Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 19.12.1902, Page 1

Yerð árgangsins (minnst |
52 arlcir) 3 kr. 50 aur.;
erlendis 4 kr. 50aur.,og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aðarlok.
ÞJÓÐVILJINN.
— -|= Sextándi áegangub. =| ——
-1-—RITST.T ÓRI: SKÚLI IHOBODDSEN. =|^-'-
j Uppsögn skrifleg, ógild
I nema komin sé til útgef-
i anda fyrir 30. dag júni-
j mánaðar, og kaupandi
samhliða uppsögninni
I borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 51.
Angnlæknir á Dingeyri.
Undirritaður heíir stundað augnlækn-
ingar í rúmt ár hjá Prof. Grrut Hansen
og J. Bjerresen i Kaupmannahöfn, hefir
öll nauðsynleg verkfæri, er til þeirra þurfa,
og er enn fremur byrgur af gleraugum.
Þingeyri í nóvember 1902.
A. Fjeldsted.
Deilurnar.
Alyktanir friðarfundarins á Akureyri
eru hvervetna velkomnar. Sjálfsagt væri
mjög auðvelt, að fá þær samþykktar með
almennu lófataki í hverjum einasta hrepp
á íslandþ en hitt er annað mál, hvort
ný friðaröld rynni þar roeð upp yfir þjóð
vora. Það er hægra, að kenna heilræðin,
en halda. Mergurinn málsins í þessari
friðarfundargerð er, að láta allar þær
deilur niður falla, er staðið hafa með
þjóðinni hin síðustu ár. Þetta er vel
meint, en ljósari finnst mér, að þessi á-
lyktun hefði mátt vera. Fundurinn vill,
að mér skilst, skera aliar þessar deilur
niður við sama trogið. Að því leyti,
sem hinar politisku deilur nú að undan-
förnu (því að við þær inun átt vera),
hafa beinzt að einstökum mönnum, með
persónulegri áreit.ni, íllmælurn og rógi,
eiga þær engan rétt á sér, og ættu sem
fyrst að vera úr sögunni; að því leyti
sem þær hafa snúizt um einstök atriði
stjórnarskrármáisins, þá detta þær niður
af sjálíu sér, þegar það mál er af dag-
skrá þings og þjóðar; til þess þarf enga
ályktun eða áskorun. Það var i raun og
veru alls ekkert tiltökumál, þótt um Jþað
mál yrðu skiptar skoðanir, er svo leiddu
til nokkurrar orðasennu; stjornarskrármál-
ið hafði að ýmsu leyti gott af þvi, þar
sem deilur þessar urðu til þess, að skýra
hugmyndir þjóðarinnar og leiðrétta ýmsa
hleypidóma og misskilning á því máli.
En að því leyti sem þessar deilur hafa
verið milli framsóknarinnar og aptur-
haldsins, þá hljóta þær og eiga að hald-
ast, þangað til þjóðleg og þjóðholl fram-
sókn getur stýlað friðarskilmálana gagn-
vart allri óþjóðlegri og úreltri apturhalds-
stjórn; að leggja vopnin fyr niður í
þeirri deilu, af eljanleysi eður bráðlæti í
friðinn, gengi fjörráðum næst við þjóð
sína, Og það hefir sjálfsagt heldur ekki
verið meining Akureyrarfundarins; en
vel hefði það farið, að láta ekki allar
þessar deilur eiga óskilið mál.
Einlægir framfaramenn eru sjálfsagt
í báðum hinum núverandi þingflokkum,
um það geta líklega allir verið Akureyr-
Bessastöbum, 19. DES.
arfundinum samdóma, en hins tjáir held-
ur ekki að dyljast, að apturhalds og skrif-
stofuvaldsstjórnin hefir enn ekki all-lítið
ríki hér á landi. Þótt framsóknarmenn-
irnir séu loks komnir til valda í Dan-
mörku, eptir langar og harðar deilur við
apturhaldsstjórnina, þá er hér öðru máli
að gegna. Hér innanlands er hin sama
stjórn enn við stýrið, sem dyggastur var
fulltrúinn Estrups ráðaneytisins alræmda,
og harðast barðist lengstum undir merkj-
um þess gegn sjálfstjórnarkröfum vorum.
Hvort vér samfara stjórnarskrárbreyting-
unni fáum sams konar stjórnarfarsbreyt-
ing, og Danir nú hafa fengið, er óvíst.
Yér getum, eins og Danir, átt fyrir hönd-
um harða og langa baráttu við aptur-
haldssama stjórn, þrátt fyrir það, þótt við
fáum stjórnarskrárbreytinguna. Hin nýja
stjórnarskipun vor útilýkur það engu
fremur hjá oss, en danska stjórnarskip-
unin hjá Dönum, — þótt hún sé tölu-
vert líklegri til þess, en stjórnarskráin,
er vér nú höfum óbreytt. Stjórnarskrár-
breytingin má teljast vís, en þjóðholl,
frjálslynd og dugleg stjórn, er ekki eins
vís. Það er undir mörgum atvikuin
komið, en ekki sízt því, hvernig kosn-
ingarnar í vor takast. Takist þær þann-
ig, að hinar tryggu leifar Estrups ráða-
neytisÍDS hér á landi hafi ráð þingsins í
hendi sór, eins og svo opt nú uppá síð-
kastið, og það síðast á seinasta þingi, þá
er hætt við, að stjórnarbótin verði fyrst
um sinn meira í orði, en á borði. Þess
er ekki að vænta, að gamlir Estrupsliðar,
og þeirra fylgifiskar, gjörist hór, fremur
en í Danmörku, forkólfar framtakssamr-
ar og þjóðlegrar stjórnarstefnu. Um þess-
ar mundir hlýtur það að vera hið mesta
áhugamál þjóðarinnar að fá, samhliða
stjórnarskrárbreytingunni, stjórnarfars-
breyting, eins og Danir fengu 1901. Pyr-
ir þessu þurfum vér að berjast, þótt það
kosti harða baráttu, og hór má ekki
nefna frið, fyr en síðustu leyfar aptur-
haldsstjórnarinnar dansk-íslenzku eru ó-
vígar orðnar, og framsóknarstefnan ræður
friðarskilmálunum.
Yið næstu kosningar mun þessi gamla
apturhaldsstefna neyta allrar orku, til að
afla ser fylgis á næsta þingi; með því
móti býst hún auðvitað helzt við að
halda völdunum framvegis, en geti hin-
ir einlægu framfaramenn, sem nú er op-
inberlega fullyrt, að sóu í báðum þing-
flokkunum frá síðasta þingi, sýnt sig svo
einlæga framsóknarmenn, að hefjast
handa við næstu kosningar, og visa á
bug öllurn slíkum tilraunum, þá er von-
andi, að baráttan fyrir því, að fá breyt-
ing á stjórnarfarinu, verði ekki mjög
löng. En bindist fleiri eða færri af þeim,
19 0 2.
annaðhvort vísvitandi eða óafvitandi enn
undir merki apturlialdsstefnunnar gömlu,
sem helzt vill enga stjórnarbót, og hugs-
ar „bara um völdÍDu, þá duga ongir frið-
arfundir, deilunum hlýtur að halda áfram,
sé nokkurt líf í þjóðinni.
Dansk-islenzka skrifstofu-ofríkið hefir
ef til vill aldrei haft verri áhrif á þjóð-
líf vort, en tvo síðustu áratugi 19. ald-
arinnar; og úlfúðin og sundurlyndið í
stjórnarskrármálinu þessi síðustu ár, er
ekki hvað minnst þessum áhiifum að
kenna, það hefir ljóst og leynt róið öll-
um árura að því, að koma stjórnarbótinni
fyrir kattarnef. Yið þessi áhrif ríður
þjóðinni lífið á að losast, fyr er ekki að
hugsa til eðlilegrar flokkaskiptingar í
þjóðmálum vorum nó heilsusamlegs þroska
sannarlegs þing- og þjóð-ræðis.
S. St.
Frá utlöndum. 22. nóv. síðastl.
andaðist Alfred Krupp, eigandi fallbyssu-
verksmiðjanna miklu í Essen á Þýzka-
landi. Hann varð bráðkvaddur, eða því
sem næst, dó úr hjartaslagi.
Eaðir hans stofnaði fyrstur verksmiðj-
urnar í Essen, og hafa þær efizt svo stór-
kostlega, að mælt er, að Alfred Krupp
hafi tiðast haft 10—-14 rnilj. krónaítekj-
ur á ári, enda hafði hann jafnan marg-
ar þúsundir manna i vinnu.
Gfufuskipið „Knudu, er var dönsk eign,
og átti heima í Alaborg, rakst ný skeð
á annað gufuskip við Bretlands strendur,
hjá mynni Tyne-fljótsins, og sökk þegar,
og drukknaði skipstjórinn, og meiri hluti
skipshafnarinnar.
Stjórnmálaflokurinn daDski, „hinir
átta“, hafa nú tekið sér nýtt flokksnafn,
og kalla sig „fríkonservatívau, og liafa
nú fjölgað um tvo, og eru þvi 10 að tölu;
þykir ekki ósennilegt, að fleiri hægri-
menn gangi i þann flokkinn, svo að Estr-
upsliðum fækki.
Hýlega var borið fram i ríkisþinginu
frumvarp þess efnis, að leggja niður
Eriðriksspítalann í Kaupmannahöfn, en
reisa i hans stað ríkisspitala, er að öllu
fullnægir kröfum nútímans, og fær það
mál að líkindum góðan byr á þingi.
Uppreisninni í lýðveldinu Columbia
er nú lokið, komnar á sættir milli
stjórnarinnar og uppreisnarliðsins.
Há ritlaun. Ensk blöð segja, að hr. Jolm
Morley fái 10 þús. pund sterling í ritlaun fyrir
æfisögu Gladstone’s, og hefir margur rithöfund-
urinn lotið að því, sem mun minna hefir verið.
Gyðingum fjölgar stöðugt í borginni New
York, og var talið, aðí síðastl. júnímánuði væru
þar um 650 þús. gyðinga, og hafði þá tala þeirra
tvöfaldazt á síðustu 10 árum, enda er mælt, að
frá 1. júní 1900 til maíloka 1902 hafi 106 þús.
gyðinga stígið þar á iand.