Heimskringla - 18.12.1946, Side 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 18. DES. 1946
ítíexmskrintila
(BtofnuB ÍSII)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Wininipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept„ Ottawa
WINNIPEG, 18. DES. 1946
“Friður á jörðu”
Eitt íslenzka skáldið kvað:
Sú þjóð sem veit sitt hlutverk
á helgast afl um heim —
Þessi orð ná eins til fóstrunn-
ar og móðurinnar, landsins sem
við búum í, eins og þess, sem við
Íslendingar komum frp. En það
er einmitt þetta, sem vakað hefir
fyrir Walter dómara með bóíe
sinni. Og hann hefir túlkað það
efni svo vel, að fóstrunni er til
mikils gagns og hofundinum og
okkur sem íslendingum til sóma.
GAMLAR MINNINGAR
Friðrik J. Rafnar, vígslubiskup
Langt er síðan að orð þessi voru töluð. Þau hafa bergmálað
í hjörtum manna frá öndverðu, hafa að minsta kosti verið endur-
tekin á hverjum jólum kristinna manna um margar aldir, sem
full von er til, því þau eru fagnaðarboðskapur í insta eðli sínu.
Að þessu hvarflar nú hugurinn á ný á jólunum, sem í hönd
fara. Það er komið langt á annað ár síðan hinum hrottalegustu
mannvígum létti, sem nojckrar sögur fara af. Þrátt fyrir það, er
ekkert verið að flýta sér að því, að skrifa lokaþátt þeirra blóðsút-
hellinga með því að semja frið, svo mikið sem að nafninu til.
Stórvaldarnir geta ekki komið sér saman um það. Almenningi út
um allan heim, hefir þótt þetta undarlegt. En honum þykir það
að líkindum aldrei virðurlita meira en nú, þegar að friðar hátíðinni
dregur. Að engu megi um þoka í friðaráttina fyrir þeim, sem
völd og ráð mannkynsins hafa í sinni hendi, er algerlega fjarstætt
skilningi hans á kristilegu lífi yfirleitt og jólaboðskapnum sér-
staklega.
Sá er þetta ritar, hefir að vísu átt bágt með að trúa, að til
þriðja stórstríðsins verði að koma, þrátt fyrir sundurlyndið.
Það hefir verið og er ein heitasta ósk mannkynsins, að hjá al-
heimsstríðum verði hér eftir stýrt. Sú von glæddist talsvert
eftir einn fund Sameinuðu þjóðanna í New York nýlega, þar sem
allir helztu forkólfarnir lýstu því hátíðlega yfir, að stefna þeirra
væri friður. En á fundum þeirra er aldrei að vita hvað fyrir kem-
ur. Og yfirlýsingar þeirra um frið hafa æði oft farið út um þúfur,
vegna stapps um eitt og annað, sem þeir hafa þá stundina virst
meta meira, en friðarmálin. Manni dettur í hug, að eins geti enn
farið þrátt fyrir yfirlýsingar þeirra nú, og öllu ljúki eins og kerl-
ingin sagði, eftir að hún hafði bælt ærnar og lesið bænir yfir
þeim: Til andskotans verði þið nú líklega komnar á morgun fyrir
þessu.
Það er eftirtektavert, að þegar fyrst er boðaður friður á jörðu,
fylgir því óskin um að góðhugur ríki meðal manna. Ætli það
reynist ekki svo, að án góðhugs og bræðraþels sé ekki um mikinn
frið að ræða. En skortur á bræðraþeli heldur ekki einungis viðl
stríðum, heldur einnig ófyrirleitni og öllu sem miður fer í stofn- j Þar hins bezta atlætis eins og eg
Oft er á það minnst, í sam-
bandi við jólin, að þau séu, öðr-
um hátíðum fremur, hátíð minn-
inganna, enda mun það rétt vera.
Og í sambandi við það langar
mig til þess að rifja upp eina af
jóla-endurminningum mínum,
þó að ekki sé bjart yfir henni
allri. En sjálfsagt, hefir reynsla
þeirra jóla orðið mér til mikils
góðs, því eg efa ekki, að þessi
jólanótt, sem eg minnist, kenndi
mér fyrst að meta jólin og æsku-
heimili mitt réttilega.
Svo var upphaflega til ætlazt,
að eg yrði verzlunarmaður en
gengi ekki menntavegin. Viku
eftir fermingu fór eg að heiman
og alla leið til Skotlands. Það
þótti langt þá og allmikið
hættu lagt að senda ungan og
óreyndan dreng í freistingar er-
lendrar stórborgar. Man eg, að
gömul kona á næsta bæ við
heimili mitt kvaddi mig þá með
vísunni úr Númarimum:
Því eg hræðist þinn ungdóm,
þörf er fyrirhyggja,
þegar þú kemur þar í Róm,
sem þúsund snörur liggja.
Eg átti að vinna á skrifstofu í
Leith, sem er hafnarborg Edin-
borgar, og þangað kom eg á mið-
sumri 1905. Eg var fyrst í stað
til húsa hjá húsbændum miínum,
sem voru Islendingar, og naut
væri í foreldrahúsum. Allt gekk
vel, mér leiddist ekkert, málið
lærði eg furðanlega fljótt og
unum vorum, hvort sem einstökum eða þjóðfélaginu heyra til.
Þar er ekki ávalt góðu sáð og er það alveg eins vert að muna og
höfuðvitfirringuna sjálfa, stríðin. Allur ójöfnuður og þjáningar,
sem eiga sér stað, og af þeim er ofmikið til eins og allir sjá og vita.: fyrstu jólin miín erlendis voru
er orsök kærleiksleysis í samlifi manna. ; háldin þar að mestu eins og eg
En hugleiðingar vorar skulu nú ekki lengri á þetta sinn. Menn j var vanur heimanað. Að minnsta
eru þegar farnir að hlakka til þessarar “hátíðar allra hátíða” og kosti minnist eg þeirra ekkert
búa sig undir komu hennar, eins og venja er til. Megi hún verða sérstaklega.
ungum sem öldnum gleðirík og eftirminnileg
ingi fagnaðar- og friðarhátóð.
LÍTIL BóK EN GÓÐ
Canadian Citizenship and Our
Wider Loyalties, heitir nýútkom-
in bók eftir W. J. Lindal dómara.
Bókin er ekki stór, henni svipar
meira til þess, sem kallað er
handbækur að stærð og raunar
að innihaldi iíka. Eins og nafnið
ber með sér, er hún um hin nýju
þegnréttarlög Canada, sem í gildi
koma við byrjun ársins 1947.
Hefir talsvert af innihaldinu áð-
ur verið birt í íslenzku viku-
blöðunum, en þó ýmsum sögu-
legum atriðum verið bætt við,
sem ómissandi þóttu .
Bókin er öll í smáþáttum og
mjög aðgengilegt að finna
henni svör við þeim spurningum,
sem hverjum hugsandi manni
hljóta að vera ofarlega í huga í
sambandi við hin nýju þegnrétt
arlög. En kjami þeirra er sá,
eins og áður hefir verið bent á í
Heimskringlu, að íbúamir em
nú viðurkendir út á við, sem inn
á við, canadiskir þegna^ sem
gömul innflytjenda lög hafa
ekki, sem kunungt er, heimilað
til þessa.
Ástæðan fyrir því að lögunum
hefir nú verið breytt, er póli-
tískur þroski landsins og áhrif
þess þar af leiðandi út á við.
Breytingarnar voru orðnar sjálf-
sagðar vegna þessa: Þeim sem
snemma komu til þessa lands og
afkomendur þeirra, hér fæddir,
hver fram af öðmm, fanst það
í sannasta skiln- j Eftir eins árs dvöl á þessu á-
gæta heimili fór eg að búa einn
—---------- út í bænum, en vann eftir sem
eitthvað óviðkunnanlegt, að áður á skrifstofunni. Átti eg að
verða að kalla sig hér eitthvað, læra að bjarga mér sjálfur. Allt
eða jafnvel alt annað en Canada- gekk það slysalaust. Sumarið
menn, ekki sízt við manntal, að leið og haustið. Brátt voru jólin
ekki sé talað um ef út fyrir í nánd, með talsverðum undir-
landamærin kom. Þessu hefir búningi. — Verzlanirnar settu
öllu verið í lag kipt, með nýju jólagjafir og skraut í gluggana,
þegnréttarlögunum. Ibúar lands- ritfanga- og pappírsverzlanir
ins eru nú í orðsins fylsta skiln- stilltu út jólakortum, svo að all-
ingi Canadamenn. j ur undirbúningur virtist benda
1 viðbót við mjög greinilega til að hátíð væri í nánd. Jóla
og það, sem bezt er, áreiðanlega, dagana árið áður höfðum við
skýringu á þessu öllu saman, er ekki unnið á skrifstofunni og á
í bók Walters rakin þroskasaga aðfangadag aðeins til kl. 4. Hafði
Canada í pólitískum skilningi í eg þá ekki tekið eftir öðru en að
aðal dráttunum, sem afstöðu svo hefði allsstaðar verið. Bjóst
borgaranna frá einu tímabili til eg þá liíka við að svo yrði nú. Og
annars skýrir mjög vel og hvem- eins var það og áður, að á minni
ig breytingin er ávalt skref á- skrifstofu hættum við vinnu kl.
fram í átt til meira sjálfstæðis og 4. Húsbóndi minn bauð mér að
frelsis, meira lýðræðis. Og úr koma til sín um kvöldið og eyða
því minst er á lýðræði, skal hér þar jólanóttinni. En eg var þá
bent sérstaklega á þann kafla búinn að sammæla mig við
bókarninar. Þar segir meðal ann- ungan landa, og við ætluðum að
ars: Ein sú mesta yfirsjón sem heimsækja nokkra íslendinga,
mönnum verður á, þegar um sem bjuggu í borginni, og óska
lýðræði er að ræða, er að það sé þeim gleðilegra jóla. Svo ætlaði
eittíhvað, sem sérstaklega eigi við eg síðar um kvöldið að koma í
stjórnmál.” Lýðræði er að skoð- boðið.
un höfundar og yfirsýn annara Kl. 6. um kvöldið hittumst
góðra manna fólgið í frelsi ein- við, landarnir. Ætluðum við
staklingsins til að hugsa, því fyrst að fara í kirkju. En þegar
þangað eigi öll framför rætur að vjg komum út brá okkur óþægi-
re^ja- j lega í brún. Við heyrðum hvergi
En út í þetta er ekki þörf að hringt kirkjuklukku, skemmti-
fara lengra hér. Bók Walters ^ staðir voru allir opnir og hvergi
skýrir það alt ljómandi vel. Og 9ást neinn hátíðablær. Síðar
hana ætti hver maður að eiga, frétti eg, að einstaka kirkja hefði
sem nokkuð hugsar um þjóðern-j verið opin til guðsþjónustu, en
islega afstöðu sdna í fósturland- sárafáar, og á þær rötuðum við
inu. ekki. Þetta virtist vera algjör-
A©fangadags-Rvölci jóla l^^S
“Friður á jörð, og frelsi um allann heim.
Fjötrarnir slitnir. Hlekkir brotnir liggja”.
1 kvöld er hljóður hugur vor með þeim
ef hverfi sorga og minninganna byggja;
hjá börnum þeim, sem finna ei föður sinn,
og fá ei ástar hans í kvöld að njóta.
Þau biðja og þrá. — Hann kemur aldrei inn
til ástvinanna. — vona samt þau hljóta.
Og hún, sem alla ást þeim manni gaf,
sem ekki kemur heim, er nú að gefa
hans börnum alt, — þó æði sorga-haf
í eigin sál. En harma þeirra sefa
hún verður. — Hennar sorg er séreign nú,
og sjálf er hún hinn mikli friðar-boði.
Og bama hans hún verður von og trú,
og virkileikans sanni morgun-roði.
' 1 öðrum bæ eg aldna móður sé,
sem árin hafa beygt, og lamað fætur.
Hún mynd af syni setur nú á kné
og syrgir hann, en lengur ekki grætur.
Með vonum öðrum varpað er á glæ
þeim vaska syni, — frelsið til að verja. —
Hann kvaddi móðir, kvaddi Mtinn bæ
er kallað var: “Til betra lífs skal herja”.
Og foreldrar sem áttu aðeins tvo,
unga syni, — framtíð vona sinna, —
þau eru hljóð, því ástin verður svo
þá ekki er lengur skýring hægt að finna.
Nú hendi þrýstir hendi. — Engin tár
af hvörmum falla, — þornuð er sú lindin.
Nú eru bara eftir svöðu-sár
og sona þeirra fagra drauma-myndin.
Og unga mey í öðrum bæ eg sé,
hún er nú föl, af titring varir bærast,
hún virðir ekki lengur frægð né fé,
því fallinn liggur hann, sem unni hún kærast.
Hún minnist þeirra stunda, er sterkann arm
hún studdist við, er lúðrar stríðsins gullu.
Nú á hún aðeins dulin, hljóðann harm,
því hann er dáinn. — Skyldan greidd að fullu.
★ ★ ★
Og veröldin, nú sér hinn gengna glæp,
og gróðafiíkn og heimsku barna sinna.
Hún sér að brautin er nú orðin tæp,
og erfitt, máske, nýjann veg að finna.
Svo bjóða allir: “Björt og fögur Jól”,
að blessun megi “Nýja Árið krýna”,
og óska þess, að fegri friðar-sól
í framtíðinni megi á oss skína.
P. S. Pálsson
lgga veraldlegt skemmtikvöld,
en engin trúarhátíð. Við ráfuð-
um þegjandi innan um mann-
þröngina á götunum. Það var
eins og okkur félli allur ketill í
eld. Ekkert minnti okkur á, að
jólin væru komin. Við höfðum
víst hvorugur nokkru sinni fund-
ið til óyndis eða heimþrár. En
þarna ætlaði hún að gera út af
við okkur. Þessi jól, eða jólaleysi
fundum við svo greinilega að
við vorum að heiman, umhverf-
ið svift öllu hátóðasniði, einstæð-
ingsskapur okkar útlending-
anna, sem vorum eins og dropi
í fólkshafi stórborgarinnar, æt-
laði alveg að yfirbuga okkur.
Við fyrirurðum okkur fyrir að
láta hvor annan sjá hvernig
okkur, hvorum um sig, var inn-
anbrjósts, en báðir vorum við
gráti næst, ef við höfum ekki
alveg verið grátandi. — Við ráf-
uðum um, höfðum ekki skap til
þess að fara neitt; allra síst inn
á nokkurn skemmtistað.
Klukkan varð 7. Þá vorum
við staddir í götu, sem heitir
Commercial Street. Við enda
þeirrar götu, hafnarmegin, var
lítil, norsk sjómannakirkja. Þar
sáum við að ljós var inni, og datt
í hug að þarna kynni að vera aft-
ansöngur. Við fórum inn, og það
reyndist rétt vera. Verið var að
syngja fyrsta sálminn. Söfnuð-
urinn var ekki fjölmennur. Við
vorum 6 í kirkjunni fyrir utan
prestinn. Þetta var kirkja sem
tekið hefir um 100 manns í sæti.
Eins og víða í enskum kirkjum
var orgelið inni í kór. Þegar við
vorum komnir inn settumst við
krókbekk. Þegar við vorum
seztir kom meðhjálparinn til
okkar. Bjuggumst við við, að
hann ætlaði að vísa okkur út,
af því við vorum útlendingar.
En svo var nú ekki. Hann kom
til þess að biðja okkur að koma
I
inn í kórinn og syngja með. Við
gerðum það. Jólasálmarnir voru
að mestu þeir sömu og hjá Okkur
hér. Eg man eftir Heims um ból
og í Betlehem er barn oss fætt.
Prédikunin var stutt. Eg skildi
hana heldur ekki rétt vel, enda
óvanur að heyra norsku talaða.
Eitt skildi eg þó, af því að eg
kunni það. Það var jólaguðspj-
allið, þessi gimsteinn allra guð-
spjalla. Svo mikið skildi eg líka,
að prédikunin snerist öll um
fagnaðarboðskapinn eilífa: Yður
er í dag frelsari fæddur, sem er
hinn smurði Drottinn í borg Dav-
Éðs. Og presturinn lagði áherzlu
á það, að fagnaðarboðskapur jól-
anna væri okkur, einstæðingun-
um fjarri átthögum og ættingj-
um, eins, og ekki síður sendur,
heldur en öðrum. Hann væri
ljósið í öllu myrkri.
Margir þekkja hið gullfagra
kvæði séra Matthíasar “Móðir
mín”. Þar segir hann:
Eg hefi þekkt marga háa sál,
eg hefi lært bækur og tungumiál,
og setið við lista lindir;
En enginn kenndi mér eins og
þú,
hið eiMfa og stóra, kraft og trú,
né gaf mér svo guðlegar myndir.
Hið sama geta, sem betur fer,
margir sagt. Óborganleg er
skuldin við móðurina. En við
skuldum fleirum, og það stund-
um þeim, sem við síður minn-
umst. Eg hefi verið viðstaddur
guðsþjónustur í sumum vegleg-
ustu musterum kristninnar. Eg
héfi heyrt heimsfræga prédik-
ara tala og glæsilega söngkóra
syngja sálmana við guðsþjónust-
urnar. En engin guðsþjónusta
hefir samt orðið mér eins ó-
gleymanleg eins og þessi fátæk-
legi aftansöngur í litlu, norsku
sjómannakirkjunni í Leith á að-
fangadagskvöld 1906. Hún gaf
okkur, löndunum, jólin. Við fór-
um út glaðir og þakkiátir, sáttir
við hlutskifti okkar og gjörvalla
tilveruna. Við vorum komnir í
jólaskap. Og það, sem hreif
okkur með sér, var boðskapur-
inn kunni: Yður er í dag frels-
ari fæddur, og, þó á öðru og
framandi máli væri, að fá að
syngja jólasálmana heimanað:
Meimsum bgl og 1 Betlehem er
barn oss fætt. Þetta flutti okkur
heim. Þessi stutta stund bætti
okkur upp allt annað, sem okkur
fannst við fara á mis við.
Þið, sem þetta kunnið að lesa,
eruð ef til vil fjarverandi frá
ástvinum ykkar þessi jól. Og öli
eigið þið sjálfsagt eftir að verða
það einhverntíma. fyrr eða síðar.
Þá mun það naumast bregðast,
að þið finnið til sárrar heim-
þrár eða einstæðiskenndar, jafn-
vel þó þið séuð í hópi góðra vina,
sem allt vilja fyrir ykkur gera.
Eg veit um unglinga, sem verið
hafa við nám að heiman, sem á
jólanóttina hafa laumast burt
ifrá heimilisfólkinu, þar sem þeir
hafa búið, upp á herbergi sín,
með nýjatestamentið sitt eða
sálmabókina, til þess að njóta í
einrúmi og hugsa heim. Og þetta
er ekkert sérstakt fyrir æsku-
árin. Við, sem fuliorðin erum,
eða komin á efri ár, finnum til
þess sama. — Minningarnar
þyrpast inn í hugann. Horfnu
andlitin, sem settu svipinn á
æskudagana, koma fram aftur.
Ytra glysið og þysinn i kringum
okkur hverfur; við verðum ein-
stæðingar, sem hlustum á horfn.
ar raddir og heyrum eins og
bergmál aftan úr löngu liðnum
tíma, boðskapinn, sem hreif
okkur mest, þegar pabbi eða
manna las hann í baðstofunni
heima: Yður er í dag frelsari
fæddur, sem er hinn smurðf
Drottinn í borg Davíðs. Og sá
boðskapur var það, er, og verður
einn, sem gefur okkur jólin og
gleðina. Jólagjafirnar heima,
ljósin sem kveikt voru persón-
urnar, sem okkur stóðu næst og
við unnum mest, æskuheimilið,
sem allar okkar hlýjustu kendir
eru við tengdar, allt kann þetta
að vera horfið í þoku löngu lið-
ins tíma. En þetta eitt stendur
eins og þá: Jólagjöfin eina og
mikla, sem aldrei fyrnist: Yður
er í dag frelsari fæddur.
Þegar eg nú á þessum jólum
horfi til baka og minnist gamalla
jóla, eru það tvær myndir, sem
skjótast fram í hugann. Það er
gamla baðsaofan á Hrafnagili og
litla, norska sjómannakirkjan í
Leith. Þær myndir þykir mér
vænst um. Þeim gleymi eg ekki,
ihvað gamall sem eg verð, því
þær eru, og verða alltaf, í órofa
sambandi við mynd af litlu barni
í jötu, umvafið geislabaug guð-
legrar dýrðar. Þessi mynd segir
mér, að mér sé í dag frelsari
fæddur.—(Eftir Kirkjubl. á Isl.)
UPPLÝSINGAR ÓSKAST
Ræðismannsskrifstofa íslands
hefir verið beðin að reyna að
afla upplýsinga um Ragnhildi
Svipmundsdóttur, ættaða úr
Mýrda 1 í Vestur-Skaptafells-
sýslu, er fluttist vestur um haf
til Canada með manni sínum,
Guðjóni Þorvaldssyni. Þau hjón-
in bjuggu, eftir því sem talið er.
í Winnipeg eða Selkirk þar til
Guðjón andaðist. Meðan þau
voru gift gekk hún undir nafn-
inu Mrs. Ragnhildur Thorvald-
son. Eftir lát Guðjóns mun
Ragnlhildur hafa gifst norskum
manni Olsen að nafni og gekk
þá undir nafninu Hilda Olsen.
Er talið að þau hafi búið í Winni-
peg 1927, en síðan hefir ekkert
frá henni frétst. Það er talið að
um 40 ár séu liðin síðan þau
Ragnhildur og Guðjón fluttust
vestur um haf. Skrifstofunni
væri kærkomið að fá vitneskju
um hvort kona þessi sé enn lif-
andi og hvernig högum hennar
er varið, og hvar heimilisfang
iiennar muni vera. Upplýsingar
sendast til Consulate of Iceland,
910 Palmerston Ave., Winnipeg.
4