Heimskringla - 08.07.1959, Page 1

LXXIII ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 8. og 15. JÚLÍ ’59
NÚMER 39. og 40.
INNLENDAR FRÉTTIR
1. JÚLÍ
Þjóðhátíðardagur Canada var
haldinn 1. júlí eins og lög gera
ráð fyrir. Var reynt að koma
þeirri breytingu á, að halda
hann mánudaginn 29. júní, og
gera úr því 3 helgidaga í röð,
eins og gert hefir verið með
flesta tylli daga, með þeim á-
rangri, að þýðing þeirra-er fall-
in í gleymsku og dá.
Svo fór þó ekki í þetta sinn.
Má það ef til vill mest þakka
því að á minningardaginn var
ihér stödd Elizabeth drotning
Breta, en það er sagt í fyrsta
skifti sem konungur eða drotn-
ing hafa á þjóðminningardegin-
um verið hér stödd.
Drotningin útvarpaði ávarpi
sínu frá bústað landstjórans í
Ottawa, kvað sér það mikið
fagnaðarefni að vera stödd hér
á þessum hátíðardegi og vera
vitni um einingu og átök þjóðar
innar, eins og opnun St. Lawr-
ence sjóleiðarinnar. Fór hún víða
um í Ontario kom í einar 5 borg
ir og var hvarvetna fagnað—og
oft af fólki frá Bandaríkjunum.
er eins margt var og heimafólkið.
Ottawa var og prýdd á þessum
degi, svo að til var tekið. Þjóð-
hátíðardagurinn fekk á sig ann-
an og nýjan svip við þetta.
Frá fyrsta afmælisdegi Can-
ada eru nú 92 ár. Það var 1867,
sem Canada sameinaðist í eina
heild. Tilgangurinn með því duld
ist ekki. Landið hafði þó nokkr-
um framförum tekið, en vegna
þess hve bygð var dreyfð, var
erfiðara um alt stórstarf. Eftir
sameininguna tók Vestur landið
að byggjast. Og þær 4 miljónir
íbúa, sem þá voru hér að verki,
eru nú orðn að 17 miljónum.
Fyrsti stjórnarormaður Can-
ada, etir hinum nýju lögum, var
Sir John A. Macdonald. En hann
hafði mest að sameiningunni
unnið, eða að uppkasti að stjórn
arskrá Canada eða sambandslög-
unum, sem Bretastjórn sneið upp
úr tillögum ráðsmanna Canada
og samþykkti 1. júlí. Þannig
stendur á að sá dagur er
þjóðhátíðardagur Canada.
Ekkert þarfara verk hefir verið
unnið þessu landi, en þessi sam-
bandslaga smíði sem nefnd er
British North American Act. Á
stjórnar árum Frakka í Canada
frá 1608—1759, var hér einveldi.
Þrir hreppstjórar frá Frakklandi
og prestur, réðu hér lögum og
lofum. Þjóðin réði engu. Þegar
innflutningurinn mikli frá
Bandaríkjunum, hefst með loyal-
istunum er ósammála voru Banda
ríkjumönnum, er sambandi slitu
við Breta, var hér lengi barist
við að koma á brezku stjórnskipu
lagi, þingstjórn o.s.frv. En það
lánaðist þannig, að taka varð
landið úr höndum Frakka fyrst,
svo að kljúfa það í Neðri og
Efri Canada, með sitt hvoru
stjórnar sniði og síðast með að
sameina það aftur. Fær maður
af því ljósa hugmynd um hve
þörfin var hér mikil á einingu.
Fyrstu fylkin sem í samband-
ið gengu 1867, voru Ontjario,
Quebec, Nova Siotia og N. Bruns
wick. Manitoba 1870 um leið og
stofnað var. British Columíbia
1871, Prince Edward Island 1873,
Alberta og Saskatchewan 1905,
og New Foundland, sem var elzta
nýlenda Breta 1949, fyrir 10 ár-
um.
Alvarlegt verkfall
Á British Columbia-^ströndinni
gerðu skógarhöggs og viðarstarfs
menn verkfall s.l. mánudag.
Frá vinnu gengu 27,000 manns.
Þeir báðu um 20% kauphækk-
un. Núverandi lágmarkskaup er
$1.72 á klukkustund.
Stjórnin eða fylkið er talið að
tapa viðarframleiðslu við þetta
er nemur frá einni til þrem milj-
ón dölum á dag. Og ekki sízt, ef
fiskveiði, er árlega nemur 90.-
000,000 dala tekjum, skyldi einn-
ig stöðvast, sem óttast er.
Stáliðnaður er sagður nema
jafnmiklu. Og verkamenn hans,
hóta að fara af stað, ef kauphækk j
un í viðarframleiðslu fæst ekki.!
Er óttast að samtök þessi, In-j
ternational Woodworkers of
America —CLC—, geti, ef í það
versta fer, stöðvað hvert hjól
framleiðslu og iðnaðar í fylkinu.
Um 127 félög áttu þátt í sátta-
tilraununum við verkamanna-
samtökin.
ROBLIN í OTTAWA
Tíu fylki þessa lands sendu
fulltrúa á fund sambandsstjórn-
ar nýlega. Erindið var að ræða
skattamálin milli fylkis- og land
stjórnar og fá núverandi sam- ^
þyktum um þau breytt. Ein sex
af tíu fylkjunum, eru með því, að
greiðslan á skattinum til fylkj-
anna sé of lág. Að hún ætti að
vera 15% af bæði tekju- og fé-j
lagaskatti, er skoðun Ontario-
fylkis. En sá skattur er nú 13 og
9%.
British Columibia fulltrúinn
lagði til að 25% væri endurgreitt
fylkjunum.
Eitt c.-í—-~;r>st var á, var að
fella gengi canadiska dollarsins.
Hágengi hans væri tap í við-
skiftum við önnur lönd.
Hverju áorkað var í þessum
málum kvaðst Roblin skýra síð-
ar á þessu fylkisþingi.
fbúatala Canada hækkar
Á innflutningsárinu sem lauk
1. júní, hækkaði íbúatala Can-
ada um 2.3%. Er hún því nú
17,442,000.
íbúa tala fylkjanna var 1. júní
sem hér segir:
Ontario 5,952,000; British Col
umbia 1,570,000; Saskatchewan
902,000; Nova Scotia 716,000;
N. Brunswick 590,000, Newfound
land 449,000; Prince E. I. 102,000
Nortih West Territories 21,000;
Yukon 13,000; Quebec 4,999,000;
Alberta 1,243,000; Manitoba
885,000.
Vestur-íslenzku vikublöðin sameinast
Lögberg-Heimskringla hefur göngu sína
í þriðju viku ágústmánaðar
ERLENDAR FRÉTTIR
CHICAGO FAGNAR KOMU
BRETA DROTNINGAR
Komu Elizabetar Bretadrotn-
ingar til Chicago í gær, var fagn
að með 21 fallbyssuskoti, blístri
frá skipum og hrópum og fagn-
aðarlátum stærra hóps manna en
nokkru sinni hafði saman safn-
ast við heimsókn nokkurs gests
áður. Lögreglan átti fult í fangi
með, að halda þyrpingunni til
baka, er út á hafnbryggjurnar ■
sótti.
Drotningin kom á sínu eigin
listiskipi frá Canada til Chicagoj
er hún hafði með í ferðina vest-
ur.
Þegar drotningunni hafði ver
ið sýnd borgin, kvaðst hún fleira
furðulegt hafa séð þennan eina
dag en á nokkrum einum degi
áður.
HEIMSKAPPI
Hér fer á eftir tilkynning frá
útgáfunefnd hins sameinaða
blaðs:
TILKYNNING
Eins og mörgum mun kunnugt,
hefir ósjaldan verið efnt til fund-
arhalda af aðiljum íslenzku viku-
blaðanna, Lögbergs og Heims-
kringlu, í því skyni að leita hóf-
anna um sameiningu þeirra
beggja. Nú síðustu vikurnar hef-
ir enn verið látið til skarar skríða
með þeim árangri, að fullt sam-
komulag hefir náðst um samein-
ingu.
Fyrr greindu máli var endan-
lega til lykta ráðið á fundi, sem
haldinn var í Fort Garry Hótel-
inu hér í Winnipeg, mánudag-
inn 29. júní kl. 6.15 e.h. Fundinn
sóttu útgáfu- og ritnefndir Lög-
bergs og Heimskringlu og aðrir
þeir, sem áður greindar nefndir
höfðu kvatt sér til ráðuneytis.
Meðal fundargesta var herra
Thor Thors ambassador fslands
'í Bandaríkjunum og Kanada.
Helztu samþykktir, sem gerð-
ar voru á fundinum voru sem nú
skal greina:
Ákveðið var, að blöðin Lög-
berg og Heimskringla skyldu
sameinuð í eitt vikublað, er kæmi
út undir nafninu ‘Lögberg-
Heimskringla.”
Ráðin var stofnun nýs útgáfu-
fyrirtækis, sem mun bera nafnið
‘‘North American Publishing Co.
Ltd.”, og mun fyrirtækið annast
útgáfu áðurnefnds vikublaðs.
Herra Árna Eggertson lög-
fræðingi og Senator G. S. Thor-
valdson var falið að annast hina
lögfræðilegu hlið málsins, sem
veit að útgáfufyrirtækjunum
“The Columbia Press Ltd.” og
“The Viking Press Ltd.”
Kosið var í útgáfu- og ritnefnd
vikublaðsins “Lögberg-Heims-
kringla,” og munu nöfn þeirra,
sem sæti eiga í þessum nefndum,
verða birt annars staðar hér í
blaðinu.
Ákveðið var, að síðustu tölu-
blöð Lögbergs og Heimskringlu
skyldu gefin út um mánaðarmót-
in júlí og ágúst 1959, en fyrsta
tölublað ‘Lögberg-Heimskringla’
skyldi gefið út 19. ágúst 1959.
Áskriftarverð hins nýja viku-
blaðs verður $6.00 í Bandaríkjun-
um og Kanada fyrir hvern ár-
gang, en á íslandi mun árgangur-
inn kosta kr. 125.00. Áskriftar
gjald greiðist fyrir fram.
Það var eindreginn vilji fund-
arins, að þegar yrði hafizt handa
um að búa vikublaði voru sem
tryggilegastan f játhagsgrund-
völl með því að afla sem flestra
áskrifenda, auka auglýsinga-
starfsemi og veita móttöku fjár-
framlögum frá einstaklingum og
fyrirtækjum.
Af framan skráðu má greina,
að það hefir fyrst og fremst vak-
að fyrir öllum þeim, sem hér
áttu hlut að máli að tryggja íram
tíð beggja blaðanna, Lögbergs
og Heimskringlu, með því að
flytja þau í sambýli.
Vér væntum þess, að vikublað-
ið “Lögbergs-Heimskringla”, fái
að njóta óskiptra vinsælda og
óskipts stuðnings allra þeirra,
sem meta það nokkurs að við-
halda þeim böndum, sem traust-
ust hafa reynzt, annars vegar
meðal Vestur-íslendinga inn-
byrðis og hins vegar milli þjóð-
arbrotsins í vestri og heimaþjóð-
arinnar.
Vestur-fslendingum hefir löng
um verið það kappsmál að kunna
nokkur skil á uppruna sínum og
menningararfi þeim, sem þeir
hlutu í vöggugjöf. Það er trú
vor, að oss sé það höfuðnauðsyn
að halda út íslenzku vikublaði
hér á meginlandi Norður-Am-
eríku eins lengi og íslenzk tunga
á þar nokkur ítök. Vér viljum
því enn ítreka áskorun vora um
stuðning og fulltingi allra ís-
lendinga vestan hafs og austan—
allra fslendinga, sem vilja minn-
ast þess, að íslenzk tunga og ís-
lenzk menning í Vesturheimi á
sér sögu, sem nær yfir meira en
heila öld.
Vér viljum kosta kapps um,
að þessi saga verði sem tryggi-
legast varðveitt, og ennfremur
viljum vér búa þanning um hnút-
ana ,að við hana verði bætt. Slíkt
getum vér helzt gjört með því
að ganga svo frá málunum, að
ttyggð verði útgáfa íslenzks
vikublaðs í Vesturheimi.
F. h. útgáfunefndar,
G. S. Thorvaldson
P. H. T. Thorlakson
Árni Eggertson
Philip M. Pétursson
Haraldur Bessason
íngarnir.
Húsmæður munu hafa það náð-
ugt í slíkum lúxushúsum. Það er
ekki nóg með að sjálfvirkar vél-
ar annist öll eldhússtörfin. Ekki
(þarf annað en að stilla vélheila
(eftif því hvaða mat á að elda og
ihvernig skuli framreiða hann).
Síðan stjórnar vélheilinn sjálf-
virku vélunum allt frá þvi þær
byrja að afhýða kartöflurnar og
þar til þær hafa lokið uppþvott-
inum.
Álitið er að slíkt hús muni
kosta sem svarar tæpum tveim
milljónum ísl. króna sarnk. nú-
gildandi verðlagi.—Þjóðv 21. maí
“VESALINGARNIR” TEKN-
IR ÚR BANNI PÁFA-
STÓLSINS
í fyrsta skipti svo sögur fari
af hefur páfastóllinn tekið bók
af Index librorum prohibitorum,
lista bóka sem rómverskaþólskir
menn mega ekki lesa nema með
sérstöku prestsleyfi, vilji þeir
ekki fyrirgera sálarheill sinni.
Bókin sem tekin var af listanum
er skáldsaga Victors Hugo “Ves
alingarnir”. Ekki mega þó ka-
þólskir menn lesa bókina eins og
höfundur gekk frá henni, þeir
verða að lesa hana í sérstakri út-
gáfu með neðanmálsathugasemd
um við þau atriði sem kaþólska
kirkjan telur varhugaverð.
—Þjóðv. 22. maí
ATTRÆÐ
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
bandarísku þjóðina smeikari ast svo gömlum manni. En Oona
við, en Bretar gátu nokkurn og Chaplin eru hamingjusöm,
fjma gert. Ingímar, miljónera eiga sex börn sem komu hvert á
hnefaleikarinn frá Gautaborg fætur öðru og færðu pabba sín-
mætti veraldar kongi hnefaleik- um afmælisgjöf á afmælinu hans.
ara Patterson, og í þriðja kafla Síðast kom Oona, hvíslaði ein-
leysti hann Þór, og beindi hœgri hverju að honum, og bros færð-
hnefanum að Patterson —og það ist yfir andlitið á Chaplin. Af-
var allt sem þurfti, Ingimar er mælisgjöf konu hans var loforð
nú konungur hnefaleikara í um sjöunda barnið í desember.
veröldinni. Fólk sem borgaði ‘Börnin láta mig hafa nóg um
eins mikið og $100 fyrir sæti, að hugsa allan daginn”, segir
og þeir sem hlustuðu á í útvarpi, Ohaplin. “Það er allur leyndar-
trúðu því ekki að Ingimar hefði dómurinn við það hve ungur eg
þessa krafta í hægri hnefanum, er, þrátt fyrir 70 árin.”
°g meira segja sáu ekki höggið —Mbl. 21. maí
er það féll, en heyrðu það þó.1
Lengi lifi Ingimar frá Gauta ÍBÚÐARHÚSIÐ ÁRIÐ 2000
botg- j Árið 2000 munu í'búðarhúsin
.. snúast sjálfkrafa eftir því sem
CHAPLIN SJoTUGUR j sólin færist yfir þimininn, þann
Um daginn varð Charlie Chap- ig að stöðugt sólskin verður í
lin sjötugur, en hann er eins og íbúðinni. Frá þessu hafa banda-
kunnugt er, kvæntur Oonu, dótt- rískir verkfræðingar skýrt á hi-
ir rithöfundarins Eugene O’Niel. býlasýningu í Washington.
Ingimar Johannsen kom frá
Gautaborg, í Svíþjóð, til Banda-| Hún er 36 árum yngri og faðir^ Vatnsþörf hússins verður full
ríkjanna með hamar Thors í hennar fyrirgaf henni ekki með- nægt með því að nota rakann í
hægrS h e n d i, og gerði an Ihann lifði að hún skyldi gift- andrúmsloftinu, segja verkfræð-
Kveðjur yfir hafið
1 tilefni af fimmtán ára afrnæli1
íslenzka lýðveldisins sendi dr.
Richard Beck, forseti Þjóðrækn-
isfélagsins, herra Ásgeir Ásgeirs
syni, forseta íslands, eftirfarandi
símkveðju þ.l7. júní:
“Minnugt fimmtán ára afmælis
lýðveldisins, sendir Þjóðræknis-
félagið Forseta íslands, ríkis-
stjórn og þjóð hugheilustu árn-
aðaróskir. Cuð blessi ættjörð-
ina.”
Forseti íslands þakkaði með
svohljóðandi símskeyti:
“Þakka hlýjar árnaðaróskir
Þjóðhátíðardaginn. Óska Vestur-
íslendingum gæfu og gengis.”
Ásgeir Ásgeirsson
*
ÚRSLIT KOSNINGA TIL
ALÞINGIS Á ÍSLANDI
28. JÚNÍ 1959
Sjálfstæðisflokkurinn 20
Framsóknarflokkurinn 19
Alþýðubandalagið 7
Alþýðuflokkurinn 6
73% atkvæða með kjördæma-
skiftingunni.
Alþýðubandalagið tapið 20%
atkvæðamagni borið saman við
kosningar 26. janúar 1958.
Ofanskráðar fréttir, sem munu
þær síðustu er borist hafa vest-
ur, lét Grettir Jóhannson ræðis-
maður blaðinu í té
Fyrir kosningarnar var tala
þingmanna hvers flokks, sem hér
segir: Sjálfstæðisflokkurinn 19,
framsóknarflokkurinn 17, AI
þýðuflokkurinn 8, og Alþýðu-
bandalagið, eða kommúnistar 8.
Nýja kjördæmaskipuninn
er sem hér segir
Kjövdæmi Kjóstndur Þingm. áður
1956 eftir frv
Reykjavík 37.603 12 8
Reykjanes 10.901 5 2
Miðvesturland 6.234 5 4
Vestfirðir 5.835 5 4
Norðurl. vestra 5.876 5 . 5
Norðurl. eystra 10.893 6 5
Austurland 5.712 5 6
Suðurland 8.552 6 6
Samtals 49 41
Uppbótamenn 11 11
Þingmenn alls 60 52
Hólmfríður Pétursson
Samsæti var haldið Hólmfríði
Pétursson, ekkju Dr. Rögnvaldar
sál Péturssonar, miðvikudaginn,
10. júní, að heimili hennar 742
Waterloo St., er hún átti áttræðis
afmæli. Þar komu saman börn og
barnabörn, er til heimilis eru í
Winnipeg. Einnig komu þangað
heim til að samfagna henni, syst-
ur hennar tvær, Hlaðgerður
Kristjánsson og Matthildur
Fredrickson frá Vancouver.
Bróðir hennar Hákon Kristjáns-
son sem býr í Vancouver sendi
samfagnarskeyti vestan að, þar
sem hann gat ekki verið sjálfur
viðstaddur.
Laugardaginn, næstan á eftir,
13 júní, var aftur haldið heimboð,
og þá komu margir vinir iheim til
að óska Mrs. Pétursson alls góðs
og drekka með henni kaffisopa.
Þetta var hin mesta fagnaðar-
stund.
Hólmfríður var fædd 10. júní,
1879, á Hraunkoti í Suður-Þing-
eyjarsýslu. Foreldrar hennar
voru Jónas Kristjánsson og Guð-
rún Þorsteinsdóttir frá Hraun-
koti. Börn hennar eru fjögur,
Thorvaldur, i Toronto, Margrét i
heimahúsum, Ólafur, efnafræð-
ingur, í Fort Garry, og Pétur, í
Winnipeg. Hún á fimrn barna-
börn.
Stærstu kjördæmin 3 til 4 fá
flest uppbótarsætin. —Alþbl.
LAN DHELGISBR JóT AR
REKAST Á
Það er farið að þrengjast á
þjófabásum Bretans hér við land.
í fyrra kvöld sigldi brezkur
landhelgisbrjótur á annan veiði-
þjóf með þeim afleiðingum, að
gat kom á hann og varð hann að
fara heim.
Af ótta við Óðinn hjuggu báð-
ir á víranna og flýðu frá vörp-
unni —Þjóðv. 26. maí
Þjóðleikhúsið í leikför
ti Austurfjaiða
Á s.l. ári fór Þjóðleikhúsið
leikför til Norðurlands og Vest-
fjarða, en tími vannst þá ekki til
að fara til Austfjarða. Nú hefur
leikhúsið ákveðið að sýna “Föð-
urinn” eftir August Strindberg
á Austfjörðum í næsta mánuði.
—Þjóðv. 26. maí.
Hæsta hús á íslandi
í gær var lokið við að reisa
hæsta hús, sem byggt hefur ver-
ið hér á landi til þessa. Er það
13 hæða íbúðarhús að Austur-
brún 2, skammt frá Dvalarheim-
ili aldraða sjómanna. í húsinu
eru 68 íbúðir. Það er byggt af
Sameignarfélagi Laugaráss..
Byggingarmeistari er Sigurð-
ur Pálsson. Fjölmennt reisugildi
var í Tjarnarcafé í gærkvöldi.