Heimskringla - 28.01.1953, Síða 1

AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD —look for the
Bright Red Wrappet
✓------------------------T,
AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrapper
LXVII ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN 28. JANÚAR 1953
NÚMER 18.
ÆFIMSNNING
JÓN VEUM
4. júlí 1874 — 3. janúar 1953
Tala landnámsmannanna er
stöðugt að fækka. Þriðja
þessa mánaðar, féll enn einn
þeirra )' valinn. Það var land-
n3Hismaðurinn Jón Veum, sem
dó að heimili sínu í Blaine,
Washington, snögglega og án
fyrirvara, þar sem hann hafði
búið síðan 1924, er hann flutti
þangað frá Foam Lake, Sask., þar
sem hann hafði búið frá land-
námstíð þeirrar bygðar.
Jón var’fæddur á Valshamri í
Geiradalshreppi í Barðastranda-
sýslu, á íslandi og var sonur
í’órðar Brynjólfssonar Jónsson
ar °S Valgerðar konu hans, Jóns
óóttur, bónda á Fagradal d Barða
strandasýslu. í föðurætt er Jón
kominn af Jens sýslumanni Ví-
um, sem um eitt skeið var nafn-
kunnur heima á íslandi. —(Sjá
Almanak Thorgeirsson, 1918)
Níu ára gamall árið 1883, fluttist
Jón sál. með foreldrum sínum
vestur um haf og settist að með
þeim á landi í grend við Akra,
sem faðir hans tók sér heimilis-
rétt á, en dó þar stuttu síðar, —
(1888) Og var jarðaður iþar á
landinu. Fyrir nokkrum árum
ferðaðist Jón þangað suður og
SÓ Um að láta reisa legstein yfir
gröf föður siíns. Þá birtist mynd
og frásögn af þeim atburði í
Heimskringlu 27. júlí, 1938.
Jón var einn af fimm systkin-
um, en hin systkinin dóu fyrir
mörgum árum, þrír bræður og
ein systir. Jens dó í N. Dak-bygð
inni 16 ára að aldri, árið 1893,
og Guðrún 6 mánaða, um haust-
ið 1887. Guðmundur, annar bróð
ir dó í Winnipeg árið 1904, þá
27 ára gamall. Annar drengur,
nýfætt barn, 10 daga gamalt, dó
s3nia haustið og faðir þess.
Arið 1904 flutti Jón vestur í
Foam Lake nýlenduna, og settist
að á landi þar. Hann bjó þar í
fjögur ár og flutti inn í Foam
Lake bæ um vorið 1909. Hann
bygði þar járnvöruibúð og rak
þar verzlun í mörg ár. Um tíma
voru þeir félagar, hann og Ólaf-
ur sál. Pétursson, sem rak al-
utenna verzlun í Foam Lake, um
ookkur ár og frá þeirri tíð voru
FRÉTTAYFIRLIT 0G UMSAGNIR
þeir fastir vinir til æfiloka. —
Nokkur ár áður en Jón flutti
vestur að hafi, seldi hann verzl-
un sína í Foam Lake, og fór að
búa aftur á landi rétt við bæinn,
en seldi landið er hann fór vest-
ur, árið 1924. í Blaine rak hann
um tíma gasolíusölustöð, en tók
upp seinna hænsna rækt sem
reyndist honum vel. Síðustu árin
stundaði hann aðallega húsa-
byggingar í Blaine.
Jón var tvígiftur. Fyrri kona
hans Ása, dóttir Tómasar Hör-
dal, bónda, sem bjó nálægt
Leslie, Sask. Þau eignuðust
fjögur börn, sem lifa föður sinn.
Þau eru Tómas Þórður (Ted)
sem rekur málara verzlun
Blaine; Ingimundur Jón, sem
stundar hænsnarækt í Blaine;
Herbjörg, gift Beecher Jones í
Melfort, Sask; og Margret, ó-
gift og býr í Vancouver, B. C.
Seinni kona Jóns sem lifir
hann, er Jóhanna Þórdís, dóttir
Stefáns bónda Ólafssonar, sem
bjó lengi við Foam Lake.
Jón var athafna maður mikill
og hafði stöðugt vakandi áhuga
fyrir flestu sem gerðist í kring-
um hann og fylgdist vel með.
Árið 1917 var hann útnefndur í
fylkiskosningu í Saskatchewan
undir merki íhaldsflokksins, í
Wynyard kjördæmi. Hann hlaut
ekki kosningu, en það var ekki
vegna vantrausts á honum per-
sónulega, heldur vegna lítils
flokkfylgis og fárra íhalds-
sinna í bygðinni. Hann hafði
jafnan traust og tiltrú allra,
sem þektu hann. Hann var hæg-
látur í framkomu, framtakssam-
ur, og hygginn í flestu. Hann
var tryggur vinur, frjáls, váð-
sýnn og óháður í trú. Hann virti
1 sjálfsstæðið mikils. Hann var til
finningamaður hinn mesti, og
var hjálpfús þeim, "sem hjálpar
þurfti.
Nokkur undanfarin ár, var far
ið að bera á því, að heilsan væri
farin að hnigna, en ekki þó svo
að hann gæti ekki gert sér ferð
austur til að heimsækja gamla
vini, í Foam Lake og í Winni-
peg. En er liðu stundir, varð
HERFORINGJA
SKIFTI
í áttunda her Bandaríkja-
manna í Koreu, hefir nýlega ver
ið skift um herforingja.
í stað Gen. James A. Van Fleet
er fyrir var, kemur Gen Max-j
well D. Taylor, 51 árs að aldri
og sá er innrásinni stjórnaði í
Evrópu með hugrekki og forsjá
1944. Nú er Eisenhower forseti
bað hann að taka við Koreu-hern
um, var hann aðstoðarmaður (
yfirhershöfðingja alls Banda-|
ríkja hersins í Washington-
stjórninni.
Þeir sem vel til þekkja, ætla
að undir þessum herforingja-j
skiftum búi, að Koreustráðið 18
mánaða gamla, eigi nú að fara
að styttast, ef kostur er á. Er
bæði, að Eisenhower forseti
sagði er hann var í Koreu, að
við svobúið mætti þar ekki sitjal
og svo hitt, að Taylor er sagðurj
meira gefinn fyrir sókn í hern-
aði en vörn.
Van Fleet tók við stjórn hers-
ins í Koreu, er Gen. Matthew
B. Ridgway var sendur til Ev
rópu.
LEIFUR EIRÍKSSON
Um miðjan þennan mánuð
stofnuðu íslenzkir studentar við
Manitoba háskóla íslenzkan fé-
lagskap með sér, en hér hefir
ekki um langt skeið verið neitt
íslenzkt studentafélag. Vér höf-
um ekki við hendina neina skrá
yfir tilgang félagsins né heldur
hvað það á að heita að öðru
leyti en því, að það eigi að
kenna við Leif heppna Eiríks-
son, er fann Vínland. Væri strax
stórt spor stigið til sæmdar þjóð- i
erni voru og dslenzkri tungu, að
nafn félagsins yrði Leifur
Eiríksson, skrifað eins og gert
er í íslendinga sögunum, en ekki
með hræðilega afbakaðri stöfun,
eins og tíðkast hér í ensku máli
og á meðal Norðmanna.
Á félagsstofnun þessa má
okkur eldri mönnum vel Mtast.
Við vitum að hér er fult ungra
íslendinga, sem hlýhug bera
mikin til ættstofns síns og ætt-
landsins og eru ágætum hæfi-
leikum gæddir. Með samtökum
sem þessum, ætti að takast vel
að kynnast ættlandinu og þjóð-
inni og sögu hennar og máli
Það skoðum vér tilgang félags-
íns.
Á fundi 13. janúar í Fyrstu
lút. kirkju, voru þessir kosnir í
stjórnarnefnd studentafélagsins
Forseti Gestur Kristjánsson;
vara-forseti Miss Lilja Eylands;
ritari Erlingur Eggertson; fé-
hirðir Allan Johnson; vara-rit-
ari Miss Sigrid Bardal; Social
convenor Miss Margret Sig-
valdason.
Á þessum fundi flutti Finn-
bogi próf. Guðmundsson erindi.
W. J. Lindal dómari var kos-
in heiðurs forseti félagsins.
Vonandi heyrir maður margt
gott síoar af starfi þessa félags.
BRÉF FRÁ ÍSLANDI
Læknishjálp of dýr
Eitt af því sem horfst er í augu við hvar sem er í heiminum,
eru erfiðleikarnir á því, að veita sjúkum þá læknishjálp, sem þeir
þurfa með. Þetta stafar ekki af því, að læknisfræðinni sé neitt á-
bótavant, eða hún ráði ekki við flesta algenga sjúkdóma. Nei, það
er margt undursmlegt sem læknar gera nú orðið. En það er annað,
sem bægir almenningi frá, að verða aðnjótandi lækninganna. Þær
eru svo dýrar, að þorra manna er efnalega um megn, að veita sér
þær og verða án þeirra að vera.
í ritinu Saturday Night, var að þessu máli vikið síðast liðna
viku. Þar segir meðal annars;
Jim Baker hrylti við því í j ___________
hvert skifti, er hann sá reikning-j hefir ekki þurft að ganga með
inn frá lækninum í póst kassan- j ævarandi sjúkdóm til dauðadags
um. Hann hafði opnað mörg slík án þess að reynt væri að lækna
bréf undanfarin 3 ár og vissi að
hann yrði þess eins vísari hvað
seint skuldin lækkaði, þó að
hann væri að gera sitt bezta í að!
ljúka henni.
hann.
Margir læknar frá Canada og
Bandaríkjunum hafa verið gerð-
ir út til að kynna sér stjórnar-
ekstur Breta í læknamálum. Hef
Hörpugötu 37. R.vík.
Kæri ritstj. Hkr.
Eg þakka þér enn sem fyrr
Heimskringlu og óska þér og
henni farsæls árs og framtíðar.
Eitt kveld á s.l. sumri, er eg
var að leggja í óbyggðaferð,
barst mér blað þitt í hendur. Um
nóttina, þegar eg hafði lesið
blaðið, duttu mér í hug nokkrar
vísur, sem mér seinna kom til
hugar að senda Heimskringlu—
að gamni. Vera má, að einhverj-
um gömlum landa verði ánægja
Hann þóttist vita að tekju- ir þeim alt annað en litist vel a
skatts-skrifstofan hefði sýnt aðjþað starf. Undir þjóðeignaskipu
vinnulaun hans væru vel í meðal laginu telja þeir lækna hafa svo
lagi. Fyrfr fáum árum átti hann mikið að gera( að lækningin ti
bíl og um tvö þúsund dali í ekki orðið annað en kák Hver
banka. En þá veiktist konan hans læknir verður á áfi að yitja um
og hafði siðan verið undir lækn-j4(000 sjúklinga, sem ofmikið sé
íshendi. Bílinn hafði hann orðið Qg úr slíkri lækningu geti ekki
að selja og bankaféð var einnig annað orðið en kák_ Ah sem með
til þurðar gengið.
Jim er aðeins einn af þúsund-
slíkum hraða sé hægt að gera, sé
að gefa forskrift fyrir pillum
um Canadamanna, sem eignalaus við höfuðverk, kvefi og iðra-
ir og ósjálfbjarga hafa orðið, er!Verkjum Um 3Q sjúkiinga eða
veikindi hafa að höndum borið í sem næst því> verði að vitja -
fjölskyldum þeirra. Og sú stað-!dag til þess að læknarnir sjálfir
reynd kvelur þúsundir manna geti lifað - gtarfi
fram á elliárin, að þeir hafi ekki
getað aflað sér nægilegs fjár til
Læknum að vestan þykir sú
uii< c vi***v»*»* *w*»wi* * - —■”*oj—j i 1 * j hætta stafa af brezka þjóðeigna
að lesa þær, og þær rifja uppj Þess a veita ser æ nin®u’ er j skipulaginu, að lækningar tapi
fyrir honum minningar að heim- tryS 1 Þeim a tur ei su sln*‘ ,1 sér við það, eða komi ekki að
3 Þetta er ofalgengt nu orðið í1
allra eða flestra
an. — Þær eru svona:
hann að hafa hægara um sig, en
áður. Samt misti hann aldrei á-
hugann fyrir lífinu og öllu, seni
það hafði að bjóða. Um jólin og
nýárið síðasta var hann að
hlakka til næsta sumars, og var
að láta undirbúa heimili sitt til
þess að hann gæti betur tekið á
móti dóttur sinni og börnum
hennar er þau kæmu í heimsókn
til hans. En hjartað var orðið
þreytt, og byrði lífsins var orð
in þung. Hann sat í stóli sínum
heima hjá sér þriðja dag hins ný
byrjaða árs, rór í hug og sæll í
anda, og sofnaði út af. Sólin
hafði sezt á æfi sem góð hafði
verið og fögur.
Kveðjuathöfnin fór fram
Blaine, miðvikudaginn, 7. janú-
ar. Séra Philip M. Pétursson
vinur Jóns, og fjölskyldu hans
frá æskuárum í Foam Lake og
öll árin síðan, flutti kveðjuorð-
in. Jarðsett var í grafreit Blaine
bæjar. Líkmenn voru John J.
Westman; H. M. Halldórsson;
Gísli Guðjónsson; Davíð Smed-
berg; Howard Hardy; David
Wotten.
En er annar landnámsmaður
fallinn í valinn. Hann er horf-
inn þessu lífi. En verkin handa
hans og minning lifa. P. M. P.
MYNDIR AÐ HEIMAN
Sólin rjóða rann í sjá,
roðar blóði hjalla.
Vegamóður æi á
eyðislóðum fjalla.
Er hún sökk í ægisgráð,
út frá rökkurleiðum
nóttin dökk um lög og láð
lagði blökkum skeiðum.
Eftir lætur efsta núp
ennþá glæturúmið.
Hlíðarrætur, dalsins djúp
drekka næturhúmið.
Létt er skrið í lok og á,
leggjast niður hlíðar;
klettariðum falla frá
fram í iður víðar.
Lægist vindur, dagur dvín;
draumamyndir risa.
Fannir binda brúðarlín
bröttum tindi ísa.
Skýjagnoðin heldur há
hnattatroðinn sæinn.
Árdagsroði austan frá
er að boða daginn.
Landið glóir, röðull rís,
roðar sjó og skaga.
Hillir snjó og auðnar ís
yfir gróinn haga.
Enginn vandi eykur töf.
—Árdagsibrandar skína.
Fyrir handan fjarlæg höf
finn eg landa mina.
Aldna móður eygðu þá
út frá ljóði mínu.
Er—-í hljóði—ættlands þrá
enn í blóði þínu.
Hallgr. Jónasson
þjóðfélagi
landa. Óg það er á síðari árum
orðið mjög alvarlegt áhyggju-
efni allra hugsandi manna, hvað
hægt sé að gera, til þess að ráða
þeim notum sem þær ættu að
gera er frá líður. Spursmál sé
hvort betri læknar haldist þar
við og almennar læknaframfarir
verði teknar nógu vel til greina
og með þeim fylgst. Þeir virðast
bætur á þessu. Sjúkir samþegnar. 6 , . , 3 f '. r . ,
c , í ■- | ahta læknisfrasðinm fyrirkomu-
manns eru aumkvunarverð sjon.
Sjálfar stjórnirnar eru farnar í laSðl tÚ tl0nS^
að finna til þess, að í raun og Árið 1949 fór fram atkvæða-
veru sé þarna um þjóðfélagslegt greiðsla um það í Canada, hvort
mein að ræða sem þeim beri að j jasala skyldí starfrækt með
bæta úr i stjórnareftirliti. Um 80% af
Stjórn Canada var einu sinni' Þeim er atkvæði Sreidðu voru
að gera ráð fyrir að lækna menn með stjórnareftirliti lækninga.
af vissum sjúkdómum á sinn Ai framkvæmdum varð hér þó
kostnað og fylkjanna, svo semióvíðast veSna alits lækna *
kripluð börn, vitfirninga, taUga-' stíórnarrekstrinum-
veiklaða og krabbasjúka. En af SJálfir hafa læknar 1 Canada
því varð aldrei.
Sumum stjórnmálamönnum og
flokkum, þykir mál þetta orðið
of alvarlegt til þess, að ekki sé
reynt að ráða einhverjar bætur
á því. Koma þeim þá fyrst í hug,
vátrygging gegn sjúkdómum,
sem að starfræktar séu undir
hreyft ýmsum uppástungum til
að bætá ástand sjúkra. Þeir hafa
bent á vátryggingar eða skyldu-
framlög til þess. En almenning-
ur og stjórnir hafa ekki gefið
því nægan gaum til þessa.
Læknar í þessu fylki, Mani-
toba, eru á ferðinni með hug-
eftirliti stjórna. En stjórnareft- mynd- sem ætla mætti að sniðin
irlit lízt læknum alls ekki á j' væri til að bæta úr ástandi félítt-
sambandi við lækningar.
En um hitt eru festir ásáttir að
eitthvað verði að gera. Það sé
bæði einstaklingnum og þjóðfé-
laginu fyrir beztu. Þá sjúku
verður að lækna, segja sterkustu
fylgismenn málsins. Þjóðfélag-
ið hefir ekkert með sjúka þegna
að gera. Þeir geta fyrst unnið
siínar þegnlegu skyldur því að-
eins, að heilbrigðir séu.
Bretar réðust í þetta 1949 að
taka eftirlit læknamála í sínar
hendur. Var því mjög fagnað,
og 93 p.c. af þjóðinni greiddu at-
kvæði með því. Það hefir orðið
kostnaðsamt og ekki alveg borið
sig. En það hefir gert fátækl-
ingnum ,sem hinum rika, auðvelt
að fá sig læknaðann svo hann
The annual meeting of the Jon =
Sigurdson Chapter IODE, will þann 9. febrúar 1953. Þessir með
be held at the home of Mrs. P.^limir í vali:
J. Sivertson, on Friday, Feb. 6,|Beck, J. T.; Bjarnason, Guðm.;
Éydal, S.; Einarson, S.; ísfeld,
F.; Jóhannson, Mrs. R.; Magn-
ússon, Mrs. V.; Magnússon, Mrs
at 8. p.m.
~ «
Kosning fulltrúa Icel. Good
Templars of Winnipeg, fyrir ár- A.; Sigurdson, E.; Palsson, Mrs.
ið 1953 fer fram á skuldarfundi G.
illa sjúklinga, eins og þjóðeigna
rekstur mundí gera, en eru þó
ekki með þjóðeigna hugmynd-
inni.
Einhver verðhækkun á lækn-
ingum er ekki óeðlilegri en hver
önnur verðhækkun vöru eða
vinnulauna. En hún kemur lak-
ar niður þar, en váðast annars-
staðar, vegna þess, að afleiðing-
arnar eru alvarlegri á meðal fá-
tæks fjöldans, en á ýmsum öðr-
um sviðum.
Þetta er stutt inntak úr grein-
inni í Saturday Night. Málið
um að lækna sjúka hvað sem
fjárhag þeirra líður, er ávalt að
ná meiri og meiri tökum á hug-
um manna í þessu landi og er lík
legt að verða eitt hinna alvar-
legri kosningamála á kosningun-
um í Canada á komandi sumri.
Stjórnareftirlit með lækning-
um er löggilt í Saskátchewan-
fylki. Mælir almenningur mjög
með því og telur erfiðleikana á
að veita sér þætur á heilsu ódýra
og öllum kleifa. En læknar útan-
fylkis hafa aðra sögu af því að
segja.