Heimskringla - 13.06.1951, Blaðsíða 1

r'"............ '
Toast Master
BREAD
Good For Toast or Table
At Your Neighborhood Grocer’s
i______________________/■*

L
Toast Master
BREAD
Good For Toast or Table
At Your Neighborhood Grocer’s

LXV ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, , 13. JÚNÍ 1951
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
Hressandi söngur
Það var hressandi skemtun sem Winnipeg-búum bauðst í Sam-
bandskirkjunni 6. júní. Það var orðið svo langt liðið frá því að
myndarleg kórsamkoma hafði hér verið haldin, að maður var farinn
að halda, að þann góða gamla sið væri verið að leggja niður, sem
svo margt annað í okkar íslenzka þjóðfélagi. En þá birtir alt í einu
yfir og einn úr hópi listunnenda okkar, Gunnar Erlendsson, organ-
isti Sambandskirkju, hefst handa, smalar saman söngkröftum hér í
bæ og norður á Gimli og efnir til mjög góðs og eftirminnilegs ís-
lenzks kórsöngs. Þetta reyndist vinsælt, eins og bezt sézt á því, að
hvert sæti í Sambandskirkjunni mátti heita setið góðum tíma áður
en söngurinn hófst. Og svo kemur fram einn hinn stærsti söngkór,
sem við höfum séð hér, af öllum íslenzkum blómarósum Gimli og
Winnipeg-iborgar, í einkennisbúningi og tekur til að gæða okkur á
hressandi, geðfeldum söng. Áheyrendur eru undir eins komnir í
sjöunda himinn. Eg tók ekki eftir að þarna væru neinir karlmenn,
þó eitthvað fyndist af þeim líka í kórnum, fyr en einn aldinn
rekkur rís upp, tígulegur og bjartur ásýndum, og syngur einsöng í
einu laginu, vegna fjarveru einsöngvarans sem vera átti. Eg á við
Pétur Magnús, meira en hálf-níræðan mann er inn í hlutverkið
stígur óundirbúinn. Við hlustuðum á söng hans, en gátum þó ekki
haft augun af honum þar sem hann stóð fyrir framan okkur sem
skýr mynd alls sem norrænt er og elskuvert. En svo rak hvað annað,
skemtilegur söngur kórsins í heild, er í nokkrum lögum reis og
samræmdist á listfengan og unaðslegan hátt og áheyrendur hreif og
skemti vel. Og svo sungu Lilja og Evelyn Thorvaldson tvísöng,
Elma Gíslason einsöng; Thóra Ásgeirsson lék á píanó og á fiðlu
spilaði einn af nemendum Pálma Pálmasonar, í stað hans, er ekki
gat sjálfur verið viðstaddur. Annar fjarverandi var Elmer Nordal
sem allir sáu eftir, en ekki varð hjá komist. En hér er um svo kunn-
ugt söngfólk að ræða, að segja hér að það hefði gert vel væri ekki að
segja neitt nýtt um það.
Þeir sem fyrir þessari skemtun stóðu og allir sem i henni tóku
þátt, eiga hlýjar þakkir skilið fyrir hana frá íslendingum er við-
staddir voru og nutu ánægjulegs kvölds.
Gömul bygð í Manitoba
Fyrsta bygð hvítra manna í
Manitoba varð til með komu Sel-
kirk lávarðar og þeirra, sem
með honum komu unl 1812.
Hér voru þá að vísu Indíánar
fyrir. En hvað lengi þeir hafi
verið hér, vissu menn ekki um.
Nú hafa fornleifar fundist dá-
lítið norður með Rauðánni hjá
Lockport og Parkdale, er í fám
orðum sagt, ,benda til að hér
hafi verið bygð fyrir 3000 til
4000 árum.
Heitir sá er fundinn gerði Dr.
R. McNeish og er starfsmaður
hjá National Museum.
Mikið af leirvöru fanst þarna,
sem gerð hefir verið fyrir 1600.
Hefir alt verið sent til Ottawa
til rannsóknar sem fundist hefir.
Fornfræðingurinn heldur fram
að hann hafi fundið jarðlög er
beri vott um þrennskonar menn-
ingarstig íbúanna. Á milli þess-
ara menningartímabila telur
hann að 1000 ár hafi liðið.
Hið fyrsta þeirra, frá 1600 til
baka, ber vott um skyldleika við
Cree-Indíána-menningu. Á næsta
tímabili hafa forfeður Assini-
boine-Indíána verið hér ráðandi.
Fyrir þessa tíma er hér um menn
og menningu að ræða, sem til
þessa hefir ekki verið kunnugt
um. Þá er hvorki um leirvöru að
ræða né boga og örvar, sem sýn-
ir að snemma hefir verið. Kallar
hann menn þessa “the Larter
People", eftir örnefni á þessum
slóðum.
Segja vísindamenn í Ottawa,
að bein sem fundist hafi frá
þessum elztu tímum, séu ekki
ólík beinum dýra sem uppi voru
fyrir 7,000 árum. En mannabygð
þarf ekki að vera það gömul.
Ellistyrkurinn í Sask.
Hin nýju ellistyrkslög sam-
bandsstjórnarinnar sem í gildi
koma 1. janúar 1952, gera ekki
ráð fyrir neinni eignakönnun.
Hvort hjá eignakönnun verð-
ur þó komist í Saskatchewan-
fylki, er annað mál.
Sem stendur eru ellistyrk-
þegar þar að fá 2.50 á mánuði
meira en þessá$ 40.00 sem Ott-
awa stjómin gerir ráð fyrir að
greiða. Þetta er fólgið í ýmsu,
en einkum í lækningum; fyrir
lyf greiða sjúklingar ekki nema
20 per cent af kostnaði þeirra.
Fylkið greiðir sjálft fyrir þessi
“hlunnindi”.
Saskatchewan hefir beðið Ot-
tawa að taka þetta með í reikn-
inginn, en eru ekki gefnar neitt
góðar vonir um það.
En Mr. Douglas forsætisráðh.
lofar að ellistyrkurinn skuli
ekki verða lægri en hann er nú.
Borgi sambandsstjórn hann ekki
mun fylkið gera það.
En þar sem ríkir og fátækir
fá nú styrkinn á komandi ári,
segir Saskatchewan stjórnin að
eignakönnun verði að koma til
greina á nýju styrkþegunum og
aðstoð fylkisins verði greidd
þeim einum,' er hennar þurfi
með.
Þing að hausti
Það þykir nú orðið sjáanlegt,
að Ottawa þingið ljúki ekki
starfi sínu á þessu vori, eða fyr-
ir júnímánaðarlok, sem er tím-
inn sem ákveðið er að það hætti.
Það verður því að kalla það aft-
ur saman í september. Sumum
lögfræðingunum og viðskifta-
»böldunum þykir þingsetan full
löng og segjast ekki geta verið
eins lengi við þingstörf og þörf
krefur orðið.
Þeir eru að reyna að láta líta
svo út, sem þeir séu að vinna
þingstörfin fyrir ekkert. Það er
nú líka eitthvað líkt því. Kaup
þeirra er 4000 dalir fyrir þing-
tíman og 2000 dalir auk .þess fyr
ir að verða að búa í Ottawa. En
þingin eru að verða lengri en
áður. Þau eru líkleg nú til að
standa yfir lengur en sex mán-
uði. Ef þingið sem kemur sam-
an aftur í haust, stendur leng-
ur yfir, en 65 daga, geta þing-
menn krafst tvefalds kaups eða
annara 4000 dala á sama árinu.
Þá er árskaupið komið upp í
10,000 dali og hvað vilja menn
meira.
Það vorkenna flest blöð þing-
mönnunum að verða að púla
svona fyrir þessu litla þing-
kaupi, 10,000 dölum. Hvernig
þeir, sem ekki eru búnir að of-
urselja sig djöflinum Mamm-
oni, fara að geta fundið til með
fátækt þessara manna, sýnir
út á hvílíkt hjarn heilbrigð sið-
menning og kristilegt líferni
er komið.
ósammála um hlutleysi
Svíar eru nú í fyrsta sinni
síðan stríðinu lauk, ekki alveg
sammála um hlutleysi landsins.
Enginn af pólitísku flokkun-
um er eiginlega með Atlants-
hafs samningnum. En íhaldsm.,
og frjálslyndi (liberal) flokkur-
inn deila mjög á jafnaðarmanna
stjórnina fyrir að dekra við
stjórnina í Moskvu eins og hún
geri. Segja að fyrir bragðið sé
Svíþjóð að komast í ónáð og ó-
vináttu við vestlægu þjóðimar.
Æsingar út af þessu máli urðu
óvanalega miklar nýlega, er
fulltrúum Svía á þingi Samein-
uðu þjóðanna var sagt af stjórn-
inni, að greiða atkvæði á móti
banni á vopnaflutningi til Kín-
verskra kommúnista.
íhaldssinnar og liberalar
voru á móti stjórninni í þessu,
sögðu það auglýsa að hún væri
hliðhollari kommúnistum en S.,
þjóðunum.
Blaðið Dagens Nýheter, sem
er óháð öllum flokkum, skrifar
mjög ákveðið á móti stjórninni
fyrir þetta, segir sænsku þjóð-
ina hina einu af Sameinuðu þjóð-
unum sem utan við kommúnista-
klíkunna standi, sem atkvæði
greiði á móti þessu, og telur fyr-
ir það muni hefnast.
Það sé nú komið svo, að Banda
ríkjaþjóðin hafi bannað útflutn-
ing radar-áhalda, sem Svíum
séu nauðsýnleg fyrir skip sín.
Var þar um 8 miljón dollara
vörubirgðir að ræða, sem ann-
ars staðar er ekki að fá.
Svíar verja nú um 210 miljón
dölum á tilbúning hernaðarvöru.
Að hún mínki vegna aðgerða S.,
þjóðanna, er óumflýanlegt. Sal-
an takmarkast eða er úr sög-
unni til Kína segir ofan nefnt
blað. En jafnvel þó svo væri,
hefðu Sameinuðu þjóðirnar
keypt vopnin, ef samvinnan við
þær, væri ekki eins öfug og
mest gæti verið.
Samvinnan væri lítil við aðra
en kommúnista. Rússar segðu
okkur í hvívetna fyrir verkum.
Þeir eru ekki á móti vopnatil-
búningi Svía. Blöð í Moskva
hafa í hótunum við Svía fyrir
sjálfræði og fasisma í hvert
sinn er þau fréttu af einhverj-
um viðskiftum við vestlægu
þjóðirnar. Þau væru jöfn imp-
erialista-þjóðunum í hermangi.
Sænska þjóðin er eigi að síð-
ur sögð mjög fylgjandi hlutleys
inu. Hugmynd hennar um það
er svipuð og hugmynd Banda-
ríkja þjóðar um verndun ein-
staklings framtaksins. En að
halda því við, er að verða erfið-
ara með hverju ári.
Landhreinsun
Stærstu verkamanna samtök-
in í Saskatchewan, samtök
stjórnarþjóna, sem hafa um
4000 félaga, vilja ekkert með
kommúnista hafa innan sinna
íélagsvébanda.
%
Á árssamkomu þjónanna í Re-
gina, var breyting á lögum
þeirra gerð, er að því lítur, að
banna inngöngu í samtökin öll-
um þeim, er félögum tilheyra
með “annarlegum skoðunum”,
er ekki neitt um að villast, að
með því var átt við kommúnista.
Félagsmenn eða stjórn sam-
takanna, helir vald til að reka
hvern, sem öðrum félögum heyr-
ir til, er starfa á móti því, er lög
þessi ákveða.
Það segir ekki hvort fyrir-
liggi nú hreinsun, eða hvort
nokkra, sem nú heyra samtökun-
um til, þurfi að hirta eða reka.
Fulltrúi frá ísland við
hátíðahöld G. T. í Chicago
Nýkomið bréf frá séra Kristni
Stefánssyni, Stórtemplara G. T.
Reglunnar á íslandi, .færði mér
þá góðu frétt, að fulltrúi heim-
an af íslandi mætti, ásamt mér,
fyrir hönd Stórstúkunnar á Há-
stúkuþinginu og aldarafmæli
Reglunnar í Chicago 13. —15.
júní. Má þetta vera fagnaðarefni
íslenzkum Templurum og öðr-
um bindindisvinum beggja meg-
in hafsins.
Fulltrúinn heiman um haf
verður Indriði Indriðason rit-
höfundur (sonur Indriða skálds
Þorkelssonar frá Fjalli); greind
ur og gegn maður, eins og hann
á kyn til, sem látið hefir sig mik-
ið skifta bindindismál, og gegn-
ir nú embætti stórfræðslustjóra
í Stórstúkunni. Er það sérstak-
lega ánægjulegt, að embættis-
maður Stórstúku íslands tekur
þátt í þessu Hástúkuþingi og
hinum söguríku hátíðahöldum í
tilefni af aldarafmæli Reglunn-
ar. Eigi er greinarhöfundi kunn-
ugt hversu lengi Indriði dvelur
vestan hafs né heldur hvernig
hann hagar ferðum sínum, en
vonandi gefst honum þó tæki-
færi til að heimsækpa eitthvað
af byggðum landa sinna hérna
megin hafsins.
1 þessu sambandi fer vel á því
að víkja að nokkrum meginatrið
um í sögu Good Templara Regl-
unnar á fslandi. Hún er nú 67
ára gömul. Undirstúkur eru nú
45 með 5055 félögum, barnastúk-
ur 61 með 6199 félögum; sam-
tals eru því Templarar á fslandi
11,254, og er Stórstúka íslands
langsamlega fjölmennasta stór-
stúka í heimi — hlutfallslega —
og hefir svo verið lengi. Good
Templara Reglan á íslandi hef-
ir unnið margþætt menningar-
starf og mannúðar frá upphafi,
og ávalt staðið í nánu sambandi
við lífsstrauma þjóðarinnar. —
Hún er aðal-bindindisfélagsskap
urinn í landinu, og má óhætt
telja, að hún njóti trausts og á-
lits þings og þjóðar, enda hafa
margir af ágætustu mönnum og
konum þjóðarinnar skipað sér í
sveit með Templurum. Reglan
hefir verið áhrifamikill skóli í
félagslegu uppeldi og hefir með
mörgum hætti komið við menn-
mgar- og framfarasögu þjóðar-
innar.
Richard Beck
Veiddir 11 hvalir
Hagur Eskimóa norður í Al-
aska, hefir aldrei verið betri en
nú. Atvinna hefir verið þar ó-
þrotleg og þeir hafa gefið sig
óskiftir við henni. Veiði hefir
og verið góð. Á þessu vori veidd
ust 11 stórir hvalir á skömmum
tíma. Það hefði átt að bæta
brauð einhverra og gerir það ef-
laust, því pundið af þvesti fæst
ekki fyrir neitt minna en $1.
Messað verður í Sambands-
kirkjunni á Gimli, s.d. 17. þessa
mánaðar, kl. 2 e.h. Ársfundur
safnaðarins verður á eftir mess-
unni.
DÁNARMINNING
Tómas Benjamínson
Hann lézt að heimili sínu í
Lundar, Manitoba, .21. apríl s.l.
Hann var fæddur 8. apríl 1876 á
Ökrum í Mýrasýslu á íslandi.
Foreldrar hans voru hjónin
Benjamín Jónsson 'og Sigur-
björg Oddleifsdóttir. Hann ólst
upp hjá föður sínum á Akranesi.
Stundaði þar sjómensku og út-
skrifaðist í stýrimannafræði.
Árið 1905 kvæntist hann eftir-
lifandi ekkju sinni, Soffíu Jak-
obsdóttir frá Laxárholti,
Hraunshreppi í Mýrasýslu. Þau
hjónin fluttust hingað til lands
árið 1909.
Dvöldu í Winnipeg, Árborg,
átta ár í Elfros, Sask., og síð-
ustu 24 árin á Lundar. Þau eign-
uðust 6 börn. Á lífi eru þessi
fjögur: Mrs. Sigurbjörg Turn-
er, á heima í Winnipeg, Man.,
Mrs. Guðrun McWhirter, býr í
Fort William, Ontario, Thor-
bergur á heima í Yorkton, Sask.,
og Halldór, til heimilis á Gimli,
Man., tvær dætur eru dánar, er
hétu Helga og Bryndís. Tómas
Ufa einnig tvær systur á íslandi
Sigurbjörg og Gyða og ein
bróðurdóttir, sem á heima í N.
Dakota.
Tómas Benjamínson var hinn
mætasti maður, ágætlega vel
gefin maður og fjölhæfur. Eins
og áður er getið var hann út-
skrifaður í stýrimannafræði og
fékk þannig æði góða ment-
un. Hann stundaði sjómennsku
heima á íslandi. Eftir að hann
kom til þessa lands stundaði
hann smíðar, mest járnsmíði.
Hann lagði gjörva hönd á margt,
var ágætur rokkasmiður, eftir
Eins og nú hefir fyrir alllöngu
verið upplýst, tekur hinn væntan-
legi kenslustóll í íslenzkri tungu
og bókmentum við Manitoba-há-
skólann til starfa í haust og ræt-
ist þá með því hinn mikli menn-
ingardraumur íslendinga vestan
hafs, sem þeir áratugum saman
hafa alið í brjósti; með stofnun
kenslustólsins skal íslenzkri
menningu reist það varnarvirki
í vestri, er standa megi af haf-
rót allra alda; mun þá list þeirra
Egils og Snorra, eigi aðeins ná
til þeirra einna, sem rót sína eiga
að rekja til íslenzkra ætta, held-
ur til fjölda manna og kvenna af
öðrum þjóðemislegum uppruna,
er gerast munu boðberar ís-
lenzkrar mennngar vítt um jarð-
ir og stækka með þvl landnám
hins íslenzka kynstofns, og
verður þá glæsilegum áfanga náð.
Frá því hefir oftar en einu
sinni verið skýrt, að til þess að
tryggja framtíð kenslustólsins
fjárhagslega, nægi eigi minni
fjárhæð en $200,000. Mikið fé í
þessu augnamiði er þegar komið
í vörzlu háskólans, þó enn sé
samstiltra átaka þörf unz því
marki verði náð, sem eigi þarf að
NÚMER 37.
hann sá eg ágætlega velgerða
vefstóla, sem leggja mátti sam-
an og bera með sér eins og hand-
tösku, á þeim var snildarsmíði.
Margt annað mátti sjá í verk-
stæði hans, frumlegt og hag-
lega gert. Bar alt sem hann
gerði vott um vandvirkni þá og
trúmennsku, sem einkendi góð-
an og sannan starfsmann og
smíð. Slíkir menn eru nú að
hverfa, menn sem smíðuðu fall-
ega og vandaða hluti, án tillits
til þess hversu lengi það tók eða
hvað launin fyrir það voru lítil.
Vélar og flýtir á framleiðslu
hlutanna hafa tekið við. Hvað
sem því líður, þá eru samt smið-
ir og handlagnir menn ómissandi
hverju mannfélagi. Hinar högu
hendur hafa bygt upp menning-
una og halda henni við. Þær
hafa lyft þungum steini eftir
stein og timbri eftir timbur, og
hvar sem augað lítur og menn
búa, ber alt vott um starf hinna
högu handa. Tómas átti hagar
hendur. Hendur sem ætið voru
að skapa eitthvað nýtt eða end-
urnýja eitthvað gamallt. Hann
hafði nóg til að hugsa um og
dreyma um, og hamingjustarf
hans fólst í því að sjá þetta ræt-
ast, verða að veruleika, verða að
fallegum hlutum og þörfum. En
líf hans var ekki alt strit. Hann
fornaði sumu af tíma sínum vit-
inu. Hann var námfús maður,
prýðilega vel skynsamur og víð-
lesinn, átti gott bókasafn, vel
hirtar og bundnar bækur, sem
auðséð var að honum þótti vænt
um. Hann fylgdist vel með, en
einkum voru það átthagarnir
gömlu, sem honum þótti gott að
frétta af. Hann sleit aldrei
tengslunum við æsku sína og
átthaga.
Með Tómasi heitnum Benja-
mínssyni er horfinn úr þessum
heimi hinn nýtasti maður.
Sakna hans margir en sárastur
harmur er samt kveðinn að
ekkju hans og börnum, sem
kveðja hann nú eftir hina löngu
og góðu samfylgd. Hinn góða
eiginmann og föður. Hann var
jarðaður frá Sambandskrkjunni
á Lundar, 24. apríl og lagður til
hvíldar í hinum eldra grafreit
þorpsins.
Friður sé með minningu hans.
E. J. Melan
efa að lánist, því svo er nú orðið
bjart umhorfs á þessum vett-
vangi vegna síaukins áhuga af
hálfu almennings; þessu til
sönnunar nægir að vitna í það,
að nú hefir fólk vort í ýmsum
íslenzkum bygðarlögum tekið
sér fyrir hendur að safna heima
fyrir $1000.00 fjárhæð í nafni
hvers bygðarlags um sig, og
verður þess vonandi eigi langt
að bíða, að hvert einasta og eitt
bygðarlag íslendinga á þessu
meginlandi, hefjist handa í sömu
átt; er þetta þegar orðið fram-
kvæmdarnefnd og öðrum unn-
endum kenslustóls hugsjónar-
innar, óumræðilegt fagnaðarefni.
Þegar fslendingar í heild taka
höndum saman um fjársöfnun-
ina, er óþarft að efast um árang-
ur.
Framkvæmdarnefndinni er ant
um að skiljist, að hún er ávalt
reiðubúinn, að láta bygðarlögun-
um í té alla þá aðstoð, er hún
ræður yfir, svo sem með heim-
sóknum til þeirra og upplýsing-
um í vikublöðunum.
Mál þetta verður frekar rætt í
næstu viku.
Mikil og góð tíðindi af kenslustólsmálinu