Heimskringla - 18.01.1950, Blaðsíða 1

Ruy and Try—
“DAILY DOUBLE
LAYER” - 35c
Dilferent Flavor Daily
French Cream Filling
ASK YOUR GROCER FOR THEM ' |
Canada Bread Co. Ltd.
j Buy and Try—
“DAILY DOUBLE
LAYER” - 35c
Different Flavor Daily
Frcnch Cream Filling
ASK YOUR GROCER FOR THEM
Canada Bread Có. Ltd.
LXIV. ARGANGUR
WINNLPEG, MIÐVIKUDAGINN, 18. JANÚAR 1950
NÚMER 16.
Tíu manns fórust með vélskipinu
Helga við Vestmannaeyjar
Það er nú upplýst, að tíu menn
niunu hafa farizt með vélskip-
inu Helga frá Vestmannaeyjum,
sem fórst á Faxaskeri við Yzta-
klett á Heimaey, milli klukkan
tvö og þrjú eftir hádegi á laugar-
dag. Var sjö manna áhöfn á skip-
inu en auk þess voru með því
þrír farþegar.
Helgi hafði farið frá Reykja-
vík á föstudagskvöld og hreppti
illviðri á leiðinni til Eyja. Gekk
þó allt vel, unz skipið var að því
komið að sigla inn á höfnina.
Bilaði vélin þá með þeim afleið-
ingum, að skipið rak á Faxasker,
brotnaði og sökk á örskömmum
tíma. Telja menn, að vélin hafi
farið tvisvar í gang eftir hún
brást fyrst, en það nægði ekki
til að bjarga skipinu.
Er skipið var sokkið, sást að
tveir menn höfðu komizt upp í
skerið og voru gerðar tilraunir
til að bjarga þeim, en það reynd-
ist ógerningur, enda var fárviðri
við Vestmannaeyjar í fyrradag
og hélzt svo lengi dags í gær, en
um klukkan sex í gærkveldi var
veðurhæðin ellefu stig.
Fór vb. Sjöfn út að skerinu
eða svo nærri því, sem þorandi
var og var skotið af línubyssu í
átt til skersins, en það bar ekki
árangur.
Brim og særok var svo mikið,
að ekki varrnm neitt skjól að
raeða á skerinu og ma ætla, að
mennirnir, sem upp í það kom-
ust, hafi fljótlega dáið úr vos-
búð. Var V'ísi skýrt svo frá í
gær, að þá um daginn hefði oft
ekki sézt til skersins vegna sæ-
roks og brims.
Tíu menn fórust
í fyrstu var ekki vitað hversu
tuargir menn mundu vera með
Helga, því að í fyrstu munu all-
tuargir farþegar hafa ætlað að
taka sér far með því. Þegar til
kom urðu þeir þó aðeins þrír því
að Herðubreið lagði af stað frá
Reykjavík um líkt leyti og fóru
fanþegarnir með því skipi.
Þeir sem fórust með Helga
voru þessir:
Skipverjar:
Hallgrímur Júlíusson, skip-
stjóri, kvæntur.
Gísli Jónasson, stýrimaður,
ættaður frá Siglufirði, ókvænt-
ur.
Jón Valdimarsson, 1. vélstjóri,
kvæntur, átti eitt bam.
Gústaf Rúnólfsson, 2. vélstj.,
kvæntur, átti fjögur börn.
Hálfdan Brynjólfsson, ný-
kvæntur.
Öskar Magnússon, háseti, ó-
kvæntur.
Sigurður Gíslason, háseti, ó*
kvæntur.
Farþegar voru þessir:
Arniþór Jóihannsson, skipstj.,
á Helga Helgasyni, búsettur í
Siglufirði.
Sr. Halldór E. Johnson, frá
Vesturheimi, sem stundað hafði
kennslu í Vestmannaeyum og
ætlaði að vera þar í vetur.
Þórður Bernharðsson, ungur
piltur frá Ólafsfirði.
Vélsipið Helgi var 115 lestir
að stærð, eign Helga Benedikts-
sonar, útgerðarmanns í Vest-
mannaeyjum. Það var smíðað ár-
ið 1939, traust og vandað skip.
Var það notað til vöruflutninga
milli Eyja og Reykjavíkur.
^Vísir, 9. janúar
Líkum stýrimanns og háseta
náð af skerinu
Á ellefta tímanum í morgun
(9. janúar) fór björgunarbátur
út í Faxasker, þrátt fyrir það, að
enn voru 8 — 9 vindstig og brim
svarraði mjög á skerinu. Fundu
bátsverjar lík tveggja manna á
skerinu, þeirra Gísla Jónasson-
ar stýrimanns og Óskars Magn-
ússonar háseta.
Þótti þrekvirki mikið að ná
líkunum og munaði litlu, að bát-
urinn kæmist af skerinu aftur
vegna brims. —Vísir 9. janúar
Sjúkrahús oprtað í Árborg
Síðastliðinn föstudag var nýtt
sjúkrahús opnað til almennra af-
nota í Árborg.
Hefir Rauði krossinn í Árborg,
sem mun vera deild af Rauða
krossi fylkisins, gengist fyrir
framkvæmdum í að reisa húsið
og verið af aðalfélaginu og fylk-
inu stutt til þess. Sjúkrahúsið
kostaði $62,000 með öllu. Og það
er sagt hið bezta úr garði gert í
alla staði.
Húsið er gert úr steinsteypu,
hefir 8 sjúkrarúm og lækninga
stofur, það er tvílyft. Yfir lækn-
ir þess mun verða Dr. T. Jó-
hannesson.
í ræðu er frú Andrea Johnson
flutti við opningu sníta^rs,
sagði Lún, að stofnunin væri
verðug minning bæði hermönn-
um sem í stríði hafa fallið og
frumbyggjum bygðarinnar.
í stjórnarnefnd sjúkrahússins
eru Mrs. A. Johnson, forseti;
Mrs. E. Gíslason, ritari; Mrs. K.
O. Einarsson, féhirðir. Mrs. H.
S. Borgfjörð, Dr. T. Jóhannes-
son, K. N. S. Friðfinnsson, T.
Drabik, S. O. Oddleifsson; þetta
verður spítalanefnd Rauða
krossins.
Hjúkrunarkonur og annað
vinnufólk er ráðið og sjúkrahús-
ið nú viðbúið að taka við sjúk-
um.
Fólk Víðsvegar að úr Nýja-ís-
landi var viðstatt er sjúkrahúsið
var opnað, svo og fulltrúar frá
Manitoba-stjórn, Rauða krossi
fylkisins og heilbrigðisstofnun-
um.
Til fyrirtækisins hafa ýmsir
gefið stórgjafir: Manitoba Pool
Elevators t. d. $3,000, Searle
Grain félagið, Manitoba Brewers
and Hotel Keepers Association,
mörg kvenfélög og fleiri stofn-
anir og einstaklingar hafa einnig
styrkt fyrirtækið.
Með fyrirtæki þessu er mikið
og þarft verk unnið. Nú er úr
því bætt, að þurfa að flytja sjúka
eins langar leiðir og oft varð áð-
ur að gera, ekki sízt áður en
sjúkrahúsið á Gimli kom upp.
En jafnvel það var langt úr norð-
vestur bygðunum að sækja í
vondum vegum. Ber þeim verð-
ugt þakklæti, er fyrir þessu hafa
gengist.
Nafn læknastofnunar er Red
Cross Memorial Hospital.
Þrisvar sinnum hraðara
en hljóð
Uppi yfir flugvelli í Moroc,
Californíu, var nýlega flogið í
flugfari sem nefnt er X-1 þrisvar
sinnum hraðara en hljóð berst,
eða nákvæmlega sagt 1989 mílur
á kl.st.
Flugfarið flaug í 60,000 til 80,-
000 feta hæð.
Stöðugir kuldar
SKEYTI FRÁ ÍSLANDI
Eftirfarandi tafla sýnir hvern-
ig veðrið hefir verið frá 1. jan.,
til hins 17 á þessu nýbyrjaða ári.
Af henni sézt hvað kuldinn hef-
ir verið mestur á hverjum degi
og hvað minstur í Winnipeg:
Jan. 1 .... . . -7 3
Jan. 2 .... . . -10 -7
Jan. 3 . .. . . . -24 -15
Jan. 4 . . . . . . -29 -14
Jan. 5 ... ... -22 -9
Jan. 6 . .. . . . -32 -18
Jan. 7 .... . . -36 -1
Jan. 8 . .. , . . -23 0
Jan. 9 . .. . . . -11 0
Jan. 10 . . . ... -13 -6
Jan. 11 . .. ... -22 11
Jan. 12 . .. .. . -8 -2
Jan. 13 . .. ... -24 -8
Jan. 14 . . . ... -21 -8
Jan. 15 . .. ... -18 -10
Jan. 16 . .. ... -25 -15
Jan. 17 ... ... -30
65 farast á brezkum kafbát
Brezkur kafbátur fórst s. 1.
fimtudag við árekstur sænsks
skips í mynni Thames-fljótsins.
Með kafbátnum, sem hét Tru-
culent ,voru 80 manns. Hafa 15
bjargast lifandi, en 10 voru
fundnir af þeim sem fórust sem
ætlað er að hafi verið 65.
Sænskt skip, Divina, var að
koma frá Svíþjóð inn ána. Það
hafði ísbrjót á framstafni, sem
klauf framstefni kafbátsins með
sökkvunaráhöldum sínum. Kaf-
bátur þessi hafði sökt 20 jap-
önskum skipum í síðasta stríði.
Skipið Truculent sökk á einni
mínútu.
Þetta er eitt af hinum meiri
sjó'slysum á friðartímum. En
hvernig það vildi til segir ekki
frá. Sænska skipið viðurkennir
að hafa séð hitt, jafnvel þó
snemma (eða um kl. 7) að morgni
væri. Kafbáturinn sem var ofan-
sjávar, hefir líka hlotið að sjá
sænska skipið.
í tilefni af hinu sviplega og
óvænta fráfalli séra Halldórs E.
Johnson, votta eg aðstandendum
hans, Þjóðræknisfélagi Vestur-
fslendinga, og yfirleitt öllum ís-
lendingum, mína innilegustu
samúð við fráfall hans, megi öll
góð máttarvöld hjálpast til þess
að græða sárin.
Lárus S. Ólafsson,
Akranesi, ísland
áhugamál áður en kommúnistar
komu til valda. En það verður
ekki sagt um þá, að minna beri á
heimsvaldastefnu þeirra, en fyr-
irrennara þeirra.
Gerast valdsmannlegir
Kínverskir kommúnistar eru
farnir að gera sig valdsmannlega.
f Peiping eru yfirmenn hers
og kommúnistastjórnar farnir að
heimsækja ræðismannsskrifstof-
ur og hafa eignir þeirra á brott
með sér
Á mótmæli ræðismanna gegn
þessu er ekki hlustað af kom-
múnistum.
Bandaríkin hafa nú kallað alla
ræðismenn sína heim úr þeim
hluta Kína, er kommúnistar ráða
yfir.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Þegar þing kemur saman næst
i Ottawa, verða lögin áhrærandi
Indíána endurskoðuð.
Það er eflaust í mörgu sem
mætti breyta þar til batnaðar.
En eitt er þó, sem aðallega þyk-
ir óviðunandi. Þar er stundum
gert ráð fyrir harðari refsingu,
en á meðal hvítra tíðkast, fyrir
sama brot.
★
Sú uppgötvun kvað hafa ver-
ið gerð að hægt sé að láta heyrn-
arlausa heyra með fingrunum.
Áhald, nokkurs konar glófi,
Indíánum fjölgar
Það er trú margra, að Indíánar
séu að deyja út í Canada. Þetta
er ekki alls kostar rétt. Heil-
brigðismáladeild sambandsstjórn
ar í Ottawa, heldur fram að þeim
sé að fjölga. Nú er tala þeirra
sögð 130,000, að meðtöldum 8,000
Eskimóum, sem sjálfir álíta sig
alólíka Indíánum, en stjórnin
telur þó lagalega í hópi þeirra.
Árið 1934 var tala Indíána um
122,000.
Fjölgunin stafar af því, að
fleiri fæðast en deyja.
Þó dauðsföll Indíána séu enn
talsvert hærri en hvítra manna,
eru fæðingar miklu fleiri. Af
hverju þúsundi Indíána fæðast
40—45, en 17—20 deyja. Á meðal
hvítra fæðast 25, en 9.5 deyja af
þúsundi.
Áður voru dauðsföll Indíána
ávalt hærri en fæðingar.
Rússar víkka bólið sitt
Rússar eru að ljúka við að ræna
miklu landi í norður héruðum
Kína. Tilkynti Dean Acheson,
ríkisritari Bandaríkjanna þetta s.
1. miðvikudag í Washington.
Héruðin sem hér um ræðir, eru
efri og neðri Mongólía, Mansjúr-
ía öll og Sinkiang.
Acheson kvaðst ekki sjá,
hvernig Bandaríkin gætu leitt
annað eins hjá sér og þetta.
Að sjálfstæði nokkurfar þjóð-
ar sé þröngvað á slíkan hátt og
hér um ræðir, er gagnstætt
stefnu Bandaríkjanna.
Málið fyrir Rússum að hrifsa
eða leggja undir sig lönd í Kína,
er ekki nýtt. Það var Rússum
hefir verið gerður er við hljóði
tekur úr loftinu frá þeim sem
talar og flytjast áhrifin sem
vægir rafkippir frá fingurgóm-
unum um taugar mannsins og til
heilans, svo maðurinn skynjar
eða heyrir alt sem sagt hefir
verið. Samfara þessu eru ekki
sögð nein þau óþægindi af hljóð-
um, sem tíð eru í nútíðar áhöld-
um sem notuð eru við slæmri
heyrn. Með þessu áhaldi heyra
og þeir, sem alveg heyrnarlausir
eru.
Uppgötvari áhaldsins heitir
weiner, doktor að nafnbót og
prófessor við Massachusetts
Institute of Technology.
★
Árið 2000 spáir heims kunnu
sagnfræðingur, prófessor Am-
old Toynbee, að skothernaður
gæti átt sér stað milli Rússa og
vestlægu þjóðanna í Evrópu, en
fyr ekki. En “kalda stríðið” seg-
ir hann að geti haldið áfram í
50 ár og fremur þó í Asíu, en í
Evrópu, því þar sé því að linna.
Ef til vill er endanlegum hug-
sjónum tveggja aðila kalda
stríðsins, Rússa og vestlægu
þjóðanna betur fullnægt með því,
en með byssu og sprengju stríði.
Oss mundi stórlega á því furða,
ef annar hvor þessara aðila hæf-
ist handa um að steypa heiminum
út i þriðja alþjóðastríðið.
* * *
Verkamannasamtökin segja
300,000 atvinnulausa í Canada.
Verkamálaráðherra, Humphrey
Mitchell segir þetta ekki muni
vera fjarri. Á skrifstofum stjórn-
arinnar séu 261,000 manna, sem
sótt hafi um vinnu, en sem ekki
hafi veizt hún.
Kosningar á Bretlandi 23. febr.
Verkamannastjórnin á Eng-
landi, undir forustu Mr. Attlee
tilkynti s. 1. miðvikudag að al-
mennar kosningar færu fram 23.
febrúar.
Ýmsra hluta vegna, vekja þess-
ar kosningar óvanalega mikla at-
hygli erlendis.
Eitns og kunnugt er, fóru svo
leikar nýlega í Nýja-Sjálandi og
Ástralíu, að verkamannastjórn-
irnar þar biðu tvímælalaust ósig-
ur.
En þrátt fyrir það og þrátt
fyrir að þjóðeignastefna verka-
mannastjórnarinnar virðist mjög
litlu góðu hafa til leiðar komið,
sem alment er viðurkent, eru þeir
færri, sem til mála þekkja á Eng-
landi, §em búast yið falli stjórn-
arinnar. Þeir játa að hún geti
tapað þingsætum, en muni samt
halda velli.
Eftir kosningarnar 1945, hafði
verkamannastjómin 393 þing-
menn, í stað 165 áður eða fyrir
kosningarnar. Flokkur Chur-
chill hlaut 189 þingmenn og tap-
aði um 172; National liberalar
höfðu 13, liberalar 12, aðrir flokk-
ar 23 Meirihluti verkamanna-
stjórnarinnar yfir alla flokka var
því um 147.
En þrátt fyrir þetta hlaut
verkamannastjórnin ekki meiri
hluta atkvæða Þau féllu í hlut
flokkanna sem hér segir:
Verkamannastj........ 12,000,000
íhaldsfl........... 10,000,000
Liberalar ............. 2,250,000
Þrettán aðrir flokkar skiftu af-
gangi 25 miljón atkvæða milli
sín. Kommúnistar hlutu 100,000
af þeim og tvo þingmenn.
Verkamannastjórnin gerði ráð
fyrir að taka yfir mikið af starfs-
rekstri landsins. Það hefir hún
gert, þrátt fyrir þó hún hafi hik-
að við að ráðast á stáliðnaðinn.
En eflaust verður hann beita nú í
þessum kosningum.
Á þessum nærri fimm árum
Batvía, höfuðborg Sameinuðu
Indónesíuríkjanna, hefir aftur
verið nefnd sínu fornu nafni:—
Jacarta.
Hollendingar gáfu henni nafn-
ið Batavía þegar þeir komu til
Java fyrir 350 árum. Þýðing á
nafninu er “borgin mikilvæga”.
* * •
frá því að stjórnin kom til valda,
hefir hún þjóðnýtt kolanámið,
gas og rafiðnaðinn, járnbrautir,
lyfjasölu, tannlækningar, fólks-
flutninga félög, að ótöldum þeim
stofnunum, sem mjög freklega
standa stjórnum að baki að skoð-
un verkamanna. En þar til má
telja enska bankan, skeytfélög og
loftflutninga.
Verði stjórnin endurkosin,
verður það eflaust með það í
huga, að þjóðnýta stáliðnaðinn,
sementsiðnaðinn, heildsölu kiöt-
verzlun og sláturhús og vatns-
virkjun.
Vatryggingar stofnanir alls
konar verða eflaust með tíð og
tíma þjóðnýttar. Það sem tefur
enn að það sé gert mun vera það,
að nokkur samvinnufélög starf-
rækja þær, sem segja að sam-
vinna sé hið sama og þjóðnýting.
Það versta viðureignar fyrir
stjórninni er að þjóðnýta búnað-
arreksturinn. Þar á hún eins og
allar verkamanna stjórnir við af-
ar erfitt efni að glíma. Sósíalista-
stjórnir allar þekkja slíkt og láta
allar, enn sem komið er, nema
Rússastjórn, bændur eiga sig.
Eftirlit er með notkun á ótal
vörum, matvörum eigi síður en
öðrum. Það er færra sem ekki
er skamtað að einhverju leyti í
Englandi.
En jafnvel þó alt þetta virðist
litlu hafa til leiðar komið til bóta
og þessvegna sé harla lítil ástæða
til að endurVjós^ stjórnina, mun
vafamál að mikið og hreint ekki
alt, sem þjóðnýtt hefir verið,
verði rifið niður, þó önnur stjórn
verði kosin. Og þá verður mörg-
um að spyrja, til hvers sé þá að
skifta um stjórn. Almenningi er
áreiðanlega ósárt um, að sumar
stofnanir, eins og t. d. Englands
banki, séu ekki í einstakra manna
eign, jafnvel þó reynslan sýni,
að undir lítið áhræri almenning
hvort sé.
vissulega ekki verið, sem rann-
sökuð hafa verið, en þau hafa
haft öflug móttöku tæki (radíó).
Nú þegar eru þrjú af þessum
skipum komin og eru svalkandi
um Caribían flóa, enda eru nú
miklar æfingar bæði sjó og loft-
hers að byrja.
* * *
Yfir jólin fóru í Bandaríkjun-
um 611 manns sér að bana. í um-
ferðaslysum dóu 420, 63 brunnu
til dauðs, 4 fórust í flugslysi, og
124 af öðrum slysum. Af hinum
dánu voru 77 böm.
* ★ *
Maðurinn, sem veitti Adolf
Hitler þegnréttarleyfi í Þýzka-
landi, var kallaður fyrir rétt s. 1.
laugardag í Brunswick í Þýzka-
landi. Hann var þá ríkisritari í
Brunswick. Þetta var 1932. —
Segja nú yfirvöldin: Án þýzks
borgara'bréfs, hefði Hitler aldrei
getað orðið kanslari 1933.
★
Eins og kunnugt er, hefir floti
Bandaríkjanna æfingar í Carib-
bían flóa á hverju ári, er standa
yfir tvo til þrjá mánuði. Undan-
farin ár hafa skip frá Rússlandi
ávalt komið og verið nærri æf-
ingunum, sem enginn hefir átt
von á. Hafa þau þrju eða fleiri
verið tekin og spurð frétta um
þessar ferðir sínar. Hefir
bandaríski flotin nöfn þeirra
allra. En þau hafa öll svarað
hinu einu og sama um að þau séu
fiskiflutningsskip milli Eystra-
saltslandanna og Vladivostok
um Panamaskurðinn, Honolulu,
o. s. frv. En með fisk hafa þau
í ársskýrslu Dr. J. S. Pincock,
skólaeftirlitsmanns, er athygli
dregin að því, að aðeins 35 kenn-
arar úr Winnipeg, hafi á árinu
1948 — ’49 kent á barnaskólum
í Winnipeg.
Hann víkur að því, að þetta
muni af því stafa, að Winnipeg-
kennaraefnin skirrist við að
færast í fang þá háskólamentun
sem með þurfi til þess að eiga
von framtíðar kenslu.
Árið 1949, voru 135 kennarar
í Winnipeg barnaskólum. Af
þeim er um það einn fjörði úr
Winnipeg.
Nýja Þjósárbrúin opnuð
Ákveðið hefir verið að opna
nýju Þjósárbrúna til umferðar
á morgun, 10 nóv. kl. 4 s.d.
Mun samgöngumálaráðherra
mæta þar ásamt vegamálastjóra
og brúarsmiðum svo og nokkrum
fulltrúum aðiliggjandi sýsla og
nokkurum öðrum gestum. Mun
ráðherra afhenda brúna til um-
ferðar með stuttu ávarpi.
Þar sem opnun brúarinnar fer
fram á þessum árstíma hefir ekki
þótt rétt að stefna til brúar-
vígslu eða almenns mannfagnað-
ar við brúna að þessu tilefni.
—Vísir 9. nóv