Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 14.02.1898, Blaðsíða 3

VII, 21.
Þjóðviljinn xjngi.
83
gamli Imgsunarhátturinn hefir líklega ráð-
ið því hjá þinginu, að þetta gjald var
ekki alveg afnumið.
Jeg lit svo á, að lausamennskan geti
að mörgu leyti verið betri undirbúningur
fyrir unga menn, undir sjálfstæða stöðu,
eða bóndastöðuna, heldur en vinnu-
mennskan.
Mér virðist líka hinir ungu lausamenn,
sem jeg þekki, tiltölulega vera efnilegri
til framtiðar fyrir þjóðfólagið, en tómt-
húsmennirnir margir hverjir.
Það er ekki þessi bráða giptingar-
ástríða, og næðisnáttúra, sem dregur þá
til lausamennskunnar, eins og til tómt-
húsmennskunnar, heldur sú lofsverða
löngun, að hafa meira upp úr vinnu sinni,
en i hjúastöðunni, með öðrum orðum,
hreinn cg beinn gróðahugur, og um hann
þykir mér svo vænt hjá hverjum ungum
manni.
Yertu seinn til að láta eyririnn, en
fljótur til að ná krónunni, auðvitað allt
með ærlegu móti.
Það er lífsregla, sem jeg vildi óska,
að ungu mennirnir hefðu hugfasta.
Ef þeir fylgdu lienni dyggilega, ættu
þeir margir hverjir meira, er að því kem-
ur fyrir þeim, að sjá fyrir Jieimili, og
inna af hendi skyldur sínar við þjóð-
félagið.
Þeir, sem nú fara i lausamennskuna
af þessum hvötum, þeir spjara sig, og
liætta við hana von bráðar, ef þeir sjá,
að hún gefur niinna af sór, en hjfiastaðan.
En því er ekki að neita, að með út-
sjón og sparsemi, geta lausamennirnir
opt haft meira upp úr vinnu sinni, en
þeir hefðu í vist. Einkum á þetta reynd-
ar við góðu árin við sjávarsíðuna. —
En þá geta þeir lika aflað þess á einu ári,
sem þeir hefðu þurft fleiri ár til i vinnu-
mennskunni.
Og þegar þessu er þannig varið, er
það sannarlega eðlilegt, þótt ungir menn,
sem oitthvort manntak er í, vilji freista
hamingjunnar með því, að ganga í þessa
stöðu.
Auðvitað vrða þeir þá lika að taka
efleiðingum lakari áranna, og fljótt kemur
sjálísagt skarð í gróðann, þegar svo árar,
að ötulir og friskir menn hljóta að vera
sínir eða annara ómagar, eins og opt vill
verða, þegar afiinn bregzt lengri eða
skemmri tíma af árinu við sjávarsíðuna.
En því læra lausamennirnir lika frem-
ur að fara sparlega með efhi sín, og meta
gildi vinnunnar og peninganna, en þeir,
sem allt taka hjá öðrum.
Svo er þeim lika optastnær innan-
handar að ganga í vist, þegar þeim gott
þykir.
Bænclurnir þurfa ekkert að hlífa þess-
um mönnum, þeir geta látið þá borga
sanngjörnu verði hvað eina, sem þeir.
leggja af mörkum við þá, og sveitafélög-
in geta látið þá leggja sinn skerf til al-
mennra þarfa; duglegu lausamennirnir
geta þar gjört betri skil, en allur fjöld-
inn af vinnumönnunum.
En þú ert einlægt að tala u'm fyrir-
mynda-lausamenn, þekkirðu enga af hinni
sortinni? heyri jeg einhver segir.
£>vi ber jeg ekki á móti, mig hefir
stundum langað til að livisla að sumum
þeirra: „Heyrðu kunningi; þér er betra
að láta aðra segja þér, hvað þú átt að
gjöra, en að sogja þér það sjálfur“.
Þessir eru þeir, sem miklu sæmra er
að vera alla sina æfi í vist, en eitt eða
tvö ár í lausamennsku.
Það eru þeir, sem gróðahugurinn og
hin eðlilega og rótta sjálfstæðistilfinning
ekki dregur til lausamennskunnar, heldur
þessi garrili letingja- og ómennsku hugs-
unarháttur, að hafa það ltægra, hafa minna
fyrir lífinu, án þess að hugsa nokkuð umi
að búa í haginn fyrir sig í ókomna tím-
anum.
Þessir menn hafa bezt afþví, að vera
í ársvistum, og þeim heldur hörðurn, alla
sína æfi, og á þann hátt hefir þjóðfólagið
lang-mest not af þeim.
Hvernig fer líka fyrir þessum kump-
ánum í lausamennskunni?
Þeir taka Hfið moð ró, það vantar
ekki, en pyngjan léttist skjótt, hafi eitt-
hvað í henni verið, eptir vinnumennsk-
una. I ársvistunum höfðu þeir sinn
deildan veð, í lausamennskunni heim-
sækir sulturinn þá, og undan honura verða
þeir svo fegnir að flýja til sama lands.
En þessir menn geta líka liaft gott
af lausamennskunni, þótt svona fari fyrir
þeim.
Þeir komast að raun um, að þeir eru
ekki færir um að ráða sór sjálfir, það hefir
lausamennskan kennt þeim, og sú upp-
fræðing getur orðið þeim sjálfum, og
einkum þjóðfélaginu, til mikils góðs.
Það er sá mikli kostur við lausa-
mennskuna, að lausamaðurinn ,getur hætt
við hana, þegar hann vill, hvort sem er
af því, að hann ekki dugir til að ráða
sér sjálfur, eða af öðrum ástæðum.
En sá, sem einu sinni er kominn í
tómthúsmennskubaslið, verðpr all-optast
að lifa i þvi alla sína æfi, sér og þjóð-
félaginu til armæðu og tjóns, nema ef
harðvítug sveitarstjórn tekur upp hreysið,
og skipar þeim í ársvistir.
Þarna hafið þið þá álit Hávarðar gamla
á lausamennskunni, góðir menn.
Hávarður karl.
■----ooogooo----
f Þorlákur stúdent Jónsson.
A aðfangadagskvöld jóla vildi það
sorglega slys til í Kaupmannahöfn, að
stúdent Þorlákur Jónsson, einn afhinum
mannvænlegu sonum Jóns heitins Sig-
! urðssonar á Gautlönduin alþingisforseta,
i datt i sjóinn i myrkri, nálægt „fríhöfn-
i inni“, og drukknaði.
Þorlákur heitinn var fæddur að Gaut-
löndum 21. ágúst 1870, en ólst að miklu
leyti upp hjá dr. Grími Thomsen k Bessa-
stöðuin, er kostaði hann til rnennta. —
Yarð hann stúdent 1889 með lofs-einkunn,
en sigldi síðan til háskólans, og lagði
þar stund á málfræði. Hann var maður
j góðum hæfilegleikum búinn, 0g hafði
j nær lokið nárni við háskólann, svo að
telja má að lionum eptirsjá.
Jarðarför hans fór fram í Kaupmanna-
höfn á gamlaársdag í viðurvist fjölda
Islendinga, og flutti sira Júlíus Þórðar-
son, er þá var staddur í Kaupmanna-
höfn, likræðuna.
——-e> ——
Vopnafjai'ðarlœkiiislíérað er af konungi
veitt Jóni Jómsyni lækni, Guttormssonar pró-
fasts í Hjarðarkolti í Dölum, sem þar lvaí'ði
voi'ið settur læknir um krið.
Kaþólskum mönnum i Reykjavík fer smá-
fjölgandi, og kvað nú vera orðnir um ‘20 alla.
— Ný kaþólslc kirkja var vígð þar í köfuð-
staðnum á jólunum.
IJm ínálfusrslumauMssýsIaairnnr við lands-
yfirdóininn í Ileykjavík kvað þessir lögfræðing-
ar kafa sófct: Hannes Thorsteinssen, Halldór
Bjarnason, Maríno Hafstein, og — Einar Bene-
diklsson.
Nú koma góð kjör!
Hjá undirrituðum eru enn þá til næg-
ar byrgðir af öllu, er til heyrir reiðskap,
og or selt svo ódýrt, sem unnt er, borg-
un tekin í re-ikning, við flestar verzlanir
lijer á staðnum, og móti peningum út í
hönd or gefinn 10 °/0 afsláttur, og meira,
ef rnikið er keypt.
Þetta eru góð kjör!
Leó Eyjölfsson, ísafirði.