Heimskringla - 16.11.1949, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. NÓV. 1949
< StofnuO 1SB6)
Cemui út á bverjum miðvikudegi.
tigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
VerO blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirírain.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PALSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24185
Authorized as Second Class Mail—Post Ofíice Dept., Ottawa
WINNIPEG, 16. NÓV. 1949
Talar enn um skattlækkun
f fjármálaræðu sinni nýlega í sambandsþinginu, vék Hon.
Douglas Abbott, fjármálaráðherra að því, að áform stjórnar sinnar
væru, að minka útgjöldin og lækka skatta.
Fjármálaritarinn er lengi búinn að leika þessa “rullu”, að telja
almenningi trú um, að aðgæsla Ottawa-stjórnar í efnalegu tilliti,
sé svo einstæð, að á ekkert hliðstætt dæmi sé hægt að benda í fari
nokkurrar sjórnar er hann þekki til.
Hvernig sýnir þetta sig í framkvæmdum stjórnarinnar?
Fjármálareikningar hennar fara örum skrefum hækkandi á
hverju ári. Útgjöldin þenjast sífelt út og það er vafamál, að stjórnin
fái í snatri nokkuð við þau ráðið.
Á síðast liðnu vori nam fjárhagsáætlun Ottawa-stjórnar, nærri
hálfri þriðju biljón dala ($2,390,000,000). Nú að ekki fullum sex
mánuðum liðnum frá því hefir áætlunin hækkað svo, að nú er hún
$2,460,000,000, eða um 70 miljón dölum hærri en fyr á sama árinu
Hvað Mr. Abbott hefir hafst að síðan hann útgaf sína fyrri áætlun
segir ekki frá í framkvæmdum stjórnarinnar. Áhrærandi útgjöld
hefir ekkert komið fyrir nema júní-kosningarnar. Það verður ekki
yfir það klórað, að útgjöld Canada fara nú fram úr2.4 biljón dölum
á ári og láta nærri að vera fimm sinnum hærri en þau voru fyrir
síðasta stríð.
Það er ekki aðgengilegt, að draga þá ályktun af þessu, að hér
sé vel á haldið. Fjárhagsáætlunin nýja, sýnir það heldur ekki. —
“Stríð hafa aukin útgjöld í för með sér; það veit maður ofur vel
segir sjálft stjórnarblaðið, Winnipeg Free Press. Það heldur áfram:
“En það er skrítið, ef hér er ekki neitt hægt að gera við eyðslunni
sem í kjölfar þeirra flýtur. Rannsókn í Bandaríkjunum nýlega
leiddi í ljós mikla eyðslusemi af stjórnar hálfu. Bretar hafa skorið
niður útgjöld sín ótrúlega mikið, hvort sem nægir þeim eða ekki.
Það væri mjög æskilegt, að það væri einnig rannsakað hvað hinum
miklu útgjöldum hér veldur. Þau hafa vissulega hækkað við stríðið.
En nú þegar stríðinu er lokið og útgjöldin eru hærri en nokkurt
stríðsárið, fer ekki hjá því, að almenningur dragi þá ályktun aí
þessu öllu, að um skaðsamlega eyðslusemi sé að ræða hjá sam-
bandsstjórninni.”
Þannig farast blaðinu orð. Að sjálfsögðu hefir það einnig
mikið til síns’’máls. Nú eru t. d. mjög viðsjárverðir tímar fram-
undan. Verzlun er að dvína og atvinna. En verð ýmsra hluta er að
hækka og er stjórnin enginn eftirbátur í að stuðla að slíku
og auka dýrtíðina. Það er aldrei ef ekki nú, timi fyrir stjórnina
að fara að minsta kosti að gá að sjálfri sér og leggja eitthvað niður
af eyðslunni, sem nú á sér stað í rekstri hennar, að dómi vina
hennar og flókksblaða, ef Skattalækkunin sem Mr. Abbott, er
stöðugt að minnast á, verður ekki skoðuð, sem “ómæt ómagaorð”.
Þakkargerðardagsræða
Flutt ai séra Philip M. Pétursson
í Fyrstu Sambandskirkju í Winnipeg
Á VÍÐ OG DREIF
Þ. Þ. Þ. sjötugur
Skáldið og sagnaritarinn, Þor-
steinn Þ. Þorsteinsson, átíi sjöt
ugs afmæli s. 1. viku. Heimsótti
forseti Þjóðræknisfélagsins, sr
Philip M. Pétursson og fleiri úr
stjórnarnefndinni hann á afmæl-
isdaginn og afhentu honum á
varp það, sem birt er á fyrstu
síðu þessa blaðs, ásamt éinhverju
fleiru til minningar um aldursá-
fangann. Bréf og skeyti bárust
honum einnig mörg.
Þorsteinn Þ. Þorsteinsson er
fæddur að Uppsölum í Svarfað-
ardal á íslandi 11. nóv. 1879
Naut hann skólagöngu á búnaðar-
skólanum að Hólum í Hjaltadal
en kom vestur um haf árið 1901
Hefir hann lengst af dvalið í Wirí
nipeg og stundað húsamálningu,
en hefir ort og skrifað þess á
milli, svo að eftir fáa liggur
meira. Af sagnfræðilegum ritum
um Vestur-íslendinga og Vest
urheim, hefir Þ. Þ. Þ. meirá
skrifað en nokkur annar fslend
ingur fyr eða síðar. Bækur hans
Vestmenn, Brazilíufararnir og
þrjú bindi af Sögu íslendinga í
Vesturheimi bera þessu gott
vitni. Hann hefir með þeim reist
sér sem fræðimanni óbrotgjarnan
minnisvarða.
Annað í fari Þorstins, er list-
hneigð hans. Þó lítið eða ekker<
hafi þar í skóla lært, eru myndir
hans ekki frábrugðnar myndum
þeirra, sem góðir listamenn eru
taldir. Þetta hefir ef til vill ver-
ið það viðfangsefnið, sem Þor
steini var eiginlegast.
Fræðimenska hans er ábyggi-
leg, skáldskapurinn í sögum
hans sjálstæður, svo að á Einar
Benediktsson og Jón Trausta
minna, eins og dr. Stefán Einars-
son hefir einhvers staðar bent á.
En myndgerðarlistin á þó að lík-
indum dýpstar rætur í brjósti
Þorsteins.
Heimskringla þakkar bæði fyr-
ir sína hönd og lesenda sínna
hinum sjötuga fræðiþul fyrir
starf hans, og árnar honum
langrar æfi og alls hins bezta.
ÆFISÖGUR KUNNRA
VESTUR-ISLENDINGA
Heimskringla hefir komist yfir, önum. Sú tilfinning grípur mann
Þetta sunnudagskvöld, að-
fanga-dagskvöld þakkargerðar-
hátíðarinnar, hefi eg valið mér
texta orðin úr guðspjalla-
kaflanum sem eg las áðan. —
“Syngið og leikið drotni í hjört-
um yðar, og þakkið jafnan Guði,
föðurnum, fyrir alla hluti.” —
Vér höfum, í fullum sannleika
mi'kið að þakka fyrir.
Hér í þessu landi, eru fjórsam-
ir akrar, og haglendi. Hér eru
miklir skógar, og víðáttumikil
vötn. Hér er málmur af alskonar
tægi í jörðunni, olíulindir og
kolalög. Iðnaður og framleiðsla
af mörgum mismunandi tegund-
um þekkjast einnig, og fólkið á
yfirleitt gott. f hlutfalli við
heildina, eru tiltölulega fáir sem
skorta nauðsynjar lífsins. Flest
allir.hafa nóg í sig og á. Sumir
miklu mieira en þeir þurfa eða
geta notað. Allir hafa nóg. Eng-
in er að svelta né án skjóls.
Vér erum hamingjusöm þjóð.
Lífsskilyrði vor eru með hinum
beztu sem í þessum heimi þekkj-
ast. Hvergi í heiminum eiga
menn betur en hér, nejna e. t. v.
suður í Bandaríkjunum. En
raun og veru er munurinn á milli
þessara tveggja þjóða lítill. Lífs
skilyrði manna eru hin beztu og
fullkomnustu í heimi frá efnis-
legu sjónarmiði, og einnig e. t. v
frá sálarlegu sjónarmiði.
Það má með réttu segja, um
land vort, eins og ritað var
Davíðs-sálmnum, þegar skáldið
lofaði Guð fyrir hagstæðar og
góðar tíðir forðum og sagði
“Þú hefir vitjað landsins og
vökvað það.
Blessað það ríkulega með laék
Guðs, fullum af vatni;
Þú hefur framleitt korn þess,
því að þannig hefur þú gjört það
úr garði.
Þú hefir vökvað plógför þess,
jafnað plóggarða þess;
Með regnskúrum hefur þú
mýkt það, blessað gróður þess.
Þú hefur krýnt árið með
gæzku þinni,
og vagnspor þín drjúpa af feiti
Það drýpur af heiðalöndunum og
hæðirnar girðast fögnuði. Hag-
arnir klæðast hjörðum og dalirn-
ir hyljast korni:
Allt fagnar og syngur.
Eg ferðaðist suður til Banda
ríkjanna fyrir nokkrum dögum
og kom til Chicago, og Cleve-
land, og er eg sat í járnbrautar-
lestinni og horfði út, fanst mér
enn einu sinni, eins og eg hefi
lengi haldið, að engin árstíðin
sé fegurri en haustið. Þá klæðast
hólar og dalir marglitum skrúða
rauðum, gulum og grænum, og
mörgum litum þar á milli. Akrar
standa og bíða uppskerunnar, en
annarstaðar, þar sem búið er að
skera upp, sjást merki þess, og
landið er bert, en kornhlöðurnar
eru fullar og springa við hin
miklu kornþyngsli. Kýr og kind-
ur og hestar, eru á beit, og alt
bendir til þess, hve frjósamt og
ríkt landið er. Mikil kyrð hvílir
yfir haglöndum og ökrum, og
friður og ró, og öruggleika til-
finning sýnist hvíla yfir öllu og
óprentaðar æfisögur af nokkrum
Vestur-íslendingum, er hún tel-
ur rétt að birta og lofa að koma
fyrir almenningssjónir. Vér höf-
um lengi verið þeirrar skoðunar,
að því rúmi blaðsins væri vel
varið, er þær fylla og tilheyrði í
eiginlegasta skilningi verkahring
blaðanna, að halda öllu slíku til
haga, sem í verður náð.
í þessu blaði byrjar sagan af
Gesti Oddleifssyni bónda í Haga
í Nýja-íslandi. Er hún skrifuð
af Kristjáni Ásg. Beneditkssyni,
einum af beztu íslenzkum rit-
höfundum vestan hafs. Vér sáum
sögu þessa hjá dóttur Gests Odd-
leifssonar, Mrs. Ingibjörgu Bald-
að hér sé gott að vera, og að vér,
í þessari heimsálfu, eigum mikið
að þakka fyrir. Forsjónin hefur
ríkulega blessað oss.
Þetta eru sumar hugsanir sem
munu hrærast í hugum vorum
þessa þakkagjörðarhátíð. Og svo
eru aðrar hugsanir, um þá sem,
þrátt fyrir hina ríkulegu fram-
leiðslu jarðar, og vatna og skóga,
hafa ekki haft tæki á að njóta
Fórum vér fram á að birta hana
og veitti hún orðalaust leyfið til
þess.
Eigum vér von á, að lýsingarn-
ar í sögunni frá innflytjenda ár-
unum, þyki eftirtektaverðar og
win, sem heima á í Winnipeg, fróðlegar um margt.
þeirra, eða sem einhvern vegin
hafa á mis farið við lífið. Þetta
er ríkt land, en til eru þeir sem
mjög fátækir eru. Og vér verðum
einnig að hugsa til þeirra þenn-
an þakkargerðardag, og rannsaka
ráð og möguleika til að láta þá
einnig njóta gæða þessarar
heimsálfu. Vér megum ekki
gleyma þeim, né erfiðleikum
þeirra, annars verður þakkargerð
vor tómleiki og hégómi.
Og enn síður megum vér ekki
gleyma þeim, sem erlendis eru,
og sem, vegna ófriðarins, hafa
tvístrast hingað og þangað með-
al þeirra þjóða sem ófriðarbálið
gerði svo miklar skemdir og
eyðileggingar í.
Hér hefur verið á ferð i Wpg-,
og í norður hluta þessa fylkis
undanfarna daga, framkvæmdar
stjóri líknarfélagsins Unitarian
Service Committee of Canada
Hún ferðaðist um Evrópu í sum
ar, og kom við hjá átta mismun
andi þjóðum. Og er hún segir
frá því, sem hún hefur séð, segir
hún það jafnvel meðal þeirra
þjóða, sem beztu viðreisn hafa
náð, á þessum undanförnu fjór-
um árum síðan að stríðið endaði
séu erfiðleikar margir og miklir
enn. Og meðal þeirra þjóða, sem
ekki hafa getað náð að réttast
við, þar sé óhugsandi eymd og
erfiðleikar, miklu meiri en þekkj-
ast hér, nokkurstaðar. Og á sama
tíma þekkist hvergi slík hagsæld
og hér, meðal neinna þjóða í Ev
rópu. ,
Eins má segja um Kína, og
Indland og aðrar austrænar þjóð-
ir. Á Indlandi eru örfáir prinsar
og ríkir menn, sem hafa meiri
eignir og ríkidæmi en þeir vita
sjálfir. Þeir vita ekki hve ríkir
þeir eru. En á sama tíma þekkist
þar meiri fátækt, volæði og eymd
en meðal nokkurar annarar þjóð-
ar heimsins.
Þar býr mikill meirihluti
eymd, en lítill minnihluti við als-
nægtir.
En meðal allra þessara þjóða,
í öllum þeim löndum þar sem
þær eru, kemur alveg eins og
Ihér gullfagurt haust, með marg
litum jarðarskrúða, en með þeim
mun, að dalir þeirra drjúpa ekki
feiti, og flatlendi þeirra hafa
ekki borið næga uppskeru, og
merkur þeirra framleiða ekki
nógan við. Fólksfjöldinn er alt
of mikill og framleiðslan ekki
nóg. Svo hefur stríðið þar að
auki eyðilagt bæði landsbú og
bæi.
Hér meðal vor, þar sem stríðið
kom aldre, og eyðilagði ekkert,
er mikið húsplássleysi. Þar, með-
al þeirra þjóða, þar sem stríðið
sópaði burt heilar borgir, verður
margt fólk úr þessum heimi horf-
ið, áður en hægt verður að hýsa
alla og veita þeim öllum almenni-
legt skjól.
Eg hugsa oft um þessar mis-
munandi kringumstæður manna,
og ber þær saman í huganum, er
eg heyri menn hvarta, og finna
að, eins og þeir gera oft hér. Það
er holt og heilbrigt, að vera ekki
ánægður að standa í stað, að vilja
fullkomna sig, að vilja bæta kjör
sín.
En það er hvorki heilbrigt né
holt, aldrei að sjá né viðurkenna
öll þau gæði lífsins sem um-
kringja oss hér á alla vegu, og
sem vér njótum í svo ríkum
mæli. Hér býr hver maður eins
og kongur! Margir konungar
mílna fjarlægð. Vér étum fleiri
tegundir af mat daglega en for
feður vorir þektu nokkurntíma,
eða átu á æfinni. Húsakynni vor
eru hin beztu. Vér hlustum á út-
varp, sem ber oss raddir manna
frá fjarlægum löndum. Vér vit-
um hvað er að gerast meðal hinna
afskektustu þjóða um leið og það
gerist.
Framleiðsla þjóðar vorrar
eykst ár frá ári, og vér höfum
miklu meira en vér höfum sjálf
þörf á.
En samt gerast menn aðfinslu
samir og óánægðir, meðal þess-
arar gnægðar af öllu, og þeir
spyrja, eins og eg hefi heyrt
suma spyrja: “til hvers er verið
að halda þakkargerðarhátíð? —
Hvað eru menn í rauninni að
þakka fyrir?” Og þeir kalla það
hégóma og fyrirslátt, að halda
upp á þakkargerðardaginn!
Eg hefi bent á örfáa hluti sem
menn mega vera þakklátir fyrir.
Þeir mega vera þakklátir fyrir
miklu fleira, fyrir vini og skyld-
menni, fyrir að hafa búið hérna
megin hafsins en ekki hinu meg-
in og getað haldið fjölskyldum
sínum saman; fyrir að hafa mátt
vera kyrrir undir heilu þaki,
og ekki þurft að flytja sig vegna
eyðileggingar eða skemdar á hús-
um og íbúðarbyggingum; fyrir
altaf að hafa haft nóg í sig og á,
og geta séð fyrir sér og sínum.
Fyrir tæpu ári síðan hitti eg
ungan pilt hér í Winnipeg, sem
var ungverji að ætt og uppruna.
Hann var sá eini úr sinni fjöl-
skyldu sem hingað var kominn,
en öll fjölskyldan hafði leitast
við að komast frá Evrópu. Móðir
hans var komin til Suður Amer-
íku. Einn bróðir var í Ástralíu,
tvær systur voru á Frakklandi,
en faðir hans var eftir í heima-
landinu, og hafði þá atvinnu að
hjálpa öðrum að komast út. í Ev-
rópu eru böm sem ekki vita
hverjir foreldrar þeirra voru, né
hvar eða hvenær þau voru fædd.
Þau hafa enga hugmynd um
hverrar þjóðar þau eru!
Svo og eru foreldrar, sem ekki
vita hvað hefur orðið af börnum
sínum. Þeir leita uppihaldslaust,
en finna aldrei.
Ef að vér finnum ekki til
neinnar þakklætis tilfinningu, þá
ættum vér að hugsa til þeirra,
sem alt hafa mist, og ekkert hafa,
en ekki vor sjálfra, sem höfum
svo mikið og búum við svo góð
kjör.
En til þess að hafa verulega
þýðingu ætti þakkargjörð vor,
að vera í því fólgin, að hjálpa
öðrum, heima fyrir eða erlendis,
sem hjálpar þurfa við, og gefa
þeim af nægtum vorum, því að
bágindi heimsins, stafa að miklu
lejrti af manna völdum, og það er
í völdum manna líka, að skapa
guðsríki á jörðu. Það stendur
ekki á náttúrunni, að útvega alt,
sem menn þarfnast mest. En það
stendur á mönnunum að kunna
að útbýta og notfæra sér gróður
jarðarinnar.
Aldrei er útsýnið fegra, en á
haustin, er náttúran klæðist
marglituðum skrúða .Og það eru
fáir dagar, sem jafnast á við
fagra, sólskinsríka, haustdaga.
Þá hvílir friður og ánægja yfir
öllu. Kyrð haustsins færist yfir
alt, er náttúran býr sig undir
sinn langa vetrarsvefn. Víða
hafa mennirnir hérna megin hafs-
ins fylt kornhlöður sínar, sem
trygging fyrir veturinn og kom-
andi daga. Þeir bíða komandi tíð-
ar, án kviða og án ótta.
Fæðan, er grundvöllur lífsins
enn, eins og á fyrri tímum, og
þess vegna eiga orð hins forna
sálmaskálds enn við, og vér vild-
um aðeins að allir menn gætu
tekið undir með oss, er vér höf-
um gömlu orðin yfir: að allir
menn mættu njóta þeirra gæða
sem vér þekkjum. — “Þú hefur
vitjað landsins og vökvað það.;
blessað það ríkulega með læk
Guðs, fullum af vatni; þú hefir
vökvað plógför þess, jafnað
plóggarða þess; með regnskúrum
hefur þú mýkt það, blessað gróð-
ur þess. Þú hefur krýnt árið með
gæsku þinni; og vagnsspor þín
drjúpa af feiti. Það drýpur af
heiðalöndunum, og hæðirnar
girðast fögnuði. Hagarnir klæð-
ast hjörðum og dalirnir hyljast
korni. Alt fagnar og syngur.
Guð gefi, að áhrif góðs og upp-
byggingar geti breiðst út til
allra manna alstaðar, og að byrði
þeirra, byrði sults og veikinda,
byrði skorts og eymdar, mætti
léttast og að vér mættum eiga
hlut í því, svo að þeir gætu einn-
ig tekið undir með oss, og sungið
guði lof og vottað honum þakkir
fyrir nýja von, og nýja mögu-
leika sem gerðu líf þeirra bjart-
ara og fullkomnara og ánægju-
ríkara.
Og gef oss, guð, þann skiln-
ing, að þakklæti vort fyrir öll
gæði lífsins, birtist best, ekki
aðeins í orðum, en í gerðum, öðr-
um til góðs og blessunar. Þakkar-
gerðarbæn þeirra verður þá
einnig bæn vor, og það verður í
hjálp til þeirra sem þakkir vorar
fullkomnast.
Gef oss, guð, að þakka þér, á
þennan fullkomna hátt, og að
öðlast skilning um að vér þökk-
um þér bezt, með því að skilja
hver sé vilji þinn í garð annara,
og að gera hann nú á þessum
degi og á öllum dögum æfinnar!
Amep!
Sagan af Gesti Oddleifssyni
Landnámsmanni í Haga í Nýja íslandi
1. Kapítuli — Nafn Gests sonar á Kjörseyri. Var á fóstri
Móður Gests, Unu Stefánsdótt-j með honum til næsta sumars. Þá
ir, dreymdi eitt sinn, Gest Odd-; voru foreldrar hans ákveðin að
leifsson, hinn spaka, í Haga á
Barðaströnd. Réði hún þann
draum þá leið, að hann vitjaði
nafns til hennar. Skömmu síðar
ól hún sveinbarn. Sveinninn var
skírður Gestur Guðmann. Hann
dó í æsku. Síðar dreymir hana
Gest aftur. Fanst henni þá, að
hann ennþá vitja nafns, sem að-
eins væri Gestur. Síðar um vet-
urinn ól hún svein, þann 24. janú-
armánaðar árið 1866. Piltur var
skírður Gestur. Er það Gestur
sá sem hér um ræðir.
2. Kapítuli — Æskuár Gests
Gestur ólst upp með foreldrum
forðum áttu við miklu verri og' sínum, sem bjuggu á Vatnsnesi í
erfiðari kjör en mörg okkar
þekkja hér. Hér eru hlutir, sem
einu sinni hefðu verið skoðaðir
sem galdra verk, orðnir svo
hversdagslegir að vér hugsum
lítið um þá sem undur.
Vér þjótum fram og aftur, eins
og á vængjum vindarins í ferða-
lögum vorum. Vér náum sam
Húnáþingi. Nafn á bæ þeim, sem
foreldrar Gests bjuggu á, er nú
fjaraður minni þeirra manna, er
eg hefi leitað upplýsinga hjá.
Oddleifur og Una voru eigi auð-
ug af fé. En komust þolanlega
af. Gestur ólst upp hjá þeim,
ásamt fleiri systkinum, þar til
hann var átta vetra. Þá fór hann
bandi við fólk sem er oft í margra í fóstur til Finns bónda Bjarna- bæinn. Bjuggu bændur þar alt í
flytja til Canada. Það var 1874.
Finnur bóndi á Kjörseyri, vildi
halda drengnum áfram. — Bauð
honum uppeldi. En foreldrar
Gests vildu flytja hann með sér.
Kom svo málum, að afráðið var
að drengurinn færi með þeim. Þá
kom vesturfaraskip síðla sumars.
Foreldrar Gests voru það sumar í
kaupavinnu, ásamt Gesti og
Ingibjörgu systur hans, á Undir-
felli, hjá séra Hjörleifi Einars-
syni og konu hans.
Sá vesutrfara hópur kom síðla
hausts til Canada. Settist Odd-
leifur að, með konu og börn, á-
samt fleiri íslendingum, í Kin-
mount í Ontario. Þar fengu ís-
lendingar brautarvinnu, og hús-
næði, að tilstuðlan stjórnarinnar
í Canada. Þann vetur leið fólki
þessu dável. Gestur varð þá 9
ára. Hann komst undra fljótt
niður í enskri tungu, svo mikið
að enskutalandi menn skildu
hann, og hann þá. Næsta vor
fluttu froeldrar Gests út fynr