Heimskringla - 08.03.1950, Blaðsíða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. MARZ 1950
íJfeímsktin^la
(StofnuB 1SS6J
íemur úí á hverj um miðvikudegt.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD. —
tJ53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
VerO biaðains er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
OU viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist: \
The Vlking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift t!l rítstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Adveríising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 8. MARZ 1950
| sína á þriðjudaginn eftir hádegi.. Svo ber að minnast gjafar fráj
Og þá vona eg líka að sem flestir' Soffaníasi Thorkelssyni, sem á
verði viðstaddir. ! undanförnu sumri gaf fæðingar-
Hér vildi eg leyfa mér aðeins sveit sinni. Svarfaðardalshreppi,
að minnast annars atriðis, sem 50 þúsund króna fjárupphæð,
kemur þessum lið ekki beinlínis sem verja á til skógræktar, og
við, en sem hefir aukið álitið, ‘ heitir frekari stuðningi sínum.
sem íslendingar njóta meðal hér-| Héðan til íslands hafa ekki
lendra manna, og er það gjöfin, ferðast margir. Séra Halldór heit-
sem Aðalsteinn sál, Kristjánsson inn fór s. 1. sumar eins og áður
gaf háskólanum hér í erfðaskrá er minnst. Auk hans fór til ís-
sinni, sem nemur, að migminnir,- lands í haust ungur piltur, dótt-
tuttugu þúsundum. Þessi upp- ursonur séra Alberts Kristjáns-
hæð gengur ekki í fræðslustóls-j sonar, fyrv. forseta félagsins,
sjóðinn, en verður fagurtj sem heitir Albert Sigurðsson, til
minnismerki í bókum háskólans, náms við háskólann þar. Hann á
ekki aðeins um þann, sem gjöf að fá að njóta herbergisins i
þessa gaf, heldur einnig um það stúdentagarðinum, sem gefið
þjóðarbrot, sem hann er af kom-j var háskóla íslands af Ásmundi
inn. Mér þykir vænt um að, P. Jóhannssyni, er eg bezt veit,
minnast hans hér og viðurkenna verður fyrstur stúdenta héðan
Mrs. Sig(ríö\2ir Terg'esen
MINNINGARORÐ
Frá Ottawa
Aðal-efni umræðanna á Ottawa-þinginu má segja að lúti að
atvinnuleysi. Segja stjórnarandstæðingar það orðið all-alvarlegt;
samt sé engin grein gerð fyrir því í hásætisræðunni hvernig bót
skuli á því ráðin. St. Laurant forsætisráðherran, er tegur til að
kannast við að nokkur hætta stafi af atvinnuleysi enn sem komið
er, þrátt fyrir þó ekki verði sagt að þess sé ekki vart. En ástæðuna
fyirr því álítur hann fremur hagstætt veður, sem um þetta leyti eigi
sér oftast stað og að nokkru tap erlendra viðskifta, þó fullsnemt
sé að telja áhrif þess enn svo mikil. En stjórnarandstæðingar kalla
þetta vífilengjur, atvinnuleysið bendi fyllilega á, að kreppa sé að
skella á, sem þeim mun erfiðari verði viðureignar, sem umbætur séu
lengur dregnar. En forsætisráðherra kveður nei við, að fara að
leggja fram nokkra áætlun um störf til atvinnubóta. Hann telur
fylki, bæi og sveitir geta fyrir þessu séð enn þá, með aðstóð at- • öðrum f járframlögum á meðan
með þessum örfáu orðum, þakk-
lætis vors við hann fyrir þessa
höfðinglegu gjöf og ágæta
frammistöðu.
Byggingarmál
Þetta mál hefir staðið í stað
síðan á þinginu í fyrra. Nefnd
var sett í'málið, en þar sem að
félagið og deildir höfðu annað
fjármál með 'höndum, nefnilega
háskólamálið, og öll félög Win-
nipegborgar voru að safna í há-
skólasjóðinn hugðu þeir, sem
fyrir þessari nefnd stóðu, að það
hefði litla þýðingu, að hreyfa við
vinnuleysis-vátrygginga sambandsstjórnarinnar. Skortur atvinnu
muni ekki gera mikið vart við sig, nema yfir þrjá verstu vetrarmán
uðina. Þó sambandsstjórnin sé ekki frá því, að koma frekar til að-
stoðar meðan veður eru sem hörðust, segir forsætisráðherra hana
ekki þurfa að gera neitt sérstakt í þessu máli, en sem komið er.
Horfurnar á árinu 1950 segir forsætisráðherra fremur góðar.
Heildarframleiðsla þjóðarinnar er búist við að nemi 16*4 biljón
dölum. Árið 1949 nam hún 16 biljónum. Og við verðbreytingu mik-
illi er ekki búist. Innstæðu fé (capital investment) einstaklinga
er metið 3.6 biljón dalir, og sem er meira en á árinu 1949, og stjórn-
ar fé í sama skilningi nemur 552 miljón dölum. Hafði forsætisráð
herra tölur þessar eftir bæklingi, sem verzlunarráð Canada hafði
gefið út og nefndi Canada ‘at the HalfWay Mark of the Twentieth
Century’. (Canada um miðja 20 öldina).
Það er ekkert aíhugavert við það, að forsætisráðherra líti fram
tíðina. björ^ijji augum. En framtíðin verðuj^kki aðeins björt fyrir
það hvað um hana er sagt. Ef alvarlegum málum er ekkert sint, eins
og yfirvofandi atvinnuleysi og kreppu, er það bara pólitískt flokks-
gaspur, að vera að forgylla það ástand hver sem stjórnarflokkurinn innar
er, sem í himininn hrópar! Og það gerir ekkert fremur en atvinnu-
leysi.
Ávarp og ársskýrsla forseta Þjóðræknis-
:sins 20. febrúar 1950
féíags
Eitir Séra Philip M. Pétursson
Framh.
Háskólamál
Þetta mál gæti skoðast að
nokkru leyti sem útbreiðslumál
og unnið hafa að því með mikl-
um áhuga og ágætum árangri,
þeir, sem settir voru í nefndina,
sem átti að hafa það mál með
höndum, Dr. P. H. T. Thorlak-
son, Walter dómari Lindal, Árni
Eggertsson, K.C., Miss Margrét
Pétursson, Grettir Jóhannsson,
Lárus Sigurdson læknir og aðrir.
Nefndarmenn þessir hafa ferð-
ast um íslenzku byggðirnar og
verið í bréflegu sambandi við
aðra íslendinga, þar sem engat
deildir eru, og má telja það
undravert og lofsamlegt hve vel
íslendingar hafa orðið við þess-
ari fjárleitun að stofna kenslu-
stól í íslenzkum fræðum við há
skóla Manitoba-fylkis, og hlez<
af öllu hve vel þjóðræknismenn
hafa styrkt fyrirtækið.
Eins og menn vita, er Þjóð-
ræknisfélagið aðalstofnun ís
lendinga vestan hafs, og fleiri
einstaklingar tilheyra félaginu
en nokkurri annari félagsstofn-
un, er samt mikill fjöldi Íslend-
inga enn utan félagsins, sem ekki
telja sig með í meðlimatölu þess
Fleiri fslendingar standa utan
en innan félagsins. En samt sýn-
ir fjársöfnunin til fræðslustóls
ins hvar aðalsamtökin liggja og
hverjir styðja bezt að málum
þjóðarbrots vors, þó að í minni-
hluta séu.
Háskólanefndin er nú búin að
safna $15Í,000 (eitt hundrað
fimmtíu og fjórum þúsundum
dollara) í beinum fjárframlög-
um og loforðum. En af þessari
upphæð eru næstum því níutíu
þúsundir frá Þjóðræknismönn-
um og félögum, sem í nánu sam-
bandi standa við það. Flest allir
hinir, sem gefið hafa, nema í ör-
fáum tilfellum, hafa komið und-
ir bein áhrif Þjóðræknisfélags-
ins, sem hefir gert það kleyft, að
ná þessari fjárupphæð saman,
að njóta þess herbergis.
Svo ber að minnast ferðar sr.
Sveinbjörns Ólafssonar til ís-
lands og dvalar hans þar s.l.
sumar. Hann kom fram á ýmsum
fundum, sem haldnir voru, flutti
kveðjur í útvarpið og ferðaðist
um landið. Með ferð sinni varð
hann enn annar tengiliður milli
vors og íslands sem styrkir bönd
in, sem binda oss við ættjörðlna.
Það má segja með sanni, að
samböndin við fsland haldast
enn, og allt bendir til þess, að
þau haldist um mörg ókomin ár,
eins og að undanförnu, með
bréfaskiftum og ferðum góðra
á þessu stærsta fyrirtæki stæði. gesta að heiman og manna héðan
En mönnum verður leyfilegt að og heim
taka þetta mál upp aftur, og ræða
það og gera nýjar samlþykktir á
þessu þingi, ef þeim svo sýnist.
Samvinna við ísland
♦
Sambandið milli íslands og V.-
fslendinga hefir haldist á þessu
Samsæti og samkomuhöld
Undir þessum lið telst fyrst
og fremst samsætið, sem haldið Þar ólstust börnin UPP- ÞeSar
var sendiherra Thor Thors og hafin var viðreisn lútersks
frú Ágústu að loknu þingi í kirkjustarfs á Gimli, veittu þau
fyrra. Þetta samsæti var án efa
um og áður. Séra Halldór heit.,
Johnson, fyrv. skrifari félagsins,
bar kveðju frá Vestur-íslending-
um á fundum á íslandi, stuttu
eftir að hann kom þangað s. 1.
sumar. Og síðasta hlutverk hans
Mrs.
undanfarna ári með sömu ágæt- hið veglegasta og bezta sem ,
lendingar hafa hér haldið. í því Heimih sitt annaðist
samsæti voru fylkisstjóri, R. F.| ... .....- .....— , -------
McWilliams og frú; forsætisráð- hennar’ þjóðarbroti voru hér
herra Campbell og frú; bæjar-| vestra til heiðurs og sóma.
stjóri Winnipegborgar, Mr.j Svo segi eg þetta þrítugasta
Coulter og frú; forseti háskól-J og fyrsta ársþing Þjóðræknisfé-
var að flytja kveðju í útvarpið'an«- Dr- Gillson °S frú auk ann-jla&s fslendinga í Vesturíieimi
í Reykjavík, til íslenzku þjóðar-j ara háttsettra manna og kvenna sett. Eg þakka fyrir góða áheyrn
og f jölda þingfulltrúa og vina. ! og bið þingheim að taka til
Eins og áður er getið var Dr.: starfa. ,
Thorkell Jóhannesson og frú Philip M. Pétursson,
Hrefna hér á ferð í sumar sem
leið og hélt Þjóðrækilisnefndin
þeim samsæti í sal hjá Hudson’s
Bay-félaginu, 16. sept. Auk gest-
anna voru nokkrir aðrir vinir,
sem heiðra vildu þessi mætu
frá Vestur-íslendingum,
og hefir sú kveðja fengið viður-
kenningu heima.
Tímaritið hefir útbreiðslu á ís-
landi eins og undanfarið. Bréfa-
skipti hafa haldist milli þjóð-
ræknismanna hér og manna á
íslandi. Gestir frá íslandi hafa
heimsótt oss og oss hefir veizt;........, , ... _
L , ., . * , , , , hjon fra Islandi. Ver fognuðum
tækifæn að taka a moti þeim a , J . _
, j komu þeirra hingað og minn-
ymsan hatt og syna þeim goð-| , r. , ° _ , . . ,
' . . , _ i umst þeirra hiona með þakklæti.
hug og vinskap og trygð. j r
6 I Til Lundar ferðaðxst eg 14.
í fyrra tókum við á móti sendi- s_ L til að taka þátt j sam.
herra íslands, Thor Thors og' gem bygðarmenn héldu
frú Agú.tu. í sumar sem leið j v,ígfúsi Quttormssyni og frú í
k°m hingað Dr- Thorkell Jð-| tilefni af 50 ára giftingarafmæli
hannesson og frú Helga, og þe-rra Eg flutti þar
dvöldu hér fram eftir sumrinu.
Merk og dygðarík kona var
i kölluð héðan, þriðjudaginn, 24.
janúar, 1950, Mrs. Sigríður Terg
esen. Eftir meir en þriggja ára
vanheilsu andaðist hún þann
dag á heimili sínu á Gimli, Man.
Siðríður var fædd á Hofi, í
Hjaltadal, á fslandi, 26. janúar,
1871. Foreldrar hennar hétu Páll
Pálsson og Margrét Gísladóttir.
Hún ólst upp á Hofi. Ung kona
fór hún vestur um haf, árið 1887.
Þegar hingað lcom, átti hún fyrst
stutta dvöl í Brandon, Manitoba.
Þaðan lá leiðin til íslenzku
bygðarinnar í Pembina County,
í Norður Dakota. Þar giftist hún
árið 1888 Hans Pétri Tergesen
frá Akureyri á íslandi. Skömmu
eftir giftinguna fóru þau norð-
ur til Winnipeg, og áttu þar
heima nokkur ár. Þá fluttu þau
til Saskatchewan og námu land
í svonefdri Lögbergs^bygð, sem
áfast er við Þingvallanýlenduna,
eins og þessar bygðir voru á fyrri
árum nefndar. Þar bjuggu þau í
3 ár. Aftur fluttu þau til Win-
nipeg, en þaðan fóru þau til
Gimli, í janúar 1899, og þar var
beimili þeirra síðan, full 51 ár.
Mr. Tergesen starfrækti þar
verzlun. Fyrst verzlaði hann með
járnvöru, en síðan með allar al-
gengar nauðsynjavörur. Þar
blessaðist hagur þeirra og þau
nutu almennra vinsælda. Þau Selkirk, Man.; Mrs. Ingi Erlend-
eignuðust stórt og fagurt heimili son, fósturdóttir, bróðurdóttir
Mr. Tergesen, gift Oscari Er-
lendson, í Selkirk, Man.
Mikinn hluta æfinnar naut
Mrs. Tergesen all-góðrar heilsu,
enda notaði hún kraftana til nyt-
sams starfs, en fyrir liðugum
þremur árum, varð hún mikið
veik, svo að henni var ekki hug-
að líf, en hún náði ófullkominni
heilsu, og hún fór eins vel með
stundirnar og kraftana eins og
henni var unt, ef til vill, eins vel
og nokkkrum hefði verið unt. f
stillingu og rósemi, með óbil-
aða skýra hugsun, dvaldi hún hjá
ástvinum sínum, eins og sá, sem
er viðbúinn “hvenær sem kallið
Tergesen með dugnaði, ráðdeild
og kærleika, og ástvinum sánum
var hún stoð, stytta og fyrir-
mynd, enda var hún virt og elsk-
uð af sínum nánustu. Þar átti
einnig heima unaðsleg gestrisni.
Þangað var gott að koma.
Þátttaka hennar í kristileg-
um félagsmálum var bæði mi'kil
°g góð. Hún var um langt skeið
forseti safnaðar kvenfélagsins,
og á támabili forseti safnaðarins.
Menn báru traust til hennar fyr-
ir einlægni og heilsteypta festu
ásamt sanngirni og ágætu jafn-
vægi. Hún átti bjargfasta kristna
trú, og það mótaði alla fram-
komu hennar. Málefnið átti þar
vin, sem ekki brást. Hún var ein-
nig sannvinnuþýð, með lægni og
lipurð í meðferð mála.
Þau hjónin eignuðust 7 börn
eitt mistu þau á unga aldri,
stúlku, er hét Alma Pál-ína Guð-
rún. Þau sem lifa eru:
Mrs. Anna Jónasson, ekkja
Einars Jónassonar, til heimilis á
Gimli; Sigurður Pétur Terge-
sen, í foreldra húsum; Sven Jó-
han Tergesen, kvæntur Láru
Sólmundson, á Gimli; Inga Mc-
Kenty, gift Dr. Jack McKenty,
í Winnipeg; Hans Robert Terge-
sen, kvæntur Ruby Thorsteinson
á Gimli; Alma, housekeeper, ^á
Hospital for Mental Diseases, í
hjónin því málefni ákveðinn
js. stuðning og vænlegan.
forseti

Eg flutti þar kveðju
Þjóðræknisfélagsins, og fyrir
hönd þess óskaði eg gullbrúð-
leeur eestur frá New York, hr., , ,, ,
66 ’ í hjonunum allra heilla.
Og nú á þetta þing er væntan-
Ellefta nóvember í haust átti
Gunnar R. Paulson, formaður
, . r„ ferðafélagsins “Viking TravelJ rithöfundur, sagnritari og skáid,
sem hefðx, anÞjoðræknisfelags-|Service”. Hann er söngmaður, Þorsteinn Þ Jorsteinsson sjö_
stofnunarxnnar og dexlda hennar^ góður og auk þess að syngja fyr-; tugsafmæU og komum við ritari
venð °Serningur að safna. ir oss gerir hann ráð fyrir, aðj Þjóðræknisfélagsins 4 heimsókn
Stjórnarnefnd Þjóðræknisfé-; sýna hreyfimyndir á Frónsmót- tJ1 hang ti] þesg að minnast dags.
lagsins hefir lítinn beinan þáttj inu annað kvöld. ^ ing Qg ag fagna honum með dá.
tekxð í fjársöfnuninni, því húnj Meðal samtaka milli íslands litri minningargjöf frá félaginu,
var undir umsjón nefndarinnar,; ,0g Vestur-fslendinga mætti telj-
sem sett var í það mál. En nefnd- < ast fjársöfnunin til minningar-
in hefir haft aðstoð gjaldkera j merkis, ímynd veglegrar kirkju,
félagsins, og hefi eg setið tvo fyrir Jón biskup Arason í minn-
eða þrjá fundi á árinu. En aðal-
verkið hefir nefndin unnið ein,
og erum vér öll í mikilli þakk-
ingu 400 ára dánarafmælis hans.
Verið er að selja merki, lík því,
sem eg ber á mér, og eiga pen-
lætisskuld við hana fyrir að hafa ingarnir að ganga í minningar-
skipulagt málið og haldið þvíjsjóðinn. Merkin eru til sölu hjá
vakandi, — svo vel vakandi, aðj Davíð Björnssyni í bókaverzlun
líkur eru til þess, að hægt verði hans og hjá ýmsum öðrum, sem
að byrja að starfrækja kenslu-J verða ef til vill sumir viðstaddir
stólinn næsta haust. Að minsta- hér á þingi.
kosti hefir forseti háskólans. Dr
Gillson, látið í ljósi, að það væri
ósk hans og von.
Dr. Gillson kemur fram á þing-
inu á miðvikudaginn kl. 2.30 og
vill flytja þar nokkur orð til
þingsins. Eg vona, að þingmenn
hafi það í huga og verði sem
flestir viðstaddir er hann kemur
hingað. Einnig bera fjársöfnun-
armenn fram skýrslu um kenslu-
Einnig ber að minnast undir
þessum lið, gjafarinnar, sem Að-
alsteinn sál Kristjánsson gaf há-
skóla íslands í erfðaskrá sinni,
og öðrum stofnunum á ættjörð-
inni. Þær gjafir snerta ekki
Þjóðræknisfélagið, — en þeirra
ber samt að minnast sem heiðar-
legra gjafa frá íslendingi hér
vestan hafs til heimalands síns,!
til að sýna honum virðingu og
heiður, sem hann á margskilið
fyrir ritstörf sín á hinum ýmsu
sviðum sem hann hefir unnið.
Hans er minst í Tímaritinu þetta
ár og veit eg að allir íslendingar
hugsa til hans með hlýjum hug.
Önnur mál
Undir þessum lið, held eg að
eg hafi engu við að bæta, nema
ef til vill aðeins að benda mönn-
um á það mikla starf, sem Þjóð-
ræknisfélagið hefir með hönd-
um, margbrotið og stundum flók-
ið. Margt verður hér á þessu
þingi að taka til íhugunar og
umræðu og þingsamþykta. Lát-
um oss því nú, er vér komum sam |( ve8i sem Gilleit’s Lye hjálpar við. til
an a þetta þritugasta og fyrsta [ji^ggjft nm oR sveiu.m, Sápugerð
þing Þjóðræknisfélagsins, á-
kveða með sjálfum oss, að ræða
mál vor og afgreiða þau með það [
eitt fyrir sjónum að vinna félay-

GILLETTS 1
fnwHm'
Hvernig Lye Getur Aðstcðað
Við Hreingerning A Bændabýlum
Hafið bér eert vður erein fvrir hve miklum tíma er varið til hreingernint;ar A
bændabýlum. I»að cru margir klukkutímar l>cf;ar alt er tekið til ercina, (diskar
og gólQ að viðbættum fjósum, hesthúsum, fjárhúsum, hænsnahúsum, mjólkuv
trog og fötur, o. s. frv. Bezti vegurinn að spara tíma og vinna verkið vel, er, að
að nota Gillctt’s Lye. Þrjár teskeiðar af Gillett’s Lye blandað í fjóra potta af
vatni er ágætt til allra afnota. Það
hrcinsar gólfin, hreinsar gólfin, hreins-
ar kám og eyðir þef. Bakarapönnur er
hægt að hreinsa fljótt og vel með
Gillett’s. Þessa blöndtt má einnig nota
í útihúsum til sótthreinsunar og hrein-
lætis.
HREINSLN ÚTRÆSLU
Seinrennandi eða hindrað útrensli cr
venjulega vegna fitu og sem ekki er
hægt að laga með gömltt aðferðinni að
dæla það út. Til þess að fá óháð út-
rensli skal láta 3 teskeiðar af Gillett’s
Lye í pfpurnar og láta það standa í
þeim hálfan klukkutfma, þá skal renna
köldu vatni á það. Til þess að halda
útrenslinu í lagi skal nota 2 teskciðar
af Gillett’s vikulega, það sparar pen-
inga. Óblandað Gillett’s cr ágætt f
salerni úti og inni.
SAPA 1$ STVKKID
Ágæt, ódýr sára er hæglega tilbúin
úr samtínings fitu og Gillett’s Lye.
10 oz. af GiIIett’s Lye (ein smákanna)
og 4 pund af fitu gera 12 til 15 pund
af sápn og tekur aðeins 20 mfnútur,
Ný bók ÓKEYPIS
; (Aðeins á ensku)
Stærri og betri en áður. Skýrir fjölda
fyrir minna cn Ic stykkið.
Sendið eftir eintaki sjrav.
þarf engrar suðu. Einföld aðferð er
útskýrð á dósum af Gillett’s Lye.
DÝRAVERNDUN
GiIIett’s er einkum gott til hreins-
unar peningshúsa og ftigla. 1 viðbót
við að vera ágætt til hreinla’tis er
Gillett’s sótthreinsandi og maura og
pckldu eyðandi. Reglubundin notkun
GiIIett’s til hreinsunar útihúsa er stórt
spor f áttina til happasælla skepnu
hirðinga. Kaupið Gillett’s Lye í næstu
kaupstaðarferð. GLF-110
inu hag og styðja að því, sem
stólsmálið, í f jarveru Dr. Thor-'og vér þjóðræknismenn rfietumj getur orðið heildinni sem bezt-
lakson. Þeir koma með skýrslu það mikils við hann. j ur styrkur í bjóðræknisviðleitni
Gerið svo vel að senda ókey pi
eintak af stóru, nýju bókinni,
hvcrnig nota má Gilletl’s Lye.
NAME ... ..........
JTl
ADDRESS
Bæði venjuleg
stæ^ð og 5 pd.
til sparnaðar
1 Mail Tp:
| STANDARD BRANDS LIMITED, ,
80' Deminion Sq. Bldg., Montreal
LEYSIÐ ÁVALT LYE UPP I KÖLDU VATNÍLlyÉ SJALFT HÍTARVATNlb