Heimskringla - 25.02.1953, Síða 2

2. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 25. FEB. 1953
ífcímskrinpla
(StofnuB 1SI8)
lamai út á hverjum miðvikudegi
Elsrendur THE VTKING PRESS LTT)
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsími 74-6251
Verð blaðslns er $3.00 árgangurinn, borglst fyrirlram
Allar borganir sendiat: THE VIKING PRESS LTD
öll viöskiftabréf blaOinu aPlútandi sendist:
rhe Vlking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winmipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOP HETMSKRINGLA. 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: GUNNAR ERLENDSSON
"Heimskringla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 25. FEB. 1953
Skattar átumein
Arið 1938 námu allir skattar, sem á þjóð þessa lands voru lagð-
ir—þ.e. af Sambands-fylkja—og sveitastjórnum—20% af tekj-
um íbúanna. Á ný-liðnu fjárhagsári.námu skattarnir orðið 33%.
Er Canada þjóðin með því hæst-skattaða þjóðin í öllum heimi.
Ástæðan fyrir því, að sumum virðist þetta dulið, er sú, að þeir
eru ekki áhorfendur að því, hvernig skattarnir eru af þeim reyttir.
Ýmist er aðferðin sú, að vinnuveitandi dregur hann frá kaupinu
viku- eða hálfsmánaðarlega. En með því er ekki gott að gera sér
hugmynd um hvað skatturinn er mikill á ári. Þá eru aðrir skattar
fólgnir í verði vörunnar. Eru þeir einnig illgreinanlegir. Fæstir
sígarettu “reykháfar” hugsa út í að þeir greiða sambandsstjórninni
22 cents, af hverjum smápakka (20 vindlingum) og reyki þeir einn
pakka á dag af þeim, fara 80 dalir af kaupinu á ári til hinnar góð-
gerðasömu liberal stjórnar.
Vegna þessara leyndu skatta, eru þeir fáir sem gera sér grein
fyrir, hvað mikið af ávexti vinnunnar er frá þeim tekið. Vér höfum
oft sagt við menn, að hver maður, kona eða barn í Canada greiði
$430 á ári í skatt, eða hver fjölskylda um $1700 (verð nýs bíls), og
þeir hafa tekið til að sannfæra oss um, að þeir viti vel að þeir hafi
aldrei greitt þennan skatt, það hljóti einhverjir aðrir að gera. Satt
er það að sumir greiða meira og aðrir minna, en þetta meðal-tal
En þeir eru ótrúlega margir sem skatt greiða. Kaup er hátt, eða frá
$2,000 — $5,000 á ári í Canada. Er haldið fram að frá mönnum úr
þessum kaupflokki sé mikið af sköttum landsins greitt og að í eina
klukkustund af hverjum þremur, vinni þeir því fyrir stjórnirnar.
Er mikið lengra hægt að ganga í skatta álagningu?
Þetta ofanskráða kemur manni ósjálfrátt í hug, um leið og
kunngert er, að nú ætli sambandsstjórnin að fara að létta sköttum
á íbúum Canada. Oss er sagt, að á tekjuskattinum einum nemi hún
87 miljón dölum, sem er auðvitað aðal skattlækkunin. En hvað er
það af hinum miklu tekjum sem nema vel 4*/» biljón daia? Ógiftur
verkamaður með $2,000 kaupi greiddi á síðast liðnu ári $37 í skatt,
Nú greiðir hann $36. Hann græðir rúm 2 cent á viku af þessari
tekjuskatts-lækkun, ef hún á að gilda fyrir alt fjárhagsárið, en
seinni fréttir gefa í skyn, að hún geti orðið alt að því helmingi
meiri á síðara helmingi ársins!
Liberalar hafa oft gripið til kómiskra láta til að auglýsa hug-
arfar sitt til fátækrar alþýðu fyrir kosningar. En það hefir sjaldn-
ast báglegar tekist, en með skatt-lækkuninni, sem þeir gerðu á síð-
ustu stundu á áætlunar reikningi komandi árs stjórnarinnar. Beri
sú skattlækkun nokkuð með sér, er það fremur bending um það, en
nokkuð annað, að af liberalstjórn sé engrar skattlækkunar að
vænta.
34. ÞJÓÐRÆKNISÞING ISL.
í VESTURHEIMI
Frh. frá 1. bls.
fá þessar hljómplötur í stórum
stíl hingað vestur. Reynzlan
sannar, að þær seljast hér vel
Enda þót{ útgáfan á Sögu fs-
lendinga í Vesturheimi sé ekki
lengur á vegum þjóðræknisfé-j
lagsins, þykir ástæða til að geta'
þess, í þessu sambandi að það;
fyrirtæki er nú í höndum Menn-
ingarsjóðs og Þjóðvinafélagsins
í Reykjavík. Hafa þeir látið
prenta fjórða bindi þessa verks,
og mun hið fimmta, og væntan-
lega það síðasta, nú vera í und-
irbúningi. Sem kunnugt er, hefir
dr. Tryggvi Oleson, vara-forseti
þjóðræknisfélagsins verið ráð-
inn til að lúka þessu verki. Þá
er enn eitt, sem ber að nefna, en'
það eru fréttaþættir þeir, sem
íslenzka Ríkisútvarpið sendir
vikurlega til blaða okkar hér. Er
það íslendingum hér vestra gleði
efni að fá þannig stöðugar frétt-
ir austan um haf; vottar félagið
Ríkisútvarpinu þakkir fyrir að
senda þessar fréttir, og sömu-
leiðis vikublöðum okkar hér
þakkir fyrir að birta þær.
Útbreiðslumál-Fræðslumál
Meðlimir stjórnarnefndar hafa
tinnið að útbreiðslumálum félags
ins á þessu tímabili, eftir því
sem tími og ástæður þeirra hafa
leyft. Hefir félaginu, og nefnd-
ínni bæzt óvenjulega athafna-
mikill maður á þessu sviði, þar
sem prófessor Finnbogi Guð-
mundsson er. Hefir hann set
nýtt met í ferðalögum og
fræðsluerindum sem hann hefir'
flutt á þessu tímabili. Hefir
hann haldið, eða sótt samkomur
á eftirgreindum stöðum: Baldur,
Glenboro, Vogar, Gimli (tvisv |
ar), Árborg, Geysir, Riverton, i
Brown, Mountain, Leslie, Wyn |
yard, Blaine, Silver Lake, Wash !
og Hecla. Á fjórum stöðum tal
aði hann í tilefni af íslendinga-
deginum. Þá kómu þeir prófess-
orarnir, Finnbogi of dr. Tryggvi
Oleson, ásamt Heimi Thorgríms |
syni fram á samkomu á Lundar j
og í Árborg; fluttu þeir erindi á
þessum stöðum ,og sýndu kvik
mynd “The Northern Story”
sem Sendiráðsskrifstofan
Washington, D. C., lánaði. Va^
mynd þessi einnig sýnd í Van
couver, B. C., vegna milligöngu
séra Eiríks Brynjólfssonar þar í
borg, og sömuleiðis var hún
sýnd hér í Winnipeg. Ennfrem-
ur átti prófessor Finnbogi til
við menn um þjóðræknismál í
Saskatoon, Sask., Markerville,
Alta, Calgary, Alta., Vancouver,
B. C., og Bellingham, Wash. Þá
hefir dr. Áskell Löve, prófessor
flutt fróðleg erindi og sýnt fall-
legar myndir frá íslandi hér í
Winnipeg, í Brown, Man., og ef
til vill víðar.
Þá hefir dr. Richard Beck,
prófessor í Grand Forks, og
fyrrverandi forseti félagsins
ekki setið aðgerðarlaus um um-j
breiðzlu og fræðslumál okkar á
þessu tímbaili. Dugnaður hans.j
áhugi og atorka, er, sem kunn-
ugt er, með fádæmum. Mun þetta
vera tuttugasta þjóðræknisþing-
ið sem hann hefir sótt og setið.
Afstöðu sinnar vegna hefir hann
getað unnið sín kynningrastörf
á víðara vettvangi en okkur hin-
um er unnt. Síðan þing var hald-
ið síðast hefir hann flutt kveðj-j
ur félagsins, meðal annars, á um-j
dæmisþingi Sambands norskra
bræðralags og þjóðræknisfélaga
í Fargo ,N. Dak., og á fjölmennu
og allsherjarþingi sama félags-j
skapar, (Supreme Lodge, Sons
of Norway), í Minneapolis. —1
Hann var einn ræðumanna á lýð-
veldishátíðardeginum að Moun-J
tain, N. Dak., aðalræðumaður á
landnámshátíð Norður Nýja ís-j
lands að Hnausum, og flutti
minni íslands í ljóoi á íslend-
ingadeginum á Gimli. Hann hef-
ir einnig, á umræddu tímabili
haldið ræður um norræn efni á
fjölsóttum samkomum norskra;
byggðarlagafélaga í N. Dak., og|
Minnesota; ennfremur útvarpaði
hann frá útvarpsstöð Ríkishá-
skólans í Grand Forks ræðu um
Leif Eiríksson, var aðalræðu-
maður á 10 ára afmælishátíð Vik
ingafélagsins hér í borginni (The
Viking Club), flutti fyrirlestur
um ísland á fundi menningarfé-
lagsins “Fortnightly Club”, í
Grand Forks, og fyrir nokkrum
dögum fyrirlestur um íslenzk
blöð og blaðamennsku á allsherj
ar samkomu kennara og nem-
anda í Blaðamennskudeild Rík-
isháskólans í Norður Dakota.
Ennfremur hefir dr. Beck á um-
ræddu tímabili, birt fjölda af
greinum og ritdómum um ís-
lenzkar bókmenntir og menning-
armál í íslenzkum blöðum og
tímaritum beggja megin hafsins,
og ritað um norræn efni í ýms
blöð og tímarit í Bandaríkjunum.
Forseti hefir talað máli félags-
ins og flutt erindi um íslenzk
efni á nokkrum stöðum á þessu
tímabili. í október í haust átti
hann tal við stjórnarnefndir
deildanna á Kyrrahafsströnd-
inni, í Vancouver, Blaine, og
Seattle. í Seattle flutti hann er-
indi að tilhlutun deildarinnar
þar. Einnig flutti hann erindi á
mjög fjölsóttri og glæsilegri
samkomu Leifs Eiríkssonar fé-
lagsins, og seldi þar nokkur ein-
tök af Tímaritinu, með aðstoð
Valdimars Björnssonar, ríkisfé-
hirðis í Minnesota, sem þá var
staddur í heimahögum sínum.
Einnig hefir forseti komið fram
á nokkrum stöðum öðrum, og á
samkomum og samsætum hér
heima fyrir í nafni félagsins.
Ritari félagsins, frú Ingibjörg
Jónsson, hefir unnið mikið og
gott starf á árinu, bæði sem skrif
ari félagsins, en einkum þó sem
ritstjóri hinna vinsælu kvenna-
dálka í Lögbergi. í ritgerðum
sínum hefir hún komið víða við,
og nú nýlega ritaði hún allýtar-
lega grein um þjóðræknismál
okkar, hin ýmsu félög okkar,
samband þeirra sín á milli, og
sameiginleg áhugamál og tak-
mark.
En þótt þeir, sem að ofan
greinir, og margir aðrir, hafi
unnið vel og dyggilega, hver eft-
ir getu sinni og ástæðv.m, að út-
breiðslu og fræðslumálum í
þágu hins íslenzka málstaðar,
liggja mörg störf á þessu sviði
óunnin að mestu, og sums staðar
eru ónumin lönd, sem yrkja
mætti. í fyrravetur kom ungur
íslenzkur læknir, Björn Jónsson,
þá búsettur á Baldur, Man., með
all-nýstárlegar tillögur inná
Fróns-fund hér í bænum. Vildi
hann láta hefjast handa um ensk
ar þýðingar á íslenzkum úrvals-
bókmenntum, útgáfu nýs tíma-
rits sem helgað væri bókmennta-
legum efnum, útáfu íslendinga-
sagna hinna fornu í framhalds-
myndasögum; einnig taldi hann
æskilegt, að ísl. vikublöðin
tækju upp þann hátt að prenta
úrvals frumlegar skáldsögur ís-
len/kar í stað hinna þýddu reyf-
ara, sem löngum hafa birzt í dálk
um þeirra. Var nefnd skipuð á
Frónsfundi'til að athuga tillög-
ur læknisins, og leggja fram álit
sitt. Nefndin hefir átt tal um
þetta mál, og komist að þeirri
niðurstöðu, að hér væri um svo
yfirgrips mikið mál að ræða ,að
heppilegast væri, að það kæmi
fyrir þann eina mannfund sem
nálgast það að geta heitið alls-
herjar þing íslendinga hér vest-
an hafs, fremur en fyrir eina
deild félagsins. Nefndin vill
taka það fram, að hún er fram-
sögumanni sammála um, að hér
sé um mikilsvarðandi mál að
ræða, sem sé þess vert að það sé
athugað gaumgæfilega. Um leið
skal á það bent, að vísir er nú
þegar til að ýmsu af þessu, sem
hér er bent á. Allmikið er þegar
til af enskum þýðingum á ís-
lenzkum ljóðum og sögum, en
þetta lesmál er dreift, óaðgengi-
legt, og í fárra manna höndum.
Ef þjóðræknisfélagið sæi sér
fært, mætti ef til vill gefa út
einskonar Sýnisbók íslenzkra
bókmennta á ensku. The Iceland
ic Canadian Club hefir um
. !
margra ára skeið gefið út mjög
fróðlegt vandað og vinsælt tíma-
rit á ensku, sem er helgað íslenzk
um málum. Virðist sem tímarit
þetta fullnægji þörfinni um
tímarit á ensku, eins og sakir
standa. Annað íslenzka vikublað
ið (Lögberg) er nú þegar tek-
ið að prenta góða íslenzka skáld-
sögu, sem tekur mjög fram að
efni og orðfæri þýddum neðan-
málssögum, og munu margir
lesendur blaðsins þakklátir fyr-
ir þessa nýbreytni. Þá er eftir
hugmyndin um frekari þýðingar
á islenzkum bókmenntum, og
framhaldsmyndasögurnar. Til
hvors tveggja þarf verulega lista
menn, fyrir hið fyrra listamenn
máls og stíls á tveimur tungu-
málum, og fyrir hið síðara hug-
sjónaauðugan og handlipran
fagmann, sem er til þess fær að
túlka anda og efni hinna fornu
hetjusagna þannig að þær verði
aðgengilegar fyrir listasmekk
lesandans. Þegar svo þessir fag-
menn eru fundnir og fengnir,
þarf fjárráð eilítil til að kosta
þessi fyrirtæki. Ef til vill væri
viturlegt, að þetta þing kysi
nefnd til að athuga þetta mál.j
frá öllum hliðum.
Til fræðslumála má telja
margt sem unnið hefir verið, og
unnið er í þessu félagi. Þar til-j
heyrir kennarastóllinn í íslenzku
við fylkis-háskólann hér, þessi
glæsilegi draumur, sem nú er
orðinn að veruleika, sem æ
meiri vonir standa þó til. Þá má
einnig nefna lestrarflokka þ.a.m.
í íslenzku, sem prófessor Finn-
bogi skipulagði og veitir for-
stöðu, bæði í sambandi við kvöld
námsskeið Háskólans, og nokkru
síðar á Gimli. Eru þessir lestrar-
flokkar vel sóttir á báðum stöð-
unum og veita fólki mikla á-
nægju og fræðslu. Þá má heldur
ekki gleyma íslenzku kennslu
barna, sem um margra ára skeið
var veitt í svo nefndum Laugar-
dagsskóla. Á síðari árum varð
það ljóst, að því fyrirkomulagi
varð að breyta, því að þrátt fyrir
góða kennslukrafta fór aðsóknin
sífellt þverrandi. Nú í vetur hef-
ir það tekist, fyrir framtakssemi
prófessor Finnboga, að koma
þessu starfi í nýtt og betra horf.
Er nú kennsla veitt í fundarsal
Fyrstu lútersku kirkju, á milli
kl. 11 og 12 á sunnudögum. Að-
sókn að þessum barnaskóla hefir
verið langt um vonir fram, ná-
lægt 50 börn hafa komið suma
dagana. Búist er við að svipuð
starfsemi hefjist í kirkju Sam-
bandssafnaðar innan skamms.;
Góðir Kennslukraftar hafa feng-
izt, og má nú segja, að þetta mál
sé vel á veg komið. Nokkur skort
ur mun þó enn vera á kennslu-J
tækjum, svo sem stafrofskver-,
um og léttum lesbókum. Ein-’
hverntíma koma væntanlega —
“linguephone” plöturnar á ís-!
lenzku, sem prófessor Stefán
Einarsson er nú að semja tekst-j
ana að. Verða þær kærkomnarj
öllum þeim ungu, sem læra vilja
íslenzka tungu.
Útgáiumál
Útgáfumál félagsins snúast nú
einkum um Tímaritið og út-
breiðslu þess. Þetta mál var mik-
ið rætt a síðasta þingi, og loks
samþykkt tillaga þess efnis, að
meðlimagjald félagsmanna skuli
hækkað úr einum dollar í tvo,
að meðtöldu Tímaritinu. Enn-
fremur var samþykkt að 50 cent
af þessum $2.00 skuli ganga til
deilda, þannig fá menn Tímarit-
ið og félagsréttindi í þjóðrækn-
isfélaginu fyrir $1.50 á ári. Er
auðsætt, að tekjur félagsins af
slíku útgáfufyrirtæki eru alls
engar. Hins vegar myndi með
öllu ókleift að gefa ritið út, ef
því væri ekki fleytt með auglýs-
ingum, sem í sjálfu sér eru bein
gjöf. Þetta er vandræða búskap-
ur og er félaginu með þessu
bundinn fjötur um fót. Er til-
gangslítið að gera samþykktir á
þingum um fjárfrekar fram-
kvæmdir, ef um leið er alltaf
sunginn sálmurinn um það hvað
við séum fáir, fátækir og smáir,
með undirspili galtómrar fjár-
hirzlu.
Var iyrr í þessari skýrslu vik-
ið að útbreiðslu Tímaritsins á
íslandi. Hún hefir ávallt verið
nokkur, en á síðari árum hefir
hún farið minkandi, vegna ó-
reiðu, sem virðist hafa verið á
útsending ritsins til kaupenda
og á innköllun gjalda. Nú vildi
svo vel til, að Gísli Jónsson, rit-
stjóri Tímaritsins, brá sér til
fslands í fyrra sumar, og kom
hann þá nýrri og góðri skipan á
þessi mál, með aðstoð nokkurra
áhugamanna í Þjóðræknisfélagi
fslendinga í Reykjavík. Tók
Sigurður Sigurgeirsson banka-
ritari, sonur Sigurgeirs biskups,
að sér afgreiðslu ritsins á ís-
landi. Er það mál þannig komið
í góðs manns hendur. Á Gísli
þakkir t.kilið fyrir framtakssemi
sína, og heppilegar ráðstafanir
sem hann gerði, félagsins vegna,
í hpRRn máli
Afmæli skáldanna Stephans G.
Stephansonar og Gests Pálssonar
Á síðasta þingi var samþykkt
áskorun til stjórnarnefndar fé-
lagsins um að beita sér fyrir þvi
að aldarafmælis Stephans G.
Stephansonar skyldi minnst með
sem víðtækustum og virðuleg-
ustum hætti. Nefndin hefir fjall
að um þetta mál, og mun það nú
aftur koma fyrir þetta þing.
Þess má geta, að ungmennafélag
nokkur á íslandi, eru að beita
sér fyrir því að skáldinu verði
reistur minnisvarði í fæðingar-
sveit sinni í Skagafirði; og er
hugmyndin að minnisvarðanum
verði komið upp á þessu ári. f
þessu skyni hafa verið mótuð
minnismerki úr silfri sem hafa
verið seld víðsvegar á íslandi,
og einnig hér, þessu máli til
stuðnings. Hefir dr. Richard
Beck ritað um málið, og haft
umsjón með minnismerkjum
þessum. Munu þessi merki nú til
sölu hjá Davíð Björnssyni bók-
sala hér í bænum, og ef til vill
fleirum.
Aldarafmælis Gests Pálssori-
ar, skálds, verður minnzt með
samkomu, sem sérstaklega er
helguð honum og áætlað er, að
fari fram í lok þessa þings.
Nýtt félag
Eins og þegar er kunnugt, er
nú myndað nýtt félag með æsku-
lýð af ísl. ættum hér í borginni.
Kennir félagið sig við Leif Eir-
íksson, og er skipað stórum hóp
hins efnilegasta fólks. Var þessi
hreifing hafin undir forustu
Walters J. Lindal dómara, sem
nú er forseti Icelandic Canadian
Club, og einnig heiðursforseti
þessa nýja félags. Enda þótt
þetta nýja félag sé formlega ó-
háð hinum eldri félögum meðal
íslendinga, stendur það þó á
sama grunni og þau, og hefir
hliðstæð áhugamál og stefnu-
skrá. Þjóðræknisfílagið óskar
hinu nýja félagi velfarnaðar, og
hyggur gott til samvinnu við það
í framtíðinni.
Onnur mál
Önnur mál, auk þeirra sem hér
hefir verið vikið að, koma vafa-
laust til umræðu á þessu þingi.
Það er svo margt, ef að er gáð,
HREINSAR MESTU FITU OG ÓHREININDI
MEÐ ÁHRIFAMIKILLI
GILLETT'S LYE
lR

jlflilÍlíiUJlílii
brögðum!
HID ÓDÝRASTA, áhrifamesta
hreinsunarefni, sem framleitr
hefir verið, til að vinna á fitu-
óhreininum. Hvar sem er
um mikla hreingerningu að
ræða á heimiJuni og bújörð-
um, niun reynslan sýna
yður að Gillett’s Lye
fljóta “Eins-tveggja”
hreinsun léttir verkið.
Si£*
FYRSTA Gillett’s Lye
drekkur í sig alla fitu og
hreinsar burtu úr rifum og
sprungum . . . alt, sem
þvegið er, verður hreint og
heilnæmt. Já, Gillett’s Lye
vinnur fyrir yðttr og cyðir
öllum fitutegundum.
ANNAÐ Fitan, scm þér hreinsið,
tekur efnabreytingu í blöndun vjð Gillett’s
Lye og myndar sápuefni! Gíllett’s Lye
hreinsar ekki einungis fitu en gerir alt
hreint með mjúkri freyðandi sápu! Þvf
meiri fitu, sem þér þvoið, þess meiri sápu
framleiðir Gillett’s Lye fyrir yður!
Notfærið yður Gillett’s miklu Eins’tveggja
aðferð. Notið Gillett’s Lye til hreinsunar
á öllu ósléttu viðarverki, steinum, tígul-
steinum (ekki aluminum). Ódýrasta og
bezta fituhreinsunarcfni. sem er fáanlegt.