Heimskringla - 29.04.1953, Side 1

AT ALL LEADING GROCERS
Super-QuaUty
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Tops in Quality & Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrapper

AT ALL LEADING GROCERS
Super-Quality
“BUTTER-NUT”
BREAD
“Top« iu Quality Sc Taste”
CANADA BREAD -look for the
Bright Red Wrapper
LXVII ÁRGA IGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN 29. APRÍL 1953
NÚMER 31.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
VERKFALLIÐ VESTRA
Vestur í Vancouver er verk-
fall búið að standa yfir í tvo mán
uði, við þleðslu á hveiti. Eiga um
250 menn í því. Og kornlyfturn-
ar sem ekki hafast að vegna
þessa eru fimm. Um 2600 járn-
brautavagnar eru hlaðnir, en fást
ekki hreyfðir úr stað fyr en kaup
kröfur verkamanna eru heyrðar.
fá nokkurt veð út á þessi hús.
Það sýnist ekki nægja, að þau
eru gerð eins og lög og stjórn
fyrir skipa.
Féð, sem til veðláns er gert
ráð fyrir að þurfi, nemur hálfa-
biljón dala á þessu ári.
Vakir fyrir bönkunum að
draga úr þessu starfi?
KVENFÓLKSFÆÐ f NOREGI
Hefir sambandsstjórn Canada
nú sent mann vestur til að reyna I í Noregi er skortur ungra
að jafna sakir. Segir stjórnin að! kvenna. Er þar farið að ræða um
við þetta geti ekki lengur sitið. | að flytja stúlkur inn í landið
Verði ekki af samkomulagi, er bæði frá Hollandi og Þýzka-
haldið að stjórn þessa lands
verði að taka þetta starf í sínar
hendur, eins og gera varð í
landi, en þar er tala kvenfólks
meiri en karlmanna.
Kenna Normenn takmörkun
Bandaríkjunum, er járnbrauta-1 fæðinga um þetta, sem hófust
flutningar voru stöðvaðir með upp úr fyrra stríði í landinu.
verkfalli. Yrði það fyrsta sporið
stigið í Canada af því tæi.
BRETAR GRAMIR
McCARTHY’S ÚTSEND-
URUM
Yfir í Evrópu eru nú tveir
menn frá Bandaríkjunum, sem
ekki eru vel látnir. Það eru skut-
ilsveinar Bandaríkja senators-
ins, Joseph McCarthy.
Annað sem hallast mjög á með,
er að gömlu fólki fjölgar mjög
ört í samanburði við yngra fólk,
Földi aldraðra er sagður orðin
mikil byrði á þjóðinni.
TOLLMÁLIN SYÐRA
Blaðið Christian Science Mon-
itor í Boston, heldur, að fram-
koma Eisenhower-stjórnarinnar
í tollmálum Bandaríkjanna, muni
Hvað eru þeir að gera í Ev- bæði geta steypt stjórninni eða
rópu? Athuga hvað kommúnisma haldið henni á veldisstóli
líður þar við BBC útvarpið og
víðar.
Forsetinn hefir þegar gefið í winnipeg
skyn, að hann ætli að framlengja
Bretar eru satt bezt að segjajum eitt ár 18 ára gömlu gagn-
ekki hrifnír af þessu og segjajs^ifta samningana, meðan inn i
sendla þessa ætti að hneppa í málið sé frekar litið
sérstökum flokki heyrir til, verð
ur kosinn, en betri menn ská-
gengnir. Góðu mennirnir eru
ekki innan neins eins flokks.
Það yrði gaman að sjá þess vott
að menn hugsuðu þannig í næstu
kosningum.
REKUR ENN í STRAND?
Rekur enn í strand með' fanga
skiftin í Koreu. Á fundi í gær
var svo komið, að fulltrúar Sam-
einuðu þjóðanna töldu til lítils,
að halda sáttatilraunum áfram,
þar sem sækja virtist aftur í
sama horfið og þegar þeim var
hætt. Og alt strandar á þessu, að
Rússar vilja ekki nú fremur en
fyr, viðurkenna þau alþjóðalög,
að fángar ráði því sjálfir hvort
þeir fari heim eða ekki. Það var
hart unnið að því, að fangar öðl-
uðust þessi réttindi. En nú vilja
Rússar svifta þá þeim. Ástæðan
fyrir að slík lög voru sett var ef-
laust svipuð þeirri, er fanga bíð-
ur nú í emræðisríki eins og
og Rússlandi.
Því er miður að þessi nýja
frelsishreyfing í Rússlandi, virð
ist mjög tvíráð. Það er vafamál,
að nokkur veruleg breyting sé
að veröa á hlutunum í Moskva.
WINNIPEG-FRÉTTIR
vörzlu og yfirheyra þá. Það sé
ekki ófróðlegt að heyra hver til-
gangur Bandaríkjanna sé með
þessu.
Tala þingmenn Breta um að
banna aðra eins svívirðu eins og
efindi þessara menna sé. Áður ení
þetta hefði komist í framkvæmd
telja þeir nær hefði verið að
ræða þetta mál við þjóðir Ev-
rópu og fá inngönguleyfi fyrst
hjá þeim fyrir þessa laumu
skúma McCarthy’s.
KfNA HEFIR ATOM-
SPRENGJUR
Brezki ritstjórinn Kenneth
Courcy, sem fyrstur spáði fyrir
um að Rússar hefðu atom-
sprengju, fullyrðir nú, að kín-
verskir kommúnistar hafi hana
einnig. Hann segir Rússa hafa
skenkt þeim hana og segir dag-
inn einnig sem það gerðist á hafa
verið 4. marz.
Hann segir heimildir fyrir
fréttinni áreiðanlegar. Hann lét
2 menn afla þeirra austan járn-
tjaldsins, er hvorugur vissi af
öðrum, en bar samt saman.
til að fækka
FLUGSLYSUM
Samtök flugmanna í Banda-
ríkjunum hafa komið sér saman
um það, að það sé ferðhraða flug
véla a kenna, að svo mörg slys
verða. Ætla þeir ,að með því að
draga úr hraða yfir boigum, höfn
um, eða flugvöllum, megi fækka
slysum. Þeir munu íhuga reglur
um ferðhraða eftir því hvar flug
för eru stödd.
HÚSLEYSI
Eitt af vandamálum allra
landa er húsaleysi. Eina leiðin
til að bæta úr því, var vonað að
væri hús fullbygð í verksmiðj-
um. í Bandaríkjunum hefir þessi
iðnaður farið af stað og menn
eru vonbetri en nokkru sinni
íyrr um, að bætt verði úr hús-
ieysinu.
Fn svo undarlega líta bankar
a þennan iðnað, að húsaframleið
endur segja æ verra og verra, að
Þrátt fyrir þó republikana
flokkurinn hafi verið tollvernd-
arflokkur, og hafi oftar en einu
sinni sótt um kosningu með það
mál efst á dagskrá, hefir við-
skiftarekstur Bandaríkjanna
mjög breyzt frá því, er íhalds-
flokkurinn var síðast við völd
árið 1932. Það hafa fleiri stór-
iðjuhöldar en Ford þegar tjáð
sig fylgjandi afnámi eða mikilli
lækkun á tollum og frjálsari
verzlun.
Yfirleitt virðist sem stærri
viðskiftafélög í Bandaríkjunum
líti ófúsari en oft áður á tolla-
hækkun. Þau gera nú orðið meiri
viðskifti við aðrar þjóðir og vilja
ekki móðga þær með því, sem
gæti orðið til þess, að sjá af þeim
viðskiftum.
Eigi að síður eru hægri menn
í íhaldsflokkinum fremur með
tollunum og ætla að verndunin,
sem því fylgi, sé meira virði fyr-
ir iðnaðinn heima fyrir, en alt
annað. En á milli þessara aðila,
má búast við að hart verði bæði
sótt og varist. Hvor aðilinn vinn-
ur getur og haft geisimikil á-
hrif á hag hins vestlæga heims.
KOSNINGAR 8. JÚNÍ
Kosningarnar í Manitoba, sem
Campbell var svo illa við að
segja frá hvenær fram færu, er
nú loks stunið upp að verði
8. júní eða daginn áður en kosn-
ingar fara fram í British Col-
umbia. Það er ef til vill skrítið
að velja þann dag, en Bennett
stjórnarformaður í B. C., veit af
hverju hann er valinn. Hann seg-
W. H. Carter, fyrrum forseti
Electric félagsins,
hefir verið kosinn formaður
strætisvagna reksturs bæjar-
ins (Metropolitan Transit Com-
mission); hann fær $15,000 í
kaup á ári.
•
Öll skuld Winnipegborgar
nemur í Iok ársins 1952 29^4 milj
ón dölum, er það nærri 1 miljón
meira en á árinu áður.
KREMLIN SVARAR
EISENHOWER
Hinir nýju stjórnendur Rúss-
lands, hafa í blöðum sínum svar-
að vel friðarborðskap Eisenhow-
ers. Þeir telja sig reiðubúna að
reyna að koma á friði og vináttu
meðal þjóða heimsins.
Fyrst telja þeir nauðsynlegt
að hafa undirbúningsfund og
greiða þar að líkindum úr ýmsu
smávegis, en síðan að ræða málið
á fundi Sameinuðu þjóðanna.
Svarið var birt í Pravda. Þó
ekki væri undirskrifað af stjórn-
inni, virtist það birt af hennar
hálfu.
Einstök atriði í friðartilboði
Eisenhowers, mun Rússastjórn
þykja óþarft, eins og til dæmis,
að kenna Rússum um að friður
er ekki samin. En að ræða það,
á vinsamlegan hátt virðast Rúss-
ar fúsir til. Eins þykja þeim skil-
málarnir um frið eða stríð, svæsn
ir hjá Eisenhower.
Þetta er nú alt sem vitað er
um þetta mál fram að síðustu
helgi.
ÁLIT
GRÆNLANDSNEFND-
AR BIRT
Heimskringla hefir birt þó
nokkrar greinar um réttarkröfur
ir útkomuna "vestra geta orðíð tsIands tíl Grænlands. Það nýj-
eftirtektaverða hér og orðið asta 1 máli eT að nefnd’ sem
Social Credit byr í seglin. Og þá kosin var 1948 tíl að rannsaka á
er ekki neitt á þessu að furða. hveríu k™lurnar væru bVSðaÞ
En kosningar eru hér á ýmsan heiir nu birt akÝrslur um nið»r-
hátt illskiljanlegar. — Það er stöður sinar• SeSir irá Pvi máli
skamt síðan allir flokkarnir voru 1 Morgunblaðinu 17. febrúar á
eins og fóstbræður og stjórnuðu Þessa Isið:
saman og alt gekk vel. Það væri — —nefndinni áttu sæti j
enginn efi á, að hér fengist bezt Gizur Bergsteinsson, hæstarétt-
stjórn ennþá með því að kjósa ar-dómari; ólafur Jóhannesson,
beztu mennina úr hvaða flokki prófessor, og Hans G. Andersen,
sem er. En nú er flokksþröng-
sýnið búið að grafa um sig aftur
og hvaða tuska sem einhverjum
þjóðréttar fræðingur. Er nefnd-
in sammála um það að ekki sé
fyrir hendi nægilegur grundvöll-
Karlakór Reykjavíkur í páfagraði. Sést páfinn hvítklæddur á miðri myndinni, en kórinn út
í frá. Myndina tók ljósmyndari páfagarðsins, G. Felici. — Frá för kórsins hefur áður verið
skýrt hér í blaðinu.
ur fyrir réttar kröfur af hálfu
fslendinga til Grænlands.”
í fréttatilkynningu frá utan-
ríkisráðuneytinu segir, að utan-
ríkisráðherra, Bjarni Benedikts-
son, hafi ákveðið á árinu 1948,
að fá þrjá sérfróða menn, er til-
nefndir væru af utanríkisráðu-
neytinu, Hæstarétti og Laga-
deild Háskólans til að fram-
kvæma rannsókn á rétti íslands
til Grænlands, svo að álit þeirra
lægi fyrir áður en endanleg af-
staða yrði tekin til tillagna
þeirra, er fram hafa komið um
slíkar réttarkröfur. Var þess sér-
staklega óskað gf utanríkisráð-
herra, að enginn þeirra, er til-
nefndur yrði, hefði áður látið í
Ijós álit sitt á málinu opinber-
lega. 1 samræmi við þetta voru
ofannefndir menn skipaðir í
nefnd siðari hluta árs 1948.
Seinni hluta nóv. s.l. barst ut-
anríkisráðuneytinu álit nefndar-
innar og var það afhent þing-
mönnum þann 3. aesember s.l.
Hefur ríkisstjórnin nú ákveðið
að birta álitið almenningi og
fæst það í bókaverzlunum.
Álitsgerðin er allmikið rit, í
17 köflum og um 170 bls. Er
skýrt frá því í eftirmála að eftir
að nefndarmenn höfðu kynnt
sér nokk,.r gögn máisins, þá haii
orðið p.ð samkomulagi, að Gizur
Bergsteinsson hæstaréttardóman
tæki að sér að semja ritgerð um
málið og lauk hann þvi í des. '5...
Hinir nefndarmenn báru ritgerð-
ina síðan saman við rannsóknir
sínar á málinu og lýstu því yfir,
að þcir væru sammála þeim eín-
isniðurstööum Gizurar, að ekki
sé fyrir hendi nægiiegur grund-
völlur fyrir réttarkröfum af
hálfu íslendinga tii Grænlands.
Ritgerð Gizurar skiptist í tvo
að birta álitið almenningi og
síðan þjóðréttarlegan hluta.
f réttarsögulega hlutanum er
rakin stjórnskipun hinna fornu
germönsku þjóðfélaga og vík-
ingaríkja. Þá er rakið landnám
Grænlands og þjóðfélagsskipun
grænlenzku byggðanna. Þá er
skýrð réttarstaða Grænlands til
forna gagnvart fslandi. Telur
Gizur í stuttu máli að ekki hafi
verið slíkt réttarsamband milli
fslands og Grænlands, sem dr.
Jón Dúason vill vera láta i ritum
sínum. Segir Gizur m.a., að þeir
höfðingjar, sem hófu landnám á
Grænlandi hafi alls ekki verið
bundnir af neinum íslenzkum
lögum til að leggja Grænland
undir fsland.
Til hliðarsjónar er skýrt frá
landnámi Norðmanna t.d. á Hjalt
landi, Orkneyjum, Suðureyjum
og Færeyjum og þess getið, að
ríkin, sem þar voru stofnuð hafi
ekki talizt til Noregs, fyrr en
Noregskonungur lagði þau undir
sig. Ekki eru líkur til þess, að
Grænland hafi lotið íslandi, en
auðsætt að þjóðfélag Grænlend-
inga hafi verið sniðið eftir ís-
lenzka þjóðfélaginu eftir því
sem hagur þeirra og landshættir
leyfðu.
Grænlendingar hinir fornu,
segir Gizur í ritgerðinni, vildu
vera sjálfstæðir, en þeim var það
ljóst, að þeir voru bræður ís-
lendinga, menn af nákvæmlega
sama þjóðerni og menningu . . .
Ákvæðin í Grágás, sem benda til
þess, að Grænlendingar hafi, er
þeir voru á íslandi, verið settir
á bekk með íslendingum, verða
ekki skýrð þannig, að íslenzkt
löggjafarvald hafi tekið til Græn
lands.
í þjóðréttarhlutanum rekur
Gizur Bergsveinsson almennt
hvað felist í þjóðréttarhugtakinu
“ríki”. Um þetta segir m.a.:
Þegar dæma á um réttarstöðu
lands fyrr og síðar, verður að at-
huga þær reglur, sem gilt hafa
á hverjum tíma um drottinvald
yfir landi. Ríki gerir tilkall til
drottinvalds yfir landi og sýnir
fram á, að það hafi farið þar með
lögleg landsyfirráð, endur fyrir
löngu. Þetta eitt nægir því ekki
til sönnunar tilkalli sínu. Að
þjóðrétti er þess krafizt, að það
færi sönnur á, að það hafi haldið
drottinvaldinu samkvæmt þeim
reglum, sem giltu á hverjum
tíma.
í stuttu máli er hér átt við það
i ritgerð Gizurar að enda þótt
tsland hefði haft drottinvald
yfir Grænlandi endurfyrir löngu
þá hafi þeir ekki viðhaldið slíku
drottinvaldi og geta því ekki
gert tilkall til landsins nú. —
Ekki frekar en Englendingar,
sem eitt sinn höfðu drottinvald-
ið yfir Bandaríkjunum, geta nú
gert tilkall til þeirra. En þar að
auki ber að minnast þess, sem
sagt er hér að framan, að Gizur
telur ekki að fslendingar hafi
haft drottinvaldið yfir Græn-
landi til forna.
í síðasta kafla ritgerðar sinnar
rekur Gizur Grænlandsmál Norð
manna og Dana fyrir milliríkja-
dómsstólnum í Haag. En í dómi
í því máli er einmitt lögð mikil
áherzla á það, að Danir hefðu
haft drottinvald í Grænlandi, alt
frá því Hans Egede stofnaði ný-
lendur sínar í Grænlandi 1721 og
þetta drottinvald sýndu þeir í
verki. Síðan kemst dómstóllinn
að því, eftir mörgum ályktunar-
leiðum, að Danir hafi drottin-
vald yfir öllu Grænlandi. Um
þetta segir Gizur Bergsteinsson
að lokum:
Allur dómurinn stefnir að því
að kveða svo rækilega á um rík-
isforræði Danmerkur yfir Græn-
landi, að enginn maður með ó-
brjálaða skynsemi ,sem dóminn
les, gangi þess dulinn, að öðrum
ríkjum muni ekki stoða að gera
kröfu til Grænlands.
Sá, sem kynnt hefur sér dóma
alþjóðadómstólsins, og veit
hversu dómendur hans gera sér
far um óhlutdrægni, lætur sér
ekki til hugar koma að dómend-
ur hafi verið á einn eða annan
hátt vilhallir í garð Dana. Sá,
sem þetta ritar, hyggur, að bak
við dóminn liggi þau sjónarmið
sem nú skal greina.
Ef einhverjir hlutar Græn-
lands utan nýlendusvæðisins
yrðu taldir einskis ríkis land —
(terra nullius) og landnám þar
því talið heimilt, þá gæti það
leitt til kapphlaups stórvelda
um landið .... Dómstóllinn vill
girða í eitt skipti fyrir öll fyrir
það, að lagaþræta geti orðið um
drottinvald yfir landinu. Dóm-
urinn er að vísu að formi til
bindandi úrslit sakarefnis milli
Dana og Norðmanna einna, en að
efni og forsendum er hann al-
hliða ákvörðun um réttarstöðu
Grænlands ,svo sem hver sá, sem
les af skilningi og fær séð. I
milliríkjaskiptum hefur og þessi
skilningur verið lagður í dóminn.
Fjölmörg ríki svo sem Banda-
ríkin, Frakkland, ítalía, Japan
og Bretland hafa og viðurkennt
drottinvald Danmerkur yfir öllu
Grænlandi.
.. í niðurlagsorðum segir Gizur:
Ekki verður séð, að íslendingar
hefðu nokkurn rétt til Græn-
lands, þótt þeir hefðu krafizt
þess, er þeir sömdu við Dani
1918, eða gengið inn í mál Norð-
manna og Dana fyrir alþjóða-
dómstólnum. Það eina, sem fs-
lendingar geta gert og ber að
gera, er að leitast við eftir milli-
ríkjaleiðum að öðlast atvinnu-
réttindi í Grænlandi. Danir
standa enn í óbættum sökum við
íslendinga fyrir kaupþrælkun á
þeim um margra alda skeið. —
Réttindaveizla á Grænlandi gæti
verið þáttur í viðleitni þeirra til
að bæta margra alda órétt.