Heimskringla - 13.02.1957, Qupperneq 4

1 CfÐA
HSJMSKKIMULa
WINNIPEG 13,—20. FEB. 1957
■> ••U r» '«k

8V
- xjuia mlð’nfcuntxx.
■••/'TNr; PRESí. ”T
/«. VllMÍpeo 3. Man. Canada Phone SFruce 4-6251
íiaflsins
VI?4 :.>org?in
... .i.gajiKunnn, oorgiM (yurli&m
TfE VIKINÍT PKNS? LTD.
Oii viöakír .• -?i niaoinu aPlútanOi wnais'
TSie V’iJdinB Press. Umited. 353 Sargent Ave Winmpeg
Rltst)6rv 51EPAN EINARSSON
U'ai i'.sKrm tli ritstjörans
KD'lTOE EEEVÍSKRiNfíy-/v >tó3 Sargen Avt. vVmmpeg
MEIMSKRINGLA is published by THE VtKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
856-855 Sarcent Avc., Winnipeg 3, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
A ithoztzcxí an Socond Clasg MaU—Pcst Oíiice DepU Ottawa
WINNIPEG 13.—20. FEB. 1957
ÞRIGGJA DAGA SKEMT-
UN
Það hafa líklega fáir íslend-
ingar gert sér grein fyrir því, að
þeim stendur hér þriggja daga
íslenzk stanzlaus skemtun í byrj
un næstu viku til boða. En það
er nú sannleikurinn. Og þeir
sem ekki fylgjast með í þeim
leik, mun sáran íðrast. eftir það
er honum er lokið og farið verð-
ur að segja frá því, sem þar var
að sjá og heyra.
Sannleikurinn er að þjóðrækn
isþingið er stærsta og mikilsverð
asta tilraunin hér til að halda
við íslenzku. Ásgeir Ásgeirsson,
forseti íslands, sagði í nýárs
ávarpi sínu til íslenzku þjóðar-
innar, að landvættir íslands
mundu halda hlífiskyldi enn
yfir landinu og þjóðinni sem
forðum. Vér ætlum það engar
öfgar, þó sagt sé, að slíkar holl-
vættir íslenzkrar tungu hér
vestra, séu þjóðræknisfélagið og
þing þess, kirkjur og blöð vor.
Eins lengi og þessar stofnanir
halda hér velli, er ekki vonlaust
um að íslenzk tunga geri það
einnig.
Menn spyrja stundum að því,
hver þessi íslenzki arfur sé, sem
við tölum svo mikið um að
vemda, og hvort að þar sé um
nokkuð raunverulegt að ræða.
Menn eru yfirleitt dæmdir af
hugsjónum sínum og bókment-
um. Þær þjóðir sem blómlegast-
ar bókmentir eiga, eru þroskuð-
ustu þjóðimar.
Og margviðurkent er, að list
íombókmenta íslendinga, sé
mjög óviðjafnanleg að snild
og sögulegum fróðleik. Þar er að
minsta kosti um eitt að ræða
af þessu, sem vér tölum vanalega
um sem þjóðararf.
Úr því að á bókmentir er
minst, kemur oss í hug ein frétt
nýlega að heiman. Hún laut að
því, að í ráði væri að leyfa þýð-
ingu og prentun á öllum íslend-
ingasögunum og Eddunum á
ensku. Er Scandinavian Found-
ation þyðandinn og útgefandinn.
Þetta var birt í blöðum heima
fyrir einum þrem mánuðum, en
vér höfum ekki séð hvað úr
þessu hefir orðið.
En d hvað sem slæst, munu
margir telja þessa útgáfu óráð.
Stafar það fyrst af því, að list-
bókmentir vorar, verða á ekkert
mál þýddar án þess að þær tapi
sér, vegna þess, að önnur mál
tru ekki háttbundin að máli eins
cg fornritin eru. Nútíðar íslenzka
er það heldur ekki. En þjóðin er
að þroskast í þessu efni. Það var
eigi að síður réttilega bannað
eitt sinn að snúa íslendingasög-
unum á nútíðarmál.
Ef af áminstri enskri þýðingu
yrði, mundi erlendis verða snú-
ið sér að þeim og þær keyptar,
en á íslenzku yrði ekki um þær
spurt.
En með því týndist list þeirra,
því það er hún, ásamt sögulegum
fróðleik, sem þær eru merkastar
fyrir. Listin hyrfi hvað sem öðru
liði og sögurnar nytu sín aldrei
eins og á íslenzku.
Það hafa einstöku menn hér
sagt við oss, að þetta hefði ekki
við rök að styðjast. En þeir sem
það gera, hafa ekki íhugað það
mál eins og vert er.
Að skrifa um íslenzkar bók-
mentir á ensku er alt annað en
að þýða þær. Það ætti að vera
þeim leyfilegt og ef til vill þakk
arvert, sem kynningu á arfinum
vilja vekja.
Einni skaðlegri hugmynd
bregður hér oft fyrir, er um við-
hald íslenzku er að ræða. Hún
er sú, að enskan sé hér landsmál
ið og á því eigi menn hér að
tala og rita. Þetta er hverju orði
sannara, og um það er ekki að
ræða, að fella ensku hér niður,
þó íslenzku áé haldið við af ís-
lenzkum ættmennum. Það er alt
of algengt að líta svo á, að ís-
lenzku sé haldið við á kostnað
ensks máls. En það er alrangt og
ætti að leggjast niður.
Heimskringla býður fulltrúa
og aðra gesti á þjóðræknisþing-
ið innilega velkomna.
HIÐ NÝFÆDDA BARN
Þó að það sé öllum skepnum
vanmáttugra, hefir það þó
þegar lifað furðulega
atburðaríku lífi.
Eftir
HERBERT THOMS, M.D.
og
BRUCE BLIVEN, Jr.
(Úr feb. hefti Reader’s Digest)
Lauslega þýtt af
ÁRNA S. MÝRDAL
Þessi litla, iðandi og engjandi
vera er nýfætt barn. Eitt meðal
jhinna ellefu þúsund barna, er á
hverjum degi fæðist í Bandaríkj
unum, og sem líkist hverju öðru
nýfæddu barni. Verðskuldar það
samt sérstaks athyglis vegna þess
að aldrei hefir annað barn fæðst
og mun aldrei fæðast, sem í öll-
um greinum er nákvæmlega eins
og þetta. Það er splúnkuný per-
sóna, frábrugðin bæði móður og
föður, og er eitthvað annað en
rétt sambland þeirra beggja. —
Persóna, sem einstök er í sinni
röð.
Hafa, samt sem áður, öll ný-
fædd börn sameiginleg líffræði-
leg einkenni. Að meðalþyngd er
það sjö og þrettán hundruðustu
pund og um nítján þumlungar
að lengd. (Væri hér um stúlku-
barn að ræða, vægi það að lík-
indum tveimur tínndu úr pundi
minna). Það sýnist að vera of
þungt að ofan, og er það líka
undantekningarlaust. Höfuðið er
eftirtakanlega stórt—næstum
emn fjórði af allri líkamslengd-
inni. Liggur því þyngd bams-
ins að mestu leyti í hinu stóra
höfði og öðrum ósamsvarandi
Winnipeg’s
CITY
HYDRO
b**ry , r>
/
'Or.
• has grown ínto a $55,000,000 utility from an original investment
of $3,500,000.
• is entirely self-supporting.
• has helped the taxpayers by contributing over $12,000,000 to the
General Fund of the City since 1938.
• pays full municipal taxes and a fair share of the City’s general
overhead expenses.
• has saved citizens of Winnipeg millions of dollars through low
electric rates and helped make Winnipeg the industrial centre
of Western Canada.
Ch
Offices; 55 PRINCESS ST,
Showrooms: PORTAGE, east of Kennedy
stóra líkamshluta þess: kviðn-
um. Orsökin til hins síðarnefnda
er sú, að lifrin er tiltölulega stór
vegna þess, að hún hefir verið að
JeS&ja fyrir járnbirgðar til
nokkra mánaða, meðan fæða þess
hefir ekki nægilega mikið í sér
af því efni.
Handleggir og fótlimir bams-
ins eru broslega stuttir. Bein
þess, sem samanstanda mestmegn
is af brjóski, eru mjúk og næst-
um því eins beygjanleg og strok-
leður. Og svo teygjanlegur er
hryggur þess, að væri hann lagð
ur í dráttartæki mætti teygja
hann um tvo þumlunga. Úlnlið-
irnir hafa jafnvel enn ekki mynd
ast. í höfuðkúpunni er opinn
staður, sem nefnist “fontanel”,
þakinn mjög seigri himnu, er
vemdar heilann. Vöðvar þess eru
lítt þj-óaðir, og hafa lítillar þjálf
unar notið, og eru því mjúkir og
linir átaks, ásigkomulag, sem
fóstrið byrjar næstum því undir
eins að færa í lag, með frábær-
legum engingum og iði.
Augun eru blágrá, hver sem
litur þeirra kann síðar að verða.
Þau fá ekki sinn sérstaka lit fyrr
en eftir níutíu daga að minsta
kosti.
( Þegar barnið kemur í þennan
| heim, er blóðhiti þess ofurlítið
| meiri en vénjulgur blóðhiti, en
! með því að það er nakið og vott,
og uppgufunin orsakar skyndi-
lega kæling, verður að dúða það
næstum því tafarlaust í skjólgott
. ullarteppi, svo að það elfki deyi
| af ofkælingu. Það er, í orðsins
fyllstu merkingu, vanmáttugast
allra nýfæddra skepna.
Er þó nýfætt barn talsvert
lífseigara en ætla mætti. Hefir
það þegar fengið töluverða lífs-
reynslu í móðurkviði, og lifað þá
reynslu af. Kínverjar telja barn-
ið ársgamalt þegar það fæðist.
Þeir álíta semsé, að niu mánaða
viðdvölin í móðurkviði sé sam-
svarandi ‘hverju eftirfarandi tólf
mánaða skeiði sem vera skal, og
vissulega er sá tími ekki síður
atburðaríkur. Engin umskifti
forlaganna, sem barnið á í vænd
um, getur alveg jafnast við þró-
unarframgang þess, sem byrjar
með einni frjófgaðri sellu, og
heldur svo áfram.stig af stigi,
unz hún verður að sérstakri pers-
ónu, búin hagkvæmustu líffær-
um, og sem samanstendur af tvö
hundruð biljón sellum.
Aðalatriðið, sem hafa verður
hugfast og skiljast, um fæðing-
una er það, að hún er ekki snögg
byrjun lífs. Hjarta barnsins til
dæmis, hefir verið að slá í rúma
átta mánuði. Líkami þess, svona
yfir höfuð að tala, fékk sköpu-
lag sitt og lögun fyrir hér um
bil-hálfum sjöunda mánuði. Eftir
fimm mánaða þróun, vó fóstrið
einungis eitt pund, en var þá
orðið eigandi að öllum þeim
taugasellum, er taugakerfimanns
ins samanstendur af, s em eru að
minsta kosti tólf biljón talsins.1
Gat það þá hrært 1/íkamann, teygt
sig, beygt handleggi og fótlimi
og hreyft höfuðið.
Að undanteknu því, að gráta,
geispa og hnerra, er bíða verður
komu barnsins í heiminn, hefir
það í fleiri mánuði verið að æfa
sig í öllum hreyfingum líkamans
—stundum mjög kröftuglega,
eins og móðurinni er vel kunn-
ugt Um. Þó það hafi jafnvel
aldrei andað að sér loíti áður,
hafa hreyfingar brjóstins með
köflum undanfarna fjóra mánuði
verið áþekkar því, sem væri það
að draga andann. Ef það sýgur
fimrur í dag, er það að Hkindum
ekki í fvrsta sinn—mörg börn
Ejúa fingur sinn áður en þau fæð
ast Er afleiðing þess sú, að flest
þeirra eru gædd þeim hæfileika,
að geta sogið hjálparlaust strax
og þess gerist þörf.
Nýfætt barn verður að vekjast
til gráts innan einnar mínútu
eða svo ef'tir fæðánguna, svo
það geti byrjað að anda að sér
lofti. Er sem gripið sé nú til
örþrifsráða. Gráturinn kemur
barninu til að súpa hveljur, fer
þindin þá að ganga upp og nið-
ur, líkt o;- bl:
þá loft í lu i
irb'lgur, sogast
! ...........og út er þrýst
I slimkenduxn legi úr nefi og
j kverkum. Hljóðið, sem barnið
gefur af sér, kemur af tilviljun
einni; það rétt vill r.vo .il að
raddböndin eru þar fyrir, og
loftið, sem um þau þýtur, orsakar
breyfingu þeirra.
Súrefnið, sem fóstrið þarfnast,
' ásamt með öðrum efr.um, þar á
meðal glucose, járn, fitusýrur,
salt og hormones, fær það frá
i móðurinni í gegnum naflastreng
inn. Naflastrengurinn er áfastur
við legkökuna, sem er liið furðu
1 legasta síunartilfæri. Meðan á út
göngunni frá móður til fósturs
i stendur, blandast blóð þeirra
aldrei saman.
Á þwí augnabliki, sem barnið
fæðist, tekur blóð þess að þræða
nýja leið: hliðarvegur, sem til
þessa hefir ómissandi verið, en
sem úr þessu verður aldrei fram-
ar notaður, byrjar að lokast og
blóðið að renna inn í lungun.
Og hið fyrsta andkaf barnsins,
ei gráturinn orkar, sogar í fyrsta
sinn andrúmsloft í lungun og
ber þannig súrefnið á þann stað,
sem blóðið getur hagnýtt það.
Eftir fyrsta andartakið er andar
drætti barnsins algjörlega stjórn
aó af öndunartaugamiðstöð heil
ans Hefir þannig, á örfáum sek-
úndum, umhverfi barnsins
breytzt frá legi í andrúmsloft.
Kann iþetta hátíðlega augnablik,
er blæs í brjóst lotningarfullum
ótta, að vera það allra undraverð-
asta, sem fæðingu mannlegrar
veru er samfara.
Þar sem barninu tókst að ná
lofti í lungun með því að gráta,
er það framvegis reiðubúið til
að gráta vegna f jölda annara or-
sJka—svengd og votar spjarir
eru, í byrjun, tvær þær helztu.
Svo sem því lærist, að gráti fylg
ii aðstoð, þróast hjá því hljóða-
safn, slíkt sem skrækur, hrýn og
vein, er móður þess lærist von
bráðara að skilja, jafnvel þó eng
um öðrum takist það.
Auk þess að gráta, getur barn-
ið grett sig, brosað og hnyklað
brýnnar. En þessar andlits breyt
ingar eru í fyrstunni einungis
meðskapaðar brettur, og eru til-
einkanlegar skjótri þróun tauga
kerfisins; það eru blátt áfram
æfingar í andlitsbreytingum,
fremur en lýsing geðshræringa.
Einnig hefir barnið ýmsar ó-
sjálfráðar andverkanir gegn ó-
I
I
í
LYEHREINSAR
BETUR
SKJÓTAR
W ÓDÝRARA
Látið GILLETT'S Hjálpa
TIL VIÐ ALLA ERFIÐA HREINSUN
Það er mjög áríðandi að halda byggingum á búinu
hreinum. Þegar lifandi verur kvikna í óhreinindum
versnar sagan um allan helming. Þau óhreinindi
verður áður að losna við. Annars er ekki gott að
vinna á bakteríunum.
Sterk blanda af Lye, er áhrifamest til þeirrar hreins-
unar. Hún drepur einnig bakteríurnar. Þar sem
Gillett’s Lye er ódýrara en flestra annara hreinsunar-
efna, ncta bændur það mjög mikið til hreinsunar
útihúsa, hlaða og fjósa, o.s.frv.
Sendið eftir eintaki
af nýrri 60-síðu, mynda bók “Hvernig
Lye gelur hjálpað þír < húsi cða uU
á bújörð”. Skýrir dúsín vegu um
notkun lye’ *'I sparnaðar á verki
og peningum.
Skrifið til:
Standard ISrands Limiied,
Dominion Squarc Bldg.,
Montreal
GL-27
IN REGULAR SIZE AND
MONEÝ-SAVING 5LB. CANS.
Velkomnir félagar og gestir á þrítugasta og áttunda
Þjóðræknisþing í Winnipeg, sem hefst 18. febrúar 1957
CRESCENT AFURÐIR ERU GERILSNEYDDAR
MJÓLKIN, RJÓMINN OG SMJÖRIÐ
CRESCENT CREAMERY LIMITED
542 SHERBURN ST. Sími SUnset 3-7101 WINNIPEG
WELCOME
Dclegates to the Icelandic National League Convention
February 18, 19 and 20th
VENDOME HOTEL
DICK MACPHERSON, Mgr.
FORT STREET WINNIPEG, MAN.
PHONE 92-1058