Heimskringla - 29.08.1945, Side 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 29. ÁGÚST 1945
Á
SKEMTIFÖR
Jú, hann reis á fætur, tautaði eitthvað til
afsökunar og fór út úr thérberginu, en kom brátt
aftur með litla flösku, sem hann meðhöndlaði
afar gætilega. Með auðsæilegri eftirsjá, og eftir
að hafa andvarpað sáran einum tvisvar sinnum,
opnaði hann flöskuna og fylti glas úr henni
handa mér. Þar sem eg bjóst eigi við svona
mikilli rausn frá hans hendi, gat eg mér til, að
hér mundi fiskur liggja undir steini, og ekki
brást mér það.
“Bróðursonur,” sagði hann, “sögðust þér
ekki eiga tíu þúsund pund sterling?”
Eg kinkaði kolli. Hann leit á mig feimnis-
lega og ræskti sig til að safna kröftum til þess,
sem nú átti að koma. Er hann sá að eg hafði
tæmt glas mitt, fylti hann það á ný og stundi
við, og hallaði sér svo aftur á bak í stólnum.
“Og eg hefi skilið rétt, að þér séuð alveg
einmana í heiminum?”
“Já, alveg einmana. Þangað til eg hitti
yður í dag, vissi eg hreint ekki, að eg ætti nokk-
urn ættingja í víðri veröldu. Eru þeir nokkrir
fleiri?”
“Ekki ein einasta sála að Gwendoline und-
anskilinni.”
“Gwendoline!” sagði eg. “Og hver er hún?”
“Þið eruð bræðrabörn. Hún er dóttir mín,
einkabarn mitt. Langar yður til að sjá hana?”
“Eg vissi alls ekki að þér ættuð dóttur.
Auðvitað langar mig til að sjá hana.”
Hann gekk frá borðinu og hringdi. Gamli
þjónninn kom inn.
“Segðu konunni þinni að hún skuli koma
hingað með hana Gwendolinu.”
“Koma hingað með Miss Gwendolinu?
Yður er þetta víst ekki alvara.”
“Bjáni! bjáni! bjáni!” æpti gamli maðurinn
í ofsareiði, sem hafði blossað eins fljótt upp og
vindrokurnar úti á meðal eyja hafsins. “Komdu
með hana og það tafarlaust, eða þú skalt sjálfan
þig fyrirhitta!”
Án þess að hreyfa frekari mótmælum fór
gamli maðurinn, og eg bað um útskýringu á
þessu.
“Hann er góður þjónn en ósvífnasti þorp-
ari. Auðvitað verðið þér að sjá mína fögru dótt-
ur, hana Gwendolinu. Hann e*r sjálfsagt hrædd-
ur um, að þér munuð hræða hana. Ha! ha!
Hræða þessa einkennilegu, fögru dóttur mína!
Ha! ha!”
Það er ómögulegt að ímynda sér nokkuð
illkvitnislegra en kátínu þessa gamla náunga.
Hláturinn virtist bútast sundur í hálsinum á
honum, áður on hann gat komist út. Hvernig
mundi sú heimasæta vera í útliti, sem átti
heima í slíku húsi og í þvílíku umhverfi. Er eg
íhugaði þetta heyrðist fótatak frammi í gangin-
um, og svo kom gamla konan inn og hneigði sig
virðulega. Húsráðandi reis úr sæti sínu og gekk
yfir að arinum þar, sem hann stóð með hend-
urnar fyrir aftan bakið og um varir hans lék hið
sama vitfirringslega bros.
“Jæja, hvar er hún dóttir mín?”
“Sir William, er yður þetta alvara í raun
og veru?”
“Auðvitað er mér þetta alvara. Hvar er
hún?”
Eins og svar við þessari spurningu, gekk
gamla konan út í dyrnar og kallaði á einhvern
fram í göngunum.
“Komdu inn hingað, elsku litla vina mín.
Þér er alveg óhætt. Komdu nú bara og vertu
góð.”
En stúlkan vildi alls ekki hlýðnast þeim
tilmælum, og loks varð gamla konan að fara út
og sækja hana. Hún varð að draga hana inn.
Og þá — en eg veit tæplega, hvernig eg á að
lýsa því, sem fyrir augu mín bar — lýsa því,
sem kom inn.
Stúlkan, — ef maður gæti kallað hana það
— var eitthvað þrjú fet á hæð, búin illa sniðn-
um og einföldum kjól. Hárið var úfið og stóð
út í allar áttir. Augun voru altof stór til þess
að sámsvara andlitinu, og á öðrum vanganum
var greinilegur skeggsvörður sem tók alt niður
á hökuna. Andlitsdrættirnir voru allir eins og
á sá, og við og við veinaði hún lágt, og líktist
það fremur kveini í viltu dýri en manni. Þrátt
fyrir tilraunir gömlu konunnar að fá hana til að
ganga fram fyrir okkur, hélt hún sér dauða-
haldi í fóstru sína, og stóð þannig vælandi og
hikstandi í skuggunum fram við dyrnar.
Þetta var svo ógeðsleg sjón að eg fann til
óstyrks af að sjá það. En það, sem kórónaði alt
saman var hin þrælslega kátína föður hennar og
háðglósur hans.
“Lítið bara á,” sagði hann; “hefir nokkur
maður nokkurntíma átt svona fagra dóttur? Er
hún ekki falleg? Er hún ekki hæf til að verða
fursta frú? Er hún ekki fallin til að erfa alla
þessa eign? Munu ekki hinir ungu hertogar og
jarlar þyrpast hingað til að biðja hennar? Æ,
þú, mín yndislega perla! Þú — en farðu burt
með hana, farðu með hana burtu, segi eg, áður
en eg misþyrmi henni!”
Hann hafði .eigi mælt þessi orð fyr en
gamla konan greip stúlku vesalinginn og dró
hana með sér út úr herlberginu.
Þegar konan hafði lokað hurðinni, settist
húsráðandi í sæti sitt, og fylti á ný glas mitt,
og stundi um leið. Eg var að furða mig á því
hvað nú mundi koma, en ekki þurfti eg lengi að
bíða eftir því.
“Nú vitið þér ált eins og það er. Þér hafið
séð heimili mitt. Þér hafið séð örbirgð mína og
hana dóttur mína. Hvað haldið þér svo um alt
þetta?“
“Já, eg veit ekki hvað eg á að halda um
það.”
“Þá skal eg segja yður það. Hún dóttir
mín þarf læknishjálp; hún þarf að fá rétta
hjúkrun. Hvorugt getur hún fengið hérna. Eg
er of fátækur til að geta hjálpað henni á nokk-
urn hátt. Þér eruð, eftir því sem þér sjálfir
segið, auðugur. Eg hefi í dag tekið yður inn í
fjölskylduna. Eg hefi viðurkent yður sem ætt-
ingja minn án þess að efast neitt um sögusögn
yðar. Viljið þér hjálpa mér? Viljið þér gefa
þúsund pund, svo að dóttir mín fái hjúkrun?
Ef þér gæfuð tvö þúsund pund væri það ennþá
auðveldara.”
“Hvað eruð þér að segja?” spurði eg alveg
forviða — næstum því utan við mig yfir þessari
takmarkalausu ósvífni hans.
“Viljið þér gefa henni dóttur minni þúsund
pund, svo að hún geti fengið rétta aðhjúkrun?”
“Ekki grænan eyrir,” hrópaði eg. “Þér eruð
aumkvunarverður nirfill. En eg skal gera ann-
að fyrir yður. Eg skal segja yður álit mitt á
yður.”
Og það gerði eg líka. Eg las honum slíkan
pistil, að annan eins hafði hann aldrei heyrt, og
sennilega mundi hann ekki gleyma honum fyrst
um sinn. Hann -sat undir lestrinum náfölur af
heift, augu hans loguðu og fingurnar skulfu, en
hann gat ekkert við þessu gert. Þegar eg hafði
lokið máli mínu skipaði hann mér að fara út úr
húsi sínu. Eg hlýddi því, greip hatt minn, gekk
út um forstofuna og út undir bert loft.
En ekki fékk eg að kveðja heimkynni feðra
minna án þess að fá dálitla ádrepu í kveðjuskini.
Þegar eg lokaði hurðinni, heyrði eg að gluggi
var opnaður, og þegar eg leit upp, sá eg að
öldungurinn stóð í glugga á annari hæð hússins
og steitti hnefanum á eftir mér.
“Burt úr 'húsum mínum og garðinum mín-
um, annars læt eg lögregluna reka yður burtu.
Þér komuð hingað til að stela. Þér eruð ekki
bróðursonur minn! Eg viðurkenni yður ekki.
Þér eruð bara venjulegur svikari, og þorpari —
fantur, burt með yður!”
Eg fór. Er eg kom út úr trjágarðinum,
gekk eg rakleitt til prestssetursins og bað um
leyfi til að tala við prestinn. Eg sagði ihonum
frá hvaða heimsókn eg hefði átt hjá frænda
mínum, og spurði hann hvort nokkuð væri hægt
að gera fyrir hana frænku mína. Hann hristi
höfuðið.
“Eg er hræddur um að vonlaust sé um það,
Mr. Hatteras. Gamli herrann er hræðilegur
maður; og þar sem hann á hálft þorpið og hvern
einasta landskika hér í grendinni, þá erum við
Öll í sífeldum ótta við hann. Við eigum engar
kröfur til dóttur hans, og nema að við gætum
sannað, að hann misþyrmi henni, þá verð eg
því miður að játa, að eg sé ekki hvernig við
ættum að geta gert nokkuð.”
Þannig lauk fundum mínum og ættingja
minna.
Frá prestssetrinu fór eg til gistihússins.
Hvað átti eg nú að gera? Mig langaði ekkert
að fara til London, þegar unnusta mín var farin
þaðan, og eg gat ekki hugsað mér neinn stað,
sem væri neitt betri. Svo varð mér litið á aug-
lýsnigu, sem var negld á vegginn á gistihúsinu:
Til sölu eða leigu skemtiskútan
“Töframærin”, tíu smálestir.
Menn snúi sér til Screw & Matchem,
Bournemouth.
Þarna var atriði fyrir mig. Eg var fullur
af löngun eftir að anda að mér söltu sjávarloft-
inu á ný. Nú var líka gott veður til að sigla
um sjóinn. Eg ætlaði að fara til Bournemouth
og skoða skútuna strax, og ef mér litist á hana
ætlaði eg að leigja hana í mánaðartíma. Er eg
hafði tekið þessa ákvörðun, náði eg í ökumann
minn og ók af stað til járnbrautarstöðvarinnar
til að ná í lestina. En ekki dreymdi mig að eg
væri með þessu spori að bæta nýjum hlekkjum
í örlagakeðjuna, er skapaði framtíð mína.
4. Kap. — Eg bjarga mannslífi.
Manni eins og mér, sem hefir eytt æfi sinni
í þeim hluta veraldarinnar, sem fjarstur er
allri menningu, og sem menningarheimurinn
telur hættulega staði, hlýtur sjómenska með
ströndum Englands að vera næsta aðlaðandi.
Og sé einn staður öðrum fremri, þar sem nútíma
Englendingur getur gleymt sorgum sínum og
áhyggjum, þá hlýtur sá staður að vera Bourne-
mouth, með öll sín þægindi, hjúpaður inn í
furuskógana og prýddur á allan hátt, sem
mannshugurinn getur frekast upphugsað. Að
þessu leyti tekur Bournemouth öllum baðstöð-
um fram á strönd Englands.
Eg flýtti mér og ferðaðist með hraðlest til
þessa fagra staðar. Strax og eg var kominn
þangað fór eg að hitta Screw & Matohem til að
spyrjast fyrir um skemtisnekkjuna, sem þeir
höfðu auglýst til leigu. Eg hitti eldri félagann
á skrifstofunni, og átti við hann samningana.
Reyndist mér hann hygginn og þægilegur mað-
ur í viðskiftum.
Er eg hafði sagt honum frá erindi mínu,
sýndi hann mér ljósmynd af snekkjunni, og
eftir myndinni að dæma var það fallegur bátur.
Hann sagði mér að bátur þessi hefði verið
bygður af ungum aðalsmanni, sem hefði siglt á
honum fremur langt, en nú væri eigandinn
farinn úr landi. Báturinn var þriggja ára gam-
all. Eg fékk líka vitneskju um, að hann lá í
Poole, en ef eg óskaði þess, mætti koma með
hann til Bournemouth næsta morgun, og þá
gæti eg skoðað hann við hentugleika. Það féll
mér vel í geð og urðum við ásáttir um þetta.
Kvaddi eg nú hinn þægilega Mr. Matchem og
hélt til gistihúss míns. Eg snæddi seint mið-
degisverð og að honum loknum dvaldi eg niðri
á bryggjunum og hlustaði á hljóðfærasláttinn,
og ef satt skal segja, þá reikaði huguirinn ætíð
til hennar, sem eg hafði svarið trygðir, og sem
hafði gert mér svo mikil vonbrigði með að fara
svona skyndilega frá Englandi.
Næsta morgun kom báturinn eins og um
hafði verið samið. Lá hann steinsnar frá bryggj-
unni. Eg leigði mér lítinn bát og reri út að
snekkjunni og fór um borð. Gamall maður og
drengur voru að þvo þilfarið. Eg sagði þeim
hver eg væri og hvert væri erindi mitt. Svo
skoðaði eg bátinn í eitthvað hálfan tíma. Hann
leit vel út, var vel bygður og leit út fyrir að
vera all hraðskreiður. Reiðinn var í góðu lagi,
og sagði gamli maðurinn mér að báturinn hefði
verið lagaður þetta ár.
Þegar eg hafði fengið allar þær upplýsingar
sem eg þurfti reri eg í land og gekk til skrifstofu
umboðsmannanna. Mr. Matchem þótti mjög
• vænt um að heyra að mér féll svo vel við bát-
inn, að eg vildi leigja hann fyrir verðið (og það
var mjög hátt) og fá hann um þriggja mánaða
tíma. Þeir vildu einnig að eg leigði sumarbú-
stað og gerðist meðlimur í klúbbnum, en eg
stóðst þá freistingu. Þegar e’g hafði goldið
þeim leiguna fyrir bátinn, lagði eg af stað til að
útvega mér áhöfn.
Áður en kvöld var komð hafði eg fengið
mér ungan sjómann í stað gamla mannsins, og
undirbúið alt til að sigla daginn eftir. Þann
dag sigldi eg í kringum Wight eyjuna. Áður
en við komum til Needles var eg sannfærður
um, að þetta var ágætt seglskip, og hraðskreytt,
og að kvöldi hins fyrsta dags um borð, fanst
mér engin þörf að sjá eftir lefgunni.
Nú langar mig til að spyrja hvaða ánægja
jafnist á við að sigla. Getur nokkuð jafnast á
við það? Ef maður vill dáðst að vel gerðum
grip, hvað getur þá glatt hann meira en vel
bygður seglbátur? Og langi einhvern til að
ferðast hratt, hvað getur þá verið nær skapi
hans en þjóta yfir hafið á yndislegum seglbát,
sem titrar af lífi eins og fjörugur hestur, bylt-
andi frá sér löðrinu undan báðum kinnungum,»
er byrinn syngur í reiðanum og fyllir seglin
svo að ætla mætti, að þau mundu rifna í tætl-
ur?
Ef maður elskar hið fagra í tilverunni, hvar
fær hann fremur litið fegurð jarðarinnar en af
þilfari hins hraðskreiða seglskips? Þaðan sér
hann ströndina breiðast út, hann sér hinar
kviku bárur, hinn bláa himin með hvítum ský-
hnoðrunum yfir höfði sínu, en hlýtt sólskinið
streymir í gegn um hann allan, uns það nær
hjarta hans, sezt þar að og gerir hann að betri,
eða minsta kosti að heilbrigðari manni.
Er heimurinn nokbru sinni fegurri en í
morgunsárinu, þegar náttúran er enniþá hálf
sofandi, og hafið er eins og skygður glerflötur,
og hin dýrðlega sól kemur upp eins og gull-
hnöttur úr austrinu, og opinberar dýrð sína og
hátign svo dásamlega, að maður finnur til sinn-
ar eigin smæðar. Eða sé maður um borð að
kvöldinu til og varpi atkerum í einhverri lítilli
höfn, þegar ljósin eru tendruð í húsunum, og
ómar hljóðfærasláttarins berst til þín yfir hafið,
ef til vill ekki nema sem ómar, en kanske feg-
urri vegna þess. Hvað gætir þú ákosið, sem
yndislegra væri? Hugsaðu eftir öllu þessu, og
segðu mér svo, hvaða skemtun tekur þeirri
fram að sigla um í hraðskreiðri snekkju.
Þar sem mér lá ekkert á og hafði engan til
að ræða við nema mínar eigin hugsanir, fór eg
mér hægt. Eg var tvo daga í Salest, sigldi kring
um eyjuna, var einn dag í Ventnor og sigldi svo
heim til Bournemouth. Þegar eg hafði verið
einn dag í landi, rann á blásandi byr, og sigldi
eg því niður til Torquay og svo sigldi eg á viku
til baka meðfram ströndinni, þar sem eg stans-
aði í mörgum smáhöfnum unz eg náði heim
aftur.
Eg segi ekki frá öllum þessum smáatriðum
til þess að láta lesaranum leiðast, heldur er
þetta eins og innleiðsla að þeim undarlegu
atriðum, sem síðar gerðust. Þegar eg get nú
rólega litið til baka á atriðin, sem lágu til þessa
viðburðar, og get séð hversu litlu það munaði,
að eg færi á mis við þau, og að alt líf mitt færi á
annan veg, þá get eg varla skilið, að eg skoðaði
það eins þýðingarlaust og eg þá gerði. Eg hefi
ætíð verið í flokki þeirra manna, sem trúa á
ráðstöfun forsjónarinnar, og í raun og veru
væri það undarlegt, ef eg væri það ekki. Þegar
alt það er íhugað, sem eg ætla nú að segja frá.
Því þegar einhver hefir komist í gegn um eins
mörg æfintýri, ekki einu sinni óskaddaður,
heldur auðugri og hamingjusamari en áður, þá
hlýtur hann að hafa rétt til að tala um hina
óskiljanlegu tilhögun forsjónarinnar.
Og eg þakka þetta alt heimsókn minni til
hans frænda míns, og hinum undarlegu viðtök-
um, sem eg fékk þar; því að hefði eg ekki farið
þangað út í sveitina, þá hefði eg aldrei lent í
stælur við hann, og hefðu ekki stælurnar átt
sér stað, hefði eg ekki verið í jafn æstu skapi
og eg var þegar eg kom til gistihússins, en ann-
ars mundi eg sennilega ekki hafa verið svona
fljótur að leigja mér skemtibátinn, og þá hefði
eg aldrei — en nú verð eg að stansa. Hitt getur
lesandinn sjálfur séð er eg segi sögu mína.
Morguninn eftir að eg kom í þriðja skiftið
til Bournemouth, fór eg á fætur í birtingu, eg
hafði snætt morgunverð og var nú albúinn að
fá mér sjóferð og sigla eftir víkinni áður en
sólin kæmi upp yfir sjóndeildarhringinn. Þetta
var eins fagur dagur og hugsast gat. Veikur
andvari blés yfir víkina og smábárurnar döns-
uðu í sólskininu og snekkjan mín lá þarna og
hneigði sig fyrir þeim, eins og hún væri ólm að
komast af stað. Bærinn lá þarna rólegur og
firðsamlegur og svo kyrt var loftið, að maður
gat heyrt garg úr mílu fjarska. Þegar við höfð-
um létt atkerum svifum við eftir víkinni, fórum
fram hjá yztu bryggjunni og stefndum á klett
gamla Harrys og Swanage flóann. Menn mínir
voru fram á en eg stóð við stýrið.
Þegar við vorum komnir út fyrir Canford
björgin veitti eg því eftirtekt að eitthvað kvikt
var í sjónum framundan okkur. Við vorum of
langt í burtu til að eg gæti greint hvað þetta
var, og það var ekki fyr en fimm mínútum síð-
ar, er við komum fast að því, að eg sá gerla að
þetta var maður, sem var að baða sig. Mann-
bjáninn hafði auðsæilega hætt sér of langt út, og
hafði lent í sterkum straum, er bar hann nú ut
móti opnu hafi. Vegna þess að hann barðist um
í sjónum, sá eg hann, annars hefði eg aldrei
komið á hann auga, og þá hefði áreiðanlega
verið úti um æfi hans. Og þegar við komum
að honum var hann alveg að þrotum kominn.
Eg stöðvaði snekkjuna, stökk ofan í bátinn og
reri að honum, en áður en eg náði til hans var
hann sokkinn. Hélt eg fyrst að hann væri
horfinn fyrir fult og alt, en brátt skaut honum
upp á ný. Eg greip í hár hans, kom hendinni
undir handarkrika hans og dró hann meðvit-
undarlausan upp í bátinn. Við vorum komnir
innan þriggja mínútna um borð í snekkjuna og
hjálpaði pilturinn mér að koma honum um borð.
Til allrar hamingju hafði eg verið svo skynsam-
ur að kaupa mér flösku af koníaki nokkrum
dögum áður, og þar sem reynsla mín á Þórsdags
eyjunni hafði kent mér hvað gera skyldi í slík-
um kringumstæðum og þessum, þá leið ekki a
löngu áður en eg gat vakið hann til meðvitund-
ar.
Þetta var fallegur ungur maður, eitthvað
19 eða 20 ára gamall. Þegar eg hafði gefið hon-
um ærlega í staupinu, svo að skjálftinn fór úr
honum, spurði eg hann hvernig á því stæði, að
hann væri svona langt frá landi.
“Eg er fremur góður sundmaður,” svaraði
hann, “og hefi oft farið svona langt út, en í dag
hlýtur einhver sterkur straumur að hafa náð
mér og borið mig hingað, og það er áreiðanlegt,
að hefðuð þér eigi bjargað mér, þá hefði eg
aldrei komist heim lifandi. Eg hefi nú valdið
yður heilmiklum óþægindum.”
“Hvaða rugl! Eg hef ekkert að gera, og
mér finst eg vera mjög heppinn að hafa hjálpað
yður. Vindurinn er að vaxa og það tekur okkur
ekki lengi að ná í land. Hvar eigið þér heima?
“Þarna vinstra megin. 1 húsinu, sem stend-
ur þarna uppi á hæðinni. En eg veit alls ekki
hvernig eg get þakkað yður fyrir þetta.”
“Æ verið þér ekkert að hafa fyrir því fyr
en eg bið yður um þaklætið, en þar sem við
þurfum nú að sigla í einar 20 mínútur er bezt að
þér hafið fataskifti. Þér getið fengið föt af mér
og þau halda yður hlýjum og þér getið sent þaU
til gistihúss míns þegar þér komið í land.”
Eg kallaði á drenginn og sagði honum að
stýra, en eg fylgdi þessum unga vini mínum
niður í káetu og fékk honum föt. Þegar þess er
gætt að eg er sex fet og tvo þumlunga og hann
var bara fimm fet átta, þá voru föt mín vel við
vöxt á honum; en þegar hann var kominn >
þau, hlaut eg að dáðst að hvað þetta var falleg-
ur og vel vaxinn drengur og höfðinglegur sýn-
um. Þegar hann hafði klæðst, gengum við aftur
upp á þilfarið. Vindurinn hafði aukist og litla
skipið mitt smaug í gegnum öldurnar og gróf
nefið ofan í sjávarlöðrið eins og það vissi, að nu
þyrfti það að flýta sér heim.