Heimskringla - 15.10.1952, Qupperneq 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. OKT., 1952
Rangl merki
ÞÝZK FRASAGA
1. Kapítuli
“Nú eru aðeins fimm mínútur eftir, faðir
minn. Ef þú fer ekki þegar upp í vagninn, þá
áttu það á hættu, að hornsætið þitt verði tekið
frá þér.”
Það var beinvaxinn og laglegur maður á
tvítugsaldri, sem beindi þessari viðvörun að
fjörlegum, lágvöxnum manni í loðkápu. En það
var svo að sjá, sem maðurinn tæki ekki eftir
henni. Hann laut aftur og aftur ofan að tveimur
ofurlitlum ljóshærðum telpum, er auðsæilega
voru hræddar við skarkalann og gauraganginn á
járnbrautarstöðinni, kyssti þær hvað eftir ann-
að, og reyndi að hugga þær.
“Eftir fimm eða sex daga kemur»pabbi aft-
ur til ykkar. Þið megið ekki vera óþolinmóðar.'
Og þið getið reitt ykkur á það, að hann færir
ykkur eitthvað fallegt. Elfríður fær bláa silki-
sólhríf og Elsa fær stóra brúðu. En þá verðið
þið líka að vera duglegar og góðar stúlkur —
heyrið þið það. Og þið megið ekki gleyma því,
að hugsa um hann pabba ykkar, sem er sVo langt
í burtu.”
Það var ekki laust við, að ferðamenn þeir,
er næstir stóðu, færu að kýma, er þeir sáu þessa
dæmalausu viðkvæmni í orðum og atlotum hjá
manni, sem sjálfsagt var orðinn fimmtugur að
aldri, og töluvert hæruskotinn. Þótt hann hefði
ætlað að vera að heiman einhverja óákveðna ára-
tölu ,þá hefði hann ekki getað kvatt dætur sínar
vandlegar, heldur en hann gerði nú, er hann
lagði af stað í þessa fimm eða sex daga ferð.
En svo kom lestarstjórinn og áminnti farþeg-
anna um að hraða sér, og varð þá sonur gamla
mannsins, sá er áður var minnst á, að ýta hon-
um með valdi inn í vagnklefann, og svo flugu
kveðjurnar út og inn um klefagluggann.
“Eg vona, að þú hafir nákvæmt eftirlit með
prentsmiðjunni, Friðrík”, mælti gamli maður-
inn út um gluggan. “Eg veit, að mér er óhætt
að treysta þér, drengur minn. Og að launum
mun eg hafa góðar fregnir að færa þér, þegar eg
kem, því að nú er eg alveg sannfærður um það,
að eg næ takmarkinu. Og eg er viss um, að
þessi nýja litprentunaraðferð mín er stórkost-
legframför, sem gefur okkur mikið í aðra hönd,
bara ef eg get fengið nægilegt fé til að koma
henni á laggirilar. Og stórfrændi þinn ber satt
að segja lítið skynbragð á það, hvað honum er
fyrir beztu, ef hann kinokar sér við að lána mér
peninga gegn góðum vöxtum. Móðir þín er
reyndar hrædd um, að hann verði slæmur viður-
eignar, en eg kvíði því alls ekki. Það er alveg
eins og einhver hulin rödd segi mér, að þessi
ferð mín muni hafa gagngerða breytingu á lífi
okkar í för með sér ,og að við getum nú farið að
lifa glöðu og hamingjusömu lífi, eftir öll þessi
þungbæru og erfiðu ár, sem við erum búinn að
lifa. Og þú skalt líka hafa gott af því, drengur
minn. Þegar eg sé fram á það, að eg muni fara
að verða efnaður maður, þá mun eg sannarlega
ekki aftra þér frá því lengur, að fylgja listafýsn
þinni. Enginn myndi fagna því meira en eg, ef
þú gætir með tímanum orðið frægur málari.”
Þeir kvöddust með innilegu handabandi.
Lestarstjórinn gaf burtfararmerkið, og lestin
lagði af stað.
Ungi maðurinn tók Elsu litlu í fang sér, til
þess að hún gæti sem lengst horft á eftir föður
þeirra, er hallaði sér út úr vagnklefaglugganum,
og veifaði vasaglútnum sínum. En að nokkrum
sekúndum liðnum, hvarf lestin út í myrkrið og
sást þá ekki annað, en ljósið í dauða ljóskerinu
á aftasta vagninum. Og það dofnaði líka smátt
og smátt og hvarf loks með öllu.
Ungi maðurinn hélt nú heimleiðis með litlu
systurnar sínar, en faðir þeirra ók út í óvissu
framtíðarinnar. Litla gasljósið undir loftinu á
annars-flokks vagnkleianum skein á magra og
fölleita andlitið hans, er margar þungar þrautir
og sárar sorgir og vonbrigði höfðu sett merki
sitt á og gert ellilegt fyrir tímann. Það þurfti
ekki að virða andlit hans lengi fyrir sér, til þess
að sjá það, að hann hafði ekki verið óskabarn
hamingjunnar. Þungir erfiðisdagar og andvöku-
nætur höfðu hjálpast að því, að hæra hann og
draga hr-ukkur í andlit honum. En nú var ein-
hver gleði og ánægjublær yfir þessu mædda and
liti. Hann lifði í voninni, og það var vonin og
tilhugsunin um betri og bjartari framtíð, sem
breiddi ánægjusvip yfir ásjónu hans.
Hann hafði verið að vinnu sinni allan dag-
inn, og var nú orðinn þreyttur. Það leið þess
vegna ekki á löngu unz hann sofnaði. fmyndun
og verulegleiki hurfu smámsaman og viku fyrir
yndislegum draumórum, óg það lék bros um
varir hans þegar hann var sofnaður.
Um miðnættið sást hávaxinn maður í ein-
kenniskápu brjótast áfram gegn kólgunni og
hríðinni er skollið hafði á seint um kvöldið.
Hann kom frá húsi einu í útjaðri bæjarins og
hélt áleiðis til stöðvarskálans, er var, spölkorn
frá bænum. Þótt hann væri karlmenni að burð-
um, átti hann samt fullt í fangi með að brjótast
móti rokinu og hríðinni, og þegar hann að lok-
um komst inn í húsaskjólið, varð hann að bíða
nokkrar sekúndur, áðui en hann mætti mæla:
Annar brautarþjónn, er var að fara, kom til hans
og mælti:
“Nú-nú, Werner, hvernig líður? Má eg óska
yður til hamingju?”
Maður sá, er ávarpaður var, hristi höfuðið,
mjög raunarlegur á svipinn.
“Það lítur illa út”, svaraði hann skjálfradd-
aður. “Eg hef orðið að sækja Franzius lækni.
Og svo verð eg þar að auki að fara burt, til þess
að gegna skyldustörfum mínum. Hver veit,
hvort konan mín verður lífs eða liðin, þegar eg
kem heim aftur! Hingað til hefi eg aldrei kvart-
að um stöðu mína, en nú vildi eg miklu heldur
vera óbrotinn steinsmiður. Hann er þó að
minnsta kosti sjálfum sér ráðandi, og það getur
enginn rékið hann út, þegar hann situr við bana
beð ástkærrar eiginkonu sinnar.”
“Vonandi, að þetta sé ekki svo alvarlegt”,
mælti hinn. “Og hér er að eins um tvær klukku-
stundir að ræða. Þegar Kölnarnlestin og mann-
flutningalestin til Betlínar eru farnar hjá, þá
eru þér laus aftur. Jæja, góða nótt, Werner —
og eg óska yður auðvitað alls hins bezta.”
Hann skundaði burt. En Werner fór inn í
skrifstofuna. Hann hengdi höfuðið niður á
bringu, og tautaði við sjálfan sig: “Aðeins tvær
klukkustundir! Eins og tvær stundir séu ekki
nægilegur tími til að deyja!”
Stöðvarstjórinn hafði verið orðinn óþoilin-
móður að bíða eftir Werner, er átti að taka við
af honum því að það var einmitt verið að halda
afmælisveizlu í veitingaahúsinu “Gullna ljónið”
og hann vildi gjarnan komast þangaö, áóur en
veizlunni væri lokið. Hann var haróur og fátal-
aóur, og honum var illa við aila óþarfamælgi.
Þess vegna lagói hann ekki heldur neinar spurn
ingar fyrir aóstoðarmann sinn, jafnvel þótt hann
vissi, nvernig ástatt var heima hjá honum, og
hlyti aó sjá a svip hans, aó ekki gengi alt au
óskum.
Hann tók bara húfuna sína og mælti: —
“Mannflutningalestin nr. 31 tilkynnir tíu
mínútna töf. Gætiö þess nú, að hún veroi ekki
iyrir hraðlestinni frá Ködn, því aö í þessu hunda
veóri má búast viö því, aó hún komi ekki held-
ur á réttum tíma. Góða nótt!”
Werner haföi flogió það djarfræói í hug, aö
biöja yfirmann sinn ao gegna starfinu í'yrir sig
næstu tvær klukkustunairnar, til þess aó hann
gæti farió heim aftur til konunnar sinnar. En
nu, er hann sá haróneskjusvipinn á andiiti stóóv
arstjórans, féllst honum allt í einu hugur, og
hann sagöi ekkert, en svaraði einungis kveðju
hans meó hljómlausri röddu.
Og þegar hann sat nú þarna, eins og fangi,
aleinn í þessu kalda, óvistlega herbergi, var sem
óttinn og harmurinn ætluðu alveg að yfirbuga
hann. Noróanrokið hvem og hamaðist úti fyrir,
svo að hrikti í skálanum, en stöðvarþjónninn
varð þess eigi var. Honum virtist ávallt sem
hann heyrði stunurnar og hljóðin í konunni
sinni, og þegar honum várð litið á gluggann,
og hann sá glampann af ljóskerinu úti, fannst
honum sem hann sæi nébleikt kvennmannsand-
lit, afmyndað af kvölum, er starði á hann hálf-
brosnum augunum, eins og það væri að segja
við hann: “Hvað hefi eg unnið til þess, að þú
yfirgefir mig einmitt nú á þessari stundu?”
Hann spratt upp úr sæti sínu við skrifborð-
ið og æddi eirðarlaus fram og aftur um gólfið.
Svo þreif hann kaskeitið sitt ofan af naglanum,
og skundaði út. Stormurinn næddi um hann, sár-
bitur og kaldur, og snjórinn fauk og þyrlaðist
um andlitið á honum. En taugar hans voru svo
æstar og hjartslátturinn svo ákafur að stormur-
inn og kuildinn gátu ekki veitt honum þá fróun
og svölun, er hann leitaði að. Gegnum ýlfrið og
þytinn í storminum ómuðu sí og æ í eyrum hans
lágar stunur, átakanlega sárar og ömurlegar,
og honum virtist sem hann sæi ætíð nábleika af-
myndaða andlitið.
“Embættisskyldan — embættisskyldan!”
Hvað það var voðalegt, að vera svona bund-
inn!
Hann skundaði aftur inn í skrifstofuna.
Ritsímatólið hringdi, og Werner las símritið.
Hann var svo utan við sig, áð hann varð að lesa
aftur til þess að skilja það. Mannflutningalestin
nr. 31 tilkynnti aftur tíu mínútna töf. Það var
því ómögulegt að gizka á, hvenær hún færi fram
hrjá járnbrautarstöðinni. Samkvæmt skyldu
sinni símritaði ha*hn þessi sömu orð til næstu
brautarstöðva, og tók aftur að æða fram og aft-
ur um gólfið.
Honum fannst tíminn aldrei ætla að líða.
Ef hann hefði ekki heyrt til klukkunnar á vegn
um, þá hefði hann haldið, að hún hlyti að standa
Vásirarnir færðust svo ákaflega hægt og seint.
Það var barið að dyrum, og kona einn, fátæklega
til fara, kom inn í skrifstofuna. Hún var spreng
móð og veðurbarin í framan.
“Drottinn minn góður.^herra Werner, þetta
er ljóta veðrið! Eg hélt bara, að eg ætlaði ekki
að komast hérna út á járnbrautarstöðina. Og ef
það hefði ekki verið yðar vegna, þá hefði eg
snúið aftur á miðri leið.”
Hún þerraði framan úr sér með svuntunni
sinni og fleygði sér niður á stól.^Werner kreppti
hnefana og hvessti á hana augun. Svo vatt hann
sér að henni og þreif báðum höndum í axlirnar
á henni, svo að hún varð lafhrædd og hrökk í
kút.
“Hvað hefir borið við, frú Heinrich? Hvers
vegna komið þér hingað? Konan mín er þó ekki
-----er þó — ekki----------!”
“Nú, nú! Verið þér nú ekki svona æstur,
herra Werner. Það er vonandi, að allt fari Vel.
Svona var hún systir min, hún var alveg kominn
í opinn dauðann, og þó lagaðist það allt saman
og húh náði sér alveg aftur. Það tjáir ekki að
missa kjarkinn undir eins. Það er ætíð nógu
snemmt að örvænta. Læknirinn hélt bara, að það
væri betra, að einhver færi hingað og sækti yð-
ur, af því að ómögulegt væri að segja með neinni
vissu, hvað fyrir kynni að koma.”
Werner stundi þungan og greip höndunum
fyrir andlitið.
“En eg get ekki komið — eg get það ekki.
— Eg er bundinn hér — enn þá — við skyldu-
störf mín”.
“Nú já. En það er þó sjálfsagt hægt að fá
einnhvern af öllum þeim sæg, sem vinnur hér
við stöðvarnar, til þess, að leysa yður af hólmi.
Auðvitað höfum við beztu vonir um að allt fari
vel, Werner góður, en hér er að tefla um líf og
dauða, og enginn getur sagt með vissu, hver
endinn verður”.
Werner studdi báðum höndunum á borð-
brúnina, og titraði allur, eins og hann væri gagn
tekinn af hitasótt.
“Eg get ekki farið” ,endurtók hann með
hreimlausri röddu. “Stöðvarstjórinn er farinn
til bæjarins. Hér er enginn, sem gæti tekið við
starfi mínu. Og þótt allir deyi heima hjá mér —
þá verð eg samt sem áður að — að gegna embætt
issíkyldu minni.”
“Drottinn minn sæll og góður, hvílíkt ótta-
legt embætti! En þér hljótið að vita það bezt
sjálfur, hverjar skyldur yður eru helgastar. Það
er bezt, að eg sé ekki að hanga hér lengur, því
að eg get eflaust gert meira gagn heima, heldur
en hérna.”
Hún stóð upp og stundi þungt.
En Wrner greip báðar hendurnar á henni
og mælti skjálfraddaður:
“Guð launi yður það, frú Heinrich .Þér er-
uð góð kona. Og fari svo — fari svo, — að það
óttalegasta af öllu beri að höndum, áður en eg
kem heim, þá segið veslings konunni minni ,að
— að eg — hafi ekki getað komið, vegna þess að
eg verði að gegna Skyldustörfum — mínum, og
enginn sé við, sem geti gengt þeim í staðinn
míns. Og segið henni — að eg elski hana heitt
— innilega heitt — og að------”
Hann gat ekki sagt meira. Gráturinn bar
rödd hans ofurliði. Konan kinkaði kolli og sleit
sig alt í einu lausa, því hún vildi ekki láta hann
sjá það, að tárin streymdu einnig ofan eftir
vöngunum á henni.
“Komið þér bara svo fljótt, sem þér getið,
herra Werner. Vonandi, að þér getið þá sjálfur
sagt konunni yðar þetta ailt saman. En ef guð
hefir ákveðið það á annan hátt — nú, já, já, þá
skal eg lofa yður því að hún skal ekki deyja
með neinn slæman hug til yðar, veslingurinn.”
Þegar frú Heinrich var farin, hneig Wer-
ner niður á stólinn við borðið. Hann studdi oln-
bogunum á borðið, fól andlitið í höndum sér og
grét eins og barn. Hugurinn var allur hjá kon-
unni, er var að berjast við dauðann, og harmur-
inn hafði alveg yfirbugað hann.
Hann hrökk upp við það, að ritsímatólið
hringdi. Hann leit upp með flóttalegu augna-
ráði og strauk hendinni um enni sér, eins oc
hann væri að reyna að átta sig á því, hvar hann
væri og hvað þessi hringing ætti að merkja.
“Nú-já — Kölnar-hraðlestin!” tautaði hann
og stóð hægt upp úr sæti sínu. “Að eins fimm
mínútur eftir — guði sé lof!”
Honum fannst sem hann ætti einhverrar
sérstakrar skyldu að gæta. Hann reyndi að
brjóta heilann um það, hvað það gæti verið, en
hann mundi ekki eftir neinu. Honum var svo rot
illt, og hann var svo utan við sig af harmi, að
hann gat ekkert hugsað. Honum hvarflaði snögg
vast í hug mannflutningalestin nr. 31, sem átti
að koma úr gangstæðri átt. En það gat ekki ver-
ið hún, þvf að eftir áætluninni hlaut hún að vera
farin fram hjá fyrir löngu. Hann fór út á vagn-
stöðvarpallinn, til þess að gefa lest þeirri, er var
að koma, innakstursmerki. Brautarþjónn einn
kom til hans og spurði hann að einhverju. En
stormurinn feykti orðunum burt, svo að Wer-
ner heyrði þau ekki. Hann kinkaði hugsunar-
laust kollinum, til þess að játa því, er hann var
spurður um. Honum var svo sama, svo hjartan-
lega sama um allt, að honum fannst það koma í
sama stað niður, hvort hann segði já, eða nei.
Það snjóaði enn þá í ákafa, svo að Werner
sá ekki nema spölkorn frá sér. Næsta merkis-
ljósker sást aðeins í þoku. Werner hafði gefið
hraðlestinni innakstursmerkið, og beið hann nú,
eins og hann var vanur, og einblíndi í áttina
þangað, er von var á lestinni. Lestin átti ekkert
að staldra við; hún átti að aka með fullum hraða
fram hjá brautarstöðvunum, og Werner hafði
ótal sinnum séð hana koma eins og einhverja ó-
freskju fram úr myrkrinu, og hverfa aftur að
nokkrum sekúndum liðnum. Samkvæmt skyldu
sinni hafði hann gengið úr skugga um það, að
brautamótin væru eins og þau áttu að vera, því
að lestin átti að fara hér yfir á aðra braut. Hann
hafði því ekki vanrækt neitt af því, sem hann
átti að gera — ekki neitt, og samt sem áður
fannst honum endilega, sem hann hefði gleyrnt
einhverju áríðandi, einhverju, sem hann gat
ómögulega munað, hvernig sem hann braut heil-
ann um það.
Þrátt fyrir ys og gný ofviðrisins heyrði
Werner dunurnar og stappið í eimreiðinni, er
nú nálgaðist óðum, og nú gægðust ljósker þess
eins og glóandi augu fram úr myrkrinu.
Þá------hvað var þetta? Margraddað, níst-
andi ángistaróp, sem smaug gegnum merg og
bein — því næst gjallandi pípuhljóð frá hrað-
lestinni, líkast voðalegu neyðarópi — og svo —
\yerner fannst sem blóðið í honum væri að
frjósa — — svo glumdi við sama, hræðilega,
gjallandi pípuhljóðið úr gagnstæðri átt. Wer-
ner sneri andlitinu ósjálfrátt í þá áttina, og
starði nú, svo augun ætluðu út úr höfðinu, á það
ógurlega, hryllj^aga, sem kom eins og skelfileg
ófreskja fram úr myrkrinu.
Og nú flaug veslings brautarþjóninum alt
í einu í hug:
“Mannflutningalestin nr. 31! Hún er ófarin
framhjá enn þá, því að hún hafði tafizt! Og hún
ekur að brautamótunum eftir sömu brautinni og
hraðlestin! Þær hljóta að rekast á! Enginn jarð
neskur kraftur getur héðan af komið í veg fyrir
það!”
Honum fannst sem hann væri rekinn í gegn.
Hann rak upp óttalegt óp, hélt krepptum hnef-
unum að eyrum sér, og hljóp eins og óður mað-
ur eitthvað út í myrlcrið.
Gamli gráhærði eimreiðarstjórinn á hrað-
lestar eimreiðinni hafði séð hættuna, er ekki
varð afstýrt. En hann vék ekki frá starfi sínu.
Hiann studdi hendinni á lyftistöng þá, sem hrað
inn er tempraður með, og horfði hvössum aug-
um fram á brautina. Hann hafði ekki nema brot
úr sekúndu til þess að hugsa sig um, og ákveða
hvað gera skyldi. En hugprýði hans og kjarkur
voru óbilandi, og þess vegna hafði hann líka
snarræði til þess, að velja það eina rétta.
Hann gerði enga tilraun til þess að stöðva
eimreiðina, þótt honum dytti það fyrst ósjálf-
rátt í hug, heldur jók hann einmitt hraðann svo
mjög sem auðið var, því að eina hugsanlega von-
in um björgun var byggð á því, að honum tækist
að ná brautamótunum og komast yfir á hina
brautina, áður en mannflutningalestin rækist á
hann. Það var veik og vesöl von, en það var eina
hugsanlega vonin.
Og það, sem veslings óttaslegnu áhorfend-
unum virtist ómögulegt, lánaðist — lánaðist að
minsta kosti að nokkru leyti. Eimreiðin og
kolavagninn komust klaklaust yfir á hina braut-
ina, fram hjá mannflutningalestinni, er hamlaði
svo sem auðið var, til þess að draga úr hraðan-
um. Og fjórir farþegavagnar komust einnig yf-
ir brautamótin—en fimmti vagninn slapp ekki.
Nú heyrðust óttalegir brestir og brak, brothljóð
marr og glamur, svo átakanjega stórkoltlegt, að
þeir, sem einu sinni hafa verið vitni að slíku,
geta aldrei gleymt því — fáránleg, gjallandi
pípuhljóð, og hvæsandi blístur, og gegnum all-
an þennan hryllilega hávaða heyrðust angistar-
óp og kvalastunnur manna þeirra, er voru að
farast.
Ótal hjálpsamar hendur höfði þegar borið
þá, er særzt höfðu og farizt, inn í biðsalinn á
brautarstöðinni, þvi að það var næsta húsið. Það
voru aðeins fáir af þeim, sem þurftu liknar við,
því hér um bil allir, er voru í vagni þeim sem
eimreiðinn ,rakst á, voru dánir. Flestir þeirra
voru hræðilega útleiknir, allir marðir og tættir
sundur. Aðeins einn þeirra líkt.ist miklu fremur
sofandi manni, heldur en liðnu láki. Það var
maður á fimmtugsaldri, ofurlítið gráhræður í
vöngunum, magur og þreytulegur — maður sem
auðsæillega hafði orðið að reyna margt mót-
drægt. En það var bros á vörum hans — bros,
sem jafnvel dauðinn hafði ekki getað afmáð.
Þunglamalegt fótatak heyrðist í stiganum,
líkast því sem dauðveikur maður væri að skreið-
ast upp á loftið. Dyrum var lokið upp, og lagði
þá skæra ljósbirtu fram að stigagatinu. Kven-
maður kom fram í dyrnar og spurði með lágri
en glaðlegri röddu:
“Eru það þér, herra Werner? Nú, það var
gott, að þér komuð loksin*. En farið þér hægt,
því að konan yðar þarfnast hvíldar, meðan hún
er ofurlítið að ná sér. Það gekk miklu betur,
heldur en við höfðum búizt við. Franzius lækn-
ir er nýfarinn, og hann var mjög ánægður. En
guð í himnum hjálpi mér — eg var rétt búin að
gleyma aðal-atriðinu. Eg óska yður til ham-
ingju með litlu dótturina, herra Werner. Nú
hafið þér þá eignazt óskabörnin”.
Meðan konan lét dæluna ganga, hafði braut-
arþjónninn farið úr yfirhöfn sinni. Hann fór nú
inn í herbergið, og setti hönd fyrir augað eins
og hann fengi ofbirtu í augun af ljósinu í her-
berginu.