Heimskringla - 27.04.1955, Blaðsíða 1

LXIX, ÁRGANGUR
WINNIPEG, MK)VIEUI>AG®í]N, 27 APRÍL 1955
CENTURY MOTORSITO.
247 MAIN — Phone 92-3311
S.----------------------
CENTURY MOTORS LTD.
241 MAIN-716 PORTAGE
S.---------------------
NÚMER 30.
FRÉTTAYFIRLIT
Ótrúlegt en satt
Það varð mörgum að orði, er
undra fréttin um lækningu á
lömunarveiki varð kunn, að sá,
er hana fann þyrfti ekki að bíta
gaddinn.
Þetta var ekki ólíklegt. Þarna
var verk af hendi leyst, er vitað
var um, að útbreitt yrði um víð-
an heim og færa mundi öllu
mannkyni mikla blessun.
En hvað skeður svo?
f grein í U.S. News, s.l. viku,
segir frá því, að dr. Salk, beri
ekki mikið úr býtum fyrir upp-
götvun sína. Hann fái ekkert af
forréttindum (Royalties) iþeim,
er þar væri við að búast, svo sem
af forskift sinni af bóluefninu,
framleiðsluleyfi á því og söiu-
leyfi. Skiftir þó notkun þess
orðið nokkrum miljónum dala á
fáum dögum.
Það er félag sem fé hefir lagt
fram til rannsóknar á lömunar-
veiki, sem styrkti þá dr. Sall:
°g aðstoðarmenn 'hans í rann-
sókninni, sem allan veg og vanda
h^fir af rekstri þessarar uppgötv
unar. Heitir það National
Foundation of Infantile Paralys-
is.
Ef dr. Salk hefði í stað þessa
undra-bóluefnis, fundið upp
betri byssu, sprengju eða ein-
'hverja drápsvél, hefði hann
skjótt orðið ríkur. t
Að uppgötvun sinni vann dr.
Salk í fimm ár. Oft kom fyrir
að hann vakti allan sólarhring-
inn út við rannsóknina. Laun
hans fyHr þetta eru ekki pen-
ingar, nú á fertugasta aldursári
hans, heldur frægð, er skipar
honum mjög framarlega á bekk,
með færustu mönnum í lækna-
vísindum.
En þrátt fyrir þó dr. Salk hafi
ekki beinlínis neitt sjálfur fyrir
starf sitt, hefir það vakið at-
hygli stofnana, er gott kunna að
meta. Eitt slíkt félag, sem einn
af Mayo-bræðrunum er þess3
stundina formaður fyrir, hefir
veitt dr. Salk 10,000 dala verð-
laun og gullmedalíu. Eru þetta
svo-nefnd Criss-verðlaun. Eins
er dr. Salk nokkurn vegin viss
með að hljóta Nobels-verðlaun í
læknisfræði, þau nema $35,000.
Ennfremur má búast við að hon-
um standi lækning á ríkum stofn
unum til boða, með ærnu kaupi.
En hverju ilaunar almenningur
honum starf ‘hans.
Því fer ver, að þar sýnist það
satna í speglinum að líta og áð-
Ur> gömlu myndina af þvi, að
sem að heill og velferð
þjóðfélagsins vinna mest, fát
ekki almennilega askafylli fyrir
það, en þeir sem vígtennurnar
sýna að sið rándýra, sitja að ó-
mældum krásum og almennri
viðurkenningu í heimi vorrat
lofuðu aldarmenningar.
Nýtt þjóðafélag7
Það er ekki hægt um það að
segja hvernig fundinum sem
stendur yfir í Bandung í Indó-
nesíu reiðir af, en hann heldur,
sem kunnugt er fulltruar 29
Iþjóða frá Asíu og Afríku. Til
fundarins leit út fyrir að væri
efnt til þess að fleyga eða slíta
öllu sambandi við vestlægar
þjóðir. Ýmsir heldu fram, að
þarna væri nýtt alþjóðafélag i
myndun og mun Nehru, stjórn-
ari Indlands, hafa átt þá 'hug-
mynd. En hvað sem til kemur,
virðist lítið ætla úr þessu að
verða. Svo margir fulltrúar Suð
Ur-Asíu þjóðanna, hafa svo ræki
lega mælt á móti, að mynda ný
samtök, með kommúnistum öilu
_0G UMSAGNIR
ráðandi, sem þeir blátt áfram
treysta ekki að bæta hag sinn á
borð við Bandaríkjamenn. Kváðu
þeir B.ríkin ihafa verið bjarg-
vætt sinn og mundu verða ótrauð
ari verndarar sjálfstæðis þeirra í
framtíð, en nokkur önnur sam-
tök. Og þeir kváðust ófúsir á að
skifta á kínverskum eða komm
únistiskum imperialisma fyrir
hin vestlæga.
Chou En lai, stjórnarformað-
ur Kína, sér stefnu sinni ekki-
vel borgið, eins og sakir standa.
En heldur en að gera ekkert til
að vinna henni vinsældir á fund
inum, hefir hann nú lýst yfir að
hann sé til með að semja við
Bandaríkin og vestlægu þjóðirn
ar um frið á Formósu. Sjá Banda
ríkin, að Kínverjar muni ekki sjá
sér margar leiðir aðrar færar.
En þeir verða að sýna skýrari
rök fyrir, en þeir hafa enn gert,
að þetta sé ekki eintómur yfir-
drepsskapur hjá þeim, kjósi enn
áframhald kaldastríðsins fremur
en heitt stríð.
Chou En lai birti þetta utan
fundar, í Bandung. En þegar
fulltrúar á fundinum kröfðust
að hann segði skoðun sína á ýms
i4jn aðal-atriðum málsins, fekst
En lai ekki til að svara.
ÚR ÖLLUM ÁTTUM
Síðast liðna viku, voru 7,500
börn í Winnipeg bólusett til
varnar lömunarveiki.
I
Á sambandsþinginu skýrði
JHugues Lamont, ráðherra, eftir-
litsdeildar heimkominna her-
manna, að dvöl eða lækning
hvers hermanns á Deer Lodge
spítala í Winnipeg kostaði
$12.34 á dag. Er það nálægt með-
al verði. í Quebec er hann
$14.90, en Saskatoon $9.62, og
er ódýrast í öllu landinu.
Þrátt fyrir sjónvarp og útvarp
var útgáfa daglaða í Canada 4%
meiri á árinu 1954, en árið áður
Frá þessu var skýrt í Toronto
s.l. viku á 36 ársfundi dagblaða-
félags Canada.,
»»
Kaupstaðinn, sem Simpson-
Sears félögin ráðgera að koma
upp í Polo Park í Winnipeg, er
búist við að fullgerður verði ’57.
Kostnaður viðskiftahúsanna er
sagður um 15 miljónir dala og
tala verzlunarþjóna verður um
2000, sem er góð atvinnubót.
M
Spárnar um kosningarnar á
Englandi, eru á þessa leið: í-
haldsflokkurinn 47%% allra at-
kvæða, sósíalista flokkurinn
47%. Liberal flokkurinn er sagð
ur nærri útdauð skepna. Sanit
‘hefir hann nú 150 þingmenn í
vali. Alls eru þingsætin 625. Árið
1951 voru íhaldsmenn taldir
vissir um 13% atkvæða fram yfir
sósíalistaflokkinn. - Reyndin varð
sú, að þeir höfðu færri atkvæði
í heild sinni, en verkamanna-
flokkurinn, þó fleiri þingmenn
hefðu.
Ross Thatcher, CCF þing-
maður á Sambandsþingi frá
Moose Jaw, Sask., sagði sig úr
flokki sínum s.l. föstudag.
Hann bar við dekri við komm-
únista. Þrátt fyrir þetta segir
hann þingmensku ekki af sér.
**
Sambandsstjórn Canada hefir
á prjónunum, að taka yfir sölu
á kvikfé bænda, mjög á sömu
vísu og hveitisöluna. Er sagt að
bændur, sérstaklega í Sask-
atchewan og Alberta-fylkjum,
séu ekki hrifnir af hugmyndinni
og kjósi fremur að sjá sjálfir um
söluna. Sambandsstjórnin hefir
sent fulltrúa út af örkinni til að
ræða málið við bændur.
»wr
Eitt af flugskipum CPR fé-
lagsins flaug s.l. viku á 13 kl.st.
38 mínútum frá Japan til Can-
ada, og er það talið met í hraða.
Flugfarið var með 6 manna á-
höfn og 28 farþegum og er nefnt
DC-6B
»Wi
Walter Dinsdale íhalds þing-
maður frá Brandon á sambands-
þinginu, fór s.l. viku hörðum
orðum um eyðslusemi Ottawa-
stjórnar. Eitt dæmi af eyðslusem
inni var, að stjórnin hefir keypt
forláta flugfar (Viscount Air-
liner) fyrir $870,000. Telur
stjórnin þetta nauðsynlegt fyrn
gæðinga sína ef bæjarleið þurfi
að skreppa. Þar sem T.C.A.,
flugfélag Canada á 22 af þessurn
hraðfleygu flugskipum og sem
embættismenn stjórnarinnar
ferðast ókeypis með, sér Dins-
dale ekki neina þörf á kaupi
þessa flugfars.
Endurkosin
fræðslumálastjóri
Á fylkisþingi kvennasam
bandsins, I.O.D.E., sem haldið
var í Winnipeg 4.-6. apríl, var
frú Hólmfríður Danielson end-
kosin, gagnsóknarlaust, sem
fræðsumálastjóri félagsins i
Manitoba.
Fjörutíu og fimm I.O.D.E.
deildir tilheyra Manitobaheild-
inni og var f járveiting þeirra til
fræðslumála í fylkinu $12,000
s.l. ár. Voru þar á. meðal 44.
námsverðlaun og námsstyrkir
fyrir ungmenni í miðskólum;
einn námsstyrkur sem nemur
$1,600 til náms í Manitobahá-
skólanum og tvö námsverðlaun
sem nema $2,000 hver, til fram-
haldsnáms í brezkum háskólum.
Frú Hólmfríður hefir s.l. tvö
ár, heimsótt 17 deildir félagsins
víðsvegar um fylkið og í borg-
inni, flutt erindi um fræðslumál
félagsins og menntamálaráðsins,
og leiðbeint meðlimum í fræðslu
málastarfinu.
RADDIR ALMENNINGS
Það líður nú óðum að þeim
tíma að farið verður að hugsa íil
undirbúnings fyrir íslendinga-
dagin 17. júní. Frá gamallri tíð
hefur—þó mikilli furðu gegni—
verið allmikill ágreiningur um
þann dag hér vestanhafs sem
þjóðminningardag; þó farið sé
nú eftir tízkunni að kólna blóð-
ið þar sem enginn virðist nú
þora við annars kaun að koma
eða á annars tá að stiga; þó frið-
ur sé ifyrir öllu þá samt má hanií
of dýrt kaupa.
Þó virðist ágreiningurinn
alveg sá sami og áður sem er aug-
1 jós í verkunum þar sem skemti-
samkomur eru nú haldnar hve-
nær sem henta þykir á sumrinu,
og svo kallaðar “þjóðminningar-
dagur” eða “fslendingadagur"
hið upphaflega ágreiningsefni,
var milli 17. júní og 2. ágúst, eða
með öðrum orðum: þeir sem
héldu fram 2. ágúst, sem þjóð-
minningardegi virtu meira
stjórnarbótaskjalið (sem kóng-
ur færði þeim 1874) til virðu-
legra endurminninga fyrir fram-
tíðina, heldur en æfistarf Jóns
Sigurðssonar.
Þeir sem héldu fram 17. júní
fóru eftir æfistarfi Jóns sem
þeir álitu, sem mátti meira virði
til endurminningar.
Nú langar mig að tilfæra hér
til skýringar nokkur atriði úr
smáriti eftir Ólaf Ólafsson prest
í Guttormshaga, prentað í Reykj
avík 1892, þar segir: Með stað-
festu sinni vann Jón það á, að
frumvörp stjórnarinnar fóru
jafnan batnandi; 1873 var svo
komið málum að Jóni mun eigi
lengur ihafa þótt eftir betru að
bíða. Það sumar var þjóðfundur
haldinn á Þingvöllum; ræddu
fundarmenn málið með ákafa
miklum. Á Alþingi sama sumar
var sú vara-uppástunga sam-
þykkt með vilja Jóns, að biðja
konung að veita landinu næsta
ár stjórnarskrá og voru þau atr-
iði sérstaklega tekin fram, sem
mest þótti umvert. Árángurinn
af varauppástungunni varð sá aö
konungur staðfesti stjórnarskrá
íslands 5. jan. 1874. Ennfremur
frá sama riti:
Jón Sigurðsson hafði flesta þá
kosti til að bera sem höfðingja-
sæmir og var hann öllum öðrum
hæfari til að vera fyrirliði landa
sinna í frelsisbaráttu þeirra
Hann var allra manna fróðastur
í sögu íslands, elskaði ættjörð
sína af hjarta og var sannur freis
ari og framfaramaður, hann var
einarður maður og kjarnmikiil
en þó stiltur vel, ágætlega máli
farinn, rómurinn sterkur og á-
hrifamikill, ritmái hans lipurt,
f jörmikið og kjarnyrt, svipur
hans og viðmót var höfðinglegt
og á þá leið að það hlaut að
vekja virðingu og traust allra er
litu hann.
Auk þess var hann í allri við-
kynningu ljúfur og göfuglyndur,
var honum því mjög auðvelt að
laða að sér hugi manna. Hann
var sjálfur fyrirmynd annara að
iðni og þolgæði, staðfestu og ó-
sérplægni, dugnaði og dreng-
skap. Islandi helgaði hann líf
sitt og Islendingar voru börn
hans. Hann hefur verið kallaður
“óskabarn íslands, sómi þess,
sverð og skjöldur”, og er það
heppilega að orði komist.
Svo mikið frá riti Ó. ólafsson-
ar.
Þá lögð eru til meta verk Jóns
Sigurðssonar og stjórnarskráin
þá vil eg biðja þig lesari góður
að líta á vogina og sjá hvert
þýngra verður, það er aðeins
einn íslendingadagur á árinu
sem er 17. júnr. Allir látumst
vér íslendingar vera.
J. Vopni
Fara til tæknináms vestra
Þrír íslendingar leggja af
stað héðan til Bandaríkjanna á
morgun til þess að vera þar á
sex vikna námskeiðum í með-
ferð öryggistækja.
Menn þessir eru: Sófus J.
Nielsen, Bogi G. Hallgrímsson
og Lárus N. Eggertsson.
í dag koma þrír hópar íslend-
inga heim eftir námsdvöl vesrta.
Þessir menn hafa þar lagt stund
á logsuðu: Alexander Krist-
mannsson, Gísli Kristjánsson,
Guðmundur E. Guðmundsson,
Jón S. Jónssori og Kristján Jóh-
annsson. Þessir menn hafa kynnt
sér olíukyndingartæki, meðferð
þeirra og viðhald: Þórarinn
Helgason og Eyjólfur Thorodd-
sen. Loks hafa þessir menn
kynnt sér byggingarvélar og
verkstjórn: Hans W. Vilhjálms
son, Sverir Vilhjálmsson, Diðrik
H. Stefánsson, Ingvar A. Jóhann
son, Ólafur Þorsteinsson, Gísli
H Hansen, Oddgeir K. Herm-
aníusson, Þorkell S. Ingimars-
son og Svarar Júlíusson.
—Vísir 5. marz
Mr. og Mrs. Björn Stefánsson
frá Piney, Man., hafa verið um
viku tíma í bænum. Mr. Stefáns-
son er að leita sér lækninga.
PÁLL S. PÁLSSON:
Minningar frá Islandsferðinni 1954
Framh.
Nokkur rigning hafði verið
um daginn, en þegar upp á há
skarðið kom snérist hún í snjó-
hríð. Varð nú ferðin all torsótt
niður fjallið, og lá “Jeppinn” á
kviði með köflum. En öllum til
góðs, og eins og fyrir fram
ákvarðað, höfðum við hitt tvo
menn á skarðinu sem voru að
fara í sömu átt og við. Varð það
nú að samningum að þessir tveir
“Jeppar” ferðuðust saman nið-
ur f jallið, svo hver gæti rétt öðr-
um hjálparhönd, ef á þyrfti að
halda. Þessir menn voru, Björn
Andrésson frá Njarðvík og
Sveinbjörn Bjömsson frá Borg-
arfirði, báðir afburða-menn að
kröftum og geðprýði. Þvi til
sönnunar minnist eg þess, að
fyrsta sinni sem “Jeppi” okkar
lá á kviði og þurfti hjálpar með.
bauðst eg til að fara út úr bíln-
um svo léttara væri að lyfta hon-
um upp úr díkinu, sagði Svein-
björn: Uss, sittu bara kyr og
vertu ekki að væta þig í fætum-
ar, það munar ekkert á þýngsl-
unum. Eftir þetta bauðst eg
aldrei til að fara út þó “Jepp-
inn” lægi á kviði, og vigtaði eg
þó nær 200 pund. Þetta voru
fyrstu kynni mín af Austfirðing-
um, og varð eg hrifinn af þeim
þegar í stað, og þeim til hróss,
verð eg að segja, að álit mitt á
þeim breyttist ekki þó dagarnir
liðu hjá, og fleiri og fleiri þess-
ara hraustu, lífsglöðu manna
yrðu á leið minni.
Lengi hafði eg kviðið fyrir að
fara um svo nefndar “Njarðvík-
urskriður”. Þær höfðu verið ó-
færar öllum nema fótvissustu
mönnum og sérstökum, vel til
þess völdum hestum, sem aldrei
skeikaði fótur. Þjóðsögur segja,
að fyrir ofan stiginn, sem var
örmjór, hafi verð tröll og illþýði,
sem velti hnullungum og skriðu-
grjóti að hverjum þeim sem um
skriðurnar færu, og í hafinu fyr-
ir neðan biðu sjóskrímsli með
opnum skoltum að taka á móti
þeim sem niður hröpuðu, jafnvel
hefði stór kross verið reistur þar
sem flestum hafði hlekkst á.
Gékk eg úr skugga um að eitt-
hvað af þessum munnmæla-sög-
um væri sannar því krossinn sá
eg með mínum eigin augum, og
því gat þá ekki líka hitt verið
sannleikur ?
Jæja, þetta voru þá hinar ill-
ræmdu “Njarðvíkur-skriður”,
sem við nú vorum að fara yfir.
Ekkert fanst mér þar nú orðið
“ihræðilegt”, vegurinn eggslétt-
ur og breiður, eins og best getur
að líta á bílveginum gegn um
Klettaf jöllin. Virtist mér því
sem framkvæmdir íslendinga í
vegagerðinni vísuðu tröllum á
bug og sjóskrímslum til hafs,
svo ekkert tjón gæti lengur af
þeim stafað.
Seint um kvöldið komum við
að Snotru Nesi. Þar búa hjónin
Andrés Bjömsson og Valgerður
Jónsdóttir. Var okkur þar tekið
opnum örmum og boðin vist með
þeim eins lengi og dvöl okkar
entist á Borgarfirði. Einnig
gistu ferðafélagar okkar þar um
nóttina, því ekki þótti álitlegt
að leggja á fjallveginn undir
nótt og tví-sýnu veðri. Næsta
dag hurfu þeir til baka, var þá
veður gott og gékk ferðin þeim
hið ákjósanlegasta.
Næstu dagana dvöldum við í
miklu yfirlæti á Snotru Nesi,
milli þess sem við heimsóttum
þorps-búa, sem allir sýndu okkur
hina mestu risnu og alúð. Var
margt þetta fólk fornvinir konu
minnar, jafnvel frá þeim tíma
sem hún var að alast upp hjá
foreldrum sínum á Bakka. Mér
virtist að hvar sem eg kom í
þessu litla þorpi væri mér fagn-
að eins og eg væri einn af fjöl-
skyldunni, og ætti í raurýnni
heima á hverju heimili, það er
heilbrigð tlfinning sem þannig
viðmót færir manni.
Fagur þótti mér fjallahringur-
inn umhverfis þorpið. Virtist
mér þó sem Dyrf jöllin bæru höf-
uð og herðar yfir systkini sin,
sem þó eru mörg bæði litskrúð-
ug og tignarleg. Minntist eg nú
hins mikla lofs sem á þau hefir
verið borið af mörgum snillingi
fslandsð þar á meðal Einari H.
Kvaran í ræðum sínum vesthn
hafs, þar sem hann hiklaust tel-
ur þau einkennilegustu og feg-
urstu fjöll íslands. Einnig hefir
skáldið þjóðkunna Þóroddur
Guðmundsson frá Sandi, rómað
dýrð þeirra í eftirminnilegu og
frábærlega hrífandi kvæði, og
siðast, en ekki síst, listmálarinn
Jóihannes S. Kjarval, sem málað
hefir óviðjafnanlega fagra mynd
af þeim, sem seint mun úr minni
líða.
En mest hafði eg hlakkað til
að sjá og stíga fæti mínum á
“Álfaborg”, bæði vegna þess að
nafnið hafði heillað mig um
fjölda margra ára tíma, og ekki
síður fyrir þá ástæðu að þessi
staður hafði verið leikvöllur
konu minnar í uppvextinum, og
henni því ógleymanlegur og
“helgur” staður. Og nú stóðum
við hlið við hlið á þessum ein-
kennilega og fagra stað, berandi
virðingu fyrir álfasögunum sem
við höfum heyrt og lært í æsku,
og sem orðið höfðu einn merk-
asti þátturinn í skoðana lífi
okkar frá barnæsku.
lEins og víða annars staðar
fanst mér dvöl okkar í þessu
vingjarnelga og aðlaðandi þorpi
of stutt, en nú kom óhjákvæmi-
lega að skilnaðarstundinni. Varð
því ekki hjá því komist að
kveðja alit þetta góða og okkur
ógleymanlega fólk í síðasta sinni
og halda ferðinni áfram.
Eg hafði séð Borgarfjörðinn
í mismunandi búningi, hafði séð
fjöllin þar í mismunandi og
margbreyttu litskrúði. Hafði séð
glampandi sólskin, svörtustu
þoku, iðjagrænar hlíðar með
mjallhvítum höfuðbúningi mið-
sumars-snjóhríðar, sem morgun-
sólin strauk í burtu með sínum
rósfögru fingrum. Hafði séð
hafið úfið og hrottalegt og slétt
og vinlegt, með öðrum orðum:
Eg hafði séð Borgarf jörðinn
með öllum einkennum íslenzkst
veðurfars sem ættjörð mín á yfir
að ráða um hásumar tímann.
Kæra þökk Borgarfjörður, og
Borgfirðingar, móttökur ykkar
voru dásamlegar, og kveðjan
glampandi sólskin. —Framh.
— EIN YÍSA —
— úr kvæði um myndlistarmenn, er birtist nýlega í Speglinum. —
Og hérna eru séní og myndlistamenn
þótt myndlist þeirra Drottinn ei lært hafi enn
því málirðu andlit með munn og nef
milli tveggja augna eg lítið þér gef
en málirðu þrjú augu á annari hlið
og eyra í stað nefs ,ertu séniið.