Heimskringla - 22.08.1956, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 22. ÁGÚST 5619
Hcitnskringk
(StofnuB ÍSU)
Kemui 6t 6 hverjum mlðvlkudegl.
Elgendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 853 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Talsimi 74-6251
VerO blaOslns er $3.00 árgangurlnn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
ÖIl vlOsklftabréf blaöinu aOlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Rltstjórí STEFAN EINARSSON
Utan&akrlft til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnlpeg
“Kslmskrlsgla" is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
853-855 Sargent Avenue. Winnipeg, Man., Canada — Telephone 74-6251
Authorised as Second Class Mqjl—Pogt Offiee Dept., Ottawq
WINNIPEG, 22. ÁGÚST 5619
ÍSLENZKI KAFLINN ÚR
RÆÐU ÞEIRRI, SEM
VALDIMAR BJÖRNSON
FLUTTI Á GIMLI
6. ÁGÚST
datt eitt í hug þegar eg var við
jarðarför sóknarprestsins í
heimasveit minni í Minneota á
mánudaginn var, þegar séra Eric
Sigmar, með aðstoð fimm presta
jarðsöng séra Guttorm Guttorms
son. Séra Guttormur heitinn var
aðeins tólf ára þegar hann fór
með foreldrum sínum frá Krossa
vik í Vopnfirði hingað vestur
1893. Faðir minn var rétt að
verða fjögra þegar hann kom til
eða’ stjórnmál—þá reyndist
hann beztur.
Og þá síðasta versið:
Þó týndist hér íslenzkir treflar
og skór,
ei tapast má þjóðernið lyði.
því munið: vor andlegi arfur er
stór,
og útgerðin haldgóð—í stríði.
Og seljið ei íslenzkar sögur né
Ijóð
við svikamynt ruddanna slægu;
en varðveitið ómengað ættjarðar
blóð,
og íslenzku tunguna frægu.
verið í stjórnarnefnd félagsins
síðan og unnið af miklum áhuga
í þarfir félagsins og kirkjunnar,
og á hún því fyllilega skilið að
vera gjörð að lifstíðar félaga
sambandsins.
Björg Björnsson
DÁNARMINNING
Á morgun verða áttatíu ár síð-
an að faðir minn, þá ekki fjögra
ára, kom til Duluth í Minnesota,
beint frá íslandi. Hann og amma
min voru með seinni hópnum,' Minneota fyrir 80 árum. Þessir
sumarið, sem hátt á fjórtanda menn náðu í íslenzku kunnáttu
hundrað manns fluttust vesturjsína ihér í Vesturheimi. Séra
frá íslandi, ,1876. í gær voru Guttormur var með réttu talinn
lika áttatíu ár liðin síðan að með ritfærustu mönnum á ís-
rúmlega 700 innflytjendur fóru' lenzku vestan hafs. Hann náði
um borð á prömmum þeim, er þeirri snild á uppvaxtarárum sín
fluttu þá frá Fishers Landing
við Rauðána í Minnesota, ihing-
að alla leið norður til Gimli.
“Stóri hópurinn”, 1876, í tveim
ur fylkingum með tíu daga bili
við brottför frá íslandi, samein-
aðist, að heita mætti, i loka á-
fanganum hingað. Fyrri hópur-
inn, sem fór með Verona frá Ak-
ureyri 2. júlí varð fyrir töfum
hér og þar í leiðinni, og þannig
var það, að þeir sem lögðu á stað
með seinni ferð sama skips frá
Seyðisfirði 12. júlí komu rétt að
segja á sama sólarhring, 20. ág-
úst, 1876, hingað til Gimli.
Það var fátt innflytjenda í
þessum lang-stærsta hópi, sem
fór annað en beint hingað til
Nýja íslands—fimm manns, þó, í
heimabyggð mína, til Minneota
í Minnesota: Halldora Jónsdótt-
ir, ekkja Vigfúsar frá Hákonar-
stöðum á Jökuldal, og tveir syn-
ir hennar, Gunnlaugur og Pétur,
ásamt ömmu minni, Kristínu
Benjamínsdóttur, og föður mín-
um, Gunnari Björnssyni. Það
fólk fór beint til fyrsta landnáms
mannsins meðal fslendinga í
um hér í Nýja íslandi. Hann sá
fsland aldrei framar eftir að
fluttst var þaðan, og hafði búið
63 ár í framandi landi. Föður
mínum hefur hlotnast að koma
í skyndi tvisvar til fslands. En
eftir 80 ár hér í vestur álfu hefur
íslenzkan ekki glatast, heldur
þvert á móti. Og þann urmull af
Ijóðum sem hann kann og þeir
bókmenntagimsteinar sem hann
geymir í minni, nam hann hér í
Vesturheimi—ekki á íslandi.
Svipað má segja um aðra á þessu
reki. Sú kynslóð hefur haft minni
þörf en við erfingjar hennar á
hvöt Þorsteins Erlingssonar: —
“Þeir ættu að hirða um arfinn
sinn, sem erfa þessa tungu.”
íslenzkan hefur verið lífsseig
hjá okkur hér vestra, og þótt játa
megi að halla tekur degi, þá ber
okkur að halda henni við í
lengstu lög. Menningargildi máls
;ns skýrist að sama skapi betur,
sem viðhald þess verður örðug-
ara. En megin ræða mín á að
vera á ensku, en ekki á íslenzku.
Eg leyfi mér því aðeins að vitna
í nokkrar ljóðlínur er eg lýk
HEIÐURSFÉLAGAR
SAMBANDS KVEN-
FÉLAGSINS
RÓSA PETURSON
Rósa var fædd á fslandi 22.
maí ,1882. Foreldrar hennar voru
Jónas og Sigríður Jónson. Áriðj
1900 giftist hún Ólafi Petursynij
óg var þeim tíu barna auðið, þarj
af eru sex lifandi. Ólafur var vel
liðinn af öllum sem þektu hann.
Hann dó fyrir mörgum árum, og
bjó hún þá með börnum sínum,
þar til hún flutti til Wynyard,
Sask.
Rósa varð meðlimur þessa
kvenfélags snema á árum og hef-
ui unnið dyggilega og vel eftir
mætti öll þessi ár, 40 að tölu.
Fornt vikivakakvæði
HJóNABANDIÐ
Heims glysið góða
svo geðlega fer,
við það flokkurinn
svo fast heldur sér.
Sæl er seims tróða,
sú vel gift er.
fljóða
ÓLÍNA JÓNSDÓTTIR
GUÐLAUGSSON
1877 — 1956
THORA BJARNASON
Thora Bjarnason hefir verið
Með Ólínu Jónsdóttur er til
moldar gengin ein af okkar merk
'ari landnámskonum. Hún var
fædd í Svaðbæli í Rangárvalla
sýslu 10. febrúar 1877. Foreldrar
bennar voru Jón Ólafsson og
kona hans Geirdís ólafsdóttir.
Bjuggu þait um nokkurt skeið í
Vestmannaeyjum og fluttu það-
an til Canada árið 1899. Settust
þau að í Winnipeg. Var Ólína
meðlimur sambands kvenfélagsj þá 22 ára að aldri. Hún var
ins í rúm 36 ár. Hún hefur altat j snemma vel verki farin og vilj-
unnið dyggilega og vel íram til[Ug til starfs. Varð henni því vel
þessa dags og vonum við að hún tn um atvinnu. Lagði hún fyrir
geri það framvegis. Hún hefur sig fatasaum (dressmaking) og
oftar en einu sinni verið forseti
og vanalega er í nefndum bæði í
kvenfélaginu og í þarfir kirkj-
unar. Eins hefur hún ævinlega
verið viljug að vinna að velferð-
armálum þar sem þörf hafa ver-
ið bæði með vinnu og eins styrkt
með peningum eftir mætti.
Hún hefur áreiðanlega verið
ein af okkar beztu meðlimum.
Maxtha Jónasson
MRS HELGA JOHANNSON—
var fædd 2. apríl 1893 nálægt
Lundar, þegar hún var mjög ung
ió faðir hennar og hún var tek-
in til fósturs af nágrönnum for-
eldra sinna, þeim ísleifi og Guð-
túnu Rúnólfsson. 4 árum seinna
• Minnesota, til Gunnlaugs Péturs; þessum inngangsþætti, úr kvæði
sonar frá Hákonarstöðum, sem séra Jónasar heitins Sigurðsson
var mágur Halldóru. Gunnlaug-1 ar, “Vestur íslendingar ’:
ur Vigfússon Péturssonar, 16 ára
strákur þegar hann kom til Min
nesota fyrir 80 árum í þessari
viku, sagði seinna frá því að þau
hefðu átt í stappi miklu í Duluth
að komast þangað sem ferðinni
hefði frá byrjun verið heitið “í
stað þess að vera flæmd 500 míl-
ur norður í óbyggðir Kanada”.
Svona eru sumir landar þráir
—að kunna ekki gott að meta.
Nú er faðir minn einn á lífi af
þessu litla broti stóra hópsins
sem kom til Minneota fyrir rétt
um 80 árum. Ekki eru margir á
lífi hér í Nýja Islandi sem komu
1876. Og undantekningalaust er
ofanjarðar enn aðeins það fólk
sem var á bernsku skeiði fyrir
80 árum. Þeir sem virkilega
lögðu grundvöll byggða okkar
hér vestra eru allir dánir. Til eru
frumbyggjar nyrri byggða enn
á lífi, sem komu hingað nokkuð
fyrir eða rétt eftir aldamót. En
eldri kynslóðin er horfinn með
tölu—og minni landnemans, í
eiginlegri merkingu, er geymd að
eins í bókum og bréfum, og dreg
ið svo fram við hátíðleg tæki
færi eins og í dag; af aíkomend-
um í annan og þriðja ættlið.
Það er freistandi að fjölyrða
hér um þakkarskuld okkar allra
gagnvart landnemunum. En eg
ætla mér að segja aðeins nokkur
orð á því máli sem landnáms-
menn fluttu með sér hingað. Mér
Við komum með trefil og
klæddir í ull,
og kunnum ei enskuna að tala.
Við áttum víst langfæstir gós
eða gull,
né gersemar Vesturheims dala.—
Með sauðskinn á fótum, og
sængurföt heit,
með sjal og með skotthúfu og
poka;
við fluttum þá útgerð í óbygð
og sveit,
og “enskinn” við báðum að þoka.
i'ÍS i- -- '
Að fötum og útliti ’inn hérlendi
hló,
og ihæddist að feðranna tungu.
En haldgóð var útgerðin íslenzka
þó
í eldrauna lífsstarfi þungu.
Við kunnum ei verkin, við áttum
ei auð,
og ekk^rt í landsmálum skildum.
En stórbretann sjaldan við báð-
um um brauð,
því bjargast og mentast hér
vildum.
Þá kemur fram eitt þjóðarein-
kenni landans—sjálfstraustið—í
bessum hendingum þriðja vers-
ins:
En íslenzki farþeginn flutti þó
arf
i farangri öreigans vestur:
Að hvar sem hann dvaldi við
strit eða starf
stundaði þá iðn þar til árið 1906.
En það ár giftist hún eftirlif-
andi manni sínum Magnúsi Guð-
laugssyni. Voru þau gefin saman
af séra Rúnólfi Marteinssyni í
lútersku kirkjunni í Winnipeg,
21. nóvember. Næsta vor fluttu
þau vestur til Guernsey. Þar
bjiiggu þau til ársins 1910.
Fluttu þá til Wynyard og voru
þar eitt ár. Tóku þau sig þá upp
með börn og búslóð (börnin voru
þá orðin þrjú, á aldrinum 1 til
4) og var förinni 'heitið til ný-
byggðar í norður hluta Alberta
fylkis, er nefnd var Peace River
hérað. Hafði Magnús áður kann-
að landið og #alið sér heimilis-
réttarland. Liggur land það 500
f.uttu þau og settust að nálægt', mílur norð-vestur frá Edmonton
Teulon. Þar ólst Helga upp og og yfir' algjörar vegleysur að
gekk á barnaskóla. Þegar hún
var 12 ára flutti hún með fóstur
foreldrum sínum tiil Seamans,
Sask. Nokkrum árum seinna kom
hún til móður sinnar, Mrs.
Emmu Olson, nálægt Lundar.
I maí 1912 giftist hún Jóni
Johannssyni í Mary Hiil skóla-
héraði, þar sem þau mynduðu sér
heimili og hafa búið rausnarbúi
síðan. Þau eiga fimm myndar-
leg og vel gefin börn, þrjá drengi
sem búa í bygðinni, og tvær
dætur, eina dóttir á Lundar, og
Lillian Bjarnason, skrifari
kvennasambandsins í Winnipeg.
Fyrstu kennararnir við
Mary Hill Skólann voru þeir
Thorvaldur heitin Thorvaldson
og Próf Thorbergur Thorvald-
son, sem báðir tilheyrðu Unit-
ara kirkjunni í Wnnipeg Með að
stoð Séra Rögiivalda? Pétursson-
ar mynduðu þeir frjálstrúar
söfnuð við Mary Hill, sem vann
af áhuga í mörg ár. Fyrst voru
messur í skólahúsinu, og seinna
þegar nýr skáli var byggður var
gamli skólin notaður fyrir kirkju
þangað til að Otto kirkjan var
flutt til Lundar 1931. Foreldrar
Jóns voru einir af þeim fyrstu
i söfnuðinum og unnu vel í safn
aðarmálum. Seinna tóku þau Jón
og Helga við og unnu af dugnaði
i mörg ár. Helga var lengi skrif
ari safnaðarins og þau bæði í
stjórnarnefndinni svo áruna
skifti. Þegar kvennfélagið ‘Ein-
ing’ var myndað á Lundar 4929,
var Helga Johannson kosin fyrsti
fara. 20Ö mílur af þessari leið
ferðuðust þau á báti, niður Atha
basca og Slave árnar og Lesser
Slave Lake. Hinar 300 mílurnar
voru farartækin yfirtjaldaður
flutningsvagn (Covered wagon)
og gekk uxapar fyrir.
Tóft ferðalagið frá Edmonton
þrjár vikur.Komu þau í landnám
sitt 15. ágúst, 1911. Bjuggu þau
þá fyrst í vagninum og tjaldi
sem þau slóu upp þar á sléttunni.
Einhvern tíma í október fluttu!
þau svo úr tjöldunum í fyrsta
bjálkakofann sem hrofað hafði
verið upp í flýti og af vanefnum
því um fleira varð að sinna en
húsabyggingar, áður vetur gengi
í garð. Stærð hússins var 24 x 16
fet.
Nágrannar voru fáir og byggð-
in er strjál, því þau Magnús og
Ólína voru meðal fyrstu land-
nemanna. Fyrstu árin þeirra
þarna var vegalendin í n*sta
kaupsjtað 250 mílur. Fóru nÝ
lendubúar eina kaupstaðarferð a
ári. Var sú ferð farin að vetrin-
um og ársforðinn fluttur heim á
sleðum er hestiar eða uxar gengu^
fyrir og tók ferðalagið fram ogi
til baka þrjár vikur. Innan fárra
ára var land alt upptekið á þessu
svæði því lan(íkostir voru góðir
og hagur allflestra landnemanna
blómgaðist. Vegir voru lagðir
inn í byggðina og um hana og
aðrar umbætur sigldu í kjölfar
samgöngutækjanna.
Brátt eignuðust þau Magnús
og Ólína vini meðal nágranna
Veröldin fögur þóknast þjóðum,
þegar hún tærir báruglóðum,
feykir gulli úr sælusjóðum
og setur upp farfann rjóða,
með heims glysið góða.
stígur dans með háum hljóðum
við hrund og málmagrér.
Sæl er seims tróða,
sú vel gift er.
Öllum færir hún augna glampa,
oft tilreiðir skæran lampa,
skrykkjótt gerir höldum hampa
í handaburðinum óða,
með heims glysið góða.
Þann gjörir stundum troða
og trampa,
er tók hún fyrri að sér.
Sæl er seims tróða,
• sú vel gift er.
Hennar blíðan, hvað sem veldur,
hefur mér ekki geðjazt að held-
ur;
oftlega sá eg einn var felldur,
þá öðrum gerði hún bjóða
það heims glysið góða.
Hann er víst í háfinn seldur,
sem hennar stiginn fer,
Sæl er seims tróða,
sú vel gift er.
Hef eg því fast í huganum bund-
ið
að horfa á mann og dyggða-
sprundið,
þótt ekki hafi eg ærinn fundið
auðinn veraldarslóða
né heims glysið góða,
þau sem lukku sætlegt sundið
sætlega stefna hér.
Sæl er seims tróða,
sú vel gift er.
Þetta er lífið lukku nægra
og ljúfum drottni miklu þægra,
að eiga sér við arminn hægra
ektamanninn fróða
en heims glysið góða.
Það mun stytta stundir dægra
og stofna heilla ker.
Sæl er seims tróða,
sú vel gift er.
Þótt dómurinn minn sé drósum
leiður,
dreg eg ei frá þeim skart
né heiður.
Flúrið vænt og farfinn greiður
fyrnist í veraldargróða
og heims glysið góða.
Kýs eg samt í hjúskaps hreiður
hollt að víkja mér.
Sæl er seims tróöa,
sú vel gift er.
Sný eg óð að ungum manni,
auðnustiginn bið eg hann kanni,
villist ekki í veraldar ranni
þótt vilji að honum flóða
það heims glysið góða.
Honum fylgi siðugur svanni
í sæng, þá óska fer.
Sæl er seims tróða,
sú vel gift er.
—Þjóðv.
þau talin meðal leiðandi fólks
byggðarinnar og tóku virkan þátt
í félagslífinu og framfararmál-
um héraðsins. Bú þeirra óx og
dafnaði ár frá ári. Reystu þau
stórt og vandað hús, hlöðu og
aðrar byggingar. Keyptu nýtízku
vélar og búnaðaráhöld, og mátti
með sanni segja að þau byggi
rausnarbúi, og nytu vináttu og
virðingar í Héraðinvi sem þavi
höfðu hjálpað til að skapa.
Þarna bjuggu þau í 34 ár. Var
þá aldurinn farinn að færast yfir
þau og heilsa Ólínar farin mjög
að bila, enda hafði hún hvergi
hlíft sér í lífsbaráttunni. Brugðu
þau þá búi og fluttu vestur á
Kyrrahafsströnd. Voru þau fyrst
í Blaine, Washington, og síðar í
Vancouver, B. C. Á þessum ár-
um, eða til ársins 1948 fór Magn-
ús á hverju vojri austur til Peace
River til að háfa umsjón með og
hjálpa til við búskapinn. Var
hann þá þar á sumrin, en á vetr-
um vestur á Strönd. Þá keyptu
þau hjónin hús í White Rock,
B. C., og Magnús hætti búskap
fyrir fult og alt. Á síðastliðnu
ári hnignaði heilsu Ólínar svo
að hún gat ekki lengur unnið
hússtörf. Gjörðist hún þá vist
andi búkona í þarfir heimilisins,
úti og inni, gefin fyrir blóma
rækt og alla fegurð. Hún var
vel gefin og myndarleg íslenzk
kona sem fórnaði lífi sínu og
kröftum til þess að skapa heim-
ili og mannabygð úr auðninni.
Mér finnst það eiga vel við að
kveðja hana með síðasta erindinu
úr kvæði St. G. Stephanssonar
um aðra landnámskonu í Albcrta.
“Eg kveð ei til frægðar og fæst
ei um það —
En framtíða söguna spyr þessu
að:
Var kröftum þeim kastað á
glæinn?
Sem uppvexti lýðþroskans léðu
sinn vörð,
Sem landauðnir gerðu að móður-
jörð,
Að heimili búlausa bæinn.”
A. E. K.
HEIMSÓKN í BÆ
SHAKESPEARES
William Shakespeare dreymdi
sennilega aldrei um það, að sjá
farboða 15 þúsund manna bæ 330
árum eftir fæðingu sma En svo
má kalla, þó að draumur skálds-
kona á elliheimilinu Höfn, í Van ;ns skiptj þar heldur ekki svo
couver. Lét hún hið bezta af dvöl
sinni þar og aðhlynning allri,
miklu máli, en mestur hluti i-
búanna í Stratford upon Avon,
og virtist heilsa hennar vera meðj íifir í dag beinlínis á minningu
féhirðir þess. Hefur hún oftast sinna og áður langt um liði voru
betri móti. En eftir tveggj4'
vikna kast af influensu, seinni
hluta janúa'rmánaðar, er hún var
á batavegi, sló henni niður aftur
og dó snögglega z- febrúar, s.l.
Sjö vel gefin °S myndarleg
þþrn lifa móður sína, fjórir syn-
ir og þrjár dætur, Þau eru:
OSCAR A., giftur, býr í Beaver
Lodge, Peace River;
I.EONARD S., giftur, býr í Ed-
monton, Alberta.
BRIAN WOODROW, giftur,
býr í North Burnaby, B. C.
CLARENCE E., giftur, býr í
Spirit River, Alberta.
MARTHA V., (Mrs. Callister),
býr í Alberni, B. C.
ELMA P. (Mrs. Helgason), býr
í Sexsmith, Alberta.
ETHEL M. (Mrs. J. E. Haire),
býr í Toronto, Ont.
En fremur lifa Ólínu sál. tveir
bræður: Kristinn, f Reykjavík,
á íslandi, og Gísli, í Prince RUP'
ert B. C., og ein systir, Ólöf á
íslandi.
Ólína var ástrík og umhyggju-
söm eiginkona og móðir, sí-starf
slcáldsins. f Stratford iæddist
snillingurinn William Shake-
speare árið 1564 og til Stratford
fiuttist hann aftur, á efri árum
eftir að hafa sigráð heiminn.
í húsinu, þar sem hann og hin
efnaða kona hans, Ann, bjuggu,
úir nú og grúir af amerískum
túristum. Allir keppast um að
taka ljósmyndir af stráþakinu,
tröppunum og dyrunum. Meira
að segja blómin í garöskorninu
eru sett í samband við “Old Wil
liam”, þó að ekki fari á milli
mála, að þau eru keypt í plöntu-
sölunni handan við götuna.
Það er ekki laust við að Eng-
lendingar líti niður á þessa túr-
ista,—þið vitið að þeir eiga enga
gamla menningu heima hjá sér,
þess vegna eru þeir á þeytingu
út um allar jarðir í Evrópu leit-
andi uppi gamla kastala og kirkj
tr,—sagði við okkur stúlkan,
sem afgreiðir í ísbúðinni hérna á
horninu. Stratford er annars in-
dæll bær. Áin rennur lygn og
íriðsæ'ldarleg fram hjá Shake-
speare-minningarleikhúsinu, og