Heimskringla - 14.01.1953, Blaðsíða 2

2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
ítieimskcirittla
ratofmie isisj
K«mm á’. á hTOiJum miívlkudegi
FUwndur- THE VTKTNG PRESS LTT
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsími 74-6251
Ví»re blaðsina er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirlraxn
A'.íat borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD
Oll vlðskiftabréf blaflinu afllútandi sendist
Tbe VlJdng Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipee
BJtstjóri STEFAN EINARSSON
Utfejiáaicrlft til ritstjórans:
PtDITOP HFIMSKRINGLA ^argent Ave 'Vinnipeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
"Helmsicrlngla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
Authorized as Second Class Mail—Post Oífice Dept., Ottawa
WINNIPEG, 14 JAN. 1953
BÆKUR SENDAR HEIMSKRINGLU
JÓN Á STRYMPU — og fl. sögur,
eftir GUNNSTEIN EYJÓLFSSON
Heimskringlu hafa verið sendar sögur þessar, er hafa nú verið
gefnar út í einni bók, en voru flestar skrifaðar um síðustu aldamót
og birtar þá í blöðum og tímaritum. Vöktu sögurnar þegar athygli
og ber margt til þess. Þær voru um þjóðlíf íslendinga hér á fyrstu
árum þeirra vestra. Þær vou bitur gagnrýni, sem margan fýsti að
sjá, en nokkrum var alls ekkert gefið um, álitu hana gerða sér sjálf-
um til óleiks, einkum ef í opinberu lífi tóku þátt. Vér segjum ekki
þessar sögur hafa verið réttan spegil af þjóðlífinu. En hér var oft
um menn að ræða með lítilli reynslu eða þekkingu á þVÍ, sem fram
fór í þessum nýja heimi þeirra. Auk þess hefir vankunnátta í ensku
máli ekki bætt úr skák. En sumir voru fljótari að læra hér landsiði
en aðrir, og hætti þá við að minnast hins skoplega í fari einstakra
manna og félaga.
Þannig virðist á flestar sögur Gunnsteins mega líta. Þær eru
gagnrýni á menn og málefni undir áminnstum kringumstæðum, en
ekki nein alhliða lýsing á lífi íslendinga hér. Sögurnar eru með
öðrum orðum skopsögur. Að tveimum þeirra undanteknum mega
þær heita það. Og þær verða þeim eins minnistæðar er lesa þær
og “Mannamunur” Jóns Mýrdals og “Maður og kona” Jóns Thor-
oddsens. Þær sögur hafa ekki og munu seint gleymast íslending-
mn. Þær lifa í minni manna betur en nokkrar sögur, sem þeir hafa
fyr eða síðar lesið. Það má, svipað um sögur Gunnsteins segja. Þær
gleymast ógjarna. Og jafnvel ekki þo sumar seu af þeim hita skrif- j
aðar, að líkara sé, að höfundur sé að verja skoðanir sínar í flokks- j
máladeilu, fremur en í anda umbótamannsins.
Eg undantók tvær af sögunum sem skopsögur. Það er sagan j
Elenóróa og Amerísk gestrisni. Þær eru harm leikur, sem bókrýnir
íslendingar hafa notað sem ástæðu til að líkja Gunnsteini sem,
söguskáldi, við séra Jónas frá Hrafnagili. Að því er þessar tvær
sögur áhrærir, er ef til vill eitthvað í þessu. En á milli ber þó svo j
mikið í túlkun þessara höfunda, að til greina verður að taka. Jónas
gerir sér ekki endilega far um það er hann sýnir kærleiksleysi,
manna að velja prests hjón fyrir aðalleikendurna í því, að brjóta
öll kærleiksboðorð kristninnar, eins og Gunnsteinn gerir í “Am-1
erískri gestrisni”. Enda er sú saga svo áhrifariík, að fáu verður þar
við jafnað. Virðist oss margt benda til, að sú saga eigi eftir að
skipa virðurlegan sess í framtíðar bókmentun heimsins þó ekki
væri nema fyrir lýsingu barnsálarinnar í niðurlagi sögunnar.
í sögunni af Elenóru, stúlku úr sveitinni, sem flytur til Win-
nipeg, eru ýmsar lýsingar af lífi borgarinnar birtar í bréfum, sem
hún skifar frændfólki siínu þaðan. Þó lýsingar þær falli ekki öll-
um bæjarbúum sem bezt, eru þar síður en svo að vera allar út í blá-
inn. Stórborgarlífið hefir mörgum sakleysingja reynst tál.
f sínum pólitísku sögum kemst höfundur einhhversstaðar svo
að orði um pólitíska flokka þessa lands, að þeir séu aðeins tveir |
pg heiti á góðri íslenzku “afturhaldsmenn og stefnuleysingjar”. —
Mun mörgum þykja nafn síðarnefnda flokksins vel valið.
Hér hefði oss þótt gaman að bæta við sýnishorni af lýsingum
Gunnsteins í sögum hans. En við eina slíka verður hér að sitja. Er
hún um viðhald íslenzku í Winnipeg, sem við að vísu gerum okkur
hærri vonir um, en ef til vill stendur til. Höfundur á ferð til Win- j
nipeg og segir hann með eftirfarandi orðum þanng frá því:
“Eg gekk yfir strætið og hringdi bjöllunni á fyrsta húsinu
sem eg kom að. En það var íslenzkt gestgjafahús.
Hurðin opnaðist og höfuð með gyltum prjóni ofan í hvirflinum j
gægðist út. Prjónninn var auðsjáanlega settur til þess að allir gætu
séð að höfuðið væri af manna- en ekkí apo-kyni. Kvenpersónan var
auðsjáanlega komin á þann aldur, þegar stúlkur hætta að hugsa
um pilta, og fara að hugsa um ketti.-------
Eg skelti á hana jómfrú titlinum og sagði:
Gott kvöld Miss!
What?
Gott kvöld. Gæti eg fengið að vera hér í nótt? i
í staðinn fyrir að svara, sneri hún sér inn í dyrnar og hrópaði:,
Missus!
Yes, var svarað einhversstaðar----
Maður úti sem vill fá að stoppa 1 night.
My goodness, Sarah! Er það nokkur gentlemaður?
No, bara einhver Icelander.
Láttu hann þá koma inn.
Prjóninn sem gægðist aftur út í gættina, sagði mér að koma
inn og laumaði að mér í trúnaði þeirri gleðifregn, að supper, væri
bráðum ready.
Winnipeg íslenzkan er nokkuð frábrugðin íslenzkri íslenzku
og er það að þakka vaxandi mentun og sjálfsáliti í Winnipeg. Til
upplýsingar fyrir sveitafólk á íslandi, sem kann að lesa þessa sögu,
skal getið, að Winnipeg-áslenzkan er ekki ósvipuð svartflekkóttri
sauðkind. Bezt væri að kindin væri með smásvörtum dílum um sig
alla, en ekki með stór-skellum. Hún mætti líka gjarnan vera mein-
uð og bera halt höfuð. Ef lesarinn hefir séð kind Líka þessari, þá
getur hann gert sér hugmynd um Winnipeg-íslenzkuna.”
Sögurnar í bókinni auk Jóns á Strympu, og þeirra sem ekki
hafa verið nefndar, eru þessar: Dauðinn; í helvíti; Þrjár dæmisög-
ur: Konuást, Góðsami maðurinn frá skelfingu sem vel getur skoll
ið yfir snögglega.
Mannlífið á jörðu er dýrðar á-
stand ef fólk hefir rétt til að
njóta þess.
Ef þetta safn handrita og forn
bóka verður selt, þá eiga Islend-
ingar fyrst að taka afrit af öllu
saman, og einnig að ljósmynda
sérhverja blaðsíðu, og flytja öll
þau skrif til Islands til ævarandi
geymslu
Þar að auki ætti Danmörk, Nor
egur og Svíþjóð að hafa einnig
afskrift af þeim fræðum, þvá
þessar þjóðir mega ekki farast í
nútíðar forræði heimsins.
Ef þá kemur til sölu á iþessum
fornu iræðum til N. York, Wash
ington eða Ameríku. Ein billjón
—þúsund milljónir gull dollara
gæti komið til mála, og mætti
það deilast jafnt milli Danmerk-
ur og Islands, og það gull ma
ekki burt úr þeim löndum flytj-
ast meöan sól skín, vatn rennur,
og gras grær á jöröu.
.tiaröir kostirr En gjafveró tii
dauoa dæmdra þjóöa jaröarinnar.
Járef peningar Bandaríkjanna
Öfundsýkin, og Góðar taugar.
Gerist síðasta sagan á parti
heima. Er hún hugþekk, en boð-
skapur hennar er ekki með þeim
nýja brag og aðrar sögur Gunn-
steins.
Forspjall skrifar Gísli Jóns-
son og lýsir Gunnsteini og bók-
mentalegu og öðru starfi hans.
Útgefandi bókarinnar er Vil-
borg Eyjólfsson, dóttir Gunn-
steins. Á hún þakkir fyrir það
skilið frá öllum sem íslenzkum
bókum unna, ekki sízt um Vest-
ur-áslenzkt efni, eins og hér á sér
stað, að ráðast í þessa útgáfu.
Hún hefir ekki aðeins sýnt föð-
ur siínum rækt með útgáfunni,
heldur jafnframt unnið þarft og
þakkarvert bókmentalegt starf
með því.
★
BÆKUR HINS ÍSLENZKA
ÞJÓÐVINAFÉLAGS 1953
í orðsendingu til félagsmanna
segir Útgáfa menningarsjóðs og
þjóðvinafélagsins: - Félagsmenn
fá á þessu ári 5 bækur fyrir á- og Canáua getá áyriávara'ái’t'iö
skriftargjald sitt.
Segja má að það sé ótrúlega
lágt verð á bókum miðað við
hina miklu dýrtíð. Útgáfan villj vitneskju um uppnat siomenn-
reyna enn sem fyr að gera sem mgarinnar áöur en þeir taka tn
allra flestum lesfúsum fslending starra.
um fært að safna bókum. Og! Hio varanlega veromæti e.
ekki sízt vill hún leitast við aðijöröin, löndin, fólkið og frelsi
oroio veroiaust góss, en Ný
SKuluaskil utgenn af nýjum iier.
um, og þeir nerrar þurfa aó iu
Minni vinna og
betra líf nú fyrir
fjölskyldu
Biðjið um ritling
sem fræðir um alt
lánum viðvíkjandi
' I 99
mma!
“Þess var getið þarna í bænda-
blaðinu—Farm Improvement Loans fyrir
raforku á búinu! Eg var hálf hikandi,
þegar eg fór að sjá bankastjórann á
Royal Bank. Hann hló og sagði að
ekkert væri auðveldara en að útvega lán.
Hann sýndi mér einnig að vandræða-
laust væri að greiða lánið til baka. Nú
er raforka á heimilinu, það er minna að
gera og betra líf fyrir okkur öll.
VIÐREISN ARLÁN TIL BÆNDA ^
er einnig hægt að nota til
• Nýrra búnaðarvéla og annara áhalda.
• Til betra bústofns og kynbóta.
• Til bygginga, viðgerðar og endurbóta á hvaða
annara bygginga á búinu.
• Til girðinga, þurkunar landsins, o. £1.
hjálpa þeim mörgu bókavinum,
sem vegna vaxandi dýrtíðar og
þrengri fjárhags, eiga nú erfið-
ara um bókakaup en áður.
þess en ekki bréfseðlar — bréf-
peningar,
Fólk getur leitað um allan
heim að vegvísir til sælu lífsins
Því skal ekki leyna, að vegna^ mannfólki jarðar, en það er
síhækkandi útgáfukostnaðar hvergi að finna nema í fornum
hefði félagsgjaldið þurft að vera fræðum íslendinga — og forn-
15-20 krónum hærra en það núj sögum þeirra.
er. Að þessari hækkun var þó Það er mikið verk að lesa
ekki horfið af þeim ástæðum, frelsið út úr því safni.
sem þegar hafa verið nefndar.”| Eg vil svo biðja Heimskringlu
Vér viljum benda Vestur-ís-1 að segja íslendingum á íslandi
lendingum á það, að það er í raun, frá mínu áliti um þetta efni. —
og veru ekkert sjálfsagðara, fyr- Þeir baeta svo úr skák þar sem
ir hvern mann, er ann íslenzkum' þörf þykir.
Með virðingu,
Guðm. S. Johnson
-Glenboro, Man. 9. jan. 53
STUTT FERÐAMINNING
lestri og íslenzkum bókum, en að
gerast áskrifandi að bókum þjóð
vinafélagsins. Bækurnar eru nú,
sem um mörg undanfarin ár 5,
þ.e. Almanakið, Andvari, Úr-
valsljóð, Lönd og Lýðir og Smá-
sögur annara þjóða. Vestur til Frh. frá 1. bls.
Winnipeg komnar, kosta allar^vestra í mörg ár, en hvarf heim
þessar bækur aðeins 5 dali og er|aftur um 1932. Það gekk greið-
sannast að segja, að virði þess- lega að afljúka okkur á tollstöð-
ara bóka allra fæst í einni bók-1 inni. Því næst lögðum við af
inni í ár, hókinni Indíalönd (í stað til Reykjavíkur. Ben fór
flokkinum Lönd og lýðir). Þettaj með bróður sínum, en eg fékk
eru því óviðjafnanleg kaup. En j far meg flugmönnunum og var
með þeim kaupum er jafnframt þag { ajja staði ánægjulegt. Pilt-
verið að styrkja hið göfuga á-jarnjr jeku á alls oddi, fræddu
form félagsins með að gefa ís- mjg eftir föngum um markverða
staði áleiðinni. Snæfellsjökull,
Akrafjall og Esjan blöstu við.
Fanst mér mikið til um þessa
fögru fjallasýn. Reykjavík, eins
sala í Winnipeg, og gerist kaup-| og þið öll vitið, er orðin stór og
endur að bókum Bókmentasjóðs fögur borg, ný og afbragðs vel
og þjóðvinafélagsins.
lendingum, þrátt fyrir núverandi
dýrtíð óviðjafnanlega góð bóka-
kaup.
Skrifið Davíð Björnssyni bók-
HANDRITIN fSLENZKU í
KAUPMANNAHÖFN
bygð hús fara að sjást langt fyr-
ir sunnan borgina. Okkur var
búinn vistarstaður í nýju um-
hverfi í Eskihlíðinni og það var
heimili Elíasar Dagfinnssonar,
í sérhverju blaði Heims^ föður Alfreds flugmanns, og
kringlu, þó lítil sé, eru ýmsar. gamall skólabróðir Benedikts,
fróðlegar fréttir og önnur skrif tveggja hæða hús. Átti Alfred
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Þér getið reitt yður á “Royal”
RB-52-7
langt fram á nótt. Daginn eftir
vakti okkur fornvinur vor Jón
Hafliðason, var hann búinr. að
vera heima all langan tíma og
mátti því heita sem innfæddur
Reykvíkingur. Var nú heldur
glatt á hjalla með okkur. —
Við fórum nú að sjá okkur
um, gengum ofan að höfn-
inni. — Þar lá Gullfoss hinn
nýji, með afbrigðum fallegt skip,
skoðuðum hann í krók og kring
og fanst mikið til um. Þar voru
ótal fleiri skip og má undrun
sæta hvað svona fámenn þjóð
hefir afkastað miklu á skömm-
um tíma, ekki á einu sviði, held-
ur öllum og mátti ajá, að hið
unga fsiand er óðum að þroskast
og að vormenn þess hafa ekki
legið á liði sínu. Mörgum grett-
istökum hafði verið varpað úr
vegi.
Hannes Hafstein var forspár
er hann kvað:
Sé eg í anda knör og vagna knúða
krafti sem vanst úr fossa þinna
skrúða
stritancíi vélar starfsmannglaða
prúða
stjórnfi jálsa þjóð með verzlun
eigin búða.
heima á fyrstu hæð, foreldrar
hans uppi. Svo vildi til að þau
verðmæt.
7. janúar 1953, er frétt um^
kaup og sölu á íslenzkum hand-|hjónin voru á skemtiferð úti í
ritum og fornum fræðum í há-j Danmcrku, er okkur bar að
skólasafni Kaupmannahafnar, til garði. Og höfðu þau uppálagt að
Ameríku.
Þetta er háalvarlegt spursmál.
Eg geri ráð fyrir að þetta safn
fornra fræða sé nú það eina sem
til er á þsseari jörð.
Eg hefi einmitt stúdérað sumt
af þeim fornu fræðum sem þar
er að finna. Þessvegna má eg
við notuðum hýbýli þeirra eftir
vild. Og ekki lét sonur þeirra
standa á því, að leggja okkur
alt það til sem hann gat. Eftir
við höfðum notið góðgerða,
keyrði hann okkur ofan í borg-
ina. Þurfti nú víða að láta.
Benedikt var þaulkunnugur þar
Notið GILLETT’S LVE til að búa til bestu
tegund sápu er kostar einungis lc stykkið
Hugsið vður peninga hagnaðinn, með notkun sápu, sem
kostar einungis 1 cent stykkið. En það er kostnaðurinn
við að búa til ágæta fljótfreyðandi sápu með því að nota
fituafgang og Gillett’s Lye. Yður mun auðvelt að fylgja
forskriftinni, sem er á hverri könnu a£ GiHetts. Kaupið
Gillett’s Lye í næstu búðar og ver/ilonarferð, með því
sparið þcr yður margan dalinn á árinu, a sápureikn-
ingnum.
ÓKEYPIS BÓK er skýrir fjölda vegi, sem Gillett’s Lye
getur sparað yður peninga og vinnu, á heimilinu í
borgum og sveitum, Skrifið eftir ókeypis eintaki til
Standard llrands Limited, Dominion Square Building,
Montreal.
Bæði venjuleg stærð og
5 punda könnur
til sparnaðar.
fullyrða að Fornfræðasafnið er'víða> því hann hafði verið
FTÖREGG íslendinga, og eins Reykjavík nokkur ár áður en
^ , / i_t T7vrst
allra Norðurlanda bua.
$100,000,000 í bréfpeningum
Bandaríkjanna er ekki nog fyrir
þetta sfan. Ef það væri selt, þá
eru þessar Skandinava þjóðir
hann fór vestur um haf- Fyrs
var farið til Friðfinns Guðjons-
sonar leikarans fræga og konu
hans Jakobínu en hún og Bened.
eru systkinabörn. En Friðfinnur
vopnlausar að varðveita sín rétt-jeins 0g eg komst að seinna, er
indi og tilverurétt. j náskyldur konu minni. Vorum
í þessum fræðum er að finna. vig hjá þeim þann tíma er við
frelsismátt sem ekki fellur, þeg dvöldum í Reykjavík fyrir utan
ar þau sannindi verða kunn ,og tvær fyrstu næturnar. Skemtum
notuð fólki á jörðu til frelsis, og vig Qkkur vel hjá fólki þessu