir einar 35 mílur inn i
Indland, hafa tekið þorp og smá-
herstöðvar frá Bandaþjóðunum,
svo sem Tamu, Tiddim og Ukr-
uhl. Til stærri brezkra her-
stöva eru þeir ekki komnir en
ætla sér auðsjáanlega að freista
að taka staði sem meiri hernað-
arlega þýðingu hafa svo sem Im-
phal, Kohima og Dimapur; þeir
eru þegar byrjaðir að herja á
Kohima.
Japar hafa verið skjótir í för-
um. En eftir fréttum að dæma
mun fara í gær, er fyllilega við því búist
að á þessum síðastnefndu stöðum
verði sóknin fyrir Jöpum erfið-
ari. Bandamenn hafa þar tals-
vert lið fyrir og geta eflt það
skjótlega. Japar geta ef til vill
eflt sitt lið einnig þó sækja verði
það lengra eða til Austur-Kína.
En þeir hafa nú brautir þaðan og
yfir Thailand, sem þeir hafa lát-
ið hertekna bandamenn leggja
fyrir sig. Flugför Breta geta ef
til vill hindrað þarna hermanna-
flutning eitthvað, en hvert að
það nægir, er eftir að vita.
Það sem hættulegt getur orð-
ið, er það að ef Japar ná þessum
stöðum sem á var minst, eru þeir
líklegir til að slíta samgöngur við
bandamanna herinn í norðvestur
Burma að vestan. En til þess
er nú ekki en komið og kemur
kanske ekki, en útlitið er ekki
sem bezt.
FALLINN í STRIÐINU
Sgt. Thórhallur Lífman
I skránni 5. apríl af föllnum
hermönnum, var nafn Sgt. Thór-
halls Baldurs Lífman birt.__
Hann var áður en hann innritað-
ist í flugherinn starfsmaður hjá
MacDonald Bros. Aircraft félag-
inu í Winnipeg. Foreldrar hans
eru Mr. og Mrs. B. J. Lífman,
Árborg, Man. Hann lifa ásamt
foreldrum 5 systur: Mrs. T. D.
Urry, Margrét, Stefanía, Solla
og Mrs. H. J. Fjeldsted. Heims-
kringla vottar samhygð sína.
höfn kafbátsips með sér til cana-
diskrar hafnar; það ætti að
nægja til að sanna söguna.
★ ★ ★
Um 80,000 menn og konur er
talið að Þjóðverjar hafi líflátið í
Frakklandi síðan vopnahléð var
samið. Um 400,000 hafa verið
kærðir og 150,000 af þeim verið
sendir til Þýzkalands.
★ ★ ★
Brezk og canadisk flugför er
haldið að stórskemtdum hafi oll-
að á einu stærsta herskipi Þjóð-
verja, Tirpitz, er lá inni á firði í
Noregi.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Skírnarathöfn _
Við páskaguðsþjónustuna s.
sunnudagsmorgun í Sam-
Dandskirkjunni skírði séra Philip
M. Pétursson, Sharon Ann, dótt-
ur þeirra hjóna, Frans Lambert-
son Hansson og Önnu Öldu Rose
Gíslason Hansson. Athöfnin fór
fram á ensku, og að henni lok-
inni söng söfnuðurinn skírnar-
sálm “By Cool Siloam’s Shady
Rill.”
Rússar hófu mikla sókn á her-
lið Þjóðverja á Krímskaga undir
eins og Odessa gafst upp. Hafa
Þjóðverjar þar 11 herdeildir eða
um 150,000 menn, er þar hafa
setið innilokaðir síðan í nóvem-
ber. Að líkindum tekur Rússa
ekki lengi að koma þeim fyrir
kattarnef, úr því þeir eru byrj-
aðir á því.
★ ★ ★
Montague Norman, sem verið
hefir stjórnandi Englandsbanka
síðan 1920, er að hætta starfi að
ráði lækna; hann er 73 ára. Lord
Catto, fjármálaráðunautur
Breta, er ætlað að við stjórn
bankans taki, 18. apríl, er kosn
ing fer fram um það.
★ ★ ★
L. St. George Stubbs, fylkis-
þingmaður í Manitoba, reyndi
að koma því til leiðar á nýaf-
stöðnu þingi, að veðreiðar væru
bannaðar í Manitoba; hann var
sleginn af laginu með það.
★ ★ ★
Bretar og Bandaríkjamenn
hafa undanfarna daga haldið
uppi ægilegum flugárásum
Þýzkaland. Hafa stundum 2000
flugvélar tekið þátt í árásunum
í einu.
★ ★ *
Ný canadisk freigáta H.M.C.S
Waskesiu, vann á þýzkum kaf
bát norðarlega á Atlantshafinu
nýlega og kom með 19 af skips
MYNDARLEG LEST
1 marzmánuði köstuðu banda-
jjóðirnar 61,000 smálestum af
sprengjum á Evórpu-virki Hitl-
ers. Það er sagt met í sprengju-
kúlna kasti. Fyrir oss, Canada-
búa, sem aldrei höfum séð áhrif-
in af einnar-smálestar sprengju,
er erfitt, ef ekki ómögulegt, að
gera sér nokkra grein fyrir af-
leiðingunum af þessu. Ef til vill
er hægt að skýra þetta með dæm-
um sem við könnumst öll við.
Vanalegur járnbrautavagn,
eins og þeir er hveiti er flutt í,
rúmar um 40 smálestir. Til þess
að flytja þyngd sprengjanna,
sem rigndu í marzmánuði yfir
Þýzkaland og hernumin lönd
þess, þyrfti járnbrautalest með
1525 vögnum og sem yrði þá 10
mílna löng. Til þess að hreyfa
þessa lest, þyrfti 15 til 25 sterk-
ustu gufukatla, sem smíðaðir eru
í Canada. Hestöflin sem þyrftu
til að lyfta þessari lest 20,000 fet
í loft upp og gasolíuna, sem
þyrfti með til að fara með hana
300 til 400 mílur í loftinu, gef-
umst vér upp við að reikna. Vér
verðum að fela það starf þeim,
sem betri eru í hærri reikningi
en vér erum. %
“Hefir enginn í fjölskyldu
þinni giftst vel?”
“Aðeins konan mín.”