Heimskringla - 11.05.1949, Qupperneq 1

TRY A
"BUTTER-NUr'
LOAF
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipcg, Man.
Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr.
TRY A
"BUTTER-NUT"
LOAF
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg, Man.
Phone 37 144 Frank Hannibal, Mgr.
LXIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 11. MAÍ 1949
NÚMER 32.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Verður flutningsbannið til
Berlínar afnumið í kvöld?
Eins ósennilegt og það mun
enn vera í margra augum, eru nú
allar líkur til að flutningsbann
Rússa til Berlínar verði afnumið
í kvöld eða eina mínútu eftir mið-
nætti.
Þetta var tilkynt s. 1. mánudag
af Bretum, Rússum og Banda-
ríkjamönnum.
Það er ekki ólíklegt að við það
verði staðið. Til dæmis hafa
Rússar nú þegar, eða 40 kl.st. áð-
ur en ákveðið er, veitt raforku
til þess hluta Berlínar, er vest-
lægu þjóðirnar ráða yfir, en sem
Rússar stöðvuðu 9. júlí 1948 og
sem af sér leiddi skömtun á raf-
orku.
Jafnframt þessu, verður af
vestlægu þjóðunum afnumið
flutningabannið frá Rússlandi,
er þær beittu á móti Berlínar-
banni Rússa.
í utvarpinu í Moskva, var s. I.
mánudag rætt um þetta og engin
ástæða talin fyrir því, að Rússar-
Bretar og Bandariíkjamenn, gætu
ekki unnið saman, eins og þeir
gerðu í stríðinu á móti Hitler.
En Rússar eiga sökina á því.
Þeir ætluðu að taka alla Berlín,;
með banninu, sem þeir bjuggust
við að nægði til þess, en sem hef-
ir hraparlega brugðist þeim og
orðið þeim sjálfum tilfinnan-
legra tap, heldur en nokkru sinni
vestlægu þjóðunum. — Það var
með ómengaðri skítmensku,
að Rússar hófu bannið. Þeir
höfðu ekki neinn lagalegan rétt
til þess og urðu að brjóta gerða
samninga með því. En þeim hef-
ir nú sjáanlega komið það svo í
koll, að þeir verða að afnema það,
til þess að geta notið góðs af við-
skiftum við vestlægu ríkin.
Við því má auðvitað búast, að
um leið og þeir afnema bannið,
reyni þeir að hafast eitthvað ann-
að að í sömu átt og vestlægu
þjóðunum og friði í skaða. En
vestlægu þjóðirnar eru nú loks
farnar að þekkja Rússa; þeir pru
nú búnir að kynna sig sem þá, er
ekki sé til neins að treysta.
Skýrsla hveitiráðsins
(Ritstjórnargrein í Winnipeg
Free Press, 25. apríl 19,49). '
Ársskýrsla hveitiráðsins í Can-
ada fyrir árið 1948 er nýkomin út.
Kastar hún skýru ljósi á margt
eftirtektavert í hveitisölusamn-
ingi Canada við Bretland.
Þessi fjögra ára samningur,
sem frægur er að f jarstæðum var
sagður af þeim sem hann gerðu,
tryggja bændur vesturlandsins
fyrir tapi á sölu hveitis fyrstu
2 árin. En því atriði samningsins
hefir aldrei verið sá gaumur gef-
in, sem skyldi, vegna þess, að
þar er ekki um neina tryggingu
að ræða fyrir að tap eigi sér ekki
stað á þessum tveim árum. Þess
er að minsta kosti enginn vottur,
að þeim er samninginn sömdu,
hafi nokkru sinni dottið í hug,
að bændur vesturlandsns væru
enn, á sínu þriðja ári, að selja
eftir samningi, er þeim var stór
skaði að. Það var meira að segja
gert ráð fyrir, að þeir fengju við
byrjun þriðja ársins greitt eitt-
hvað af skaða eða tapi fyrstu ár-
anna. En í stað þessa, er haldið
áfram að selja á tapi eftir sömu
nótum og áður og bændur knúð-
ir til að sætta sig við það.
Samningurinn var gerður í
júlí 1946 og öðlaðist gildi 1.
ágúst það ár. Canada var skyld-
ugt að selja 160 mæla á ári fyrstu
tvö árin, þ. e. uppskeruárin 1946-
1947 og 1947-1948, og 140 mæla
hveitis hvort síðari áranna (1948-
1949 og 1949-1950). Verðið var
fyrstu tvö árin ákveðið $1.55
mælirinn, en verð tveggja síðari
áranna átti að semja. Það var
viðvíkjandi slíkum samningi,
sem grein var í lögin sett, er sjá
átti fyrir að bændur yrðu ekki
fyrir tapi.
Tapið fyrstu tvö árin hefir
verið metið á 329 miljón dali.
Þetta er munurinn á $1.55 verð-
inu sem Hveitiráðið greiddi og
verðs þessfc er það greiddi á öllu
öðru útfluttu hveiti á þessum
tveim árum. Hveitiráðið tilkynti
þetta alheimsverk á hveitinu dag-
lega og nefndi “sitt annarskonar
verð”, (class II price). -Tapið
fyrsta árið var sagt 77 cents á
hverjum mæli, og var það tilkynt
á þingi af þáverandi ráðherra
þessara mála, Hon. J. A. Mac-
Kinnon 17. júlí 1947. Tap ann-
ars ársins var skráð $1.29 á mæl-
irnum; var það munurinn milli
$1.55 verðsins og markaðsverðs I
að meðaltali á hverjum mánuði.
Nú birtist ársskýrsla hveiti-
ráðsins yfir uppskeruárið 1947-
1948 og er hún vægast sagt eftir-
tektaverð. Skýrslan sýnir (á bls.
8), að sala hveitiráðsins til Bret-
lands nam upp að 31. júlí 1948
339,573,479 mælum. Fyrir þetta
hveiti var ráðinu greitt $1.55 á
mælirinn. En þetta gefur í skyn,
að 19.5 miljón mælar hafi verið
seldir, fram yfir það sem ákveð-
ið var, (eða 160 miljón mælar).
Sala til annara landa áður en
samningurinn var gerður, nam
94,732,851 mælum. Meðalverð á
þessu hveiti var $2.51 mælirinn,
eða markaðsverð. — Munurinn
þarna er 96 cents á hverjum mæli
og sé það notað sem heildarverð
á 339.5 mælum, nemur tapið 325.9
miljón dölum.
Á blaðsíðu 9 í skýrslUnni, er
markaðsverð birt fyrir tvö fyrstu
árin (1946-1947 og 1947-1948). —
Árið 1946-1947, þegar stjórnar-
verðið var $1.55, var alheimsverð-
ið frá $2.05 upp í $3.10, eða að
meðaltali $2.43 mælirinn. Munur-
inn eða tapið, var því 88 cents á
hverjum mæli 1946-1947 í stað-
inn fyrir 77 cents, eins og Mr.
MacKinnon hélt fram og heildar
tapið 130.8 miljón dalir. Árið
1947-1948 var heimsmarkaðsverð-
ið frá $2.37 upp í $3.45, eða að
meðaltali $2.88 mælirinn. Mun-
urinn eða tapið þetta árið, var
$1.33, eða alls $212.8 miljón dalir.
Bæði árin samanlögð nemur því
tapið $343.8 miljónum á hveitinu
er selt var samkvæmt samningi
hveitiráðsins við Bretland tvö
uppskeruárin 1946-1947 og 1947-
1948.
Það mun ekki auðvelt að benda
á nokkur hliðstæð dæmi þessu í
viðskiftasögu stjórna þessa lands.
Einni stétt manna, bændum, er
boðið af stjórninni, að líta eftir
sölu á afurðum þeirra til þess, að
vernda þá frá tapi. En eftir dúk
og disk þegar bændur loks fá
andvirði tveggja ára greitt, er
það 343 miljón dölum lægra, en
ætla mátti, miðað við markaðs-
verð! Og fyrir þetta heldur nú
stjórnin, að hún eigi heimtingu á
stuðningi bænda í kosningunum,
sem 27. júní fara fram! Blaðiðj
Winnipeg Free Press er þessaj
skamar-grein birti á stjórnina.l
sem það hefir fylgt eins og tungl- j
ið jörðu, getur við þessu sjáan-
! lega aðeins sagt, eins og Bólu-
Hjálmar forðum:
Því sjálft helvíti væmdi við
vofu slíka að gleypa.
St. Paul Pioneer 100 ára
Blaðið Pioneer í St. Paul varð
100 ára 24. apríl. Var risa-útgáfu
af því hleypt af stokkum til þess
að minnast bæði þessa og aldurs
Minnesota-ríkis, sem talinn er
frá 1849, er það var skipulagt
(organized). En saga ríkisins er
auðvitað miklu eldri og kemur
Manitoba dálítið við, því nokkuð
af landsvæði ríkisins tilheyrði
Canada fyrrum. Fyrstir til að
sjá ríkið 1655 er haldið að þeir
Radisson og Groselliers hafi ver-
ið, en franski landkönnuðurinn
Duluth er talinn fyrsti Evrópu-
maður þar og reisti vígi 1678
nálægt því sem borgin Duluth
nú er. Og svo bætist nú enn við
aldur sögunnar ,ef reynast skyldi
satt það sem á Kensington rúna-
steininum stendur, að Norðmenn
eða fslendingar hafi komið til
ríkisins 1362. En hvað sem því
líður, var það franskur prestur,
Fahter Hennepin, sem krafðist
ríkisins fyrir hönd Frakklands
um 1680. Og franskir loðvöru-
kaupmenn voru komnir þangað
fyrir 1700. En þegar Frakkar
létu ríkið af hendi til Breta 1763
og Bretar aftur Bandaríkjunum
1783, tapaði Canada eða sá hluti
þess, sem nú er Manitoba, eigna-
rétti sínum á ríkinu.
Éins og kunnugt er var í Min-
nesota talsvert stór bygð íslend-
inga og er enn. Gáfu þeir nokk-
ur ár )it mánaðarblað á íslenzku,
“Vínland”. Skipa fslendingar þar
margar opinberar stöður og er að
minsta kosti einn þeirra, Valdi-
mar Björnsson, við ritstjórn hins
hundrað ára gamla blaðs, sem hér
um ræðir. En stofnandi blaðsins
“Pioneer”, hét James M. Good-
hue. Minningar-útgáfan er í 15
deildum eða heftum um 20 blað-
síður hver. En hún ótæmandi
að fróðleik um hagi, háttu og
sögu ríkisins.
Þó Minnesota-ríki sé þrisvar
sinnum minna en Manitoba-fylki,
eru þar yfir 3 miljónir íbúa. Ein
borg, Minneapolis, mun nærri
láta að hafa miljón íbúa. St.
Paul er á stærð við Winnipeg,
með um 300 þúsund íbúa og Du-
luth með 100,000. Minnesota-ríki
sameinaðist öðrum ríkjum
Bandaríkjanna 1858.
Frá hveitimylnum í Minne-
apolis er hveitimjöl sent út um
gervallan heim. Ríkið rekur bún-
að og jarðyrkju, námastarf og
verksmiðjuiðnað með miklum
blóma. f 100 ára framförum rík-
isins bæði efnalega og menning-
arlega, má víst telja, að blaðið
Pioneer hafi átt sinn fulla þátt, ef
ekki drýgri þátt, en nokkur önn-
ur ein stofnun. Með heillaóskum
til þess á næstu hundrað árum!
Stríðsútgjöld Bandaríkj-
anna og Rússlands
Það er nú ekki eins og guð segi
það, þó Rússar haldi fram, að
herútgjöld Bandaríkjanna nemi
65 af hundraði af ársreikningi
stjórnarinnar, en í Rússlandi séu
sömu útgjöldin aðeins 19 af
hundraði.
Rússland útvarpaði þessari
frétt um allan heim 19. marz og
endurtók hana, engin veit hvað
oft, eftir það.
Bandaríkjástjórn athugaði
strax efni þessarar fréttar. —
Komst hún að þeirri niðurstöðu,
að Rússland eyðir $13,100,000,-
000 til herútgjalda en Bandaríkin
$13,800,000,000, samkvæmt áætl-
uðum reikningi þingsins í Wash-
ington.
Svona er nú þessu varið. Sann-
leikurinn í skrafi Rússa um fjár-
útlát Bandaríkjanna til hernaðar,
er auðsær af þessu.
En nú eru þjóðartekjur Rúss-
lands af þeim sjálfum metnar á
$67,600,000,000, en Bandaríkjanna
$224,000,000,000.
Ef bornar eru saman heildar-
tekjur, nema því útgjöld Rússa
til hernaðar 19.2% af þeim, en
Bandaríkjanna 6.2%.
Eftir því sem kommúnistar
halda fram, eru Rússar því, en
ekki Bandaríkin, mesta herglæpa
þjóð heimsins! ,
Verkfallið í Quebec
Verkamenn við asbestos° fram-
leiðslu í Quebec-fylki, gerðu
verkfall um miðjan s. 1. febrúar
eða fyrir nærri þrem mánuðum.
Verkfallið stendur enn yfir. —
Sögðu verkamannasamtökin, er
fund höfðu með sér í gær, að
verkfallið gæti hvað sig snerti
enst enn í 5 mánuði að minsta
kosti.
í verkamannafélaginu eru um
5,000 manns. Styður það nú verk-
fallið eftir föngum. Kirkjurnar
eru og sagðar að styðja verk-
fallsmenn efnalega.
Kaup verkamanna var 85^ á
kl.st., en þeir fara fram á 15
centa kauphækkun.
Til mála kvað hafa komið, að
verkfallsmenn gengu Congress
of Industrial Organiaztions
(C.I.O.) á hendur, heldur en að
gefast upp.
Verkfallið er svo víðtækt, að
haldið er fram, að það nái til 80%
af allri asbestos framleiðslu í
heimi.
°) Asbestos hefir á íslenzku
verið þýttjsæði þráðarsteinn og
ullgrjót.. En ekki sér á að þau
nýyrði séu mikið notuð.
FJÆR OG NÆR
f byrjun þessarar viku voru
þessir á aðalsjúkrahúsi bæjarins,
General Hospital:
Ásmundur Guðmundsson Borg-
Borgfjörð frá Lundar; kom
þangað í byrjun vikunnar til að
leita sér lækninga við meinsemd
í vör.
Einar Sigurðsson frá Oak
View, Man., hefir verið þar um
vikutíma, var skorinn upp við
innvortis sjúkdómi og líður eft-;
ir vonum.
Miss Sigurrós Vídal hjúkrun-j
arkona, hefir verið um tveggja
vikna skeið á sjúkrahúsi, en var
áður búin að vera lasin nokkrar
vikur.
* * *
Karl JúMus Jónasson, 610
Alverstone St. Winnipeg, dó 4.
maí 1949 að heimili sínu. Hann
var 65 ára, kom vestur um haf,
1913 og var fyrstu 16 árin í Ár-
borg, en síðan í Winnipeg. Karl
var góður smiður og stundaði
húsasmíði. Kona hans do nokkr-
um dögum áður. Hann lifa ein
dóttir, Mrs. George Mundy. Sr.
Valdimar Eylands jarðsöng.
Jarðarförin fór fram frá útfar-
arstofu A. S.,Bardal.
* * *
Gifting
#Gordan David Morden og
Ellen Oddný Sigurðson voru
gefin saman í hjónaband af séra
Skúla Sigurgeirsyni, 30. apríl s.l.
í Lúterska kirkjunni á Gimli.
Brúðguminn er af skozkum ætt-
um og er í þjónustu kanadiska
flughersins. Brúðurin er dóttur
þeirra Mr. og Mrs. C. B. Sigurðs-
sonar, sem lifa í grend við Gimli.
Philip Keoháne aðstoðaði brúð-
gumann og Miss L. Johnson,
Miss A. Stevens og Miss M.
Thorarinson aðstoðuðu brúður-
ina. Litla Carol Dianne, systir
brúðarinnar var blóma mær.
Chris bróður brúðarinnar og
Clarence Johnson vísuðu til sæt-
is. Mrs. Sigríður Sigurgeirson
söng “O Perfect Love” og —
“When Song is Sweet”. Miss
Anna Nordal var við hljóðfærið.
Að giftingunni afstaðinni var set
in fjölmenn veizla á Gimli Hotel.
Séra Skúli mælti fyrir minni
brúðarinnar; svo bar brúðgum-
inn fram vel valinn þakklætis orð
Heimili ungu hjónanna verður
að Rivers, Man.
* * *
Seinni part síðustu viku átti
Ottó Hallsson fimtugsafmæli, í
tilefni þess heimsóttu nokkrir
vinir og vandamenn hann á
laugardagskv4eldið var að heimili
hans, 636 Home St., hér í borg-
inni. Var Ottó heima glaður og
gunnreifur að vanda, tók á móti
gestum með bros á vörum og
hnittin svör á tungu. Mikið var
þar um söng, en minna um ræðu-
höld, guði sé lof, en mest um
veitingar, sem framreiddar voru
af mikilli rausn og höfðingskap.
Skemtu menn' og konur sér vel
fram eftir kveldinu og fóru heim
glaðir í huga yfir því að hafa
vakað eina kveldstund með Ottó.
Lengi lifi Ottó Hallsson!
» * *
Gifting að Lundar
Sunnudaginn 1. maí voru þau
Herbert Kenneth Rutherford,
frá Eriksdale, og Doreen Evelyn
Breckman, frá Lundar, gefin
saman í hjónaband, af séra Rún-
ólfi Marteinssyni, í Lútersku
kirkjunni á Lundar. Við orgelið
var Mrs. Forsythe guðfræðinemi.
Mr. G. A. Breckman, forseti
Lundar safnaðar, og Mr. Sigurð-
sbn frá Eriksdale leiddu brúðar-
fylgdina. Brúðgumasveinn var
bróðir hans, Mr. R. S. Ruther-
ford. Brúðarmeyjar voru Miss
Helen Anna Ingimundson frá
Winnipeg, og Elaine Breckman,
systir brúðarinnar. Mr. W. F.
Breckman, faðir brúðarinnar,
leiddi hana að'altari. Miss Ingi-
björg Bjarnason frá Winnipeg
söng blessunarorðin í giftingar-
forminu og Perfect Love, meðan
udirskriftir stóðu yfir.
f boði Mr. og Mrs. Breckman,
foreldra brúðarinnar sátu meir
en 100 manns veizlu í samkomu-
sal bæjarins, að lokinni hjóna-
vígslunni.
í samkomusalnum skemti Mr.
Arni Stefansson með söng: “All
joy be thine.”
Vikið hefir verið að fólki
brúðarinnar. Brúðguminn er af
skozkum ættum. Faðir hans er
lögmaður í Eriksdale.
* * *
Gjafir / Skrúðvagnssjóðinn,
(Float) 75 ára afmæli Win-
nipegborgar, 1949
Frá íslenzkum félögum
Þjóðræknisfélag fsl. í
Vesturheimi .........$250.00
Skuld og Hekla, I.O.G.T. 250.00
íslendingadagsnefndin .. 150.00
Icelandic Canadian Club. 75.00
Jón Sigurðson Chapter .. 25.00
Sambandskirkjan ....... 25.00
lst Lutheran Church .... 25.00
DR. SIG. JÚL. JOHANNES-
SON HEIÐRAÐUR
Síðast liðið mánudagskvöld
hélt Icelandic Canadian Club
samkomu og helgaði kvöldið dr.
Sig. Júl. Jóhanessyni. Auk þess
sem skemt var með söng flutti
kapteinn Wilhelm Kristjánsson
ræðu (á ensku) um lækninn og
Bergþór Emil Johnson las upp
nokkur kvæði eftir Ijann. f lok
ramkomunnar var dr. Sigurður
gerður að heiðursfélaga í Ice-
landic Canadian Club. Læknir-
inn þakkaði heiðurinn.
Mr. og Mrs. Guðmundur
Stefánsson ............. 5.00
M:ss Hlaðgerður
Kristjánsson............ 5.00
Sigurður Sigurbjörnson,
Leslie, Sask............ 1.00
Mrs. R. K. G. Sigurbjörnsson
Leslie, Sask............ 1.00
Samtals ........$800.00
G. F. Jónasson .........$ 25.00
Bardal Funeral Home .. 25.00
Paul Bardal ............ 15.00
Miss Sigurrós Vidal .... 5.00
Sigurtþór Sigurðsson .... 5.00
Mrs. Albína Sigurðson .. 5.00
Björgúlfur Sveinson .... 5.00
Mrs. Elizabeth Polson .. 5.00
$ 102.00
Samtals alls......$ 902.00
We acknowledge with thanks
receipt of the above contribu-
tions; divided as tihey appear
into two classifications.
The response from our Ice-
landic community organizations
has been splendid, but that of
individuals not as encouraging
ks it should be. Another $1,000
at least is required and must
come from individual contribu-
tions BEFORE JUNE lst.
Please send your contributions
to David Björnsson, 702 Sargent
Ave., Winnipeg.
For the Finance Committee,
Paul Bardal, chairman
* * *
Samkvæmt upplýsingum frá
Gimli, heldur mentamálaráð
þessa fylkis uppi kenslu í listum
á Gimli í svonefndu Gimli Art
Worikshop frá 4.. júlí til 12.
ágúst. Kenslunni stjórnar Carol
J. Feldsted, ein af lærðustu lista-
kennurum. Þeir sem vildu sinna
þessu, eru beðnir að snúa sér til
skólans á Gimli, sem fyrst.
* * *
Guðm. Jónsson frá Vogar, er
staddur í bænum að leita sér
lækninga.
w 4 r»
Joseph Thorson, dómari í við-
skiftarétti Canada, hefir verið
um mánaðar tíma í Winnipeg í
sambandi við starf sitt, en lagði í
byrjun vikunnar af stað til Ot-
tawa, þar sem hann á heima. Mr.
Thorson var hinn hressasti og
datt ekki annað í hug en að tala
íslenzku inni á skrifstofum ísl.
blaðanna, sem hann sagðist samt
sem áður nú hafa lítið tækifæri
að æfa.
* ♦ W
Nýlega hefir C.C.F. flokkur-
inn stofnað skrifstofu og fund-
arsal að 800 Sargent Ave., beint á
móti Rose Theatre. Þar verður
haldin Home Cooking Sale og
Tea, föstudaginn, 13. maí, sem
nokkrir íslendingar standa fyrir
auk annara.