Heimskringla - 01.12.1948, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1. DES. 1948
Híimakringk
/stofme Í8M)
Kemur út ú hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185
Ver8 blaOsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viöskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Wirnnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PALSSON
"Kelmskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 1. DES. 1948
Grafar-óðor
Það minnir nú flest orðið á það, að liberalisminn sé að hærast.
Ellimörkin á honum leyna sér jafnvel ekki í ræðum ráðherranna í
Ottawa. Liberalstjórn er nú búin að vera svo lengi við völd, að hún
er farin að halda sig ómissandi og er með kosningar á næsta ári í
huga farin að boða almenningi þesss trú.
f ræðu sem Rt. Hon. C. D. Howe hélt 13. nóvember í London,
Ontario, varaði hann við því, að ef kjósendur væru ekki á verði, gæti
svo farið, að liberalar hefðu ekki ákveðinn meirihluta í komandi
kosningum. Þetta var í fyrsta sinni, sem nokkur foringi þeirra
hreyfir þessu. Og hann bætti við: “En það er einungis liberal-
flokkurnin, sem nokkra von heíir um sigur yfir alla hina flokkana.
Það er því meiri hætta þaðan á ferðum, en menn gera sér grein
fyrir.” Hann sá enga ástæðu til að ætla, að íhaldsmenn eða C.C.F.
flokkurinn næðu kosningu. Það sem hann var að koma fólki í skiln-
ing um, var að ef liberalar sigruðu ekki, rynni hér upp einhvers-
konar vargöld!
Svo kemur Hon. Stuart Garson, hinn nýkosni dómsmálaráð-
herra, sem nú heyir kosninga bardaga vestur í Marquette. f ræðu
er hann hélt 24. nóv., komst hann þannig að orði: “Ef liberal flokk-
urinn getur ekki myndað stjórn eftir næstu kosningar, er enginn
annar flokkur líklegur til þess.” Mr. Garson endurtók söguna um
þetta, að liberalar væru hinn eini þjóðlegi flokkur þessa lands.
Hann virtist ekki hafa aðgætt það, að þessi þjóðlegi flokkur, sem
hann tilheyrir, er hverga þjóðlegur í öllu Canada, nema í Ottawa-
stjórninni sem stendur og sjávarfylkjunum eystri.
Eftir að hafa heyrt tvo ráðherrana halda þessu sama fram, er
ekki að efa, að það hefir verið samanbarið og samþykt af stjórnend-
um flokksins, að á því skuli hamrað í næstu kosningum, að enginn
annar flokkur sér hér þjóðlegur en liberal flokkurinn og í stað
hans sé nú engan einn flokk um að ræða, er kosningu geti náð. Þó
liberalar ali á þessu, vita þeir að bæðí íhaldsflokkurinn og C.C.F.
eru hættulegir gagnsækjendur þeirra og annar, ef ekki báðir eins
líklegir til að hljóta hreinan meirihluta, er atkvæði verða talin.
Ráðherrarnir misskilja kjósendur, ef þeir halda að þeir geti
komið þeim til að líta á sig sem hina einu útvöldu með þessu, og
gera ekki ráð fyrir að þeir hugsi þjóðmálin frá neinni annari hlið
en þessari. Það var eitthvað líkt þessu, sem republika-flokkurinn
flaskaði á í síðustu kosningum. Á söng þeirra Howes og Garsons,
slær því fölva ellinnar. Ef liberalar hafa ekki annað að bjóða en
grafaróð þessu líkan, er þeim kosning alt annað en vís.
U
Allur
emn
líkami
11
Ræða flutt í Fyrstu Sambandskirkju í Winnipeg
af séra Philip M. Pétursson
í fyrra Korintubréfinu segir
Páll postuli á einum stað: “. . .
líkaminn er einn og hefir marga
limi, en allir limir líkamans, þótt
margir séu, eru einn líkami . . .”
Eins má segja um mannkynið í
heild sinni. Það er samansett af
ótal mörgum einstaklingum, en
það eru einstaklingarnir allir
samantaldir, sem mynda mann-
kynið í heild sinni.
Fyrir nokkrum árum var gef-
in út bók, sem var kölluð á enskri
tungu: “For Whom the Bell
Tolls”. Þessi fyrirsögn er tekin
úr kafla, sem prentaður var
fremstu síðu bókarinnar, og sem
var tekinn upp úr þrjú hundruð
ára gamalli ræðu eftir frægan
prest á Englandi, sem var síð-
ustu ár æfinnar prófastur
Sánkti Páls dómkirkjusókn.
Hann var einnig skáld sem stóð
framarlega í röð skálda þeirra
daga, og stendur enn framarlega.
Meðal annars sem eftirtektar-
vert er, í sambandi við ræður
hans, að sagt er, er það hve oft
hann minnist á kirkjuklukkna-
hringingar og helzt í sambandi
við dauðsföll.
Á vorum dögum fer enginn
dagur svo hjá að vér fréttum
ekki um einhver mannalát ein-
hversstaðar í heiminum, heima-
fyrir eða erlendis. Um allan heim
er fólk altaf að deyja og oss ber-
ast þær fréttir nú á dögum sam-
stundis. Útvarp og hraðskeyti
bera fréttir um allan heim um
leið og þær gerast, um stríð, um
eyðileggingar, um slys, um
námuslys eða sprengingar, um
stórveður og fleira. Fréttablöð
og útvarpið bera oss stöðugt
fréttir um dauðsföll og flytja
oss nöfn margra manna, sem vér
þekkjum alls engin deili á.
En á dögum þessa prests, sem
uppi var fyrir þrjú hundruð ár-
um, bárust fréttir þá ekki til
manna á vægnjum rafmagns-
bylgna eins og nú, og menn
vissu lítið af erlendum löndum
eða hvað gerðist þar, af slysum
eða öðrum hörmungum fyr en
löngu eftir að atburðirnir gerð-
ust. Aðal fréttirnar voru þær,
sem gerðust í umhverfinu, sem
fólk lifði í, og um fólk sem menn
höfðu kynni af. Þegar maður dó,
eða þegar frétt barst að um and-
lát einhvers manns, var það oft-
ast maður, sem þektur var. Um
miðnætti þessvegna, ef að menn
vöknuðu við hringingu kirkju-
klukknanna, vissu þeir, er þeir
lágu í miðnætturmyrkrinu í
rekkjum sínum, að hringingin
var fyrir einhvern, sem þeir
þektu, að einhver, sem þeir
þektu var ný dáinn. Og hugsun-
in í sambandi við þesskonar at-
burði verður eins og hún var hjá
Páli postula, “allir limir líkam-
ans eru einn líkami”, “og hvort
heldur einn limur þjáðist, þá
þjást allir limirnir með honum”.
Þessvegna eiga orð prestsins við,
“Sendið aldrei til að vita hvern
klukkurnar hringja fyrir, því sjá
þær hringja fyrir þig”. Það er að
segja, þegar einhver maður deyr,
deyr einnig eitthvað í oss.
Þetta, eða þessi hugsun er end-
urtekin í kaflanum, sem eg mint-
ist í bókinni. Þar er sagt, í orð-
um prestsins, sem ræður sínar
flutti fyrir svo mörgum árum,
“Enginn maður er eins og eyja
út af fyrir sig. Hver einasti mað-
ur er eins og partur af megin-
landinu. Ef að einn kökkur !osn-
ar og þvæst burt út í sjóinn,
minkar megínlaridið, alveg eins
og ef að heill höfði hefði horfið
í sjóinn, eða ef að bær vina þinna
eða þinn eigin hefði fallið úl
hafið. Við andiát hvers manns,
verð eg minni, því eg og mann-
kynið er eitt. Sendið aldrei þess
vegna til að vita hvern klukkurn
ar hringaj fyrir, því sjá, þær
hringja fyrir þig. Svo mælti
presturinn.
Á vorum tímum má mannkyn
ið skoðast sem eitt í enn full-
komnara skilningi enfyrir þrjú
hundruð árum. Þag er “einn lík-
ami” í enn fyllra mæli en á dög-
um Páls, því heimurinn er orðinn
það miklu minni að fólk, sem býr
í þúsund mílna fjarlægð er nær
oss nú en fólk var einusinni sem
bjó í næsta héraði. Sem eitt
dæmi þess, er fljótar ferðast á
milli Montreal og Parísar en á
milli Montreal og Vancouver.
Megin land Evrópu er nær oss
en vestur ströndin. Þar að auki
er enginn sá staður á hnettinum,
sem ekki er hægt að komast til
innan eins sólarhrings. Örlög
mannkynsins, sem býr í fjar-
lægustu löndum eru einnig ör-
lög vors. Alt mannkynið er orð-
ið svo saman gróið á margvisleg-
an hátt, að það er, í fyllsta skiln-
ingi einn líkami. “Allir limir
líkamans eru einn líkami”, “og
hvort heldur einn limur þjáist,
þá þjást allir limirnir með hon-
um”.
Þetta eru menn farnir að sjá
og viðurkenna meira en nokkru
sinni fyr, og einnig að þekkja á-
byrgðina, sem á öllum hvílir til
að sjá um að heildin þjáist ekki
með því að láta ekki rinstakling-
ana þjást, — að mannkynið þjá-
ist ekki með því að verja ein-
staklinga gegn þjáningu.
Eg þóttist sjá merkingu þessa
vaxandi skilnings um daginn er
eg kom á fyrirlestrar samkomu
í samkomuhöll borgarinnar,
er prófasturinn frá Kantaraborg,
Rev. Hewlett Johnson flutti þar
fyrirlestur. f hvert skifti seni
iiann nefndi það að það væri
vilji alþýðunnar að stofna frið á
jörðu, samþykti fjöldinn sem þar
var saman kominn, um fimm þús-
und manns, það með dynjandi
lófaklappi. Og þegar hann gat
um að það væri ekki almúginn,
sem vildi stríð, hvorki hér né í
Evrópu né nokkursstaðar annars
staðar, var sú skoðun einnig sam-
þykt með lófaklappi.
Það er lítill vafi um að margir,
sem þar voru, voru ekki á sömu
skoðun og ræðumaðurinn í pólit-
ízkum efnum. En í þessu eina
atriði sýndust allir vera sam-
mála. Allir vilja frið. Enginn vill
stríð. Því í ófrið eyðileggjast
flest 'verðmæti lífsins og auk
þess verður manntjónið meira og
ægilegra en vér getum gert oss
verulega grein fyrir. Þar að auki
skapast fleiri vandamál en ráðin
verða. Og gamla máltækið sann-
ast enn einu sinni, “og hvort
heldur einn limur þjáist, þá þjást
allir limirnir með honum”.
sem varaði fólk við loftárás. —
Fólkið þyrptist niðui í skýlin
sem gerð höfðu verið, gegn loít-
árásum. En prófasturinn sagðist
hafa gengið út eftir löngúm
gangi eftir að fólkið var alt kom-
iö úr kirkjuni, til að vita hvart
njkkur hefði orðið eftir. Hann
gekk út á torg nokkuð sem iigg-
ur upp að háu og tignarlegu
kirkjuveggjunum, og þar sá hann
OSKASTUNDIR
Þetta er nafn á ljóðabók eftir Kjartan Ólafsson, sem nú er
nýkomin á bóka-markaðinn. Kjartan er bruna-vörður í Reykjavík
á íslandi, hefir haft það starf með höndum í 20—30 ár, og áreið-
anlega ort þessi margþættu ljóð á milli elda. — Ekki er mér ljóst
hve gamall maður hann er, enda kemur það ekki þessu máli við;
umsögn um bók hans hefir ekkert að gera við hvað marga elda hann
hefir slökt, né heldur hvað mörgum mannslífum hann hefir bjarg-
Íítið stúlkubarn méð brúð“uké7ru1 af’ ~ én ei“ er. f Þessi llóðmæli bregða birtu á vegu margra
og sýndist ekki vita hvert hún °kkar’ Sem 1 halfrokkri góngum á stigum óvissu, armæðu og tor-
tryggni.
Höfundur bókarinnar virðist vera mikið prúðmenni. Hann er
ekki trúðleikari, og reynir ekki að villa neinum sjónir, eða svíkja
lit á neinu sem hann hefir til brunns að bera, en hann málar þær
myndir í kvæðum sínum, sem mörgum munu verða minnisstæðar
ætti að snúa sér. Hann gekk að
henni og tók í hendina á henni
og ætlaði að leiða hana með sér
niður í skýlið til hins fólksins.
En þá fór hún að gráta, og sagði
með tárin í augunum: “Eg vil /um ^anSan aldur.
mömmu mína”. En hvað voru
ekki mörg miljón börn, sagði
hann, sem áttu eftir á stríðsárun-
um að kalla grátandi á mömmu
sína? Og hvað voru ekki mörg
miljón börn sem fengu aldrei
svar, og hafa ekki fengið enn?
Börn eru börn, lítil og hjálpar-
laus ,hvar sem þau eru, hér eða
á Englandi, eða á Þýzkalandi eða
á Rússlandi. Hvert einasta barn,
hvert á sinni tungu, hvar sem það
hefur verið fætt í heiminum,
hefur einhverntíma kallað “eg
vil mömmu mína”. En hve mörg
þau urðu á stríðs árunum, sem
sáu aldrei móðir sína aftur, vita
engir menn. Getur maður hugs-
að sér að þessi börn, eða mæð-
urnar sem lifðu en mistu börn
sín, vilji að stríð steypist aftur
yfir heiminn? Væri það ekki
miklu heldur að þær vildu frið?
Að fólkið sem nú býr þar, sem
eyðileggingin varð verst, vilji
ekki heldur tækifæri til að
byggja upp borgir sínar aftur,
að rækta lönd sín, að lifa í friði
og fá tækifæri til að njóta lífs-
ins?
Heimurinn er nú í raun og
veru orðinn svo lítill, — þjóðirn-
ar eiga svo margt sameiginlegt,
að þær eru í fylsta skilningi lim-
ir hver annars, og allar eiga
hlutdeild hver með annari, í öllu
sem gerist, hvort sem er gótt eða
ilt. Þess vegna, þegar einhver
hörmung eða ógæfa vill til, ein-
hverstaðar í heiminum, hvar sem
er í heiminum, mætti segja nú
Dr. Johnson sagði sögu um lít-
ið atriði sem gerðist stuttu eftir
að ófriðurinn braust út og syndi
með því hvernig sakleysingjar
verða oft að gjalda þess, að farið
hefur verið út í stríð. Það var á
sunnudegi og messan í dóm-
kirkjunni í Kantaraborg vai rétt
að enda þegar merkið kom, sem
átti eftir að heyrast svo oft og
breyða ske/fingu og ótta meðal
allra sem heyrðu það, — merkið
eins og presturinn sagði á Eng-
landi fyrir þessum mörgu árum,
er hann vaknaði um miðja nótt
og heyrði kirkjuklukkurnar
hringja og boða dauðsfall ein-
hvers í nágrenninu, “Sendið eþki
til að vita hvern klukkurnar
hringja fyrir, því sjá, þær
hringja fyrir þig”.
Líf hvers einstaklings er svo
ofið og tvinnað inn í líf hvers
annars, sem líf hans snertir, og
líf hverrar stofnunnar, hvers fé-
lagsskapar, hverrar bygðar,
hvers fylkis og hvers þjóðar, er
alt svo nábundið öllum öðrum
stofnunum og félögum og bygð-
um og þjóðum að ómögulegt er
að aðskilja eitt fyllilega frá öðru
svo að sé hægt að segja, “hér
endar eitt og hér hefur hitt upp-
tök sín”.
Auðvitað er það satt, að marg-
ir deyja og eru bornir til hvíldar,
sem vér þekkjum ekki og vitum
engin deili á. En það þýðir ekki
að líf þeirra hafi verið áhrifa--
laust. Það er aldrei hægt að segja
um nokkurn mann, er hann kveð-
ur þetta líf, jafnvel um hin.'i
’ægst setta og áhrifaminsta, að
alt sé eins og ef að hann hefði
aldrei verið, að líf hans hafi ver-
ið áhrifalaust. Hver maður var
einu sinni barn og naut móður-
ástar og umhyggju. Ekki hefur
það verið þýðingarlaust fyrir
móðurina að barn hennar fæddist
inn í þennan heim. Það hefur svo
vaxið, notið fræðslu, orðið fyrir
gleði og vonbrigðum, bygi: sér
loftkastala og séð þá e. t. v. —
hrynja er veruleikar lífsins um-
steyptu þeim. Og alla æfidag-
anna hefur hann umgengist ann-
að fólk og þráður lífs hans um-
tvinnast lífsþráð annara. Þegar
hann deyr, slitnar sá þráður, og
allir er þektu hann eða sem urðu
varir við hann á einhvern hátt,
verða fyrir einhverri tómleikatil-
Inngangs-erindið að bókinni er svo látlaust og ljúft, að flestum
sem lesa það mun leika forvitni á að sá hvað framhaldið hefir að
bjóða. — Þó þar sé engin fyrirsögn, er öllum ljóst, að þar yrkir
hann til sjálfrar skáldgyðjunnar, sem hann hefir helgað allar
stundir, sem starf og strit eiga ekki yfir að ráða. Vísan er svona:
Eg flý frá heimsins harki og þröng
og hvíldar leita að brósti þér.
Þú fyllir hug minn hlýjum söng
og hjartans fró þú veitir mér.
Sem geisla mildur blóma-<blær
er brosið þitt, mín góða dís.
f þínu ljóði eg lifa kýs.
Ó, lyft mér þínum himni nær.
Eðlilega verð eg að stikla á steinum, því svo er bók þessi prýdd
mörgum ágætis-kvæðum, að ekki er hægt að minnast nema fárra
þeirra. ”í fjalladalnum” eru þessar ví^ur sem við flestir á framandi
storð, skiljum og virðum:
Til heiðanna frammi er fjalldala byggð,
sem fæddi mig upp í skauti sínu,
þar farsæll og ungur eg tók við landið tryggð
í trúnni á alt hið bezta í hjarta mínu.
Og hvar sem um borgir og lönd var mín leið
eg lifði oft og fann mig sjálfan heima,
því altaf í draumi, mín dalurinn beið;
þar deyja vil eg sæll og heimi gleyma.
Næst fylgi eg skáldinu inn í Fossvogs-kirkjugarðinn. Þar
yrkir hann eitt af sínum ágætu kvæðum við leiði hinna látnu út-
lendinga, sem valda og peninga-fíkn hafa svift lífi, og að miklu
leyti eyðilagt framtíð og lífs-skilyrði ástvina þeirra. Aðeins tvær
vísur eru hér teknar:
finningu. Skarð er eftir sem fyl1-
ist ekki. Enginn gelur sagt urn
a'inan mann, að hann hafi engin
áhrif haft. Við andlát hvers ein-
staklings, sem vér höfum þekt,
hefur eitthvað dáið á sama tíma
í oss sjálfum. Þetta sá presturinn
sem eg gat um. Hanr. skildi
hvernig líf mannanna er saman-
tvinnað. Hann skildi að enginn
maðiir er eyja út af fyrir sig.
Hcldur er manrfkynið eins og
meginlandið sem minkar við
hvern moldarkökk sem sópast út
í sjóinn. “Þessvegna”, sagði hann
“sendið aldrei til að vita hvern
klukkurnar hringja fyrir, því
sjá, þær hringja fyrir þig”. Og
enn fremur, eins og Páll postuli
komst að orði, “ . . . líkaminn
er einn og hefur marga limi, en
allir limir líkamans, þótt marg-
ir séu, eru einn líkami”.
Það er engin ný kenning að
hver og einn eigi að vinna heild-
inni sem mestan hagnað. En sú
kenning er meir og meir farin
að hljóta viðurkenningu þeirra,
sem mest gefa sig að mannfélags
og þjóðfélagsmálum, og sem
bezta þekkingu hafa öðlast um,
í hverju heillavænlegasta fram-
för mannkynsins sé fólgin. Og
það er þessi kenning, sem menn
verða að taka gaumgæfilega til
greina, hverjar sem skoðanir
þeirra hafa áður verið. Enginn
getur lokað augunum fyrir þeirri
staðreynd að vér eigum hlutdeild
með öllum mönnum og öllum
þjóðum í framtíð heimsins, og
verðum að læra að þekkja og við-
urkenna í orði og í verki, grund-
vallaratriði trúarinnar, sem hinn
vestræni heimur hefur haldið
uppi í næstum því tvö þúsund ár,
nefnilega það, að allir menn eru
bræður, og að guð er faðir allra
jafnt, og að allir menn eru jafnir
fyrir honum, og enginn hefur
nokkur forréttindi fram yfir
aðra.
Þetta hafa prestar og prélátar
prédikað allar þessar mörgu ald—
ir, og þetta hafa söfnuðir þeirra
og aðrir sem engri kirkju til-
heyrðu, viðurkent. En það sýn-
ist of oft hafa verið eins langt
eins og það náði. En sá tími er
nú kominn að meira verður að
vera gert en aðeins að játa trú á
þessa hluti, því framtíð heims-
ins liggur við, friður heimsins og
tilvera mannkynsins liggur við.
Jesús sagði lærisveinum sín-
um og mannfjöldanum, sem á
hann hafði hlustað er hann flutti
hina svo kölluðu fjallræðu-
dæmisögu um hygginn mann og
heimskan mann er reistu hús,
hver um sig, annar á bjargi en
hinn á sandi. Er stormarnir blésu
og vatnsflóðin komu og skullu á
húsunum, stóð húsið, sem bygt
hafði verið á bjargi, en hitt hús-
ið féll. Enn má nota sömu líking-
una um hyggna og heimska menn
við þá sem hlusta á og þá sem
hafna sannleikanum.
Það er ekki vegna þess, að
mennirnir vita ekki betur en þeir
gera. En það er svo oft að menn-
irnir hugsa meira um og virða
hinn tímalega eða stundlega
hagnað, og um sinn eigin hagnað
fram yfir hagnað heildarinnar,
en um þá hluti sém hafa víðtæk-
ari merkingu, sem hafa þýðingu
fyrir framtíðina og fyrir fjöld-
ann. Það er eigingirni, sjálfs-
elska, valdafýsn, já, og tortrygni
sem ráða of mörgu í þessum
heimi, í stað hins, skilningsins
um hið nána samband sem allir
menn standa í, og hvernig hver
einn af oss á hlutdeild með öllum
mönnum og öllum þjóðum í fram
tíð heimsins, og að ábyrgðin
hvílir engu síður á oss en á öðr-
um til að stofna frið og vellíðan
meðal manna.
Ef að friður á að koma, þá
verðum vér öll að vinna að því
markmiði, og gleyma aldrei eins
og sagt hefur verið, að þegar
klukkurnar hringja, hvar sem er
í heiminum, þá eru þær einnig
að hringja fyrir oss, því vér eig-
um hlutdeild með öllum mönn-
um hvort sem er í gæðum eða
skakkaföllum þessa heims.