Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 22.06.1904, Síða 2

98
Ráðherranum var því óheiinilt, að
skipa hr. Olaf F. Ðamðsson, sem bókara,
þar sem bankastjórnin hafði, með meiri
hluta atkvæða, gjört lögmæta ályktun um
málið, og eptir henni var ráðherranum
skylt að fara, sbr. 23. gr. fyrnefndra laga.
Það er því jafn Ijóst, eins og 2 og 2
eru 4, að ráðherrann hefir framið laqabrot,
er hann hafnaði lögmætri tillögu banka-
stjórnarinnar, og veitti hr. Olaft F. I)a-
mðssyni sýslanina.
Með lagabroti þessu er og bankastarfs-
manninum, er bankastjórnin kaus, sýnd-
ur óréttur, og bakaður stórskaði.
En slíkt athæfi má ráðherranum ekki
haldast uppi, án þess það sé alvarlega
vítt.
Þjóðin verður að krefjast þess, að ráð-
herrann, sem á að vaka yfir því, að lands-
lögunum sé hlýtt, brjóti þau ekki sjálf-
ur, hvorki vísvitandi, né af athugaleysi.
Það er trúlegt, að þjóð og þing fari
fremur hægt í þær sakirnar, að beita á-
byrgðarlögunum gegn ráðherranum, og
því fremur ástæða til þess fyrir þá, sem
í ráðherrasessinum sitja, að gæta hófs í
stjórn sinni, og þræða ferii laganna, sem
frekast er auðið.
Hinn almenni áfellisdómur, sem hlut-
deild hr. H. Haf'deim’s í stjórnarskrárbrot-
inu hefir hlotið að maklegleikum, virðist
og, sem hefði átt að gjöra hann ögn at-
hugameiri, en raunin liefir á orðið.
En treysti hann svo „kaupamönnum“
sínum, „heimastjórnarlýðnum“ á alþingi,
að hann haldi, að einu gildi, hvemig
hann hagar stjórn sinni, þá getur slíkt
orðið skammgóður vermir, því að ekki
verður þjóðinni þó lengur varnað atkvæð-
is en til haustsins 1908.
m'tiwjlSTtuwiW
Próf í huvísinduiii.
Hr. HaUdór Vilhjálmsson frá Rauftará, bróður-
sonur lectors Þórhalls Bjarnarsonar, hefir ný skeð
lokið prófi í búvísindum við landbúnaðarháskól-
ann i Kaupinannahöfn.
Jíæ/.tircttur
kvað 4. maí síðastl. upp dóm í sakamálinu
gegn Jóni kaupmanni Helgasyni í Reykjavik, og
urðu dómsúrslitin þau, að dómur landsyfirréttar
er dæmdi Jón i 12 mánaða betrunarhússvinnu
og málskostnað, var staðýestur.
Eins og landsyfirréttur, dæmdi hæztiréttur
Jón Helgason eingöngu eptir líkuni, er fram þóttu
komnar i málinu, þar sem eigi fékkst fullgiid
sönnun um glæpinn, gegn stöðugri neitun ákærða-
8eld verzlun.
Kaupmaður Ólafur Olavsen, verzlunareigandi
í Keflavík, hefir nvlega keypt. hina svo nefndu
Fischersverzlun í Reykjavik/verzlunarhús, vöru-
birgðir, útistandandi skuldir o. fU.
Skipstrand.
Seglskipið „Ohristian11, fermt timijri til verzl-
unar Olafs Arnasonar á Stokkseyri, strandaði
við Vestmannaeyjar 21. maí síðasth, og var metið
óbaffært, en timbrið rak á land þar á eyjunum,
og var bvortveggja, skipið og timbrið, selt á
stranduppboði. — Skipshöfnin bjargaðist.
Prestskosning
fór fram í Stokkseyrarprestakalli í Arnesprófasts-
dæmi 16. júní, og hlaut síra Stefán M. Jónsson
á Auðkúlu kosninguna, með 131 atkv. — Hinir,
sem í kjöri voru, prófastarnir Zophonías Hall-
dórsson og Jór.as Jónasson á Hrafnagili, hlutu
annar 36, en binn 7 atkvæði.
Þjóbviljiiv n.
Fjárskaðar
urðu á ýmsum bæjum í Fljótsdalshéraði í
uppstigningardagshretinu. A Asi í Fellum fórst
60 fjár, á Meða.lnesi 40, á Hofi 20, á Ketilsstöð-
um 18, og víða fórust. fleiri eða færri kindar.
Sandaprestakall
í Dýrafirði var 11. júní síðastl. veitt síra
Þórði Olafssyni á Gerðhömrum, er hlotið hafði
lang-ílest atkvæði við prestslcosninguna þar.
Dýral'jarðarþingin,
Mýra-, Núps- og Sæbóls-sóknir, eru auglýst
til umsóknar, og er umsóknarfresturinn til 30.
júlí næstk. — Brauðið er metið 959 kr. 45 a.,
og veitist frá fardögum þ. á.
Heimsspckisprðf
leystu af hendi í Reykjavík 9. júní stúdent-
arnir Björn Stefánsson, Lárus Sigurjmsson og
Ólafwr Þorsteinsson, og hlutu allir lolseinkunn.
Aflabrögð.
Siðustu fregnir segja all-góð aflabrögð á opin
skip á Austfjörðum.
Sektaðir botnverpingar.
Botnverpingur, er „Hekla“ tók við Reykjanes-
skagann 3. júní, var fluttur til Hafnarfjarðar, og
sektaður um 216 kr.
í maí tók „Hekla“ annan botnverping, er var
í landhelgi við Dyrhólaey, og flutti hann til
Vestmanneyja, og var hann sektaður þar um
540 kr.
íslendingur,
er heitir Siqmundur Jónathansson, og á heima
í Minneota í Bandaríkjunum, gaf í fyrra 300 kr.
til stofnunar sjúkraskýlis í Höfðabverfislæknis-
héraði, og hefir nýlega sent 600 kr. i sama skyni,
er hann hefir safnað hjá Islendingum í Norður-
Dacota.
Lýsir þetta ræktarsemi til ættjarðarinnar ekki
sízt þar sem hr. Sigmundur Jónathansson er mað-
ur fremur fátækur, og hefir þó lagt fram fé og
fyrirhöfn í nefndu skyni, og er oss íslendingum
slikt hugarþel landa vorra í Vesturheimi miklu
meira virði, en gjafir þeirra, þótt góðar sóu.
Nýtt fjör
ætti nú smám saman að fara að færast
í atvinnuvegina hér á landi, þegar hluta-
félagsbankinn er verulega kominn á lagg-
irnar, með út.ibiium í öðrum fjórðungum
landsins.
Þó að stofnun landsbankans væri stórt
framfaraspor, og þó að því beri eigi að
neita, að hann hafi að ýmsu leyti stutt
ýmsar atvinnugreinar í grennd við sig,
sérstaklega verzlun og þilskipaveiðar, þá
hefir hann þó eigi haft svo mikið veltu-
fé, að fullnægt gæti þörfum landsmanna;'
en þegar nú hlutafélagsbankinn kemur
einnig til sögunnar, og hvorbankinn fer
að keppa við annan, að afla fé sínu starf-
sviðs, þá fer ekki hjá því, að margtfræ-
ið lifni, og dafni, sem ella hefði kulnað
út.
Það verður ráðist í ýms gróða- og
framfara-fyrirtæki, sem ekki var neitt
viðlit, að byrja á, meðan peningar voru
jafn torfengin vara, sem verið hefir.
En nú verður fráleitt kvartað yfir
því í bráðina, að peningarnir séu ekki
fáanlegir, enda að líkindum vankvæðalít-
ið, að auka starfsfé hlutafélagsbankans.
þegar reynzlan sýnir þess þörf vera.
Hitt skortir fremur, að efnahagur al-
mennings sé svo vaxinn, að hann get.i
sett þá tryggingu fyrir nauðsynlegu fé
til atvinnureksturs, sem bankar, og aðr-
ar peningastofnanir, verða að heimta.
XVIII., 25.
En eptir því sem peningar verða al-
gengari miðill í viðskiptum manna, og
vöruskipti og lánsverzlun hverfur, að því
skapi má gera sér von um, að almenn-
ingi lærist, að temja sér rneiri hagsýni,
og sparsemi, en víða hefir tíðkazt, svo
að tala þeirra manna fjölgi óðum, er kosta
kapps um, að verða sjálfstæðir í efnalegu
tilliti.
Sjálfsagt má gera ráð fyrir því, að
sú verði raunin hér, sem annars staðar,
að stöku menn, er bankalán taka, noti
þau eigi, sem skyldi, og braski sig á
höfuðið; en við slíku verður eigi gjört,
og eru bankar jafn nauðsynlegar stofnan-
ir fyrir því, þó að peningalánin geti orð-
ið sumum mönnum fremur til falls, en
viðreisnar.
Til þess að efnaminni hluti þjóðarinn-
ar — og það er reyndar allur fjöldinn —
geti haft bankanna not, verður sjálfsagt
víða nauðsynlegt, að menn slái sér sam-
an i félög, til að reka ýms arðvænleg
fyrirtæki í sameiningu, því að á þann
hátt geta rnargir veitt bönkunum þá
tryggingu fyrir nauðsynlegum lánum til
atvinnureksturs, vörukaupa o. fl., sem
hver einstakur eigi getur í té látið.
En félagsskapur er enn yfirleitt mjög
skammt á veg kominn hér á landi, og
gætu bankamir orðið til þess, að glæða
hann í ýmsum greinum, væri mikið
unnið.
Ekkert hefir betur lypt landbúnaði
Dana á hið háa stig, sem hann nú stend-
ur á, en samtök bænda, eða félagsskap-
ur, og gætum vér Islendingar inikið lært
af þeim í þeim efnum.
En sé atvinnuvegum landsins sómi
sýndur, og þeir reknir með þekkingu,
dugnaði og alúð, þá er enginn efi á því,
að landið getur átt mikla framtíð, og
þjóðin lifað hér all-viðunanlegu lífi.
„Dýrallrði, 30. maí 1904.
Héðan er nú sem stendur fátt að frétta, nema
óstöðuga tíð, einkum eru stormar all-tíðir og opt
úrfelli, þó tók yfir allt vikuna fyrir hvítasunnu,
eða allt frá uppstigningardegi tíl hvítasunnu,
þá var hvíldarlaus ofsa stormur og optkafalds-
hrið i sjó; verra veður kerrrur hér mjög sjaldan,
en þá var, og aldrei verra á vordegi. Þó urðu
hér í grennd ekki fjárskaðar, enda hvervetna
vel að gætt, og gefið korn og kornmatur, þar
sem hey voru þrotin. Strax þann 21. þ. m. brá
til bata, og eru tún viða iarin að grænka, enda
mun nú alls staðar vera bviið að vinna á þeim,
og byrjað að yrkja matjurtagarða, og ganga þó
votviðri öðru hvoru.
Nýlega misstum við einn af okkar betri með-
borgurum, Eyjólý skipstjóra og bónda Bjarnason
á Lækjarósi. Hákarlaskipið „Guðný“, sem hann
var formaður fyrir, kom með hann fárveikan af
lungnabólgu til lands þann 11. maí, og dó hann
að morgni þess 15. sama mán. að eins 36 ára
gamall, hann var ógiptur og barnlaus, en börn-
in hans voru aldurhnignir foreldrar, fátæk syst-
kin og börn þeirra, sem hann studdi í ríkuleg-
um mæli með sannkallaðri prýði. Hann var
mjög ólíkur mörgum ungum mönnum, eptir því
sem nú gerist, því sjálfs álit og tilgerð fannst
ekki í fari hans. Hann var góður félagsmaður,
stefnufastur og trúr, og lét ekki flekast fyrir
neinum kenningarþyt, hver sem í hlut átti, og
sýndi hann það, meðal annars, trúlega við síð-
ustu alþingiskosningarnar hér í vestursýslunni,
og fór honum þá, sem ojitar, betur en sumum