Heimskringla - 29.12.1954, Blaðsíða 1

NÚMER 13.
FRÉTTAYFIRLIT OG UMSAGNIR
The Man Of The Year
Blaðið Winnipeg Tribune efn
ir nú sem áður, til útvalningu á
ihelzta athafnamanni á liðnu ári.
sem hér er kallað “The Man of
the Year.” Leitar blaðið álits al-
mennings um þetta og eru nú
bréfin farin aðstreyma að. —
Fyrsta bréfið sem blaðinu barst,
tilnefndi G. S. Thorvaldson Q.
C. sem fremstan, vegna hins
mikla álits er hann nýtur meðai
mestu athafnamanna landsins, er
kusu hann forseta Canadian
Chamber of Commerce. Aðrir
sem nefndir hafa verið í bréfum
eru Garnet Coulter, fyrv. borgar
stjóri, Ron Turner fylkis féhirð
ir og fleiri. Ritstjórar blaðsins
munu dæma um málið á sínum
tíma, en æskja bréfa frá sem
flestum um hvern þeir álíti —
“The Man Of The Year”, og
hversvegna.
IMMORTAL ROCK
Þetta er nafnið á síðustu sögu
Mrs. Lauru Goodman Salverson.
Nafnið vekur strax athygli, en
með þvf er átt við Kensington
steininn, sem gátan um hvernig
ið viðurkenningu og tvær af
þeim bókmenta verðlaun land-
stjóra Canada.
Bókina mun íslendinga og
Norðurlandabúa ekki sízt fýsa
að lesa. Skal þeim bent á að hún
er til sölu hjá Davíð Björnssyui
bóksala.
ótrúleg frétt
Á þingi Indlands voru nýlega
samþykt lög, er mikla athygli
vekja. Þau lúta að lögsókn á
hendur blöðum, fregnritum og
ritstjórum, er gagnrýni störf
stjórnar landsins eða þjóna henn
ar
Það er ekki svo að skilja, að
þetta sé neitt eins dæmi nú orð
ið. Það tíðkast um allan einræð-
isheim kommúnista að minsta
kosti.
En menn áttu þessa ekki voa
frá þingi, er Nehru forsætisráð
herra, hefir yfir að segja.
í baráttu sjálfstæðismála Ind-
lands á móti Bretum mun ekki
meira hafa borið á nokkrum
tveim mönnum, en Gandhi og
Pandit Motilal Nehru, föður nu
verandi æðsta ráðs Indlands. Og
varla 'hafa tekið sér á
b — ...... I hann mun varia mai«t i-civiu 0«.« «
astandi er enn óráðin. En “mj eldisárunum aðra fremur til
hann, og ummæli manna sem | fyrirmyndar en þá.
En hvað skeður svo að frels-
inu og sjálfsætðinu fengnu? Er
nú þar að koma fram það sama
skráð finnast um hann að fornu
°g nýju, er þráður þessarar sögu.
Sagan verður að vísu ekki
langt með rökum rakinn og ekki
n*rri eins langt og skáldkonan
gerir. Hér er því um skáldsögu
ræða fyrst og fremst, en læsi
og oft á sér stað eftir langva
andi baráttu minni hluta fyrir
sigri, að einræði haldi innreið
sína? Hinir nýju stjórnendur
iega mjóg, hugræna og rroOiegaj Indlands stíga með bannfæringu
svo að hún að því leyti—jafnast s.nn. & blaðafrelsi fyrsta sporiö>
á við betri skáldsögur höfundar. i
Og með því er ekki lítið sagt,
sem allar einræðisstjórnir stíga,
er þær leggja grundvöll að valda
nánara sambandi við þær nu,
munu fáir Japar vera aðrir en
þeir, er kommúnistatrú hafa tek-
ið.
Það er á orði að Hatayama-
stjórnin sé völt í sessi.
Innflutningur eflir
atvinnu
í ræðu sem G. S. Thorvaldson
Q.C. hélt nýlega í Souris, Man.
(og eflaust víðar, því ræðuhalda
var mjög krafist af honum eftir
að hann varð forseti Chamber
of Commerce), lét hann þá skoð-
FURÐURÍKI AMAZON-
FLJÓTS
Á s.l. hausti birtust nokkrar
greinar í Vísi, eftir Niels Dungal
forstöðumann Rannsóknarstófu
Háskóla Islands. Greinarnar
voru um ferð hans til Suður-Am-
eríku, óvenjulega skemtilegar
aflestrar og fróðlegar.
Birtist hér fyrsta grein hans
úr ferðinni er vér höfum komist
yfir, en höfum ekki fleiri við
hendina sem stendur. Próf. Niels
Dungal er einn af fremstu raun-
vísindamönnum þjóðar vorrar.
í ljós, að ótti um að fólka j pjefir bann sýnt það í starfi sinu
innflutningur til Canada ylli at
vinnuleysi, virtist ásætðulaus.
Hann kvað innflutning í þess
stað skapa atvinnu. Um 50 af
hundraði innflytjenda, tæku
sjálfir upp ýmsa atvinnu, er tve-
faldan hagnað hefði í för með
sér, fyrst, að það yki innanlands
neyzlu og efldi markað frum-
framleiðslu en yki beint og ó-
beint atvinnu fyrir aðra.
Þessu til sönnunnar hefir á
margt verið bent. Maður kom frá
Eistlandi 1940, flúði þaðan á
opnum báti. Hann hefir komið
upp leikfangaiðnaði hér, er
framleiðir um 150,000 dala viiði
á ári. Annar náungi sem kom til
Westminster, B. C., hefir aflað
með nýrri aðferð við þurkun á
Alaska furu um 4000 manns at-
vinnur og lífsframfærslu. Fjöldi
við Háskóla fslands síðan hann
lauk námi erlendis í læknavís-
mdum. Varð hann dósent við Há
skólann í sjúkdómafræði .1926,
u prófessor 1932, rector Háskól-
ans 1936—1939, og formaður
því bækur hennar hafa allar hlot|töku smm
Indland er eitt þeirra landa,
sem hinn vestlægi heimur—og
Canada að .vissu leyti lofar að
stoð með Columbo-samtökununi.
Við gagnkvæmu starfi mætti þar
því búast. En hvort sem það kem
ur máli við eða ekki, er hin nýja
löggjöf Indlands þess eðlis, að
hún ríður bág við skoðanir hins
vegstlæga heims. Það má fylii-
lega telja hana með þeim stefn-
um, sem hinn vestlægi heimur
berst nú á móti.
Brauð kaupir hann tveggja daga
gamalt, því það er þá á hálfum
prís.
Eg reyni að spara eyririnn 'hér
og þar,” sagði hann og kveikti 1
49 centa pípunni sinni. “Eg þarf
að ná mér í eitthvað fyrir tobak;
það kostar mig 75 cents á viku.
Fyrir herbergi greiðir hann 18
dollara á mánuði.
Mr. Halliday er stór beinóttur
og með hnúaberar hendur af
margra ára harðri vinnu. Föt
hans eru sitt úr hverri áttinni
ionstofnana ihefir þannig risió< ■-! svo má að orði kveða. Treyjan
upp fyrir aðgerðir nýrra nnflyíj ljós græn, vestið dökk-blatt,
enda, einkum í Quebec og Sask- buxurnar úr gráu vaðmáli. Það
atchéwan fylkjum. Sumar aðferð er ekki að fást um einn og sama
ir slíkra iðngreina hafa ekkijlit á öllu. Það er nógu erfitt að
þekst hér áður, og stuðla hérlfá réttu stærðina.
Rannsóknarstofu Háskólans sið
an 1926. Hann framleiddi nýtt
bóluefni 1929, fann orsök lungna
pestar í sauðfé 1930, og fram-
leiddi bóluefni gegn veikinni
sama ár. Innleiddi nýja meðferð
á ormaveiki í sauðfé 1934. Ritað
hefir hann bók um næringu og
næringarsjúkdóma og ótal lækni
færðilegar ritgerðir í innlend og
erlend rit. Og síðast bók ail-
stóra um sögu trúarbragða og
tekur þar vetlingalaust á efninu.
Heitir bók hans Blekking og
lekking. Var hann auðvitað of-
sóttur fyrir hana af klerkum og
Deim er með þeim trúa í blindm.
En að hrekja efni bókar hans,
tókst þeim illa, enda illfært að
verja mörg þúsund ára gamlar
trúarkreddur, er til muna hvíia
á blekkingum, sem óðum er að
víkja.
En hér kemur ferðasaga próf.
Niels Dungals: —R.stj. Hkr.
Eftir rúmlega 16 tíma flug frá
New York, með viðkomu í San
Juan í Porto Rico og Port of
Spain á Trinidad-eyjunni, kom-
um við í stórri Pan-Amerikan-
fiugvel til Belém do Para, við
mynni Amazon-fljótsins.
Þetta er stærsta borgin í Norð
ur-Brasilíu, Para-ríkinu, sem
vegna legu sinnar er mikil mið-
stöð fyrir stórt uppland og mesta
borgin við Amazon-fljótið. Samt
þetta mundi ekki standa lengi.
Eftir 15—20 mínútur var alt um
garð gengið og sólin farin að
skína aftur. En nú var hitanum
lokið. Rigningin hafði kælt loft
og land, og nú var hressandi að
koma út. Hitinn hafði fallið úr
30 niður i 20 stig og það þótti
manni nú svalt.
Hér verður aldrei kalt. Ofn
mun ekki vera til í einu einasta
húsi og mikið ef fólkið þekkir
nafnið, hvað þá meria. Allir eru
léttklæddir, margir krakkar að-
eins á stuttum buxum og í engu
öðru. Engan krakka hef eg séð
í skóm ennþá. Þeir hlaupa allir
berfættir um á götunni. En fuli-
orðna fólkið er allt í skóm. Þeir
fátæku fara sýnilega ekki með
mikið í fÖt, því að þau eru eigin-
lega óþörf, a.m.k. hitans vegna.
Nokkura litla krakka sá eg í út-
hverfi borgarinnar allsbera. Fá-
tæktin er þar sýnilega mikil. —
Fólkið býr í litlum, gluggalaus-
um húsum, þar sem eitt herbergi
verður að duga til alls og þar
verður húsmóðirin bæði að sjóða
og sauma.
Meira bar þó víða á sauma-
skapnum iheldur en matseldun.
Hún er víst oft einföld, þar sem
ódýrasta fæðan er bananar.
Nóg er af kjöti og fiski, þvi
að Amazon-fljótið er eitt fisk-
auðugasta vatn veraldar. En kart
eru íbúarnir ekki nema rúmlega! öflur eins og við þekkjum þær á
300,000 og skyldi maður ætla að
vatnsmesta fljót veraldar gæti
staðið undir stærri borg en
þetta.
Á hverri sekúndu skilar Ama-
zon-fljótið hálfri milljón tenings
metra af vatni úx
. o. v>g p>.
mikið að þróun iðnaðar.
Jólasögurnar hans
En hann er hreinlegur í útliti.
i Hann pressar fötin sín í herberg
inu sínu. Hann gengur við staf.
Yal Werier Mr. Halli(lay kom Canada
fyrir 55 árum frá Libanon, þar
í blaðinu Winnipeg Tribune gem hann var fæddur. Hann vann
hafa fyrir jólin verið að birtast ^ bændum, var í 3% ár í Ev-
sögur eftir fregnrita, er Valjrópu , fyrsta veraldarstríðinu.
Werier heitir um það, hvernig! Þegar hann kom til baka, gaf
gamlir menn á $40 ellistyrk sam- hann sig við búskap, tók eignai
bandstjórnarinnar búi að hluti^.^ & landi f grend við St. Rose,
sínum. | geldi það fyrir söng í lok krepp
Hann heimsækir hina öldnu unnar; mátti til með það vegna
Joel Ágúst tsfeld
Joel Ágúst ísfeld, einn úr
bópi Brazilíu fslendinga, er til
Canada fluttu síðar, dó 5. des-
ember í Cardston, Alberta.
Hann kom með foreldrum sin-
um» Magnúsi Guðmundssyni,
sem alment var hér kallaður
Magnús Brazilíufari og konu
hans Elínu og átta systkinum er
bann átti og flest komu norður,
tjl Canada 1905. Settist f jölskyld
an að suð-austur af Wynyard,
^askatchewan, og bjó á þeim
sl°ðum. Fram til ársins 1946, er
J- A. fsfeld flutti til Cardston,
alti hann heima í Elfros-sveit,
Var þar ein 30 ár í sveitarráði og
af þeim sv/eitar oddviti.
Hann lifa kona hans Rósa
^horarinsson ísfeld og 6 börn
Þeirra, af 7 alls.
Eoreldrar J. Á. ísfelds, eru
dánir og af SyStkinum hans eru
fá á lífi.
Vér höfum ekki náð í þær upp
^ýsingar er vér leituðum um hinn
latna er þetta er skrifað, en hitt
er alkunna, að hann var hinn
bezti drengur og ihjálpfúsasti ná
grönum sínum og bygð sinni.
Stefnubreyting hjá
Jöpunum?
Fyrir nokkru urðu stjórnar-
skifti í JaPan. Forsætisrá'ðherra
ihins nýja stjórnarflokks (demo-
krata), Iohira Hatayama, er sagð
hafa meiri áhuga fyrir við-
skiftum við Kína og Russland,
Bandaríkin. Skoðanir Yoshita
er tapaði í kosningunum, voru
gagnstætt þessu. Ósigur hans
var sagður stafa af stuðningi
socialista við Hatoyama. .
Hin nýja stjórn gaf þetta 1
skyn við valdatökuna. Stóð ekki
á að Rússar bitu á öngulinn og
buðu Jöpunum sátt og sam
vinnu sína. En þeir eru að lög-
um en í stríði við Japan.
Viðskifti hafa mikil áður átt
sér stað við Kína, en þau enduðu
með skelfingu og hernámi af
höndum Japana. Ef slík við-
skifti væru hagkvæm, væru þau
eðlilegri en við lönd lengra
burtu. En vegalengdir koma nú
minna til greina en áður.
Rússar telja Japani njóta sín
betur í sambandi við kommúnista
en aðra. En flokkur Yoshida
(liberalar) gera það ekki. Og
hann er fjölmennur, þo kos.i-
ingu tapaði.
En saga Japan við þessar þjóð
ir er sú, að báðar hafa farið heifi
lega halloka fyrir þeim. Og með
spyr þá spjörunum úr.
Á hann I vanheilsu. Nú fæst það ekki þó
vissulega þakkir skilið fyrir að
draga fram í dagsbirtuna hið
sanna um líf þessara manna.
Virðist réttast að birta það
sem hér verður gert, sem mest
með hans eigin orðum, í þýðingu
að vísu. Kemur hér ein af sögum
hans úr Winnpieg Tribune 22.
desember .
þúsundir séu í boði.
í Winnipeg hlaut hann at-
vinnu, sem vökumaður. Nokkur
undanfarin ár hefir hann lifað á
ellistyrknum einum.
Á sumrinn gengur hann út 1
Central Park, heimsækir frænda
sinn og sitt hvað annað. Á vetr
um er oflangt fyrir hann aö
ganga þetta. Veður því að spara
20 cents einhvern vegin.
Hann fer snemma á fætur, en
fer ekkert út fyr en eftir mið
dagsverð. Gengur hann þá oft
yfir í Good Neighbors klubbmn
á McDermot Ave., spilar fáein-
ar hendur af “rummy” en fer þa
heim. Á sunnudögum er söngva-
kvöld í klubbnum, en hann sækir
“Tvisvar eða þrisvar á viku
hefir George Halliday, 78 ára öld
ungur, nákvæmlega það sama til
morgun verðar og kvöldverðar
En það er létt korn-meti (cerial)
með dósa mjólk út á, brauði
(toast) og kaffi. Hann hitar kaíf
ið í stórum potti til þess að það
endst honum hálfa vikuna í einu.
Hann fer ekki eftir neinumjþau ekki
formálum í tilbúningi matai
síns. Mr. Halliday, er einn
þeirra þúsunda er á $40 ellistyik
á mánudi dregur fram lífið.
Hann eldar máltíðir sínar á
eldavélar kríli í herbergi sínu á —„
William Avenue. Hann verður j ekki betur kominn au
að gæta þess vandlega, hvað andi.
liann etur, vegna þess, að hann
er hvorki laus við magasár né við
sykurveiki. Hann brosir sjaldan.
Hann kaupir eitt pund af möl-
uðu kjöti yfir vikuna og býr til
kjötsnúða úr því. Egg etur hann finst það
tvisvar á viku. Smjör kaupir
hann aldrei; það er of dýrt. —
þriðjungi meira þegar hinn ár
legi vöxtur kemur í það. Það má
heita skipgengt endanna á milii,
svo að fastar skipagöngur eru
eftir því alla leið frá Perú, þar
sem upptök þess eru, og hingað.
Það er svo breitt, að yfir 1000
kilómetra er hægt að sigla upp
eftir því án þess að sjá nokkurs
staðar til lands, og það mun vera
eina fljótið í heimi, sem ar al-
þjóðasiglingaleið, þannig að
sömu reglur gilda á því.
Víðáttumiklir frumskógar
klæða báða bakka fljótsins, svo
að samgöngur um allt Amazon-
svæðið, sem nær yfir milljómr
ferkílómetra, verða að heita má
engöngu bundnar við fljótið. Að
minnsta kosti ihefur það verið
svo til skamms tíma, því að eng-
inn sá möguleika á því að leggja
vegi um frumskógaflækjuna, en
í seinni tíð hafa samgöngurnar
gerbreytzt við það að flugvélar
halda uppi reglulegum samgöng
um milli allra helztu borga Ama-
son-fljótsins, allt frá Iquitos í
Perú og út að Atlanzhafi. Nú
sér maður Catilina-flugvélar á
sveimi yfir fljótinu, því að þær
eru hentugastar, þar sem alls-
staðar verður að lenda á vatni.
í morgun þegar eg ók til hót-
íslandi, vaxa ekki hér. Þær verð
ur að flytja inn, ef menn vilja
leyfa sér slíkan munað. Hms
vegar er nóg til af sætum kartöi'l
um og sérstakri, stórri tegund
af banörtum, sem eru lítt sætir og
.ailr'.f :olaí’- fyiir kaxtiifiu:.
Mér var sagt í dag, að þegar
gerð var tilraun til að rækta hér
kartöflur, hefðu þær ávalt vilj-
að úrkynjast, þannig að þær
hefðu ekki fengið rétt bragð, ‘
heldur orðið sætar og óþekkjan-
legar sem kartöflur.
Sú var tíðin, að hættulegt var
að koma hingað. Maður, sem eg
talaði við í dag, sagði mér að
eitt sinn hefði komið hingað á-
samt öðrum Portúgölum á einu
skipi, alls 160 manns. Þetta mun
hafa verið skömmu eftir aldamót.
Áður en árið var liðið voru allir
innflytjendurnir dauðir, að ein-
um þremur undanskildum. Allir
fóru þeir úr gulusótt (Yellow
fever), sem var versta plága Suð
ur-Ameríku allt fram á annan tug
þessarar aldar. Stundum dóu a-
hafnir heilla skipa eins og flug-
ur, og skipið annaðhvort mann-
laust eða fullt af líkum, svo að
enginn þorði nálægt að koma.
Nú er þetta allt löngu liðið.
Menn lærðu að þekkja mýflug-
una, sem ber sjúkdóminn í menn,
og Brasilíumenn dýrka engan
mann meira en Ozwaldo Cruz,
lækninn sem tók að sér að
hreinsa landið af þessari ægilegu
drepsótt. í Belém ihefur ekkert
tilfelli komið fyrir af veikinni
elsins frá flugvellinum var ekk- síðan 1929.
Eg er ekki til þess að vera
úti á kvöldum. Eg sé ekkert of
vel’, segir hann. Hann mundi þó
fara, ef hann fengi samfylgd.
“Stundum hugsa eg um það,
sagði Halliday, “hvort^ e_g
“Eg held að með gamla fólkiö
sé ekki ávalt farið, sem vera ber.
segir Mr. Haíliday. Það er sagt 1
Canada lifi menn í vellystingum.
Þetta getur rétt verið. En mer
finst það oft líkara þvi, að við
höfum sprengfylli okkar 1 dag,
en sveltum á morgun
ert heitt. Klukkan var 5, sólin
var ekki komin upp, en farið að
birta. Þegar eg kom á fætur kl.
hálf níu, var vel hlýtt, en síðan
fór hitinn að vxaa og var orðinn
býsna mikill kl. 12. Þá var hann
um 30 stig C og sólin var beint
yfir hvirflinum á manni. Svo
jókst hitinn enn meir, svo að erf-
itt var að hreyfa sig. Margir fá
sér þá lúr, en eg var úti á vakki
allan tímann.
Loksins, klukkan að ganga
þrjú, kom rigning, fyrst dropar
svo rigning og loks dembirign-
ing, svo að allar götur flutu allt
í einu í vatni og urðu margar allt
að því bátgengar. Fólkið himdi
hvar sem það gat fundið afdrep,
en það var eins og allir vissu að
Malaria hefur líka verið út-
rýmt með sama móti. Að vissu
leyti er hægara að útrýma mal-
aría-flugunum (anopheles), því
að þær halda sig ávallt í nábýli
við menn. En samt eru mörg mai
aría-hreiður til í þessu landi. —
Nýlega hefur verið reynt að setja
chlorochin í örsmáum skömmtum
í saltið á þeim svæðum þar sem
malaría heldur sig helzt. Er sagt
að það hafi reynzt mjög vel og
að menn geri sér vonir um að
geta jafnvel útrýmt malaría þann
ig meðal þjóðlokka, sem enga.
lækna hafa, eins og víða er urn
villta Indíánaflokka inni í land-
ínu.
Þó að tekist hafi að ráða við
Fraxnh. á 2 síðu