Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 29.04.1899, Side 1

Verð árgangsins (mimist
60 arka) 3 kr. 30 mm\;
erlendis í kr 50 am\, og
í Ameríku dóll.: 1.50.
Borgist fyrkr jmrnmrn-
aðarlok.
ÞJOÐVILJINN UNGrl.
-" • » |-= Áttundi ÁBÖANGUK. ———
--f—RITSTJÓRI: SKÚLI THOEODDSEN. =t^-*-
M 33.
ÍSAITBBI, 29. APBÍB
Uppsögn skrifleg, ógild
nema komin sé til útgef-
anda fyrvr 30. dagjúrú-
| mánaðar. og kmtpmuU
i samhliða uppsögnitmi
| borgi skwld sVna furir
! blaðið.
1899.
Ein mótbáran,
Þær eru tvenns konar, mótbárurnar
gegn stjórnarskrárbreytingunni, aðrar
þær, sem fram eru bornar í blöðunum,
og hinar, sem stagast er á munnlega
manna á inilli.
Ein af siðast nefndu mótbárunum er
sú, að það sé svo sem sjálfsagt, — eptir
því sem embættavirðingarnar gangi tíð-
um öfugt, eða niður á við, hér á landi —,
að Magnús landshöfðingi Stephensen, og
enginn annar, verði fyrsti íslenzki rað-
herrann, ef stjórnarskrárbreytingin komist
á, og þá sé svo sem sýnilegt, að breyt-
ingin verði að engu liði, þvi að ekki
breyti hann sinni sinu við það, en verði
má ske þvert á móti öllu verri viðfangs,
en áður.
Það er vist og áreiðanlegt, að þessar
og þvílíkar hugleiðingar hafa haft tals-
vert að segja hjá sumum, hafa fælt ýmsa
þá frá fylgi við málefnið, sem ella hefðu
verið því eindregið sinnandi.
Vantraustið á þessum virðulega em-
bættismanni vorum virðist vera svo rikt
í huga margra, að þeim finnst það óþol-
andi, að hugsa sér þann mögulegleika, að
hann verði sá, er fyrstur verði Islendinga
til þess kvaddur, að standa við stjórn-
völinn.
Það er því full þörf á þvi, að mót-
bára þessi sé athuguð ögn opinberlega.
Eyrst er þá þess að geta, að í jafn
þýðingarmiklu máli, sem stjórnarskrár-
málið er, ættu menn fyrir aila muni að
reyna að halda öllu persónulegu úti, og
líta að eins á málefnið sjálft.
Persónurnar á leiksviði lífsins skiptast
fljótt, og opt fyr en varir, en þjóðfélag-
ið heldur þó áfram að standa, og þarfn-
ast sinnar stjórnar og lögskipunar, eins
fyrir það.
Það er því jafn fráleitt, að berjast
gegn stjórnarskrárbreytingunni af otta
fyrir því, að einhver ákveðinn maður,
sem menn ekki treysta, kynni þá að
komast til valda, eins og að berjast fyrir
henni af þeirri sök einni, að menn byggj-
ust við, að fá þá einhvern ágætismann-
inn í ráðherrasessinn.
Hvorttveggja vonin gæti reynzt alveg
eins fallvölt.
Vér verðum því að lita á það eitt,
hvort breytingin sjáf er svo vaxin, að
hún só líkleg til þess að verða til bóta,
miðað við ástandið, sem er.
Só hún það, svo sem opt hefur verið
rökstutt hór í blaðinu, þá eigum vór að
taka henni, án alls tillits til persónanna.
Auk þess er það nú engan veginn
víst, að Magnús landshöfðingi Stephensen
yrði fyrsti íslenzki ráðherrann, eða ekki
virðist hann að minnsta kosti hafa litið
svo á sjálfur.
Það er konungurinn einn, sem það
ákveður, hver ráðherrann verður, þegar
þar að kemur.
Hvort Magnús Stephensen verður ráð-
herra veit þvi enginn að svo stöddu; vér
getum að eins sagt, að það getur orðið
og getur eklá orðið.
En setjum nú svo, að vér ættum það
alveg víst, hefðuin áreiðanlegt himnabréf,
bæði fyrir því, að hann lifði, og yrði
fyrsti íslenzki ráðherrann, ættum vér þá
að láta það standa i vegi, og hafna
stjórnarskrárbreytingunni þeirra hluta
vegna?
Ejarri fer því.
Setjum oss snöggvast í spor þeirra
manna, er lítið bera traustið til höfðingja
þessa, — og það er nú ritstjóra „Þjóðv.
unga“ ekki svo ýkja örðugt —, og sjá-
um svo, hvort betra — eða réttara sagt
verra — er, að hafa hann sem lands-
höfðingja, með því stjórnarfyrirkomulagi
sem nú er, eða sem ráðherra, ef stjórn-
breytingin kemst á.
Athugum, hvort betra sé, að hafa
hann, sem ábyrgðarlausan, en mikils ráð-
andi millilið, sem all-optast getur skellt
skuldinni af sór yfir á annan, eða að
hafa hann sem ráðherra, með lögákveð-
inni ábyrgð á öllum stjórnarathöfnum
sínum.
Af tvennu íllu skal taka hið skárra.
Og það er vafalaust miklum mun
skárra, að maðurinn komi til dyranna,
eins og hann er, en að hann geti, alls-
endis ábyrgðarlaus, leikið þetta laumuspil
við útlendan og ókunnugan ráðherra, sem
þjóðin getur rninnst um vitað.
Græti lika hugsazt, að maðurinn reynd-
ist þá allt annar, en nú, er lrann bæri
sjálfur allan veginn og vandann af
stjórninni.
Það er sitt hvað, að vera fyrsti mað-
urinn, eða annara undirtylla.
Má ske gæti sú breyting orðið þjóð-
inni til heilla, og manninum sjálfum til
siðferðis betrunar.
----oOO^OOo------
H'dskólasjcðurinn.
Skýrsla um liáskólasjóðinn birtist loks
í „Þjóðólfi“ 7. apríl þ. á.
Skýrslan er undirrituð af hr. Trgggva
GunnArssgni, er virðist hafa haft fjár-
geymslu sjóðsins á höndum frá fyrstu, og
nær til síðustu ársloka. — Telur hún sam-
skotin þá alls orðin 2945 kr. 68 a., og er þar
í inni falin 500 kr. gjöf frá hr. L. Zotlner
í Newcastle, og 260 kr. fyrir orgel, er
norskur maður gaf; við upphæð þessa
bætast svo 402 kr. 02 a. vextir, en apt-
ur eru útgjöldin við prentun boðsbréfa
o. fl. talin 143 kr. 36 a., svo að sjóður-
inn átti alls við síðustu áramót 3204 kr.
34 a*
Eins og kunnugt er var sjóður þessi
stofnaður á alþingi 1893, svo að nú er
þá loks séður árangurinn af þessu 5—6
ára starfi.
Og öllu lólegri var naumast hægt að
hugsa sér hann, því að þó að gert væri
ráð fyrir, að íslendingar hefðu sjálfir
gefið upphæð þá, sem skýrslan ekki gef-
ur neina vísbendingu um, frá hverjum
só, þá hafa þó samskotin ekki numið
meira, en rúmum hálfum egri á manns-
harn á ári, og ná auðvitað hvergi nærri
þeirri upphæð, þegar þess er gætt, að
dálitil samskot hafa þó borizt frá Þýzka-
landi, og öðrum löndum.
Háskólastofnun er eitt þeirra mála,
sem alþingi vort hefur talsvert fjallað
um, og enginn getur neitað því, að slík
stofnun myndi mjög auka vísindalegt líf
hér á landi, og afla þjóð vorri álits og
frama í augum erlendra þjóða.
Innlendur háskóli er stofnun, sem vér
naumast geturn án verið til langframa,
ef vér viljum sæti eiga í menntaðra
þjóða röð.
En mál þetta hefur strandað á mót-
spyrnu erlendrar stjórnar, sem vill ríg-
binda menntamál vor, eins og fleira, við
Danmörku.
Og þingmenn, sem standa magnlausir
gegn stjórninni í þessu máli, sem öðrum,
taka svo það ráðið, að skjóta málinu til
þjóðarinnar, og leita hennar ásjár.
„Sýnið nú rögg af yður, landar góð-
ir“, segja þeir „skjótið sjálfir saman
fénu, sem með þarf, og sýnum þannig
Danastjórn, að vér viljum og getam kom-
ið þessu i framkvæmd, hvað sem hiin
segir“.
Og svo verður svar þjóðarinnar jafn
liörmulega liugsunarlaust og nánasarlegt,
sem raun er á orðin!
Heldur islenzka þjóðin, að það sé á
þenna hátt, sem hún aflar sér álits, og
styður að framgangi þjóðmála sinna?
Sé svo, þá er það mikill misskiln-
ingur.
Slíkar undirtektir spilla fremur, en
bæta, fyrir framgangi mála, og baka
þjóðinni virðinga skort.
Hvað blað vort snertir, þá hefur það
aldrei gjörzt neinn sérstakur forgöngu-
maður þessa máls, enda aðrir til þeirrar
forgöngu kvaddir.
*) Tombóluíé kvennfélagsins, sem nemur
nú, með áföllnum vöxtum, 2025 kr. 14 a.. er
kér elcki með talið, e.nda lagt hinum tilvonandi
háskóla i alvog sérstökum filgangi, að eins til
st.yrktar konum, er menntaveginn ganga.