Heimskringla - 30.03.1955, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 30. MARZ 1955
Heimsknn^la
' StotnuO IHtt
Eanmi út á hverjum miðvikuúegi.
Eigendur TttF VTKING PRESS LTI;
853 og 86ö Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsími 74-6251
VerO blaOslns er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram
Ailar borganir aendiat: THE VIKING PRESS LTD.
öll viOakiftabréí blaðinu aPlútandi sendist: _
The VUdng Press Limited, 853 Sargent Ave., WTrmipeg
Ritatjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
“Helnukrlngla" is publisbed by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue, Wiaaipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
Authorlxed qa Second Clasa Mail—Poat Oflice Dep'L Ottawa
WINNIPEG, 30. MARZ 1955
CANADISKI DOLLARINN
Peningar eru eitthvað hálf-
yfirnáttúrlegt í augum margra.
Dollar þessa lands hefir ekki
verið þar nein undantekning
þrjú síðustu árin. Að hann sé
'blátt áfram vara, sem keypt er
og seld, á ákveðnu verði, eftir
þörfinni, eða að verð hans geti
verið of'hátt eða oflágt mundum
við seint trúa. Canadiski dollar-
inn er þó þessa stundina eitt
bezta dasmið um þetta.
Gengi hans hefir heldur en þó
jafnt og þétt farið hækkandi
frá árinu 1952, unz hann varð
Bandaríkja-nafna sínum verð-
hærri. í hvert sinn er nábúar
vorir að sunnan hafa skift við
okkur, hafa þeir orðið að gefa
okkur þrjá peninga meira af
hverju hundraði eða dollars
virði, en við gerum. Þetta hefir
kitlað metorðagirnd vora. Ein-
stö'ku menn hafa þó litið öðrum
augum á þetta.
Fyrsta orsök gengishækkunar
dollars vors, eru hin ómetanlegu
auðæfi þessa lands. Þau hafa
freistað Bandaríkjanna jafnt og
þétt, en straumur fjársins það-
an aldrei meiri en nú. Af því
stafar gengishækkunnin en ekki
hinu, að við höfum selt Banda-
ríkjunum meira af vorum afurð-
um en þau oss. Því fer nú miður.
Þetta gerir strikið í reikninginn.
Við búum að útflutningi öllum
þjóðum fremur. Canada er, sann
ast að segja, þriðja mesta út-
flutnings landið í heiminum. En
nú er svo komið, að gengishækk-
un dollarsins hefir ollað verð-
hækkun hér ofan á það sem fyr-
ih var. Vara landsins hefir ekki
selzt á erlendum markaði eins vel
og vörur annara landa. Gengis-
hækkunin hefir kostað það og
orðið oss dýrt gaman. Þriggja til
fimm centa tap á hverjum doll-
ar, nemur miklu á útfluttri vöru,
er alt frá 1% hundrað miljón dala
nemur á ári til 400 miljón, og á-
hrærir mikið bæði seljanda og
kaupanda vörunnar.
Því er haldið fram að gengis-
muninn hefði mátt afmá með
meiri kaupum á vöru frá Banda-
ríkjunum, ef varan hefði verið
sú, er hér var nothæf til iðnaðar,
er framleiddur er hér fyrir er-
lendan markað. Eins lengi og
markaður var til erlendis, getur
eitthvað verið í þessu. En með
honum horfnum, hefði gengis-
hækkunin verið sami mylnu-
steinninn um háls bæði seljanda
og kaupanda og áður.
En er nú dollarinn að lækka?
Síðan um miðjan febrúar hefir
á þessu talsvert borið.
Hvernig stendur á þeirri
lækkun? Áhrærir hún rýrnun
framleiðslu? Er f járstraumurinn
frá Bandaríkjunum að þverra?
Það er ekki neitt að finna, er í
þessa átt bendir.
Þess er getið til að peningar
frá Canada hafi horfið út úr land
inu, vegna vaxta lækkunnar hér
til New York og London. Þetta
getur hafa haft eirihver áhrif á
gengið. En stjórninni í Ottawa
var einn vegur að lækka gengið
einhvernveginn. Canada banki
lækkaði vexti á lánum til lög-
gildra banka landsins úr 2%%
í 1%%. Þetta er ekki eingöngu
ástæðan fyrir lækkandi gengi,
en það hefir átt sinn þátt í
henni. Það hefir haft áhrif á
stefnu peningamarkaðarins. Árs
skýrsla Canadabanka bendir á,
að sú stefna sé í fullu samræmi
við það, sem er að gerast á sviði
fjármála annars staðar í heim-
inum. En það er að “auðvelda
lán” og efla með því fram-
kvæmdir. Bankar 'hér taka með
þessu meiri þátt en áður í f jár-
málastefnu heimsins. Það má
heita svo, að á síðast liðnu
sumri væri fyrst hægt að tala
um “peninga markað Canada”.
En það skeði, er sú stefna var
hafin, að lána frá “degi til dags”,
er svo hefir verið nefnt. Þetta
hefir leitt til þess að bankar hér
hafa lánað í stað þess að sækja
varð hvert smálán til New York.
Þetta er mikilvægt spor í þá átt,
að veita Canadabörikum meiri
stjórn í f jármálum og haga henni
eins og bezt við á hér. Hafi það
lækkandi gengi í för með sér, og
dýrð dollarsins minki, er hitt
víst, að það ætti að efla hér farm
leiðslu og viðskifti inn á við og
út á við.—(Across Canada Press)
ATHYGLISVERÐAR RIT
GERÐIR UM ÍSLENZKAR
FORNSÖGUR
eftir dr. Richard Beck
Nýlega var að verðugu lofsam-
lega getið í ritstjórnargrein hér
í blaðinu hinnar vönduðu þýð-
ingu af “Njáls sögu” á enska
tungu, er út kom fyrir stuttu
síðan í New York á vegum
menningarstofnunarinnar The
American-Scandinavian Founda-
tion. Bættist þar enn eitt merkis
ritið í 'höp hinna mörgu annarra
frumsaminna og þýddra ágætis-
rita um norræn efni, sem sú
gagnmerka stofnun hefir gefið
út á þeim rúmum 40 árum, er lið-
in eru síðan hún hóf starfsemi
sína.
Jafnframt hefir hún frá upp-
hafi vega staðið að útgáfu víð-
lesins rits og prýðilegs, þar sem
er málgagn hennar, “The Amer-
ican-Scandinavian Review”, sem
helgað er sérstaklega norrænum
menningarmálum og bókmennt-
um, og hefir flutt og flytur enn
að jafnaði ritgerðir og ritfregn-
ir um íslenzk efni og eigi ósjald-
an þýðingar af íslenzkum smá-
sögum og ljóðum, að ógleymdu
hinu ársf jórðungslega yfirliti
um helztu atburði á íslandi og
annars staðar á Norðurlöndum.
Vorhefti þessa árs er þar eng-
in undantekning, því að þar er
prentuð ítarleg ritgerð og ágæt
um hina víðfrægu sögustaði
Hlíðarenda og Bergþórshvol —
(“Sagasteads of Fire and Ice”),
eftir Hedin Bronner,1 ungan
norsk-ameriskan menntamann,
sem áður kenndi, meðal annars, i
North Park College í Chicago,
en er nú starfsmaður ameríska
sendiráðsins í Reykjavík. Er rit-
gerðin prýdd mörgum góðum
myndum, sem höfundurinn hefir
sjálfur tekið, og auka þær drjúg
um á fræðslugildi hennar, en
hún ber því vitni, að hann er
hæði gæddur glöggri athýglis-
Tjáfu og vel lesinn í fornum
fræðum vorum. Get eg einnig af
’igin reynd um það borið, hve
vel honum hefir tekist lýsingin
í þessum sögustöðum, því að við
hjónin skoðuðum þá í minning-
;ríkri fslandsför okkar síðast-
ILiö sumar, undir leiðsögn hins
mikla Njálufræðings, dr. Einars
Ól. Sveinssonar prófessors, og
eru staðirnir sjálfir, og hinir ör-
lagaríku og sögufrægu atburðir
tengdir þeim, okkur því í fersku
minni.
Annað félag amerískit, sam-
hliða The American-Scandinav-
ian Foundation, er sérstaklega
helgar starfsemi sína norrænni
.menningu og fræðum vestan
hafs, er The Society for the
Advancement of Scandinavian
Study (Félagið til eflingar nor-
rænum fræðum), sem gefur út
ársfjórðungsritið “Scandinavian
Studies”, undir ritstjórn hins
kunna fræðimanns Prófessors A.
M. Sturtevant, er nýlega var að
verðleikum kjörinn heiðursfé-
lagi í Hinu íslenzka Bókmennta-
félagi. Með honum eiga sæti í
ritstjórninni sæns'kir, norskir,
danskir og íslenzkir fræðimenn
í Bandaríkjunum. Flytur rit
þettd að staðaldri ritgerðir og
ritdóma um íslenzk efni.
í nýútkomnu febrúarhefti þess
fyrir yfirstandandi ár skipar
öndvegissess löng og fræði-
mannleg ritgerð um það merki-
lega stílbragð í íslendingasög-
um, að búa undir ókomna atburði
með gagnorðum og markvissum
lýsingum, eða eins og höfundur
nefnir það í heiti ritgerðarinnar:
“The Anticipatory Literary Set-
ting in the Old Icelandic Family
Sagas”. En greinarhöfundur er
ungur amerískur fræðimaður af
þýzkum ættum, dr. Paul Schach,
prófessor í germönskum og nor-
rænum fræðum við ríkisháskól-
ann í Nebraska (University of
Nebraska). Er þessi ritgerð hans
skirfuð af mikilli þekkingu og
glöggskyggni á íslendingasög-
um, enda hefir hann áður um það
efni ritað með sama hætti.
Má oss íslendingum vera það
fagnaðarefni og þakka, er erlend
ir fræðimenn sýna þannig í verki
ást sína á fræðum vorum og
menningarerfðum, og getur pa*
jafnframt verið oss áminning um
gildi þeirra og áhrifavald. Slíku
gulli skyldi ei á glæ kastað.
MINNINGAR P. S. P.
Frh. frá 1. bls.
•
Á Hótel “Reykjahlíð” við Mý-
vatn borðuðum við miðdagsmat,
glænýjan silung úr vatninu, sem
breiddi sig eins og nýfægður
spegill, (vatnið ekki silungur-
inn), eins langt og augað eygði.
Svo var haldið áfram inn að
Dimmuborgum. Þær voru afar
hrikalegar og dökkar undir brún,
enda var nú loft orðið skýjað og
allmikil súld. Ef nokkur efast
um að Dimmuborgir beri rétt
nafn, ætti sá hinn sami að heim-
sækja þær í súld og dimmviðri.
Næst var Dettifoss heimsótt-
ur, þessi yfirkonungur allra ís-
lenzkra fossa, miðað við magn,
en ef til vill ekki fegurð, og þó
er fegurð og þrek svo samtvinn-
að í útliti hans, líkt og hjá ís-
lenzku fornaldar- köppunum.
Löngu áður en að fossinum
var komið heyrðist seyðandi
niður, sem svo smátt og smátt
varð hærri og sterkari, unz hann
að lokum varð eins og samhang-
andi þrumuhljóð. Þegar við
stigum út úr bílnum var sem
jörðin titraði undir fótum okkar,
svo var fall fossins mikið. Og
nú birtist þetta fossatröll í öllum
sínum mikilleik, og var ekki
laust við að geigs kendi í göml-
um augum við fyrstu sýn.
í námunda við fossinn er ekki
mikið um jarðargróða að ræða,
enda byrjar Fjallaskáldið okkar,
Kristján Jónsson, kvæði sitt —
“Dettifoss” á þessa leið: “Þar
sem aldrei á grjóti gráu gullin
mót sólu hlæja blóm”, og seinna í
sama erindinu segir hann þetta:
“undir þér bergið sterka stynur
sem strá í nætur-kulda-blæ”.
Þessar lýsingar eru svo nákvæm-
ar, að betri er ekkt hægt að
hugsa sér.
Þegar við kvöddum Dettifoss,
kom mér til hugar samnefnt
l kvæði Einars Benediktssonar,
þar sem ihann segir meðal ann-
i ars:
“Hjer finnst, hjer skilst hve ís-
lands auðn er stór.
Hver ómur brims, er rís þess
fljótasjór.
Þig, konúng vorra stoltu, sterku
fossa
j jeg stilla heyri forsöng í þeim
kór.
Öll gljúfrahofin hljóma af gulli
snauð
um hjeruð landsins undir sólar-
blossa
og færa hæðum hærri, dýrri auð
og hreinni fórn en nokkur manns
hönd bauð,
er byggði turna og reisti kirkju-
ikrossa.”
Og seinna í sama kvæði brýst
út hinn mikli spádóms andi Ein-
ars, þar sem hann segir:
“Hjer mætti leiða líf úr dauðans
örk
og ljósið tendra í húmsins eyði-
mörk
við hjartaslög þíns afls í segul-
æðum”.
Enigum dylst, sem horft hefir
á hina mörgu fögru, suma hrika-
legu, fossa íslands, að þar á þjóð
in ótæmandi varasjóð, sparisjóð,
sem aldrei mun þrjóta, en borga
ógrynni vaxtarfjár eftir því sem
þörfin krefur og tímar líða.
Næsti viðkomustaður var Ás-
byrgi. Lengi hafði eg þráð að sjá
þennan víðrómaða stað, þetta
hófs-spor Sleipnis, þar sem
hann steig á bergið svo undan
honum sökk margar mannhæðir.
Ekki gæti eg með góðri sam-
vizku sagt, að þessi goðsögn sé
á engu byggð, því svo er hófs-
sporið rétt myndað, jafnvel hvert
bris í hóftungunni, að nánara
gætu varla listamenn nútímans
mótað það, og er þá mikið sagt,
því margir þeirra eru afburða
góðir í þeirri list.
^M'ikiU trjágröOur og annara
jurta er mjög áberandi í Ásbergi
og dregur nokkuð úr hinni hrika
legu og 'heillandi sýn þar inni.
Varð okkur það að orði að vel
mætti sóma hófs-sporinu að eng-
in gróður væri þar sjáanlegur,
en aðeins að skeifu opinu, en um
það munu samt vera skiftar skoð
anir, og heimamönnum vel trú-
and til þess að sjá hvað bezt
sæmir staðnum í því sem öðru.
Eftir nokkra dvöl í Ásbyrgi
snérum við heimleiðis. Komum
við til Húsaví'kur seint um
kvöldið, en okkur til mikilla
vonbrigða var séra Friðrik suður
í Reykjavík, og því ekki um
samfundi að ræða. Var nú hald-
ið á stað til Akureyrar og komið
heim að aflíðandi miðnætti.
Þetta sextán klukkutíma ferða-
lag mun okkur aldrei úr minni
líða. Framh.
Munið Laugardagsskólann,
laugardags morgna kl. 10.30 í
neðri sal Sambandskirkjunnar að
Banning St.
Þetta Nýja Ger
Verkar Fljótt Heldur Ferskleika
Þarf Engrar Kælingar
Nú getið þér bakað í snatri án fersks gers! Takið aðeins pakka
af Fleischman’s skjótvirka þurra geri, úr skápnum yðar og notið
alveg eins og köku af fersku geri! Hér er alt sem gera þarf:
(l)Leysið það vel upp í litlu af volgu vatni og bætið í það einni
teskeið af sykur með hverju umslagi af geri. (2) Stráið þurru geri
á. Látið standa 10 mínútur. (3) Hrærið vel í. (Vatnið sem notað er
í gerið er hluti þess vatns, er forskri^tin segir) Fáið mánaðar forða
í dag frá kaupmanninum. 4548—Rev.
1 pakki jafngildir 1 köku af Fresh Yeast!
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Deyfður fiskur iifir vikum
saman freðinn
Arne Joker heitir danskur
fiskifræðingur, sem hefur tekið
sér fyrir hendur að frysta fiska
og lífga þá aftur.
í frystu tilrauninni deyfði
hann fiskana með því að sprauta
í þá blöndu af efnunum evipan
ðg úrethan. Sioan Vorú þeir hrag
frystir við 50 stiga frost í ís-
klumpum. Fiskarnir voru þíddir
eftir frá sex til 29 daga og komu
38 af hundraði lifandi úr ísnum.
f annarri tilraun frysti Joker
sex rauðsprettur lifandi en í
þetta skipti aðeins við 25 stiga
frost. Eftir 48 daga voru þær
þíddar í sjó og reyndust fimm
af sex rauðsprettum lifandi.
Alls hefur Joker framkvæmt
50 tilraunir með góðum árangri
og hann heldur þeim áfram.
★
Útvarp Vatíkansins hefur tek-
ið að útvarpa á sænsku, dönsku
og norsku á hverjum miðviku-
degi. Úvarpið bendir á, að ástæð
an sé aukinn fjöldi kaþólskt trú
aðra manna á Norðurlöndum.
—Mbl.
} íslenzk—ensk og ensk—ís-
lenzkar orðabækur G. T. Zoega
eru nú komnar í Björnsson
Book Store að 702 Sargent Ave,
Winnipeg og kostar hver um sig
$7.00 eða báðar $14.00.
SMÁVEGIS
Harpo Marx, gamanleikarinn,
sagði kunningja sínum að hann
hefði kennt litlum syni sínum
hnefaleik, því að þá list þyrfti
maður að kunna í þessum vonda
heimi. “Já, en mundu það, að
sonur þinn stendur kannske ein-
hverntíma andspænis stærri og
sterkari manni, sem líka kann
hnefaleik.” sagði kunninginn.
Harpo Marx ypti öxlum og
sagði: “Já, eg hef líka kennt hon
um að taka til fótanna.”
Þegar ameríska tónskáldið
Gershwin andaðist samdi einn
kunningi hans, sem gjarnan vildi
teljast tónskáld, sorgarkantötu í
minningu hans. Er hann hafði
lokið verkinu fór hann með það
til tónlistargagnrýnanda nokkurs
að fá álit hans. Er gagnrýnand-
inn hafði kynnt sér verkið kvað
hann upp svofelldan dóm: Eg
hygg það hefði verið betra að
þú hefðir dáið, en Gershwin sam
ið kantötuna.
★
Fiðlusnillingurinn Mischa E1
man segir stundum þessa sögu:
Eg var einu sinni staddur í all
fjölmennu boði og var beðinn að
leika nú eitthvað. Eg valdi
Kreutzersónötu Beethovens, og
eg held mér sé óhætt að segja að
eg hafi flutt hana sæmilega. Eins
J4in
Konunglega canadiska lögregla
leitast eftir mönnum fyrir lúðrasveit sína í Ottawa,
Ontario og Regina, Saskatdiewan.
Ungir menn frá 18 til 30 ára gamlir og ókvæntir
koma til greina við valið ef þeir geta leikið á eitt eða
fleiri af eftirtöldum hljóðfærum:
Flauta, Oboe, Básúna, Klarinett, Vald-
horn, Lúður, Trompett, Trombon, Bassi,
Bassifiol og SlaghJjóðfæri.
Allar uppl singar veittar lijá:
The Commissioner,
R.C.M. POLICE. OTTAWA, ONTARIO.