Heimskringla - 26.08.1953, Qupperneq 3

WINNIPEG, 26. AGÚST 1953
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
(Málfræði inna frumnorrænu
rúnaletrana, íslenzk tunga í forn
öld, Samsett orð í íslenzku, Um
frumtungu Germana og frum-
heimkynni o.fl.) Mikla athygli
málfræðinga hvarvetna hafa
rannsóknir prófessors Alxeand-
ers á uppruna mannlegs máls og
kenningar hans þar um vakið.
Hefur hann gefið út þrjár bæk-
ur um þetta efni á ensku (origin
o£ language 1848, Origin of
language, four essays, 1949, og
Gestural origin of language
1952). Siðan en ekki sízt skal
nefna hina miklu orðabók ís-
lenzkra orðróta á þýzku (Isl.-
etymol. Wörterbuch), sem nú er
að koma út í Svisslandi og verða
mun um 1200 blaðsíður i stóru
broti. Hefur prófessor Alexand-
er unnið að riti þessu um 20 ár.
Verður germönskum málfræð-
ingum mikill fengur i orðabók
þessari. Hefur höfundur leyst af
hendi þrekvirki mikið með henni
og verður hún bæði höfundi og
íslandi til sæmdar. Prófessor
Alexander er einn hinna ekki
mörgu íslendinga, sem getið hef
ur sér laþjóðlegt frægðarorð.
Flestum mönnum mundi fræða
störf prófessor Alexanders hafa
orðið nægilegt æfistarf. En því
fer fjarri, að honum hafi svo
reynzt. Hann fékkst um hríð við
togaraútgerð. Hann sinnti flug-,
málum um stund og má hann
kalla einn fyrsta hérlendan
frömuð þeirra mála. Hann var
um hríð í útvarpsráði. Rektor há-
skólans hefur hann verið frá
1932—1935, 1940—1942, 1948 og
síðan, eða samtals á 2. tug. ára.
Er það miklu lengri tími en
nokkur annar hefur þeim starfa
gegnt. f rektorsstarfa sínum hef
ur prófessor Alexander verið
hinn nytsamasti maður. Að bygg
ingu háskólans, stúdentagarð-
anna beggja, byggingu atvinnu-
deildar háskólans og leikfimis-
húss átti hann mjög mikinn og
góðan hlut. Má segja, að sum
þessi hýsi hefðu ekki, eða að
minnsta kosti seinna, verið reist
ef ekki hefði notið við dugnað-
ar hans og lægni. Þá hefur próf-
essor Alexander átt mikinn og
góðan þátt í stofnun happdrætt-
is háskólans og kvikmyndahúsi.
En þessar stofnanir hafa verið
fjárhagsleg stoð undir bygginga
framkvæmdum háskólans, sem
greindar voru og svo eru marg-
ar og miklar. Formaður var pr'óf
essor Alexander nefndur þeirr-
ar, sem stóð fyrir hátíðahöldun-
um 17. júní 1944. Loks skal ekki
gleyma formennsku prófessor
Alexanders í byggingarnefnd
þjóðminjasafnsins. Það verk
stóð árum saman og starf for-
manns í nefnd þessari var mjög
tímafrekt og margbrotið. Sér-
staklega má orðleggja dugnað
hans um útvegun fjár hin síðari
árin til áframhalds verksins, sem
allharðsótt reyndist. Mun all-
vafasamt, að þessu verki væri
enn lokið, ef slælegar hefði ver-
ið að gengið í því efni.
Prófessor Alexander er hinn
ljúfasti maður í umgengni og
maður vammlaus í hvívetna, —
enda mun enginn þeirra fáu
manna, sem reynt hafa að bíta
hann rógtönnum sínum, hafa
dirfzt að bera honum nokkuð ó-
sæmilegt eða óheiðarlegt á brýn.
Hann er og maður ljúfur í dag-
legri umgengni og vinsæll og
vinfastur og vill hvers manns
vandræði leysa. f kennarastarfa
sínum hefur hann verið einkar
vel látinn bæði meðal samstarfs-
manna sinna og lærisveina. Nú
a hálfsjötugsafmæli hans senda
þeir honum minningarbók með
16 ritgerðum, sem þeir hafa sam-
ið ásamt heillaóskum sínum og
ýmissa annarra, til Englands,
þar sem hann dvelst á þessu af-
mæli sínu með konu sinni.
Munu allir vinir og kunningj-
ar þeirra ágætu hjóna senda
þeim innilegar heillaóskir á þess
um afmælisdegi E. A.
—Mbl. 15. júlí.
Sonur lýðsins
(RAGNAR STEFÁNSSON ÞÝDDI)
“Eg er kominn hingað, faðir, til þess að
fara með þig í kirkjuna, og til hins hræðilega
sjónarsviðs, sem eg rétt kom frá, og sem eg
ætla aftur til samstundis. En hvað það snertir
að tala við þessa fyrirlitíegu níðinga og rag-
menni, þá geri eg það alls ekki. Hvorki eg, eða
Sillag viljum, eða getum, andað að okkur sama
lofti og þeir. Við tveir einir faðir, förum aftur
á þær stöðvar, þar sem vesalings, aldur-hníginn
maður, kona hans og dóttir, horfast í augu við
eldsvoða, sem að öllum líkindum leggur aleigu
þeirra í brunarústir; þar sem ærðar og ham-
stola skepnur æða um í skelfingu, og farast
hjálparlausar á voðalegasta hátt í eldi þeim, sem
þessi börn Satans hafa kveikt.”
“Komdu, faðir, flýtum okkur héðan; þú get
ur komið til baka þegar þú hefir aflokið fyrir
bænunum; hvað mig snertir, verði eg ekki nógu
hamingjusamur til þess að farast í eldinum, og
grafa þannig svívirðingarblett þessa verks í
logunum, sem eyðileggja þetta land, sem eg var
svo stoltur af, ætla eg á morgun að safna saman
búslóð minni, og reika eins og flækingur og
farandmaður yfir eyðisléttuna, í leit eftir ein-
hverjum bletti, þar sem eg get aftur umgeng-
ist ráðvant fólk. Látið föður Ambrosius kom-
ast í gegn! Hann bíður við dyrnar!”
Aldrei hafði þetta fólk heyrt svo grimmi-
leg þungyrði, í tón, sem var skerandi eins og
tvíeggjað sverð, og fyrirlitningin svo beisk,
svo gegnumsmjúgandi, að jafnvel í myrkrinu
fundu þeir að andlit þeirra voru eldrauð af
skömm og smán. Hvað gat Andras meint? Hann
sem í öllum þeirra raunum og harðrétti hafði
ætíð og æfinlega staðið öruggur við hlið þeirra,
ávalt reiðubúinn að uppörva, útskýra og miðla
málum. Hann, sem æfinlega hafði með hug-
hreystandi brosi á vörum, sléttað úr öllum mis-
fellum, sem auður hans og áhrif hefði getaö
gert að verkum, að komið hefði upp á milli
hans og þeirra, fátæku verkamannanna, sem
erfiðuðu fyrir vel úti látnu laununum hans.
Hann hafði nú aftekið að leyfa þeim að nefna
nafn hans, eða snerta hryssuna hans, eins og
orð þeirra og snerting væri andstyggilegasta
saurgun.
Var þá þetta, sem þeir höfðu aðhafst svona
hræðilegt? Var það ekki aðeins réttlát hefnd?
Glæpur, og ekki réttvísi?
Það var reyndar satt að kona og dóttir hr.
greifans höfðu ekki átt neina sök á þessum bölv
uðu uppfyndingum Satans . . . Já, og svo var nú
þetta með blessaðar skepnurnar, þessi yndislegu
ungversku hross . . . hrossahjörðin á Bilesky-
óðalsetrinu var fræg og alþekkt á allri Ung-
verjalandssléttunni . . . og margar af hryssun-
um voru með folöldum, og svo voru nú uxarnir,
sem ekki gátu hlaupið, og voru svo meinlausir,
og auðvelt að hræða . . . þegjandi hafði mann-
f jöldinn hliðrað svo til, að faðir. Ambrosius
komst í gegn og bjóst til a stiga á bak fyrir aft-
an Andras, sem enn hélt hinum sama fyrirlitn-
ingarsvip og látbragði sem áður, og leit ekki
við hópnum, fremur en hann væri ryk undir
fótum hans. Þrátt fyrir það vaktaði hann, án
þess að því væri veitt nokkur eftirtekt, hver á-
hrif orð hans höfðu á þetta fólk, sem hann, þrátt
fyrir þetta fíflskuathæfi þess, unni af alhug, og
hafði fyllstu samúð með.
Ástæðan fyrir því að hann notaði slíkt lát-
bragð og orðalag við það var sú, að engum tima
mátti eyða í langorðar stælur og þras, og hann
hafði beitt þeirri aðferð, sem hann fastlega trúði
að myndi hafa skjótust áhrif á hina stífu og ó-
upplýstu, en ekki með öllu illgjörnu skapgerð
þessa fólks. Örlög Bilesky-óðalsetursins héngu
í lausu lofti, voru vegin á andlegum metaskál-
um þessa fáfróða, hjátrúarfulla og æsta fólks,
og hikið varaði hér um bil eina mínútu, en þeg-
ar Andras var kominn á bak á Sillag, og
fyllilega auðsætt var að hann myndi ekki
eiga fleiri orð við það, eða yirða það viðlits
heyrðist óframfærnisleg rödd í hópnum:
“Þú ætlar þó ekki í alvöru, að fara frá okkur
fyrir fullt og allt, Andras?”
“Hver spurði?” sagði hann, og leit hirðu-
leysislega um öxl sér, “man nokkur ykkar nokk-
urn tíma eftir því, að eg hafi sagt nokkuð sem
eg hefi ekki meint og staðið við? Komdu faðir
Ambrosius, hefurðu komið þér vel fyrir? Haltu
þér fast utan um mig, það verður mikil ferð á
Sillag.”
“Nei. Andras, þú ert ekki að fara?”
“Hvað á að verða um okkur?”
“Það getur ekki verið að þú sért að fara al-
farinn frá Kisfalu? Þú ætlar að láta okkur far-
ast úr hungri og harðrétti!!” heyrðist úr öllum
og nú hafði hræðslan við það hvað burtför hans
allur hópurinn flykktist utan um eftirlætisgoð-
myndi hafa í för með sér, náð hámarki sínu, og
ið sitt; enginn þorði þó beinlínis að snerta
hryssuna, þar sem hann hafði fyrirboðið þeim
það, en fylkingin hamlaði henni að komast á
stað með Andras, ef hann ætlaði aldrei að koma
aftur.
“Við héldum Andras, að þú myndir skilja
bágindi okkar, hvað við áttum við að stríða”.
sagði hinn aldraði Vas Bersi; hann var ennþá
þungur á brún, en með miklu meiri auðmýkt
en áður; “þú hefir gengið í lið með óvininum,
og lítur nú niður á okkur, fátæka aumingjana”.
Andras dróg andann léttara. Þetta var byri
unin á samkomulagi; hann hafði komið sínu
fram, það sem eftir var, myndi verða mjög auð-
velt.
“Eg hefi æfinlega tekið þátt í bágindum
ykkar, ykkar sorgir hafa verið mínar sorgir”,
sagði hann hlýlegar en áður, “en þið hafið hlot-
ið að vita, að þegar þið völduð leið glæpa og ill-
verka, þá myndu vegir okkar skilja að fullu og
öllu. Lofið nú Sillag að komast á stað”.
' “Þú ætlar að koma aftur”, hrópuðu þeir,
þegar Sillag reis upp á afturfótunum, því And-
ras hafði hvatt hana til ferðar.
“Aldrei, nema eg geti átt von á að umgang-
ast aftur heiðarlegt fólk, sem bætir fyrir ill-
verk sín”.
“Andras! okkar eigin Andras! vinur okka-
og velgjörðamaður!” hrópuðu þeir aftur, um
leið og hryssan fór á þrumandi ferð ofan þorps-
götuna.
Andras snéri sér að þeim ennþá einu sinni.
“Eg kem aftur til ykkar, og þið hjálpið
mér nú til þess að varna því að eldurnn nái að
eyðileggja byggingarnar á óðalsetrinu”.
“Ó, Andras! Andras!’ ’hrópuðu allir, ungir
og gamlir. Þeir höfðu gleymt raunum sínum og
óánægju, hjátrú og hræðslu, þeir þráðu aðeins
að ávinna sér aftur vináttu og vernd leiðtogans,
sem þeir unnu af öllu hjarta, og hlupu allir á eft
ir hryssunni með hina tvöföldu byrði.
En Andras hafði numið staðar fyrri utan
litlu kirkjuna með skrítna ferkantaða turninum
sem bar við loft, uppljómað af hinu ægilega
eldhafi í fjarska.
“Guð blessi ykkur öll, börnin mín”, sagði
faðir Ambrosius, um leið og hann renndi sér af
baki, “við verðum að fara með hina helgudóma
með okkur!”
“Fljótt þá, faðir, hvert augnablik er dýr-
mætt”, sagði Andras hraðmæltur; en hann tók
þó ofan með mikilli andakt eins og allir hinir,
og faðir Ambrosíus þreifaði eftir lyklum sín-
um, opnaði hina þungu hurð, og skildi hana eft-
opna, svo að hin villuráfandi og breyzka hjörð
hans gæti, eftir æsinginn og hefndarþorstann,
séð hina himnesku ró, er hvíldi yfir þessu guðs
húsi. Það var nálega aldimmt þar inni, nema þeg
ar blaktandi rauðgula birtan frá eldhafinu skein
inn um litlu gotnesku gluggana, en gamli prest-
urinn rataði vel milli útskornu bekkjanna inn
að einfalda altarinu, sem hann hafði staðið fyr-
ir framan í nærri hálfa öld og beðið fyrir hjörð
sinni. f mesta flýti opnaði hann hið helga
skrín, þar sem hinn sanni líkami mannkynsfrels
arans var geymdur.
“f guðs bænum, flýttu þér, faðir!” sagði
Andras fyrir utan, og í flýti vafði faðir Ambros-
ius hinn helga dóm innan í fellingarnar á sloppn
um sínum, og fór aftur á bak fyrir aftan unga
bóndann.
Hópurinn hafði staðið þögull og fullur(
lotningar meðan þessi stutta helgi-athöfn fór
fram, en þegar Andras lagði aftur á stað á
hraðri ferð lagði þessi fylking, tvö, til þrjú
hundruð manns, upp á eftir, og fór geyst. Voru
þetta nær því allir vinnufærir menn, sem í þorp
inu bjuggu og grendinni, sem allir voru óð-
fúsir að bæta fyrir það sem á undan var gengið,
ákafir að fórna nú öllum sínum kröftum, ef
verða mætti að þeir með því gætu bætt fyrir
brot sitt, og þegar þeir að lokum komu til Bil-
esky-óðalsetursins, heitir og móðir, en óþreytt-
ir og altilbúnir til stórræða, skipuðust þeir í
raðir, reiðubúnir til að hlýða fyrirskipunum
þess manns, sem þeim langaði til, framar öllu
öðru, að sanna að þeir væru verðir virðing-
ar og samúðar.
Bilesky hafði í millitíðinni fylgt ráðum og
fyrirmælum Andrasar. Það var enginn vafi á
því nú, að úr norðurátt stafaði hinu forna óðal-
setri mjög mikil hætta.
Á þá hlið lá geysistór maís akur, og stóð
nú nokkur hluti hans í ljósum loga, og barst
eldurinn óðfluga nær og nær hesthúsunum og
öðrum útbyggingum.
Hinn ógæfusami eigandi þessara eyðilögðu
landeigna hafði safnað um sig hinum fáu mönn-
um, sem fáanlegir voru, og viljugir að leggja
fram alla sína hjálp, og á meðan, karlmanna
liðið meðal gesta hans voru í sínum fáránlega
klæðnaði önnum kafnir að verja eitt hornið af
hinu víðlenda umhverfi, kom hann með hús-
þjónana, og nokkrar hinna hraustlegustu þjón-
ustu meyja, til þess að reyna að bjarga á öðrum
stöðum.
Professional and Business
-------Directory—
Office Phone
924 762
Res. Phone
726 115
Dr. L. A. SIGURDSON
528 MEDICAL ARTS BLDG.
Consultations by
Appointment
Dr. P. H. T. Thorlakson
WINNIPEG CLINIC
St. Mary's and Vaughan, Winnipeg
Phone 926 441
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 927 5S8
308 AVENUE Bldg. — Winnipeg
CANADIAN FISH
PRODUCERS Ltd.
3. H. Page, Managing Director
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
OfCce Ph. 74-7451 Res. Ph. 72-S917
M. Einarsson Motors Ltd.
Buying and Selling New and
Good Used Cars
Distributors for
FRAZER ROTOTILLER
and Parts Service
99 Osbome St. Phone 4-1395
The BUSINESS CLINIC
(Anna Larusson)
S06 AFFLECK BLDG. (Opp. Eaton's)
Office 927 130 House 724 S15
Bookkeeping, Income Tax, Insurance
Mimeographing, Addressing, Typing
MALLON OPTICAL
405 GRAHAM AVENUE
Opposite Medical Arts Bldg.
TELEPHONE 927 118
Winnipeg, Man.
COURTESY TRANSFER
& Messenger Service
Flytjum kistur, töskur, húsgögn,
píanós og kæliskápa
önnumst allan umbúnað á smásend-
ingum, ef óskað er.
Allur fltuningur ábyrgðstur
Sími 526 192 1096 Pritchard Ave.
Eric Erickson, eigandi
BALDWINSON’S BAKERY
749 EUice Ave., Winnipeg
(milli Simcoe & Beverley)
Allar tegundir kaffibrauðs.
Brúðhjóna- og afmæliskökur
gerðar samkvæmt pöntun
Sími 74-1181

SAVE I/2 ON NEW RUGS
CARPET RFWEAVING
NEW RUGS MADE FROM YOUR
OLD WORN OUT CLOTHES
OR RUGS.
Write For Free Illustrated Cataloge
CAPITOL CARPET CO.
701 Wellington Ave.
Winnipeg, Man. Ph. 74-8733
1
GRAHAM BAIN & CO.
PUBLIC ACCOUNTANTS and
AUDITORS
350% HARGRAVE ST.
Bus. Ph. 93-7246 Res. Ph. 3-7390
—--------------------/>
J. WILFRID SWANSON
& CO.
Insurance in all its branches.
Real Estate — Mortgages — Rentals
210 POWER BUILDING
Tclephone 937 181 Res. 403 480
LET US SERVE YOU

PA UL S. JOHNSON
LAWNS CUT AND CARED FOR
MODERN EQUIPMENT
119—5th Ave.
GIMLI, MAN.
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
★
506 Somerset Bldg.
Office 927 932
Res. 202 398
Thorvaldson Eggertson
Bastin & Stringer
Lögfrœðinqai
Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 928 291
TELEPHONE 927 025
m
H. J. PALMASON
Chartered Accountanta
505 CONFEDERATION LIFE Bldg.
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave
Ph. 932 934
Fresh Cut Flowers Daily.
Plants in Season
We specialize in Wedding and
Concert Bouquets and Funeral
Designs
Icelandic Spoken
A. S. BARDAL
LIMITED
selur llkkistur og annast um
útfarir. Allur útbúnaður sá besti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnlsvarða og legsteina
843 SHERBROOKE ST.
Phone 74-7474 Winnipeg
Unlon Loan & Investment
COMPANY
Bental, Insurance and Finandcd
Agents
S(mi 92-5061
508 Toronto General Trusts Bldg.
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netttng
60 Victoria St., Winnipeg. Mrrr.
Phone 928 211
Your Patronage Will Be
Appreciated
Manager: T. R. THORVALDBON
Halldór Sigurðsson
te SON LTD.
Controctor & BuUder
526 Arlington St.
Sími 12-1212
FINKLEMAN
OPTOMETRISTS
and
OPTICIANS
Kensington Bldg.
275 Portage Ave. Winnlpeg
PHONE 922 496
Vér verzlum aðeins með fyrsta
flokks vörur.
Kurteisleg og fljót afgreiðsla.
TORONTO GROCERY
PAUL HALLSON, eigandi
714 Ellice Ave. Winnipeg
TALSÍMI 3-3809
thos. imm & soais
LIMITED
BUILDERS’ SUPPLIES
COAL - FUEL OIL
í Phone 37 071 Winnipeg
Off. Ph. 74-5257 700 Notre Dame Ave.
Opp. New Maternity Hospital
NELL’S FLOWER SHOP
Wedding Bouquets, Cut Flower*
Funeral Designs, Corsagei
Bedding Plants
Mrs. Albert J. Johnson
Res. Phone 74-6753

Office Ph. 32-5826 Res. 40-1252
DR H. J. SCOTT

Specialist in
EYE, EAR NOSE and THROAT
209 Medical Arts Bldg.
HOURS: 9.30 - 12.00 a.m.
2 — 4.30 p.m.
V----------------------------------------/