Heimskringla - 13.03.1957, Qupperneq 2

2. SÍÐA
ri éCIMSKRINOlm
WINNIPEG 13. MARZ 1957
llennskrinpla
bmii
866-855 Sargent Are,
rtornvjB i*f*
-■> ttrerium miðvlkuaegt
r- ’rrKTNO pprsc -1
Winnipee J, Man. Canada Phone SPruce 4-6251
(Jtl
~'n íuaöslns er $3.00 argangurinn, oorgist fynrtran,
\llar borganlr sendist THE VIKING PRESS LTD
011 vlðsklftabréí blaOlnu aOlútandi senaist
('he Viking Press Limlted, 853 Sargent Ave.. Winnloeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
inSsKrtft tli rltstjórans
PT>TTf)H HEIMSKRINGLA. 853 Sargent Ave., Winntpeg
HEIMSKRINGLA is published by THE VIKING PRESS LIMITED
and printed by VIKING PRINTERS
JS6-855 Sargent Ave„ Winnipeg 3. Man. Canada Phone SPruce 4-6251
Autáoriied qs Second Clotss Mail—Post Office Dept., Ottawq
WINNIPEG 13. MARZ 1957
OPIÐ BRÉF
TIL DEILDA ÞJÓÐRÆKN-
ISFÉLAGSINS
einstaklingum, að styðja þau og
hlúa að framhaldandi útgáfu
þeirra af fremsta megni, þvi að
slitni sú taugin, mun fleiru fljót
lega hastt.
Það, sem eg vildi síðan segja
við ykkur að málslokum, er bezt
sagt í tveim erindum úr “íslands
minni’’ séra Matthíasar Jochums
sonar “Eitt er landið ægi girt”.
Fyrra erindið, en þau eru bæði
alkunn, er á þessa leið:
Eitt er landið, ein vor þjóð,
auðnan sama beggja;
eina tungu, anda, blóð,
aldir spunnu tveggja:
Saga þín er saga vor,
cómi þinn vor æra,
tár þín líka tárin vor,
tignar landið kæra!
Þannig dregur hið andríka
skáld fagurlega athyglina að
• st því hér um bil í átta daga,
talinn að vera um tvær til þrjár sem undrun kunna að vekja
og hefir það þá fest sig við legið;' klukkustundir. Hér um bil í eitt' framtíðinni.
en eftir það, h alda bjargarlindir skifti af hverjum tíu, þroskast „
móðurinnar egginu við. Eggsella tvö egg í senn í eggjakerfi r^st ,Sæði vefðlaunagraðungs
hefir helmingi færri chromo- kvennmannsins, sem orðið geta dæmis’ má senda hvert sem
somes en nokkur önnur sella lík ólíkir tvíburar, frjófgist bæði. „/era skal’ jafnvel til annara
amans. Þegar hún samlagast sæð- Skrásett eru tvá óvenjuleg til- i a Þann fatt er nú þegar
issellu, leggur hvort um sig til felli, þar sem slíkir tvíburar tiundi hver kálfur tilkominn,
sínar Qihromosomes, og myndast áttu ekki sama föður—er auðvelt
sella upprunalegs var að sanna, með því að feðurnir
sem borinn er í Bandartkjunum.
Fryst sæði hafa enn fremur
einnig um nauðsyn sameiginlegs
heimilis í Winnipeg fyrir íslenzk
félagsleg samtök, og var það mál j menningararfinum mikla og dýr
sett í milliþinganefnd, ásamt mæta> sem við viljum varðveita
og ávaxta í lengstu lög hér á
vestrænni grund og skáldið seg-
ir ennfremur:
þá fullkomin ____ ________________________,____ ____________,
lífs. j áttu uppruna sinn að rekja til f/amkvæmt Þa«> sen> sjálfri nátt
A» - , .. • r ólíkra þjóðkynjaflokka. gvo nrunni er ekki unt að leysa af
Að morgu leyti er sæðið jafn- . y, * hendi. S Idartegund sem hrvggn
vel enn þá markverðara en eggið. kemur Það fyrir’ að frJ°fSað eggl ir 5 , 7gg
af einhverju óþektu ásigkomu-
ir a vorin, var kynblönduð ann-
Á Því er ofurlítið egg-myndað ! ‘ J,” -y —— ari tegund, sem hrygnir á haust-
„x u i- u' lagi innan í sellunm, framleioir . , , ,’ yí=
hofuð og svipulagaður hali, her “ , 1 ’, ... m; af þvi leiddi alveg nýia teg-
um bi! „íu sinnum lengri e„ höf-! v° ‘°s,ur s f,nn *“*- und sildar. ” 8
uðið. Er það næstum óskiljanlega ' sl,kura tllfellum verða tv,bur l
lítið að stærð—að líkindum eitt- armr öldungis elns 1 öllum grein | Virðlst sem sama hugmyndin
hvað um fimm hundruðustu úr 1
þumlungi á lengd. En þrátt fyrír;
öðrum málum, t.d. minjasafns-
málinu og skógræktarmálinu.
Stjórnarnefndinni voru einnig
þær í starfi, bæði með heimsókn-
um af hálfu nefndarinnar, eftir
því, sem fært reynist, og með
Öðrum hætti. Hefi eg í huga að
heimsækja á árinu eins margar
deildanna og mér er unnt, og
hefi þegar gert nokkurar ráð-
stafanir í þá átt. En það liggur
í augum uppi, hver megin grund
völlur deildirnar og starfsemi
þeirra eru félaginu og viðleitni
þess, án þess að lítið sé gert úr
framlagi og liðstyrk einstakra fé
lagsmanna-og kvenna, en þeim
ber að fjölga eigi síður en deilda
fólki. Innan vébanda Þjóðræknis
félagsins er, samkvæmt stefnu-
skrá þess, svo “hátt til lofts og
vítt til veggja”, að þar eiga allir
þjóðræknissinnaðir íslendingar
að geta fundið sig heima.
En svo að vikið sé aftur að
stjórnarnefndinni, þá er óþarft
að fjölyrða um það, að allir, sem
þar eiga sæti, vinna þau félags-
störf sín í hjáverkum frá ýmsum
og löngum æði tímafrekum
skyldustörfum. Má hið sama vit-
anlega segja um embættismenn
deilda og félagsfólk í heild, er
'ætur sig mál félagsins verulega
skipta. En hins er.þá jafnfrajnt
rnu, og var þeirra lengst að kom- a-g minnast, að það eru ekki síztu
inn fulltrúi deildarinnar ‘Strönd eða lítilsverðustu verkin í lífinu,
in” í Vancouver, og er það mjög sem menn vinna af ást á málefn-
til fyrirmyndar að senda fulltrúa ,nu eða viðfangsefninu, og óhætt
Kæru félagssystkini:
Eins og skýrt hefir verið frá í
islenzku vikublöðunum, var egjvenju samkvæmt falin ýms mál
undirirtaður á nýafstýðnu þjóð- j til frekari athugunar og fyrir-
ræknisþingi kosinn forseti Þjóð J greiðslu, er hún mun leitast við
ræknisfélagsins fyrir næsta kjör-1 að leysa af hendi eftir því sem
timabil í stað dr. Valdimars J. fjárhagur félagsins og aðrar á-
Eylands, er baðst undan endur- stæður leyfa. Veit eg, að stjórnar
kosningu. Áður en lengra líður nefndin muni vera mér sammála
fram á starfsárið þykir mérlum það, að sérstaka áherzlu beri
þess vegna fara vel á því að t,ð leggja á það að efla samband-
senda deildum félagsins, og þá ið við deildir félagsins og styðja
um leið félagsfólki í iheild sinni,
nokkur kveðju- og hvatningar-
orð.
Auk fráfarandi forseta, baðst
ritari félagsins, frú Tngibjörg
Jónsson, einnig undan endur-
kosningu. Er mikil eftirsjá að
þeim báðum úr stjórnarnefnd-
inni og þakka eg þeim í félags-
ins nafni, margra ára starf í þágu
þess; má og óhætt treysta því,
að trúnaður þeirra við málstað
félagsins er óbreyttur sem og
fúsleiki þeirra til að leggja mál*
um þess lið.
Ritari var kjörinn Haraldur
Bessason prófessor, en vara-rit-
ari W. J. Lindal; eru þeir ný-
liðar í stjórnarnefndinni og býð
eg þá velkomna til samstarfs á
þeim vettvangi, en báðir eru þeir
að góðu kunnir fyrir áhuga sinn
á íslenzkum menningarmálum.
Gegnir sama máli um aðra em-
bættismenn félagsins, er allir
voru endurkosnir. Veit eg því,
að eg má vænta góðrar samvinnu
af þeirra hálfu.
Þjóðræknisþingið var mjög
sæmilega sótt eftir atvikum og
þar ríkti góður félagsandi. Marg
ar deildir áttu fulltrúa á þing-
svo langa leið, enda hefir þess
að verðleikum verið sérstaklga
getið bæði ií skýrslu forseta og
annars staðar. En allar eiga deild
irnar þakkir skilið fyrir að
senda fulltrúa á þingið, og tek-
ur það einnig til fulltrúanna
sjláfra og annars félagsfólks, er
þingið sótti, sumt um langan veg.
Það sýnir í verki áhuga á málum
félagsins. Meta ber einnig að
verðleikum góðar skýrslur frá
þeim deildum, er eigi sáu sér
íært, fjarlægðar vegna, að senda
fulltrúa, en halda eigi að síður
merki starfsins á lofti.
Frá hinum opinberu samkom-
um í sambandi við þingið hefir
einnig verið sagt ítarlega í blöð-
unum, en þær voru hinar ágæt-
ustu og prýðisvel sóttar. Og
sannarlega eru þessar árlegu
má segja, að engin störf þroska
mann meir eða eru fremur mann
bætandi. Klettafjallaskáldið vissi
undur vel hvað hann söng, er
hann orti þessar ódauðlegu ljóð-
línur:
Að hugsa ekki ií árum, en öldum,
að alheimta ei daglaun að kvöld-
um
—því svo lengist mannsævin
mest.
í því sambandi vil eg einnig á
það minna, að þessi félagsskap-
ur okkar, sem helgaður er hug-
sjónalegri og menningarlegri
starfsemi, á sér senn 40 ár að
baki, því að fertugsafmæli félags
ins stendur fyrir dyrum innan
tveggja ára. I því felst bæði á-
minning og eggjan til dáða. En
Græðum saman mein við mein,
metumst ei við grannann,
fellum saman stein við stein,
styðjum hverjir annan; -
plöntum, vökvum rein við rein,
ræktin skapar framan.
Hvað má höndin ein og ein?
Allir leggi saman!
Mér, sem öðrum, er vinna að
þjóðræknismálum okkar, er það
fyllilega ljóst, hverja örðugleika
við eigum.við að glíma í þeim
efnum. Þar er óneitanlega um
margt á brattann að sækja.
En látum okkur fara að dæmi
fjallklifrenda, er bókstaflega tal
að binda sig saman til trausts og
öryggis á fjallgöngunni, og ná
með þeim hætti, með sameigin-
legum átökum, ósjaldan að settu
marki, upp á tindinn. Treystum
félagsböndin, þjöppum -okkur
saman um merki félagsins, en
með trú á málstaðinn, samstillt-
um kröftum, vilja og fórnarlund
má miklu til vegar koma í hvaða
máli sem ér.
í þeim anda ávarpa eg ykkur í
íélagsins nafni og segi að máls-
lokum í orðum okkar fögru ís-
lenzku kveðju:
Verið þið öll blessuð og sæl!
Ykkar einlægur,
RICHARD BECK
HVERNIG LIF BYRJAR
Framhald frá 1. síðu
samkomum hvorki minnsti né lít j að afmælinu mun eg víkja oftar
ilvægasti þáttur þingsins. Þær 0g ítarlegar síðar.
sameina fólk um málstað félags-
ins, varðVeizlu íslenzks máls og
menningarerfða; láta okkur
halda betur íslenzka hópinn; eru
í fáum orðum sagt, sumarauki í
andlegum skilningi mitt í vetr-
arhörkunum.
Þingið fjallaði, eins og ávalt
að undánförnu, um þau málin,
sem fyrir löngu eru orðin fastur
liður í starfsskrá þess, svo sem
fræðslumál, útbreiðslumál, sam-
vinnumál við fsland og útgáfu-
mál. Allmiklar umræður urðu
Eg sendi ykkur, félagssystk-
ini góð, þessi ávarpsorð mín um
eina íslenzka farveginn á opin-
berum vettvangi, er nær til ykk-
ar sem flestra í dreifingunni 'í
þessari víðlendu álfu, í dálkum
vestur-íslenzku vikublaðanna.
Jafnframt er einnig dregin at-
hyglin að því, hver tengitaug, já,
liftaug, þau eru í allri okkar
þjóðræknislegu viðleitni og fé-
lagslegu starfi. Það skyldi alltaf
munað og metið, og sæmir okkur
í slíkum tilfellum verða tvíbur-
Virðist
um. ' | gæti reynst gagnleg manninum.
Atburðir þeir, sem koma fyrir Ýið ríkisháskólann í Iowa,
smæðina, getur~ sæðið'knúið'sig undlr eins °S sæði °g egg kom- j frystu læknarnir, Raymond G.
áfram með halanum geysilega ast 1 nálð samband, urðu læknar j Bunge og J. K. Sherman og með-
'eið hnrin saman við stærð bess tveir við Harvard læknaskólann, starfsmenn þeirra, mannssæði og
Þ^egalengd" til^^eggstns sé að j Jolin Rock og Miriam F. Menk-i lögðu fyrir til geymslu í mis-
eins fimm þumlungar, samsvarar ‘n- fyrstu sjónarvottar að. Arið munandi langann tima, sum í
hún fimm mílnasundi fullvaxins 1944 frJófgu«u þeir fjögur egg sex vikur. Með slíkum efnum
manns (artificially). Nýlega hafa fram hepnaðist þeim að hleypa af
^ . c •, kvæmdir Dr. Shettles aukið að stokkunum níu frjófgunum með
Nakvæmustu aætlanir gefa til ._ ...
oA c^Ai„o11, j mun við rannsoknir þeirra. Til goðum arangri. Morg hjon eru
dæmis höðu öndverðar rannsókn j fcarnlaus af því að sæðissellu-
ir á skepnum gefið til kynna, íjöldi mannsins nær ekki nægi-
að eggið hefði sterk aðdráttar- iega hárri tölu (eru allar dauð-
éhrif á sæðið. Þegar sæði er lát- ar, sökum fæðar, áður en tak-
ið á rennigler smásjáarinnar þar markinu er náð). Með því að
, .. _ sem ígulkersegg er fyrir. sést ílleggja sýnishorn slíkra tegunda
s 1 smájánm, að sæðissellumar ana fynr um nokkurn tima, væn
tafarlaust að egginu. Var þess kannske mögulegt að yfjrbuga
getið til, að þannig kynni það þessa hindrun. /
að vilja til í mannlegum verum.
Rannsóknir Dr. Shettlers gefa
hið gagnstæða til kynna. Sem
hann horfir í s?pásjána, sér hann
sæðissellurnar fara í hópum
, . , . . ^ i hirðuleysislega fram hjá egginu.
chromosome, og að þvi er synist,| .... , ...
. . ’ f . . , „r'Að hans aliti er friofgun eggsms
jafnmargar af hvorri tegund. Ef ,J . . -p„
. ... 6 _. .. p ._ lindir tilviljun einm komin. En
serstok sæðissella, sem eggið sæðissena er búin að festa
frófgar, hefir í sér fólgið X | *g yið 1
chromosome, verður afleiðing!'
. , , | tokum.
þess stulkubarn, en putbarn, j
þegar um Ý tegundina er að |
ræða. Þannig er það algjörlega j
kynna, að sæðissella hafi i sér
fólgnar nálega þrjátíu þúsund
genes-r-sem eru framlag föðurs-
ins til erfðasjóðsins. Eigi bamið |
að líkjast föðurnum að hörunds-i
liti, augnaliti, stærðfræðishæfi-1
eru þeð genes einstakrar sæðis- j
sellu, sem veita og ráða slíkum
einkennum. Eru það og sæðissell
urnar, sem ákveða hvort fóstrið
verði piltbarn eða stúlkubarn. í
egginu er einungis X chromo-
some—er framleiðir bara mey-
börn. í sæðinu eru bæði X og Ý
Áþekkri aðferð hefir verið
beitt við eggið. Frjófguð egg
i frá einni kanínu hafa verið látin
í aðra, er af sér leiddi lifandi af-
sprengi, sem ekki voru að neinu
leyti móðurinni skyld, sem með
þau gekk.
Slíkar tilraunastofu-gróður
eggið, sleppir hún ekki j setningar geta leitt til gagnlegra
Verðlauna kvr á aðeins
maðurinn, sem ræður kyni barns
ins, þó óskir hans í þeim efnum
hafi engin áhrif einn eður annan
veg.
Hafa flestir menn feikilegann
niðurburð sæðissellna—um fimm
miljón í hvert sinn. Að því er sýn
ist eru feikn þessi nauðsynleg.
Umhverfi þeirra, yfirleitt, er
næsta óvinveitt. Leggöngin,
þar sem þær fyrst lenda, vætla
sýrvefnum—en sVo það geti lif-
að, þarf sæðið að vera umkringt
pottöskulegi. Fyrstu augnablik-
in eru sæðissellurnar hreyfingar-
lausar; en innan einnar mínútu
brýzt fram í þeim ötulleiki mik-
Flestir þeirra, sem þessi efni
i hafa rannsakað, höfðu gert ráð
fyrir að strak og hið mikilvæga
höfuð sæðissellunnar, er kjarn-
ann geymir, væri komið inn i
eggið, að halinn, sem knýr sæð-
ið áfram, dytti af. Rannsóknir
Shettlers leiddu í Ijós, að sæðis-
sellan gengur inn í eggið í heilu
líki.
Rannsóknir siíðustu áratug-
anna hafa látið í té vísbendingar,
sem geta nú þegar leitt til við-
stöðulausrar nytsemdar. Nánari
þekking um getnað hefir þegar
hjálpað barnlausum ihjónum til
að geta af sér þau börn, sem óskir
þeirra stóðu til. Svo hafa þær
rutt braut til upphaflegra fram-
kvæmda á sviði, sem að alls kyns
nota. Verðlauna kýr á
einn kálf á ári, samt framleiðir
hún á því tímabili um tuttugu
egg. Væri mögulegt að gróður-
setja þvílík egg í öðrum kúm,
væri ávalt hægurinn hjá, að end
urbæta hjarðir fljótlega og stór-
um áuka framleiðslu kjöts og
mjólkur. Með 'þessu móti, ekki
alls fyrir löngu, voru tveir kálf-
ar framleiddir í Wisconsin.
Möguleikar slíkra starfa eru
miklir og margir, og rífleg laun
í vændum fyrir viðvikin. En
þetta hlutverk er framtíðarinn-
ar að glíma við. Sem stendur
hafa þeir, sem fyrir rannsóknun-
um standa, meiri áhuga á að afla
sér grundvallalegrar þekkingar
um hinn flókna og margbrotna
framgang, er ber við á frumstig-
kúlu (large marble). Að lokum
teygist svo á himnunum, að fræ-
belgurinn rifnar; og er eggið
þannig úr dróma drepið.
Fullþroskað egg er örlítill,
glitrandi hnöttur, sem að þétt-
Jeika er óþekt storknu gelatin-
Eru egg allra spendýra—hvala,
músa, manna—nokkurn veginn
jöfn að stærð; komast tvær milj-
ónir þeirra fyrir í einni mat-
skeið.
Laust við eggjakerfið, virðist
eggið umkringt afskaplegum
hættum. Frjófgist það ekki, deyr
það innan sólarhrjngs. Meðan á
tvísýnu stendur, þyrpast hjúkr-
unarsellur umhverfis það, til
vemdunar gegn yfirvofandi hætt
i m. Frá eggjakerfinu leggur það
af stað inn um hinn trektmynd-
aða munn Fallopian pípunnar.
Pípan, sem er hlý, rök og myrk,
sér fyrir ákjósanlegasta um-
h'verfi fyrir selluna. Hreyfist svo
eggið áfram með hægð í pípunni,
með vöðvahreyfingum sjálfrar
pípunnar, lagarstarumum, og
með verkunum afarsmágerðra
fingra eða hára, er Cillia nefn-
ast. Hefir allt þetta umstang að-
eins einn tilgang: að koma egg-
inu á þann stað, sem það og sæð-
ið geta hitzt. Er það í Fallopian
pípunni sem frjófgunin fer
fram. Venjulega er egginu svo
þokað áfram þar til í legið er
komið.
f egginu er aðeins örlítið af
fæðuefnum. Það leggur til sínaj
ögnina af hverju: línsterkju,
öllum, félagslegum samtökum og holdgjafaefni og sykri, sem end-
1.
ill, og byrJar Þa Þelrra mlkla og, f járræktun lýtur; framkvæmda, 'um byrjandi lífs.
hættulega for.
Af þeim fimm hundruð miljón ^
iæðissellum, sem leggja af stað,
deyr feiknafjöldi í legggöngum. I
Fyrir þeim sem ná að komast í
leghálsinn, liggja og miklir örð-1
ugleikar fyrir höndum. Liggur
leið þeirra um endilangt legið, j
sem er á stærð við peru, þar sem
hver vef felling, er þær verða að j
klífa, útheimtir jafnmikia orku
og maður yrði að leggja fram til j
að klífa hæsta tind Everest f jalls
ins. Að líkindum ná ekki nema
örfáar þúsundir næsta takmark
inu—efri hluta legsins, þangað,
sem Fallopian pípumar (tvær að
tölu) ganga inn í legið. Aðeins
fáeinar þúsundir leggja af stað^
upp pípurnar—er þar barist þrá-1
sækilega móti sterkum straumum
fljótandi lagar—og helmingur |
þeirra lendir í skakkri pipu, með
því að egg er einungis í annari
Þeirra- . .,
Þótt sæðissella geti ekki lifa
nema örfáar klukkustundir í hinu
óvinveitta umhverfi leggangsins
tekst nokkrum þeirra að halda
lífi í leginu og pípunum allt |
upp að sjötíu og tveimur klukku
stundum—og þreyta kröftuglegt
sund til hins síðasta. Hvaðan fá
þéssar örsmáu og veikbygðu sell
ur þrek sitt til slíkrar undursam-
legrar tilraunar? Enginn veit
það með vissu.
Hve langann tíma að sæðis-
sella ýmissa skepna þarf til þess,
að ná til eggsins og koma frjófg
un til leiðar, hefir áætlaður ver-'
ið. í manneskjunni er tíminn
H. F. EIMSKIPAFÉLAG ÍSLANDS
AÐALFUNDUR
Aðalfundur hlutafélagsins Eimskipafélags fslands,
verður haldinn í fundarsalnum í húsi félagsins í Reykja-
vík, laugardaginn 1. júní 1957 og hefst kl. 1:30 e.h.
Stjórn félagsins skýrir frá hag þess og fram-
kvæmdum á liðnu starfsári, og frá starfstilhögun-
inni á yfirstandandi ári, og ástaeðum fyrir henni,
og leggur fram til úrskurðar endurskoða ða rekst-
ursreikninga til 31. des. 1956 og efnahagsreikning
með athugasemdum endurskoðenda, svörum_
stjórnarinnar og tillögum til úrskurðar frá end-
urskoðendum.
Tekin ákvörðun um tillögur stjórnarinnar um
skiptingu ársarðsins.
Kosning fjögurra manna í stjórn félagsins, í stað
þeirra sem úr ganga samkvæmt samþykktum fé-
lagsins.
Kosning eins endurskoðanda í stað þess er frá fer,
og eins vara-endurskoðanda.
Tillögur til breytinga á samþykktum félagsins.
Umræður og atkvæðagreiðsla um önnur mál, sem
upp kunna að vera borin.
Þeir einir geta sótt fundinn, sem hafa aðgöngumiða.
Aðgöngumiðar að fundinum verða afhentir hluthöf-
um og umboðsmönnum hluttoafa á skrifstofu félagsins í
Reykjaviík, dagana 27.—29. maí næstk. Menn geta fengið
eyðublöð fyrir umboð til þess að sækja fundinn á aðal-^
skrifstofu félagsins í Reykjavík. Óskað er eftir að ný
umboð og afturkallanir eldri umboða séu komin skrifstofu
félagsins í hendur til skrásetningar, ef unnt er 10 dögum
fyrir fundinn, þ.e. eigi síður en 19. maí 1957.
Reykjavík, 8. janúar 1957
STJ ÓRNIN
—6
2.
3.
4.
5.
6.