Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 08.07.1904, Page 1

Yerð árganqsins (minnst
52 arkir) 3 kr. 50 aur.;
erlendis 4 kr. 50 aur., og
t Ameríku doll.: 1.50.
Borgist fyrir júnímán-
aiarlok.
ÞJOÐVILJINN.
- |= ÁtJÁNDI ÁE9AN8UE. =j -
-í-RITST.TÓRI: SKÚLI THORODDSEN. =lfeosg—i—
j Upp8Ögn skrifieg, ógild
I nema komin sé til útgef-
I anda fyrir 30. dag júní-
máinaðar, og kaupandi
i samhliða uppsögninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 28.
Bessastöðum, 8. JÚLÍ.
19 0 4.
Skilyrði alþingis.
Ætlar þingiö aö hopa?
Eins og „Þ]óðv.“ hefir margsinnis
sýnt fram á, og alþingistíðindin bera
Ijóslega með sér, var samþykkt stjórnar-
skrárbreytinganna, og sérstaklega sam-
þykkt ríkisráðsákvæðisins, bjt/ffffð á
þeim skilningi alþingis, að islemki sermála-
ráðherrann nyti fyllstu sérstöðu í ríkisráð-
inu, svo að ekki yrði g'förð nein ályktun
um íslenzk sérmál, nema ráðherra Islands
ritaði undir hana, ásamt konunginnm.
Sérstaklega var það tekið fram, að
þingið gengi að því, sem visu. að skip-
unarbréf íslenzka sérmálaráðherrans yrði
undirritað af ráðherra ísiands, annaðhvort.
af fráfarandi ráðherranum, eða af ráðherr-
anum sem við skyldi taka.
Ljóslega var það tekið fram, að sam-
þykkt rikisráðsákvæðisins væri ekki svo
að skilja, sem þingið vildi löghelga
dönsku ráðherrunum atkvæði um sérmál
vor, heldur lægi ekki annað í samþykkt
þess ákvæðis, en það, að alþingi hefði
ekkert á móti' því, að undirskript kon-
ungs færi fram á þeim stað.
Framsögum aður stj órn arskrárn efnd ar-
innar í neðri deild, niíverandi ráðherra
vor hr. II. Hafstein, tók þetta mjög
glögglega fram á alþingi, eins og það
lika var mergurinn máisins i andmæla-
greinum hans gegn kenningum „land-
var n arf 1 okksins “.
Engin minnsti vafi getur á því leik-
ið, hver meining alþingis var, þar sem
þingmenn byggðu á ofan nefndum skiln-
ingi, svo sem skjöl málsins sýna, enda
mjög fjarri skapi þeirra allra, að vilja á
nokkurn hátt gefa upp landsréttindi Is-
lands, eða heimila dönsku ráðherrunum af-
skipti af sérmálum landsins.
Sérstaklega tóku „heimastjórnarmenn-
irnir“ þetta mjög rækilega fram, eins og
eðlilegt var, þar sem þeim hafði skömmu
áður — að sögn þeirra sjálfra — verið
svo afar-sárt um landsréttindin, að þeir
töldu það landráðasök, eða að minnsta
kosti iandráðum næst, að mótflokkur
þeirra vildi ekki taka upp í stjórnar- í
skrána skýlaust ákvæði þess efnis, að j
hanna að bera málin fram i ríkisráði.
Að láta þögn gömlu stjórnarskrárinn-
ar um þetta atriði standa óbreytta, svo
að þingið gæti haldið fram sínum fyrri
skilningi, að sérmál vor ættu ekki að
berast fram í ríkisráði, það þótti þeim
landráðum næst, þvi þeim nægði eigi
minna, en blátt hann gegn því, að sér-
málin væru borin þar fram, og þessi ein-
beittni þeirra, og ást til landsréttinda
vorra, féil þjóðinni svo vel í geð, að hún
sæmdi „heimastjórnarflokkinn“ sigurkór-
ónunni við alþingiskosningarnar 1902,
og hugði þá iandsréttindin i góðum
höndum.
Má þvi nærri geta, hvort „heima-
stjórnarmennirnir“, þessir landsréttinda-
verðir þjóðarinnar, hefðu farið að sam-
þykkja beint ákvæði um það, að sérmál
vor skyldu borin fram í ríkisráði, ef þeir
hefðu eigi byggt á þeim skilningi, sem
að ofan var lýst, talið landsréttindunum
vel borgið, og ríkisráðsákvæðið í frum-
varpi Albertí’s alls annars eðlis, en ríkis-
ráðssetan, eins og henni áður var hátt-
að.
Allt þeirra tal á móti ríkisráðssetunni
að undanförnu hefði að öðrum kosti að
eins verið undirferli, fáls og blekking við
kjósendur, tii þess að veiða atkvæði
þeirra, geta hrifsað til sín völdin, og
„gert sér mat“ úr embættum, og öðrum
tignarsætum í þjóðfélagi voru.
Ollu lúalegri og svívirðilegri þing-
málaflokk, en „heimastjórnarflokkinn“,
með landsréttindin og föðurlandselskuna
á vörunum, en Dana-daðrið og sérplægn-
ina i hjartanu, væri þá naumast hægt að
hugsa sér.
En slikan flokk munu fáir vilja telja
„ h eim ast j órn arf 1 okkinn “.
Yér höfum að vísu heyrt suma menn
halda því fram, að það muni hafa verið
samantekin ráð þeirra Alberti’s og hr. H.
Hafstein's, er Hafstein sigldi, sem erinds-
reki „heimastjómarflokksins“, í þinglok-
in 1901, að lauma rikisráðsákvæðinu inn
í frumvarpið, og skyldi hr. H. Hafstein
svo hljóta ráðherratignina að launum
fyrir þann greiðann, að teyma flokks-
bræður sína inn á þessa brautina, sem
fór í alveg þveröfuga átt við það, sem
þeir höfðu áður talið merginn málsins í
politík sinni.
Á slikar sagnir leggur ritstjóri „Þjóðv.“
þó ekki trúnað, og getur alls eigi ætlað
hr. H. Hafstein þá varmennsku, þótt ha.nn
væri ólmur, að ná í völdin, eins og menn
vita.
Og víst er um það, að ekki var það
meining alþingis, eptir því sem fram kom
við meðferð stjórnarskrármálsins, að vilja
gefa neitt eptir af réttindum landsins,
eða heimila dönsku ráðherrunum atkvæðí
um sérmál vor.
Hvort annað kann að hafa vakaðfyr-
ir hr. Alberti, eins og landvarnarmenn
halda.fram, er hann lagði svo afar-mikla
áherzlu á það, að fá rikisráðsákvæðið
samþykkt, það er annað mál, og óneit-
anlega virðist aðferðin, sem höfð var, er
hr. H. Hafstein var skipaður ráðherra,
sýna, að svo hafi verið.
En hvað sem skilningi hr. Álbertí’s
liður, þá verðum vér að halda því fram,
að alþingi hefir til þessa dags eigi sam-
þykkt þann skilning hans á ríkisráðsákvœð-
inu, og á meðan verður því eigi sagt, að
alþingi hafi skert réttindi landsins, hvað
sem síðar ka.nn að verða.
Á hinn bóginn hefir hr. H. Hafdein,
er hann tók á móti ráðherraskipunar-
bréfinu, undirrituðu af danska forsætis-
ráðherranum, gengið beint á mótikenning-
vm. sjálfs sín, og skilyrði alþingis, og þann-
ig fyrir sitt leyti fallizt á yfirráð ríkis-
ráðsins, eða danska forsætisráðherrans,
yfir sérmálum vorum.
En þessi uppgjöf hr. H. Hafst.ein’s
getur enn, sem komið er, eigi á neinn
hátt verið bindandi fyrir alþingi, þar
sem hann hefir breytt þvert á móti yf-
irlýstum vilja þingsins.
Samþykki alþingi á hinn bóginn þessa
frammistöðu H. Hafstein’s, og heimildar-
laus afskipti danska forsætisráðherrans af
sérmálum vorum, þá samþykkir þingið
þann skilning dönsku stjórnarinnar, sem
undirskript danska forsœtisráðherrans und-
ir ráðherraskipunarbréf H. Hafstein’s er
byggð á, og staðfestir kenningar „landvarn-
armannanna“, um uppgjöf landsréttind-
anna, orði til orðs.
Það er því eigi lítið i húfi, ef þing-
ið skyldi henda sú óhamingja, að geta
eigi samlagazt um öfiug mótmœli gegn
hlutsemi Danastjórnár um sérmál vor,
þar sem þá verður eigi öðru vísi litið á,
en alþingi samþykki þessa dönsku kenn-
ingu, sem gerir sérmálaráðherra vorn að
dönskum undirtylluráðherra, og heimilar
afskipti danskra ráðherra af sérmálum vor-
um, hve nœr sem þeim þóknast.
En er þá nokkur hætta á því, að þing-
ið gugni, og hopi frá skoðun þeirri, er
það byggði á, er stjórnarskrárbreytingin
var samþykkt?
Enginn vafi er á því, að þjóðrækni
Islendinga myndi knýja alþingi.til ein-
dreginna mótmæla, ef ekki væri nýi ráð-
herrann annars vegar.
Hann hefir því miður flækzt í neti
Danastjórnar, og þar sem eigi verður hjá
þvi komizt, að i mótmælunum felist, að
minnsta kosti óbeinlinis, áfellisdómur yfir
framkomu hans, þá eru ýmsir hræddir
um það, að sumir þingmenn kunni ef til
vill að líta meira á það, að styggja hann
ekki, en á hitt, hver nauðsyn það er
þjóðinni, að mótmæla lögleysu Dana-
sf.jórnar, og halda fast við þann skilning
á rikisráðsákvæðinu, er þingið byggði á,
er stjórnarskrárbreytingin var samþykkt.
Það er því einkar áriðandi, að þjóðin
brýni það sem rækilegast fyrir þing-
mönnum á undan næsta alþingi, að hopa
eigi frá samþykktum sjálfra sín, og skerða
þannig réttindi landsins.