Heimskringla - 18.01.1950, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 18. JANÚAR 1950
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
steinsson, Páll Vídalín, eftir
Pétur Eggerz, Steingrímur
Thorsteinsson eftir próf Harald
Níelsson, sr. Jón Bjarnason, eft-
lr Þórhall biskup Bjarnason,
Júlíus Havsteen amtmaður, eftir
Klemens Jónsson landritara, —
Þórhallur biskup Bjarnason, eft-
ir Magnús Helgason skólastj.,
Tryggvi Gunnarsson bankastj.,
eftir Klemens Jónsson, sr. Frið-
rik J. Bergmann, eftir Benedikt
Sveinsson skjalavörð og Jón
Úlafsson ritstjóri, eftir Þorstein
ritstjóra Gíslason.
“Merkir íslendingar”, er rúm-
lega 440 bls. að stærð, frágangur
allur með ágætum, eins og fyrr
grein'ir. —Vísir 22. nóvemiber
SPÁDóMUR EGGERTS
ÓLAFSSONAR UM
REYKJAVIK
Grein þessi birtist í “Fjallkon-
unni” fyrir 50 árum og þykir
rétt að draga hana nú
fram í dagsljósið í
sambandi við
Reykjavíkursýninguna
Eitt af kvæðum Eggerts Ólafs-
sonar heitir “Mánamál”. Það er
“fornkveðið samtal þeirra
Keykjavíkurfélaga, Ingólfs Þor-
steins Inglólfssonar, Þorkels
o^ána sonar hans og Örlygs á
Esjubergi. Seint í kvæðinu er
kafli, er höfundurinn nefnir sér-
staklega Mánaspá, og lætur hann
þar Þorkel mána spá fyrir ís-
landi og einkum Reykjavík. —
Kvæði þetta er orkt árið 1758 eða
22 árum áður en verzlun hófst
fyrst hér í Reykjavík (því það
Var um 1780, en 1786 fekk Reykja
vik fyrst kaupstaðarréttindi).
Um þær mundir, sem kvæðið er
°rkt, var því Reykjavík lítt
kygð; hér höfðu þá fyrir fáum
árum verið bygð fáein timbur
hús handa verksmiðjum þeim, er
Skúli Magnússon kom á fót; að
Öðru leyti voru hér aðeins fáein-
lr óásjálegir kotbæir (Arnarhóll,
Skálholtskot, Stöðlakot, Mels-
hús, Hólakot, Landakot, Götu-
hús Grjóti, Hlíðarhús) — auk
heimajarðarinnar. Verksmiðjurn
ar voru nokkurs konar undan-
fari þess, að kaupstaður væri
s®ttur í Rvík, en um þær mundir
sem kvæðið var orkt, voru lítil
líkindi til, að Reykjavík mundi
ookkurn tíma verða kaupstaður
°g því síður höfuðborg landsins.
enda áttu verksmiðjurnar fult í
fang að haldast við.
Spádómur Eggerts Ólafssonar
1 Mánaspá er því mjög merki-
legur. Spáin hefst svo, að Mána
'Þykir fagurt um að litast fram
timann, en segir þó að innan
skams sé von á mestu bágindum,
sem standi reyndar skamman
tíma:
“drífur þó og festir el
og frystir enn
yfir lög og land,
gengur greipar í
grimmust lota
skamma stund að standa.”
Sama spádóm (um hallæri)
bregður fyrir í öðru kvæði Egg-
erts, kvæðinu “ísland”, þar sem
hann lætur ísland segja:
“Guð mun enn úr illu
okkur skapa gott;
von í rauna villu
vömm ei fær nje spott;
spáin sú mun reynast rjett:
skorpu fæ jeg eina enn,
ekki samt jeg dett.”
Þessi hallærisspá rættist full-
komlega eftir dauða Eggerts; þá
kornu hin mestu eymdarár, sem
s°gur fara af, yfir landið, og
fólkið hrundi niður úr hungur-
Kóttum þúsundum saman. Þá
Segir Máni enn:
Werður Ingólfur endurborinn”
°g
ungir munu risa
í Reykjavík
og fræva hin fornu tún.”
Ingólfur spyr þá, hvort þess
muni langt að bíða að spá þessi
rætist. Máni kveður þess skamt
að bíða, en þó mörg ár. Síðan
spáir hann fyrir betri landstjórn,
skólum og bókmentum, verzlun
og vaxandi velmegun, að bær rísi
upp í Reykjavík, og alþing táki
framförum Qg verði skipað
mælskumönnum, er tali hreint
mál:
“Koma munu læknar
þeirra landsmanna
bæta siðbresti,
landstjórn bæta,
byggja kunnustur
og veglegt bókavit.
Skulu kaupferðir
tí kjör fallast
og vaxa velmegin.
Springa munu blómstur
á bæjartré;
göfgu mun þá fjölga fræi.
Þá munu lögkænir,
að lögbergi
deila hvartki dóm,
ætlanarmenn,
orðsnillingar
hreinni tungu tala.”
Þá spyr Þorsteinn, hvort Frið-
rik konungur (5.) muni sjá
nokkura ávöxtu af tilraunum
þeim, er gerðar voru á hans dög-
um til viðreisnar fslands (sem
voru verksmiðjurnar, jarðyrkju-
tilraunir o. fl.) og segir Máni að
víst muni hann sjá þess merki,
en þó muni lengra að bíða veru-
legra framfara. Að endingu seg-
ir hann:
“Manngi til þess mundi
þá er mæringur
veitti Reykjavík*
að lagði hér hinn fyrsti
landnámsmaður
helgar höfuðtóftir.
Litlum verða börn
af lífsdreggjum;
lengi segir langt fyrir;
hals er langur
hvers ómaga;
\ oft er gott sem gamlir kveða.”
Þótt ekki verði beinlínis sagt,
að þetta sé spádómur í venju-
legri merkingu, er kvæðið engu
að síður merkilegt, því að það
lýsir óbifanlegu trausti skálds-
ins, má segja að orð Eggerts
Ólafssonar í “Mánaspá” hafi
ræst bókstaflega. (Fjallk. VI.5.)
S Y ARTIG ALDUR
Grein þessi birtist í sumar
í nokkrum amerískum
blöðum. Höfundur hennar
heitir Billy Rose. Segir
hér frá því hve ótrúlegur
kraftur getur fylgt böl-
bænum.
Friðrik 5. veitti féð til verksm.
—Lesbók Mbl.
Icelandic Canadian Club
We have room in our Spring
issue of The Icelandic Canadian
Magazine for a number of pihoto-
graphs for Our War Effort Dept.
We are anxious to have a com-
plete record of those, of Iceland-
ic descent, who served in the
armed foroes of Canada and the
United States. Kindly send
photographs if at all possible as
snapshots do not make a clear
newspaper cut.
Informatiorl required: Full
name and rank, full names of
parents or guardians, date and
place of birth, date of enlistment
and discharge, place or places of
service, medals and citations.
There is no charge.
Kindly send the photographs
and information to:
Miss Mattie Halldorson
213 Ruby St. Winnipeg, Man.
# * »
ATHYGLI
Þeir sem nota bókasafn Fróns
til lesturs, skal á það bent, að
safnið er nú opið á hverjum mið-
vikudegi milli kl. 10 og 11 að
morgni og kl. 7 og 830 að kvöldi. j
Á sunnudögum er safnið ekki
opið.
Þegar eg var í Honolulu
heyrði eg sögu, sem gerst hafði
fyrir nokkrum árum, og verður
eflaust að þjóðsögu, er stundir
líða . . .
Það eru nokkur ár síðan að
stjórnin á Hawaii lét reisa skóla
á vesturbrún fjallsins Oahu.
Meðal þeirra, sem í þann skóla
komu, var lítill hnokki, sem hét
Biluki Oolaka. Þar komst hann
í kynni við vestræna menningu
og háttu og skoðanir hvítra
manna. Hann lærði ensku og eft-
ir nokkurn tíma breytti hann
nafni sínu og kallaði sig Bill, á
enska vísu.
Þegar hann var tvítugur reykti
hann sígarettur, ók í eigin bll
og gekk með mynd af Betty
Grable í vasanum. Og hann var
orðinn svo lærður, að hann sagði
hverjum, sem heyra vildi, að sjúk
dómar stöfuðu ekki af öðru en
sýklum og hin forna trú manna
á “tabu” og yfirnáttúrlega hluti,
væri ekki annað en vitleysa.
Um þessar mundir bar svo við
að góðvinur Billy og foreldra
hans, ráðsmaður á stórbúi, bað
dóttur húsbónda síns. Þessi hús-
bóndi var vellríkur og hann vís-
aði biðlinum frá með smán og
rak hann úr vistinni. Biðillinn
varð afar reiður og hótaði honum
“kahuna anaana”, en það þýðir
blátt áfram að kalla dauða yfir
einhvern. Og þeir á Hawaii hafa
séfstaka aðferð við þetta. Sá sem
hótar öðrum “kahuna anaana”,
býr til brúðumynd af óvini sín-
um, stingur prjónum í magann á
henni og liggur svo stöðugt á
bæn í hofinu og óskar þess af
brennandi áhuga, að óvinurinn
deyi.
Viku eftir þessa hótun fekk
hinn auðugi óðalseigandi óþol-
andi maga verki, og honum datt
þegar i hug að þetta stæði í sam-j
bandi við hótanirnar um “kahúna,
anaana”. Hann afréði því að verja
sig fyrir þessu með J>ví að snúa
bölbænunum upp á biðilinn. Það
kalla þeir gagnkvæma Kahuna.
Þremur mánuðum seinna voru
þeir báðir dauðir.
Allir voru sannfærðir um það,
að bölbænimar hefðu bitnað á
þeim báðum. Hinn fomi svarti-
galdur hefði enn hrifið. En BiH
var nú ekki á því. Hann hélt því
fram, að dauði þeirra hefði borið
að á eðlilegan hátt og það væri
ekkert dulrænt við þetta. Báðir
hefði þeir verið sarmtrúaðir á
kraft svartagaldursins og þessj
vegna trúað því að bölbænir sín-j
ar mundu hafa áhrif. Þeir hefðil
því lagt alla andlega orku sína í
þær, vanrækt að sofa og matast
og seinast dáið úr slagi. Hélt Billj
því fram að á þennan hátt hefðui
þeir báðir framið sjálfsmorð, í
stað þess að vinna hvor öðrum
lífstjón.
Foreldrum hans ofbauð trú-j
leysi hans. Þau óttuðust að það
mundi egna eldguð fjallsins tilj
bræði og hann mundi steypa eldi j
og aldurnari yfir bygðina. Þau
fóru því daglega til hofsins að;
biðja fyri syni sínum og mýkjaj
reiði guðsins. En Bill hló að fá-j
fræði þeirra og bað þau blessuð
að vera ekki að þessari heimsku.1
Þá kom fyrir annar einkenni-
legur atburður nokkmm vikum
seinna.
Ferðamannatulkur, sem hét,
Paaliki, hafði látið ferðamennl
múta sér til þess að fara með þá
inn í hofið, þar sem enginn hvít-J
ur maður mátti koma. Þar stóð þá
yfir guðsþjónusta. Einn af ferða
mönnunum gerði sig heimakom-
inn og fleygði ösku úr sígarettu
sinni í hina helgu þró. Höfuð-
prestinum blöskraði slík van-
helgun hofsins, og hann hóf upp
bölbænir yfir túlkinum og spáði
honum því, að hann mundi deyja
váveiflega eftir viku.
Túlkurinn varð afar hræddur
Hann flýtti sér heim til sín og
sat þar alla vikuna. Kunningjar
hans voru farnir að halda að á
lögin mundu ekki bitna á honum
því að hann kendi sér einskis
meins.
En fáum mínútum fyrir sólar
lag á hinum sjöunda degi, sáu
nágrannar Paaliki að reyk lagði
upp úr strákofa hans. Þeir þutu
þangað, en þá var kofinn alelda
og Paaliki brunninn inni.
Bill sagði að þetta slys hefði
orðið með alveg eðlilegum
hætti. Hann skýrði það svo, að
Paaliki hefði verið dauðhræddur
við bölbænir prestsins og búist
við að reiðarslagið kæmi yfir
sig þá og þegar. Hann hefði því
ekki þorað að sofa og hefði því
verið orðinn dauðsyf jaður. En ti
þess að halda fyrir sér vöku, —
hefði hann reykt hverja sígar-
ettuna eftir aðra, og svo hefði
hann sofnað út frá seinustu síg-
arettunni úrvinda af þreytu, og
þá hefði auðvitað kviknað í kof-'
anum og hann fuðrað upp í einu
vetfangi, þar sem þetta var strá-
kofi.
Öldungum þorpsins ógnuðu
þessi svipmiklu atvik og þá ekki
síður hitt að Bill skyldi hafa
þau í flimtingum. Þeir gerðu því
sendinefnd á fund hans til þess
að reyna að koma fyrir hann vit-
inu. Honurn varð auðvitað ekki
þokað og hann stæltist aðeins
upp í þvermóðsku sinni. Og til
þess að sýna þeim að hann væri
ekki hræddur við svartagaldur,
fór hann daginn eftir til hofsins
og hrækti á líkneskju eldguðsins.
Æðsti presturinn varð ævareið-
ur út af þessari goðgá. Hann bað
Bill bölbæna og sagði að dauð-
inn skyldi koma yfir hann eins
og þruma úr heiðskíru lofti eftir
viku.
Bi.ll gerði ekki annað en hlæja
að þessum hótunum. Hann skildi
það svo, að fjallið, sem hann bjó
undir, ætti að gjósa og hann far-
ast í eldflóðinu. Það var þó kát-
legt. Fjallið var útbrunnið fyr-
ir löngu. Hann hafði sjálfur ver-
ið niðri í eldgígnum fyrir þrem-
ur dögum.
Samt fór það nú svo að hann
átti bagt með svefn aðfaranótt
sjöunda dagsins. Og skömmu
fyrir sólarupprás þóttist hann
heyra einhverjar drunur. Hann
klæddi sig í skyndi og gekk út.
Þá roðnaði sólin tind fjallsins
og var sem á glóð sæi.
“Það er best að hafa vaðið fyr
ir neðan sig” hugsaði hann, steig
upp í bílinn sinn og ók veginn
austur með ströndinni. Hann var
kominn langt í burt frá fjallinu
og fór þá að hugsa um að það
væri nú skammarlegt að vera
svona huglaus að flýja.
Svo kom honum til hugar að
hann mundi hressast á því að fá
sér bað. Hann ók niður að sjón-
um. Og þegar hann var kominn
út í og farinn að busla þar, þá
varð honum að brosa.. Hér var
hann áreiðanlega öruggur. Og
skyldi nú svo fara að hann
drukknaði, þá rættist spádómur-
inn ekki heldur.
Hálfri klukkustund síðar var
hann dauður. Þetta skeði hinn 7.
desember 1941.
—Lesbók Mbl.
ÞAÐ KENNIR MARGRA
GRASA f BRÉFUM S. P.
Sáttasemjari
Fyrir nokkrum mánuðum rit-
aði ungur piltur í Brooklyn bréf
til Sameinuðu þjóðanna.
“Kærri herra”, stóð í bréfinu.
“Eg á hund. Hann er þýzkur
fjárhundur og hann heitirj
Butchie. Allir heima hjá mér eru,
ánægðir, þegar Butchie er ná-
lægur. Hann er svo góður að,
koma á friði, þegar vinir mínirj
byrja að slást. Eg vildi gjarnan;
koma Butchie til Öryggisráðs-j
ins. — Ef til einhvers rifrildis
kemur getur Butchie gelt og sagtj
þeim að hafa ekki svona hátt. Þá I
held eg, að öllum mundi koma
betur saman.”
Heimboð
Helen Gordon, sem starfar á
póststofu Sameinuðu þjóðanna.j
sendi skrifstofu aðalritarans
bréf þetta. Einn af aðstoðarmönn j
um Trygve Lie svaraði því og(
tjáði bréfritaranum að Samein-j
uðu þjóðunum þætti vænt um á-
huga hans og mundu fúsar til að
taka á móti honum í heimsókn,
hvenær sem honum hentaði best.!
Aðstoðarmaðurinn bætti því við,j
að hann efaðist ekki um, aðj
Butohie væri ágætis hundur, en
þó héldi hann ekki, að viðeig-
andi væri að koma með hann í
heimsóknina.
Tuttugu tungumál
Um þúsund einstaklingar
skrifa Sameinuðu þjóðunum á
mánuði hverjum. Þegar allsherj-
arþingið situr á rökstólum eru
bréfin um 2,000. Þau koma á
tuttugu tungumálum.
Auk bréfanna, berst fjöldinn
allur af símskeytum og póst-
kortum, þar sem sendendurnir
láta Sameinuðu þjóðunum ým-
iskonar heilræði í té. Eitt póst-
kortið var áletrað: “Til forstjór-
ans, Lake Sucess”.
•
“Sendiboði friðarins”
Maður í Þýzkalandi skrifaði
að nítján ára gamall sonur hans
hefði í leyfisleysi gengið í
frönsku útlendingahersveitina
Hann fór fram á aðstoð Samein-
uðu þjóðanna við að ná syninum
hei maftur. Hjón í Chicago vildu
fá upplýsingar um, hvernig þau
gætu tekið munaðarleysingja úr
stríðinu til fósturs. Belgíumað
ur bauðst til að ferðast í bíl milli
höfuðborga Evrópu sem “sendi
boði friðarins.”
Undanfarnar vikur hefur
fjöldi bréfa borist, þar sem mælt
er með því, að fundir Sameinuðu
þjóðanna hefjist með bænahaldi.
•
Alt er lesið
Auk bréfa um ástandið í heim-
inum, hafa einnig borist langar
heimspekilegar ritgerðir, tillög-
ur um að bæta loftræstingu píra-
mídanna, með það fyrir augum,
að hægt sé að nota þá sem atom-
sprengju byrgi, uppástungur um
“þýðingavélar” (svo að ekki
þurfi að nota túlka) og sálfræð-
inga við lausn alþjóðlegra vanda-
mála.
Öll eru bréfin, sem Sameinuðu
þjóðunum berast, vandlega les-
in og sendinefndum þjóðanna
hjá S. Þ. er undantekningarlaust
gefinn kostur á að kynna sér
þau. —(Þýtt úr N. York Times)
—Mbl.
Sigurður S. Anderson, 800
Lipton St.. hefir tekið að sér mn-
köllun fyrir Hkr. í Winnipeg.
Áskrifendur eru beðnir að minn-
ast þessa og frá þeirra hálfu gera
honum starfið sem greiðast. —■
Símanúmer hans er 28 168.
* * *
Kristján S. Pálsson:
Ujóðmæli þsesa vinsæla höf-
undar eru nú fullprentuð. Bókin
er yfir 300 blaðsíður. Upplagið
er aðeins 200 eintök.
Söluverð: í gyltu bandi $5.00
í vandaðri kápu: $4.00.
Pantanir sendist til:
Mrs. Kristján S. Pálsson,
West Selkirk, Manitoba
Páll S. Pálsson,
% Viking Press Ltd.,
853 Sargent Ave.,
Winnipeg, Man.
* * •
Framvegis verður Heims-
kringla fáanleg í lausasölu, hjá
hr. bóksala Lárusi Blöndal, Skóla
vörðustíg 2. Reykjavík, Island.
Bernhad Shaw kann að græða
Fyrir fjórum árum samdi
Bernhard Shaw við líftrygginga
félag. Þá var hann 89 ára og
greiddi félaginu fjögur þúsund
pund gegn því, að það greiddi
honum þúsund pund á ári meðan
hann lifði. Nú nýlega tók hann
við fjórðu greiðslu þess, svo að
han nhefir fengið peninga siína
aftur. En hann segist vera ákveð-
inn í því að verða 99 ára, til þess
að ergja líftryggingafélagið, ef
ekki til annars.
Húrra, húrra, húrra.
Orðið, “húrra” er upprunalega
ungvergst heróp og þýðir: —
“drepið hann”. Þessvegna hrópa
menn svo oft húrra eftir langar
skálaræður.
w * »
Hjúkrunarkona (á vitfirringa-
hæli) — Það er maður hérna úti,
sem spyr hvort við höfum misst
nokkurn karlmann út nýlega.
Læknir — Því þá það?
— Hann segir, að einhver hafi
strokið með konuna sína.
KAITPTÐ HETMRKRTNGLU—
bezta falenzka fréttahlaðið
MANITOBA BIRDS
SPOTTED SANDPIPER
Actitis macularia
Distinctions: Adults have decidedly round breast spots
and a slight greenish lustre on the back. Young autumn
birds are distinguished by white instead of barred axillars.
Field Marks: Size and distinct round spots on breast.
When flying it may be distinguished by the white line
along the ends of the secondaries and the small amount of
black and white barring on the tail.
The Spotted Sandpiper teeters constantly. In this queer.
spasmodic action, which seems more or less involuntary,
the legs are momentarily flexed and the forepart of the
body is jerked down as the tail is jerked up. This action
is indulged in continually. Its wing stroke in flight is
distinctive; its stiffly held, down-curved wings at the
bottom of each stroke being very different from the long,
flowing beat of any other similar Wader.
Nesting: Slight hollow in ground at no great distance from
water, in the shelter of a clump of shrub or bunch of grass.
Distribution: Breeds over the whole of Canada north to
tree limit. Common on the prairies.
This is the commonest summer sandpiper in Canada.
Found occasionally in pairs along the smallest streams,
sand beaches, mud flats or rock shores.
Economic status: It is often seen in fields, running
between the furrows of newly turned earth or rows of
growing plants. Its food consists mainly, if not entirely,
of insects.
This space contributed by
Shca's Winnipeg Brewery Ltd.
MD-247