Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 09.01.1909, Blaðsíða 2

2
Þjóðvlijinn
fjárhagshorfur.
íslendingar eru fátækir, þá vantar fé
til þess að geta notað sér hinar rniklu
auðsuppsprettur landsins.
Féð er ekki til í iandinu, og þess
vegna verðum vér að fá það frá ððrum
löndum.
En Islendingar eiga sjálfir að kafa
umráðin yfir fénu, en gjalda að eins leigu
af því til eigendanna.
Hitt er lendinu og þjóðinni til skaða
en ekki gagns, að erlendir nienn gegn
litlu eða engu endurgjaldi noti auðsupp-
spretturnar, og flytji arðinn allan til út-
landa. - Betra að þær séu ónotaðar, því
að vera má, að Islendingar síðar meir geti
notið þeirra, þótt nú sjái þeir sér það
ekki fært, en fyrir það er loku skotið, ef
erlendir menn verða búnir að tæma þær,
eða öll yfirráðin komin í útlendinga hendur.
Það er þess vegna ramskökk kenn-
ing, að Danir séu að hjálpa oss, þegar
þeir eru að stofna félög í því skyni að
nota auðsuppsprettur landsins, til þess að
auðga sjálfa sig.
Þá eru þeir einmitt að leggja landið
undir sig, hver þúfa sem Danir fá hér
umráð yfir, er steinn í götu íalendinga
á sjálfstæðisbrautinni.
Það virðist liggja nokkurn veginn í
augum uppi, að heppilegast væri, að öll
eignar- og yfirráð á jörðum og hlunnindum
iandsins væru í íslenzkra manna höndum.
Og sérstaklega er það óheppilegt, að
veita einni þjóð forréttindi í því efni,
nema að í móti komi hlunnindi hjá henni,
er séu landsmönnum jafn mikils virði.
Slík forréttindi hafa Danir hrifsað
undir sig hér á Jandi.
Þeir hafa haldið fram hinu svo kall-
aða „jafnrétti þegnanna“, að ekki mætti
birida réttindi við búsetu hér á landi, bá
er um þegna Danakonungs væri að ræða
En þetta jafnrétti er ekki einungis
hinn rnesti ójöfnuður, þar sein 30 Danir
eru um einn íslending, heldur og fnllkomin
lögloysa.
Jafn vel Stöðulögin gera. ekki ráð
fyrir því, eins og sýnt hefir verið fram
á marg sinnis áður, svo að þess gerist
ekki þörf, að fara frekar út i þá sálma hér
En nú síðustu árin virðast og Danir
vera farnir að linast á kröfu þessari, það
sýua fossalögin, þar sem danskir þegnar,
búsettir utan Islands, eru settir á békk
með öðrum útlendingum.
Þess vegna ætti íslenzka löggjafar-
valdið að stíga fieiri spor í sörnu áttina,
og reyna að tryggja Islendingum hús-
bóndaréttinn yfir atvinnuvegunum.
En fé þurfa Islendingar að fá að, ef
nokkur rnynd á að vera á atvinnurekstr-
ÍDum.
En það fé eiga þeir ekki að fá hjá
Dönum, ef annars er kostur, og þeir eiga
að ráða yfir því að öllu leyti.
Hjá Dönum er leiga af peningum
miklu hærri en hjá stórþjóðunum, Bret-
um, þjóðverjum og Frökkum.
Fjárhagsvandræðin núna sýna líka að
íslenzkar atvinnugreinar ekki geta risið
undir þessari geypileigu. Hér um bil
ekkert fyrirtæki, sem þarf mikið rekst-
ursfé, er svojarðvænlegt, að það borgi sig,
meðan vextir af peningum eru svo háir,
sem þeir eru nú.
Þar sem rnikið fé situr fast, verður
auðvitað að halda rekstrinum áfram, þótt
hann ekki borgi sig, í von urn að hafa
það upp síðar, eða að minnsta kosti að
draga úr skaðanum.
En alls staðar annarsstaðar verða menn
að vera sem allra varkárastir, að því er
stofnun og rekstur fyrirtækja snertir.
En þótt gætt verði hins mesta sparn-
aðar og varfærni verða, peningavandræðin
eigi að síður stórtilfimnanleg.
Fyrst og fremst draga þau úr fram-
kvæmdalífinu — margar auðsuppsprett-
ur standa ónotaðar, og ef til vill getur
af því leitt atvinnuleysi.
Og það sem verst er, lánstraust Is-
lendÍDga í útlöndum er ekki mikið, og
ber margt til þess, en þó einkum ókunn-
ugleiki á atvinnubrögðum manna hér, og
svo — því rniður —- óskilvisi margra Is-
lendinga í viðskiptum.
En landið hefir þó að öllum líkindum
lánstraust utan Danmerkur. Það ætti því
að reyna að útvega mönnum fé með bæri-
legum kjörum. Þeir peningar ættu ekki
að þurfa að vera ákaflega dýrir, og Is-
lendingar hefðu sjálfir yfirráðin yfir fyr-
irtækjum þeim, er stofnuð væru og starf-
rækt með slíku fé.
Auðvitað yrði landssjóður, þótt hann
gæti útvegað lánin, að gæta hinnar mestu
varfærni, að því er útlána til einstakra
manna og félaga snertir, sérstaklega að
gæta þess, að peningunum yrði varið til
eiuhverrar framleiðslu, en eigi eytt, án
þess framleiddir væru hlutir, er væru
jafn-mikils virði, sem fé það og vinna, er
gengið hefir, til að framleiða þá.
Á þann hátt gæti fjárhagslega hagsýn
stjórn komið meiri reglu á viðskiptalífið,
og gert það heilbrigðara, en það er nú.
En spara verða menn eigi að síður, j
seTi þeim er frekast unnt. Verzlunar-
skýrslurnar fyrir árið 1907 bera þess vott,
að ísiendingar skulda mikið fé í útlönd-
um. Þær sýna, að menn hafa þá, og
líklega síðar líka, eytt meiru en þeir öfl-
uðu, og þó var þá hið bezta árferði til
iands og sjávar, enda hefir framleiðslan
hin síðari árin aukist stórum, en eyðslan
hefir þó verið enn stórstigari. Auðvit-
að er það æskilegt, að menn geti sem
bezt séð fyrir þörfum sínum — líkamleg- j
um sem andlegum — en gæta verða þeir
þess, að fara aldrei út yfir þau takmörk,
sem framleiðslan setur, því af því leiðir
að kyrkÍDgur kemur í atvinnuvegina, efni
manna fara forgörðum, og margir komast
á vonarvöl.
Fyrsta skilyrðið til þess að komast úr
fjárhagsvandræðunum, er að fara gætilega
og spara. Landsmenn verða að draga
saman svo mikið fé, að þeir geti borgað
skuldir þær, sem þeir eru komnir í við
erlenda menD. Þegar þær eru borgaðar
og búið að bæta atvinuuvegina, svo að
XXIII., 1.
framleiðslan hefir aukist, þá geta þeir apt-
farið að eyða rneiru, en gæta þess þó, að
halda sér innan hinna oðlilegu takmarka,
því að annars lendir allt aptur i sömu
vandræðunum.
En út úr ógöngunum verða menn að
komast, og það hið bráðasta, og landið
verður að gera sitt ýtrasta til að bjálpa
mönnum til þess.
Það verður sjálfsagt full-erfitt samt.
L.
Ritsímaskeyti.
til „Þjóðv.u
—o—
Landskjálftar á Suður-ítalíu.
Um 100 þús. manns bíða bana.
I símskeyti, dags. í Kaupmannahöfn
30. des. síðastl., segii:
„Jarðskjálftar miklir á Suður-ítalíu
og Sikiley. — Mörg þúsund manna
íarist. Messina hálf-eydd. — Ýmsar
borgir orðið fyrir stórskemmdum.
1 símskeyti, er barzt daginn eptir,
segir enn fremur:
„Landskjálftinn stærsta tortíming
Evrópusögunnar; tala látinna manna
yfir 100 þús., ef til vill meira — Skelf-
ing og halJæri. — Messína, Falmi, Roggio,
og fieiri bæir, gereyddir af hruni, eldi
og ógnum.
Landskjálftinn ekki hættur.
Sj á var dýpt, og strandlína, stórbreytt.u
(Borgin Messina stóð við Messina-
sundið, sem er milli Sikileyjar og meg-
ÍDlands Ítalíu, og voru borgarbúar um 155
þúsundir. — Fyrir ofan borgina gnæfir
Ciccio-rjallið, og var hún mesta verzlunar-
borgin á Sikiley, bj'ggð á hæðum við
fjallsræturuar, eiokar fögur. — Þar var
háskóli, ýms visindaleg söfn, og yfir 80
kirkjur, og merkust þeiria dómkirkjan,
sem reist var í fyrstu árið 1197.
Borgin eyddist að mestu í jarðskjálfta
1783, en reis brátt aptur úrrústum, mun
fegnrri, en áður.
Borgirnar Palmí og Reggío, sem get-
ið er um, að einnig hafi eyðst, eru á suð-
ur-oddanum á Ítalíu, við Messína-sundið,
gegnt borginDÍ Messína, og varíbúatalan
í Palmí nær 50 þús., en um 10 þús. í
Reggio.
Að líkindum er fregnin um manntjón-
ið eigi nákvæm, lítt hugsandi, að sagt
verði um það með nokkurri vissu, fyr
en síðar, og óskandi, að það reynist mun
minna, en i fyrstu er gizkað á, en hvað
sem því liður, þá er liklega
enginn vafi á því, að hér er um mesta
manntjón að ræða, sem menn vita dæmi
til í sögu norðurálfu-þjóðanna. — Árið
1693 fórust 60 þús. manna í jarðskjáftaí
Suður-Italíu og á Sikiley, en 1783 um
30 þús. Við jarðskjálftana i Lissabon ár-
ið 1755, er þess getið, að 50 þús. manna
hafa beðið bana.
I símskeytunum er eigi getið neinna
eldsumbrota (í Etnu eða Vesuvíusi), og
er því sennilegast, að landskjálftarnir
stafiaf jarðlaga byltingum eingongu, nema
oldgos sé í aðsigi, eða ófrétt um það enn.)