Heimskringla - 13.12.1944, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 13. DES. 1944
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
GRAFARINN f
WINNIPEG
Eftir Benedikt Gröndal
Winnipeg, Man.
Eg sat í stofu hjá séra Eylands
einn sunnudagsmorgun, þegar
stór og myndarlegu maður, vík-
mgslegur mjög, gekk inn. Djúpir
drættir í andliti hans gáfu til
kynna, að hann átti marga ára-
tugi að baki sér, en augun, sem
skinu undir þungum brúnum,
spegluðu fjör og kraft ungs
manns.
Komumaður rétti mér hend-
ina, og sagði: “Nei, er þetta
strákurinn, sem er altaf að
skrifa!” Eg kvað svo vera, og
séra Eylands kynti mig fyrir
§estinum. Það var Arinbjörn S.
^ardal útfararstjóri.
Eg hafði heyrt margt um Arin-
^jérn, og átti eftir að heyra
margt fleira um hann meðan eg
dvaldist í Canada. Svo fór, að
eg eyddi mestöllum helgidegin-
Urn með útfararstjóranum og
tekk hann til að segja mér margt
frá fyrri árum sínum.
Við Sargent Avenue, íslenzku
gotuna í Winnipeg, þekkja allir
Unga öldunginn Bardal. Hann
er altaf fullur af fjöri og galsa,
rett eins og hann hefði verið
íermdur í gæt, hvert sem harin
er að spila púl við landana, og
fara með vísur eftir Káinn eða að
fá sér kaffisopa á Wings veit-
'ngahúsinu. Ef hann ekki getur
fengið mola í kaffið, þá er hann
Vls með að sleppa út úr sér eftir-
Isetis skammaryrðum sínum, sem
eru “Þorkell þunni!” og “Brauð
°g smér!”
^ótt Arinbjörn sé f jörugur og
gsrnansamur, gleymir hann ekki
alvarlegri hliðum lífsins. Hann
er aianna hjálpsamastur og
manna greiðviknastur og má
ekkert aumt sjá. Hefir hann
mörgum veitt aðstoð og margt
gott gert þau 50 ár, sem hann
hefir verið hér vestra.
Á skrifstofu Bardals hafði
hann margt að sýna mér. Þar
v°ru myndir af merkum Isl.,
llCunningjum hans. Þar voru
^nrsir minjagripir og merkar
b^kur. Þar er byssan, sem hann
n°tar á fuglaveiðum og þar er
josmyndavélin hans. Áhuga-
^al hans eru mörg og fjölbreytt.
g settist í djúpan leðurstól, en
ann sat við skrifborðið sitt, er
e8 tók að spyrja hann um liðna
tíð.
Bardal er fæddur að Svartár-
°ti í Bárðardal árið 1866. Þar
og á ýmsum stöðum norðan-
^nd;
æfi
ls eyddi hann fyrstu 20 árum
sinnar við smalamensku og
a®ra sveitavinnu. Tvítugur að
aldri hélt hann Vestur um haf,
g 1866 kom hann hingað vestur
a slóttulöndin. Eg spurði hann
Vað hann hefði aðallega haft
"rir stafni fyrstu árrn vestra.
Ált milli himins og jarðar,”
^agði hann. “Eg vann á járn-
le auffnni> sem verið var að
Sgja vestur af Winnipeg, eg
yar Vlð skógarhögg, eg mokaði
°lum í Port Arthur, eg var öku-
maður hér í Winnipeg og eg vann
etfa sveitavinnu.”
Erfiðir tímar, var það ekki?”
sPurði
eg.
°g dró
dú, heldur,” sagði Arinbjörn
i . - annað augað í pung. Svo
“E * ^ann áíram eftir augnablik
.. ® man altaf sérstaklega eftir
^num atburði frá þeim tímum.
a var
eg á ranch hérna á prerí-
Bg var eini Islendingur
þ n Þar, og þá lærði eg enskuna.
0^ar eg kom, gat eg ekki talað
^ • f'eir kölluðu mig altaf
a* Ury’ af því að þeir nentu ekki
jggrf61'3 nnínið mitt. Veturinn
var mjög mikill frostavet-
}e er mér eitt fárviðri sérstak-
fó^3 efffrminnilegt. 1 því veðri
}r Ust margir menn hér um slóð-
úti°8 r Norður Dakota. Eg var
þe a^ flytja hey á tveim hestum,
mfr.hríðin skall á, og reyndist
þf. óniögulegt að komast með
1 úaeja. Varð eg að grafa
mig í fönn óg vera þar tæpa
sólarhring. Þá loksins komst e
heim með klárana og var ókalin
sjálfur.”
“Hvenær byrjaðir þú að vinn
við útfarir?” spurði eg.
“Það var 1894, og síðan hef e
altaf unnið við þaer,” svarað
Bardal. “Það var erfitt að kom
ast inn í starfið og læra það
fyrstu, en alt lagaðist með tím
anum, og í þau 50 ár, sem eg he
unnið við þetta, held eg að e
lafi grafið um 17,000 manns
Fyrst í stað skröltum við þetta i
hestvögnum, en 1918 fengum vii
fyrsta mótorvagninn okkar. Sf
kom nú líka í tíma, því að það ái
gekk inflúensufaraldurinn mikli.
sem þið kallið spönsku veikina
heima á Islandi. Þá höfðum við
alt að átta jarðarförum á dag, og
við urðum að skamta prestunum
tíma með hvern mann til að geta
haft við. Það var sorglegt tíma-
bil og heilar fjölskyldur féllu í
valinn.”
Nú eru tímarnir breyttir og
Bardal á stórt útfararheimili í
vesturhluta Winnipeg-borgar. —
Eg spurði hann um útfararsiði
hér vestra, og eru þeir mjög
ólíkir því, sem heima tíðkast.
Hér er hinn látni þegar fluttur
á sérstök útfararheimili, þar sem
líkið er smurt og kistulagt. Síðan
fer fram kveðjuathöfn í kap-
ellu heimilisins, og eftir það er
ekið í kirkjugarð, og jarðsett
með smá athöfn. Hér er mjög
lítið um að kveðjuathafnir
manna séu haldnar á heimilum
eða í kirkjum, nema helzt þegar
um Þjóðverja og íslendinga er
að ræða, sagði Bardal mér. Menn
fara altaf á milli í bifreiðum og
sorgargöngur um götur borgar-
innar eru ekki til, svo að fólk er
ekki daglega mint á návist dauð-
ans með blómum og pípuhöttum,
eins og sums staðar tíðkast.
Bardal héfir frá mörgu sér-
kennilegu að segja um starf sitt.
“Útfarir eru auðvitað löngu
orðnar daglegt brauð fyrir mig,”
sagði hann, “og við höfum reynt
að gera þær sem viðfeldastar
fyrir þá, sem þurfa að vera við-
staddir þær. Líksmurning er
til þess að það verði þeim, sem
eftir lifa, sem auðveldast að sjá
hinn látna í hinsta sinn, og svo
að líkið haldist sem bezt. Blóð-
ið er tekið úr líkamanum og sér-
stök þurkunarefni látin í hann í
staðinn. Þegar smurningu er
lokið, lítur hinn látni út eins
og hann sofi, en tekið er fyrir
rotnun um langan tíma. Kist-
urnar eru vel útbúnar og klædd-
ar silkiklæðum, svo að inargur
hverfur í jörðina í betri rúm-
klæðum en hann nokkru sinni
komst í í lifanda lífi. Alt gerir
þetta aðstandendum léttara að
taka því, og eg get sagt, að lík-
hræðsla §r varla til hjá okkur.”
“Hefir þú aldrei verið lík-
hræddur sjálfur?” spurði eg
Bardal.
“Jú, það verð eg að viður-
kenna,” svaraði hann og brosti.
“Þegar eg var smá strákur var
eg ákaflega líkhræddur, og er
það hálf einkennilegur leikur
örlaganna að þetta skyldi verða
æfistarf mitt.”
Eg samþykti það, en varð að
setja á mig fararsnið, því það va^i'
orðið álitið dags. Áður en eg
fór skoðaði eg þó nokkrar fjöl-
skyldumyndir, þar á meðal af
einu af 12 börnum Bardals, Njáli
syni hans, sem er í chnadiska
hernum og er stríðsfangi Japana
í Hong Kong. Eg kvaddi graf-
arann með virktum og lagði af
stað í samkvæmi með nokkrum
öðrum löndum.
Eg átti þó eftir að sjá vin minn
Bardal aftur þennan dag. Þegar
eg kom heim rétt fyrir miðnætti,
beið hann mín þar í bíl sínum og
bað mig að stíga inn í hann. Eg
gerði það og hann ók af stað.
Eg spurði, hvað nú væri á seiði,
en hann sagðist aðeins ætla að
sýna mér dálítið. Eftir nokkra
stund gat eg veitt upp úr honum
hvað það var. Þrír viðskiftavin-
BREZKAR HERDEILDIR TAKA TAMU
Það var auglýst frá suð-austur Asíu, að fjórtánda brezka
herdeildin hefði farið yfir Burrna línuna 6. ágúst s. 1., til að
hertaka bæinn Tamu, sem er í Kabaw dalnum. Þó bærinn
sé lítill, er hann samt mjög þýðingarmikill, og hefir nú verið
gerður að mjög áríðandi forðabúri fyrir hinar sækjandi her-
sveitar sambandsþjóðanna. Japanir höfðu skemt bæinn tals-
’ vert áður ien þeir voru reknir þaðan í burtu og gereyðilagt
mörg af hinum Buddisku hofum er þar stóðu. — Á mynd-
inni sézt japanskur skreðdreki er fór í lamasess í viðureign-
inni, og er verið að toga hann í forðabúr sambandsmanna
nálægt Tamu.
ir höfðu komið á útfararheimilið
síðan eð fór frá honum um dag-1
inn, og nú vildi hann endilega
sýna mér, hvernig þeir byggju
um þetta.
Mér var satt að segja ekkert
um að fara að skoða viðskifta-
vini grafarans um miðja nótt, en
það varð engu tauti við Arin-
björn komið. Eg varð því að
telja í mig kjark og bera 'mig
mannalega. .
Tunglið óð í skýjunum, þegar
við stoppuðum fyrir utan útfar-
arheimili Bardals. Hann gekk
á undan inn, en eg trítlaði rétt
fyrir aftan hann. Það var slökt
í kapellunni, en hann kveikti á
draugalegum lampaljósum, og
sjá! Þarna stóðu uppi þrj ár kist-
ur. Bardal gekk að þeim og
opnaði þær allar, heldur hróðug-
ur á svipinn. Eg leit á líkin, beit
á jaxlinn, og bað hinn almáttuga
í hljóði að blessa sálir þeirra,
mína og ekki sízt Bardals. \
Er eg hafði séð nægju mína af
viðskiftavinum útfararstj órans,
ók hann mér heim og var jafn
fjörugur og um miðjan dag. —
Áður en hann skildi við mig, gaf
hann mér það heillaráð, að eg
gæti lesið bænir mínar áður en
eg færi að sofa, ef ske kynni að
mér liði illa.
▲
Bardal er ötull maður og
starfssamur. Hann hefir unnið
mikið fyrir ýms félagssamtök,
bæði íslenzk og canadisk. Sér-
stöku ástfóstri hefir hann tekið
við bindindissamtökin, því að
hann er stakur reglumaður. —
Hefir hann í meira en aldarfjórð-
ung verið stórtemplar Manitoba
og verið fulltrúi Canada á mörg-
um alþjóða stórstúkuþingum. —
Hann hefir á ferðalögum sínum
jafnan reynt að koma við á Is-
landi, og verið þar fimm sinnum
síðan hann fór vestur um haf
1888.
Með tvær hendur tómar fór
Bardal að heiman, en þær og ó-
þreytandi elja dugðu honum
eins og svo mörgum öðrum land •
nemum í Vesturheimi. Það var
vel sagt af blaði útfararstjóra í
Canada fyrir nokkru, er það
komst svo að orði, að Bardal
væri þjóð sinni, sem hefði lagt
til svo marga ágæta Canada-
menn, — til mikils sóma.
A
Áður en eg fór frá Winnipeg
sýndi Bardal mér kirkjugarð
borgarinnar, — um hábjartan
dag þó. Hvíla þar margir Is-
lendingar. Þegar við ókum aft-
ur til borgarinnar, sagði Bardal
brosandi, að eg væri einn þeirra
fáu, sem hann hefði farið með í
kirkjugarðinn, sem kæmust það-
an aftur! Sem betur fer, varð
mér hugsað.—Alþbl.
ANDLÁTSFREGN
Undir þunga áföllum lífsins, —
við lát elskaðs sonar þeirra — í
veikindum hennar — kvörtuðu
þau aldrei við neinn, en báru
jafnan höfuð hátt, hvort sem vel
gekk eða mótvindi var að mæta.
Vinátta þeirra var trúföst og
djúptæk. — Á 60 ára samfygld
með manni sínum naut Kristín
ástar hans og virðingar, — og
umönnunar hans og sona þeirra,
eftir því sem þeim var framast.
auðið í té að láta. Lausn dauð-
ans, sem var langþráð af henn-
ar hálfu, lauk heiðarlegum æfi-
ferli merkrar íslenzkrar konu.
Útförin fór fram þann 23. nóv.
frá útfararstofu Mr. Langrills,
og frá kirkju Selkirk safnaðar.
Blaðið Vísir í Reykjavík er
vinsamlega beðið að birta þessa
dánarfregn. S. Ólafsson
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
LESTÐ HEIMSKRINGLU—
bezta íslenzka fréttablaðið
Mrs. Kristín Björnsson, kona
Stefáns trésmiðs Björnssonar í
Selkirk, andaðist á almenna
sjúkrahúsinu þar þann 20. nóv.
síðdegis.
Hún var fædd 21. des. 1862, að
Meiðastöðum í Garði í Gull-
bringusýslu, dóttir heiðurshjón-
anna Árna Þorvaldssonar,
hreppstjóra á Innra-Hólmi í
sömu sýslu og fyrri konu hans
Solveigar Þórðardóttir; voru for-
eldrar Kristínar þróttmikið og
dugandi fólk af góðum ættum
komin.
Ung að aldri giftist Kristín
Stefáni Björnssyni Guðmunds-
sonar frá Kjartansstöðum og Sig-
ríðar Bjarnadóttur konu hans.
Ætt hans er hin merka og marg-
menna Sjáfarborgarætt í Skaga-
firði. Stefán fóstraðist upp á
Ingveldarstöðum . á Reykja-
strönd, þar bjuggu þau Kristín
og Stefán um hríð, áður en þau
fluttu vestur um haf árið 1886.
Rúm þrjú ár bjuggu þau í grend
við Árnes í Nýja Islandi, en
fluttu til Selkirk, árið 1890, og
bjuggu þar þaðan af, — full 54
ár.
Þeim varð fjögra barna auðið:
elztur er Árni, smiður í Selkirk,
býr með föður sínum; Stefán,
læknir, kv. Önnu Eugene Emery.
látinn 21. sept. 1934, þau áttu
tvo sonu, annar þeirra er Nor-
mann læknir; Bjarni, smiður,
heima, með föður sínum og bróð-
ur; Solveig Anna, gift Thos. H.
Hawken, Miami, Man.. Systur-
dóttir hinnar látnu er Mrs.
Ragna Björnsson, Víðisbygð,
Man. Mörg skyldmenni eru á
lífi á Islandi, munu þau flest bú-
sett í Reykjavík og um Suður-
land.
Kristin var kona þróttmikil
og sjálfstæð að upplagi til. —
Lengst æfinnar var hún heilsu-
styrk, og leysti annir og skyldu-
störf sín afburða vel af hendi.
Fyrir nokkrum'árum fékk hún
áfall, svo þaðan af mátti hún
ekki í fætur stíga, var rúmliggj-
andi þaðan af og leið oft miklar
þjáningar. Liðu síðustu árin
hjá með seinagangi þeim, sem
elli og sjúkleika eru tíðum sam-
fara. Þá, sem á undangenginni
æfi, sýndi hún þróttlund trúar-
innar á Guð, er jafnan hafði ver-
ið hennar styrka stoð. Kristín
var ein af stofnendum Kvenfél
Selkirk safnaðar, mikilsmelin og
áhrifarík í þeirra hópi —- áratug-
um saman, bæði voru þau Björn-
sons hjónin meðal frumherja
Selkirk safnaðar.
Sjálfstæði í skoðunum og af-
stöðu allri, sem löngum hefir
verið talið mikils um vert sér-
kenni íslenzks fólks einkendi
hugarstefnu Kristínar og Stef-
áns manns henanr og heimilis
þeirra, bæði inn á við og út á við.
Styrkir Rockefellers-stofnunin
rannsóknarstöð að Keldum
í Mosfellssveit?
Meiri hluti fjárveitinganefnd-
ar flytur í Sþ. svohljóðandi
þingsályktunartillögu:
“Alþingi ályktar- að heimila
ríkisstjórninni að verja af tekju-
afgan^i yfirstandandi árs alt að
750 Iþús. krónum til þess að koma
upp rannsóknarstöð í búfjár-
sjúkdómum á Keldum í Mos-
fallssveit, enda komi jafnhátt
framlag á móti annarsstaðar að.”
Þingsályktunartillaga þessi
var rædd á Alþingi á föstudag.
Pjetur Ottesen hafði framsögu
f.h. meirihluta nefndarinnar,
sem flytur tillöguna. —'Hann
skýrði frá því; að fyrv. atvinnu-
málaráðherra hefði ritað fjár-
veitinganefnd bréf og farið fram
á að nefndin flytti þetta mál inn
í þingið, þar eð líkur væru fyrir
því að Rockefeller-stofnunin í
Bandaríkjunum myndi veita fé
til rannsóknarstöðvarinnar, alt
að helmingi stofnkostnaðar.
Fjármálaráðh., Pjetur Mag-
nússon gaf eftirfarandi upplýs-
ingar í málinu:
Kostnaðaráætlun um bygg-
ingu rannsóknarstöðvar á Keld-
um var gerð á s. 1. sumri. Það
var Björn Sigurðsson læknir sem
samdi þá áætlun, en hann er
þessum málum kunnugastur. —
Eftir stjórnarskiftin átti eg tal
við Björn um málið og skýrði
hann mér þá frá, að áætlunin
hafi verið gerð í flýti og þyrfti
að endurbæta hana. Bað eg
Björn að athuga áætlunina og
gerði hann það og fékk eg áætl-
unina frá honum í síðustu viku.
Reyndist hún talsvert hærri en
hin fyrri, þannig, að heildar-
stofnkostnaðurinn er áætlaður
1.9 milj. kr. í stað 1.5 milj. Þessi
endurskoðaða áætlun var strax
símuð ræðismanni Islands í New
York og lagt fyrir hann að koma
henni til Rockefellersstofnunar-
Hhagborg II
FUEL co. n
Dial 21 331 No*U) 21 331
Safnbréf vort innlheldur 15 eða fleiri
tegundir af húsblóma fræi sem sér-
staklega er valið til þess að veita sen
mesta fjölbreytni þeirra teganda er
spretta vel inni. Vér getum ekki gefið
skrá yfir það eða ábyrgst vissar og
ákveðnar tegundir því innihaldinu er
breytt af og til. En þetta er mikiil
peningaspamaður fyrir þá sem óska
eftir indælum húsblómum.
Bréfin 15c; 2 bréf 25c, póstfritt.
FRl—Vor stórt útsceðisbók íyrir 1945
Aldrei fullkomnari en nú
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
innar. Eg tel því nauðsynlegt,
að heimildin í þingsályktunar-
tillögunni um framlag ríkisins
verði talsvert hærri, eða alt að 1
milj. kr., því að kostnaður við
bygging^r munu einnig verða
hærri en áætlað var. Eg mun
við síðari meðferð málsins koma
á framfæri tillögu um, að þessu
verði breytt.
Eg býst einnig við, sagði fjár-
málaráðh. ennfremur, að fjár-
veitinganefnd áætli reksturs-
kostnaðinn (15—16 þús.) of lágt.
En þótt svo reyndist, má ekki
setja það fyrir sig, ekki sízt þeg-
ar þess er gætt, að á fjárlagafrv.
eru veittar 2 V*>' milj. kr. til sauð-
fjárveikinnar, án þess þó að þar
væri nokkuð tekið fyrir rætur
veikinnar. Með slíkri rannsókn-
arstöð, sem hér ætti að reisa, yrði
reynt að komast fyrir rætur f jár-
pestanna. Eg tel sjálfsagt að slík
tilraun verði gerð og ekki megi
setja það fyrir sig, þótt af því
leiði einhvern aukinn kostnað.
P. O. þakkaði ráðherra fyrir
ágætar undirteknir í málinu og
fyrir það, sem hann hefði unnið
til heillavæns framgangs þess.
Till. var því næst vísað til síð-
ari umræðu.
★
í gær var samþykt á Alþingi
tillaga til þingsályktunar um
byggingu rannsóknarstöðvar bú-
fjársjúkdóma á Keldum í Mos-
fellssveit.
Samkvæmt tillögunni er 1.
mi'lj. kr. af tekjuafgangi ársins
1944 veitt í þessu skyni gegn
jafn miklu framlagi annarsstað-
ar frá.—ísafold, 15. nóv.
Kaupið Heimskringlu
Lesið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
Prófið kornið að gióðrarmagni
Þag er mjög áríðandi að vita
frjómagn hverrar korntegundar.
Umboðsmaður þinn fyrir Federal
ráðstafar prófuninni kostnaðar-
laust.
John S. Brooks Limited
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og fyrsta flokks “Sea Island Cotton” og egypskum tvinna.
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboðsmaður íyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta